NPR 8099 waterstoftankstations. Schakeldag, 2 november 2010, Utrecht

Transcriptie

1 NPR 8099 waterstoftankstations Schakeldag, 2 november 2010, Utrecht

2 NPR waterstoftankstations Inleiding Marco Rams (AgNL) 13:15-13:20 Techniek Peter Bout (Air Products) 13:20-13:40 NPR Bertus Vooijs (Gem. Arnhem) 13:40-14:00 2 >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

3 Inleiding Overheidsbeleid: transities naar duurzame energievoorziening Sectoren Gebouwde omgeving Industrie Verkeer Onderwerpen (Verkeer) Biobrandstoffen Electrisch en hybride Waterstof ICT 3 >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

4 Inleiding Actoren Rijk: initieert, faciliteert, stimuleert, controleert Provincies-regio s: stimuleren initiatieven Gemeenten: stimuleren, vergunnen, toezicht houden Kansen Volume maken Lasten delen Verbinden van Milieu, Energie, Economie Samenwerken overheden, bedrijven, kennisinstellingen 4 >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

5 Samen klaar voor de waterstof toekomst! NPR 8099 nader bekeken vanuit oogpunt waterstofleverancier Utrecht, 2 november 2010 Peter Bout Air Products Europe

6 Klimaat Waarom waterstof? - opwarming / CO 2 problematiek - Lokale luchtkwaliteit / stof Energie reserves -toenemende consumptie vs afnemende reserves Geo politiek - instabiele regio s - leveringszekerheid - onafhankelijkheid Nieuwe mogelijkheden Toepassing nieuwe technieken Nieuwe markten voor Air Products

7 Waterstof als brandstof Werking PEM brandstofcel Proton Exchange Membrane Anode: H 2 2H + + 2e - Kathode: 2H + + 2e - + ½ O 2 H 2 O

8 Waterstof en mobiliteit tot heden 2004: Internationale standaard voor koppeling auto/tankstation (EIHP2) 2008: Internationale standaard voor tankstations: (HYAPPROVAL) 2010: Nationale standaard voor tankstations (NPR 8099) Bestaande regelgeving voor opslag en transport van gevaarlijke stoffen (PGS 15, ADR) Atex zoneringen (NEN 7910) Maar óók > keer veilig getankt Doorontwikkeling van company standards op basis van (positieve) ervaringen

9 TANKSTATION ZIJDE Nozzle TK16 H₂ AUTO ZIJDE Receptacle TN1 H₂ Huidige status: Meest gebruikte afleverdruk: 350 Bar Verwachting in toekomst: 700 Bar

10 1 van onze bekende klanten

11 Voorbeeld van een tankzuil Hoe gaat het tanken van waterstof bij een tankstation?

12 Openbaar waterstoftankstation in Arnhem Zoneringstekening volgens NEN 7910

13 Dank voor uw aandacht Peter Bout Project engineer Liquid Hydrogen Global Operations (Europe) Vondelingenplaat 17 NL KL VONDELINGENPLAAT-RT Havennr Tel.: +31 (0) Mob: +31 (0) Fax: +31 (0) (General) Fax: +31 (0) (Direct) boutp@airproducts.com

14 NPR 8099 Waterstoftankstations Richtlijn voor de brandveilige, arbeidsveilige en milieuveilige toepassing van installaties voor het afleveren van waterstof aan voer- en vaartuigen Welke eisen moeten worden gesteld aan een waterstoftankstation? Schakeldag, 2 nov Bertus Vooijs (T) (E) bertus.vooijs@arnhem.nl

15 Waterstof in Arnhem H 2 bedrijven in Arnhem (Nedstack, Hygear, HyET) DOELEN: 1. Een 3 e generatie waterstof-elektrische bus 2. Personenwagens 3. Publiek waterstof tankstation 4. Lokale waterstofproductie 5. Bewustwording bij publiek en bedrijven verhogen Dit project wordt gesubsidieerd door:

16 2. Personenwagens 1.De bus Standaard bus Batterijen op het dak Brandstofcel op plaats van de motor Waterstofopslag op het dak Fiat Doblo Cargo Elektrische motor Batterijen Brandstofcel Waterstof opslag Dit project wordt gesubsidieerd door:

17 3. Een waterstoftankstation! Waterstoftankstation milieuvergunning nodig Beschermingsniveau (BBT) voor veiligheidsrisico s Welke voorschriften t.b.v. maatregelen en voorzieningen?

18 Effect en PR afstanden bij het waterstoftankstation in Arnhem Motorbrandstof Waterstofopslag : 35 kw/m 2 (100% letaal) Effectafstand Invloedsgebied (1% letaal) Afstand 10-6 per jaar plaatsgebonden risico Falen opslag 6 kg 15 m 15 m 13 m Falen opslag 150 kg 38 m 38 m 18 m Benzine tankauto : Plasbrand 1500 m 2 35 m 120 m 20 m LPG tankauto : BLEVE 150 m 310 m 45 m Aardgas opslag : Falen bufferopslag 20 m 25 m < 20 m TNO rapport: Externe veiligheid waterstoftankstation Arnhem, Molag 2009

19 NPR Waterstoftankstations werkgroepleden NPR 8099: Air Products Linde Gas BK-GAS Ballast Nedam Ministerie van VROM Agentschap NL Brandweer Amsterdam Gemeente Amsterdam Gemeente Arnhem GVB Amsterdam BOVAG TNO RIVM NIFV TCPM KIWA KEMA Bouwcoach

20 NPR Onderwerp en toepassingsgebied 2. Verwijzingen 3. Termen en definities 4. Symbolen en afkortingen 5. Eigenschappen waterstof 6. Functionele eisen aan ontwerp en constructie 7. Wet- en regelgeving 8. Algemene veiligheidsaspecten 9. Installatiedelen nader toegelicht 10. Beheer 11. Vergunningprocedure

21 H5. Eigenschappen van waterstof Niet toxisch, brandbaar gas! Grootheid Eenheid Waterstof, H 2 Methaan, CH 4 Dichtheid Kg/Nm 3 0,090 0,656 Smeltpunt o C (K) (14) (91) Kookpunt o C (K) (20) (109) Ontstekingstemperatuur o C Zelfontbr. temperatuur o C Ontstekingsenergie mj 0,02 0,29 Ontstekingsgrenzen vol%

22 H7. Wet- en regelgeving Arbobesluit (ATEX 95, machinerichtlijn, ATEX 137 e.d) Warenwetbesluit drukapparatuur EMC-richtlijn (2004/198/EG) Laagspanningsrichtlijn (2006/95/EG) Omgevingsvergunning

23 H8. Algemene veiligheidsaspecten Tabel 1a Interne veiligheidsafstanden Blootstelling Werkdruk in het waterstofsysteem Belangrijkste geadresseerde gevaar 5 < P 45 MPa P > 45 MPa Opening in muur boven Explosieve atmosfeer 3 4 waterstofinstallatie Open vuur 3 4 Vertraagde ontsteking Luchtbehandeling en luchtinname compressoren Niet brandstof gerelateerde activiteiten, zoals voertuigonderhoud en werkplaats Tram, trein en hoogspanningsleiding, verticale afstand Inname explosief mengsel Explosieve atmosfeer, vlamoverslag Escalatie van grote calamiteit met trein

24 H8. Algemene veiligheidsaspecten Tabel 1b Veiligheidsafstanden bouwwerken en brandbare objecten WBDBO [min] Afstand [m] Tabel 1c Veiligheidsafstanden tot de inrichtingsgrens WBDBO [min] Afstand [m]

25 9.4 Waterstofopslag- en overslag Tabel 2 Minimale veiligheidsafstanden opslag vloeibare waterstof (selectie) Blootstelling Gebouw van onbrandbare materialen Gebouw van brandbaar materiaal L1 V 500 l L2 500 < V l Opslag categorie L < V l L < V l 1,5 1,5 1,5 3 6 L5 Belangrijkste geadresseerde < gevaar V l Waterstofbrand uitbreidend naar het gebouw of gebouwenbrand die grote opslag beïnvloedt Opening in de muur Explosieve atmosfeer in het gebouw vanwege waterstoflekkage Brandbare vloeistoffen kleine opslag bovengronds Brandbare vloeistoffen opslag bovengronds n/a Waterstofbrandoverslag, resulterend in escalatie Uitstraling vloeistofbrand op waterstofopslag (escalatie)

26 Tabel 3 Minimale veiligheidsafstanden opslag gasvormige waterstof (selectie) Blootstelling Gebouw van nietbrandbare materialen Gebouw van brandbaar materiaal Opening in de muur boven de waterstofinstallatie Brandbare vloeistoffen opslag < l Brandbare vloeistoffen opslag > l Brandbare vloeistoffen ondergrondse opslag ontluchting en vulopening G1 V 1000 l en P 5 Mpa Opslag categorie G2 V 1000 l P 5MPa of 1000 < V l Q 30 kg G3 V 1000 l P> 45MPa G4 V 1000 l Q > 30 kg of V > l Belangrijkste geadresseerde gevaar Scheiding voor toegang onderhoud en 1,5 inspectie Waterstofbrandoverslag, respectievelijk gebouwenbrandoverslag 1, Explosieve atmosfeer in het gebouw vanwege waterstoflekkage 1, Waterstofbrandoverslag, respectievelijk vloeistofbrandoverslag Brandbare vloeistofbrand uitstraling op waterstofopslag

27 NPR 8099 Conclusies NPR bevat erg veel bruikbare informatie voor alle betrokken partijen nog wel maatwerk nodig t.b.v. formulering voorschriften in vergunning Vragen?