Daarom ook: vandaag een uitleg en vermaning in drie delen: na iedere lezing een stukje.

Transcriptie

1 Anne de Jong Tijd om te kiezen Bij de tijd, dat is het jaarthema voor dit jaar. Tijd is iets wat me veel bezig houdt. Niet zo zeer omdat ik het altijd druk heb en te weinig tijd, maar omdat ik gefascineerd ben door wat in de fysica en de astronomie over tijd gezegd wordt. Maar daarmee zal ik u niet lastig vallen. Een dienst dus waarin tijd en kiezen centraal staan. Tijd om te kiezen, dat is het thema. En als u even doordenkt beseft u net als ik dat je met dat thema twee kanten uitkunt: Tijd om te kiezen : we zijn geroepen om nu te kiezen, vandaag en iedere dag opnieuw. Maar ook: Tijd om te kiezen : wij krijgen de tijd, alle tijd, om een keuze te maken. Twee kanten die lijnrecht tegenover elkaar staan. Het thema roept daarmee ook vraagtekens, twijfel op. Drie aspecten van tijd, kiezen en geschiedenis wil ik vandaag aan de orde stellen: de cirkelgang van de tijd die we maar al te goed kennen in de wisseling van de seizoenen en de wenteling van het leven. Hiervoor heb ik een tekst uit het boek Prediker gekozen; de tijd als een voortschrijdend proces in de geschiedenis, een proces dat gebaseerd is op het maken van keuzes, steeds weer. Hiervoor lees ik een kort gedeelte van het boek Genesis. en het einde van de tijd: waar loopt het allemaal op uit? En hebben onze keuzes daar invloed op? Misschien kan het slot van het boek Openbaring van Johannes ons daarbij helpen. Daarom ook: vandaag een uitleg en vermaning in drie delen: na iedere lezing een stukje. Prediker 3: 1 11 Voor alles is er een uur; een tijd voor elke gebeurtenis onder de hemel. Een tijd van baren en een tijd van sterven, een tijd van planten en een tijd van planten rooien. Een tijd van vermoorden en een tijd van verplegen, een tijd van afbraak en een tijd van opbouw. Een tijd van huilen en een tijd van lachen, een tijd van rouwen en een tijd van dansen van plezier. Een tijd van stenen weggooien en een tijd van stenen opstapelen, een tijd van ontvlammen en een tijd van verkillen, een tijd van omhelzen en een tijd van op jezelf blijven. Een tijd van zoeken en een tijd van verliezen, een tijd van bewaren en een tijd van weggooien. Een tijd van afscheuren maken en een tijd van aannaaien, een tijd van zwijgen en een tijd van spreken. Een tijd van lief hebben en een tijd van haten, een tijd van oorlog en een tijd van vrede. Dus wat schiet je op met al dat zwoegen? Ik overzag de bezigheden die de Eeuwige de mensenkinderen heeft gegeven om zich mee af te beulen. Al wat hij heeft gemaakt is mooi op zijn tijd; ook heeft hij hun de eeuwigheid in het hart gegeven, zonder dat hij het werk van de Eeuwige van begin tot eind kan doorgronden.

2 Voor alles is er een tijd Prediker probeert in de tijd waarin de Grieken de wereld overheersten en de Griekse filosofen de toon aangaven de wijsheid en de levenservaring van de Bijbelse verhalen duidelijk te maken. In de eerste hoofdstukken laat Prediker zien hoe volgens hem de wereld, de schepping, de mens in elkaar steekt. Zijn analyse getuigt niet van veel vertrouwen en blijdschap. Voor alles is een tijd, schrijft Prediker. Je kunt ook zeggen: alles komt op zijn tijd. En je kunt wel van alles doen om die cirkelgang te doorbreken, maar uiteindelijk schiet je met dat gezwoeg niets op. De Eeuwige geeft de mens zijn bezigheden, zijn taken in de wereld, de steeds terugkerende opdracht om te ploegen, te zaaien, te maaien en te oogsten. Maar het blijft een pas op de plaats, echte vooruitgang is er niet. Weliswaar heeft de mens een besef van tijd en eeuwigheid, maar waar tijd en eeuwigheid toe leiden, daarvan kan de mens geen idee hebben. Een heel moderne manier om tegen de tijd aan te kijken: de tijd gaat voort en mensen proberen er het beste van te maken. Voor zichzelf, en soms ook voor hun medemensen, de natuur, de schepping. Soms levert dat iets positiefs op. Maar vaker werken de inspanningen van mensen averechts: eigen belang gaat ten koste van anderen en heeft desastreuze gevolgen voor de overgrote meerderheid van onze medemensen; de schijnbare oplossing van een conflict brengt een ander, vaak ingrijpender en verwoestender conflict voort. Het leven lijkt een ganzenbordspel: we raken in de put. En als we er uit gered worden kunnen we weer bij af beginnen. De tijd is een wentelend wiel waarop we eigenlijk geen invloed hebben. En waar het wiel heen rolt, dat kunnen we niet zien. Heeft het dan wel zin het leven te zien als een opdracht? Als een mogelijkheid om te kiezen, een mogelijkheid om te groeien? Genesis 12: 1 4 De ENE zegt tegen Abram: Verlaat je land, jij: weg van je bloedverwanten, uit je vaderlijk huis, en ga naar het land dat ik je zal wijzen. Ik zal je tot een groot volk maken, ik zal je zegenen, ik zal je aanzien geven, een bron van zegen zul je zijn. Ik zal zegenen wie jou zegenen, wie jou bespot, zal ik vervloeken. Alle volken op aarde zullen wensen gezegend te worden als jij. Dan gáát Abram, zoals tot hem gesproken heeft de ENE, weg uit Charan. Hij is vijfenzeventig jaar. Hij neemt zijn vrouw Sarai mee en Lot, de zoon van zijn broer, en ook alle bezittingen die ze hebben verworven en de slaven en slavinnen die ze in Charan hebben verkregen. Zo gaan ze op weg naar Kanaän. Tijd is geschiedenis Heeft het wel zin het leven te zien als een opdracht? Als een mogelijkheid om te kiezen, een mogelijkheid om te groeien?

3 Kunnen we het leven alleen maar zien als een voortdurend zich herhalend proces van vallen en opstaan dat nergens toe leidt, of is er toch sprake van een voortgang, van geschiedenis: een weg die begaan moet, mag worden. Wij zien het leven graag als een weg die begaan moet worden. Van A naar B, al weten we ook niet waar B ons uiteindelijk brengen zal. Wij zijn op weg door de geschiedenis, een levenslange pelgrimstocht. Volgens de Bijbel is deze weg door de geschiedenis begonnen met Abraham die toen nog Abram heette. Abram werd geroepen om op weg te gaan, weg uit de vertrouwde omgeving van zijn eigen volk en stad, naar een vaag land in de toekomst dat zijn nakomelingen ooit zouden bewonen, maar waar hij alleen zou mogen rondzwerven, vertrouwend op de beloften van de Eeuwige. En het verbazingwekkende is dat Abram ging. Het verbazingwekkende is dat Abram een keuze maakte, een keuze voor zichzelf en zijn directe familie, voor zichzelf en zijn nakomelingen. Een keuze die een bijbel vol verhalen heeft opgeleverd, verhalen over hoe de Eeuwige tegen alles in vasthoudt aan zijn beloften aan Abram, een keuze die tot op vandaag gevolgen heeft. Enerzijds zou je kunnen zeggen dat de keuze van Abram aan de wortel van alle conflicten in het Midden Oosten ligt. Maar het is ook de keuze die geleid heeft tot het optreden van Jezus van Nazareth, de keuze waardoor wij hier vandaag bij elkaar ons buigen over en voor de woorden uit de Bijbel. De keuze van Abram is gebaseerd op vertrouwen, vertrouwen op de betrouwbaarheid van het woord van de Eeuwige. En het is het vertrouwen van Abram dat nog steeds de kracht is die mensen in beweging zet op de weg van de Ene, de weg uit het vertrouwde, en ook: het beklemmende vaderland op weg naar de onbekende toekomst van de beloften van de Ene God van Israël, de Ene God van de wereld. Openbaring van Johannes 21: 1 22: 5 (gedeelten) Ik zag een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Want de eerste hemel en de eerste aarde zijn voorbij, en de zee is er niet meer. Toen zag ik de heilige stad, het nieuwe Jeruzalem, uit de hemel neerdalen, bij de Levende vandaan. Ze was feestelijk als een bruid getooid, mooi gemaakt voor haar man. Ik hoorde een luide stem vanaf de troon, die uitriep: De woonplaats van de Levende is onder de mensen, hij zal bij hen wonen. Zij zullen zijn volken zijn en Hij, God-met-hen zal hun God zijn. Hij zal alle tranen uit hun ogen wissen. En Hij die op de troon zat zei: Alles maak ik nieuw! Hij toonde me een rivier met water van leven, helder als kristal, ontspringend aan de troon van de Levende en van het lam. In het midden van het plein van de stad en aan weerskanten van de rivier staat de levensboom, die twaalfmaal vrucht draagt, elke maand zijn eigen vrucht. De bladeren van de boom brengen de volken genezing. Het zal er geen nacht meer zijn en het licht van een lamp of het licht van de zon hebben ze niet nodig, want de Levende, de Heer, zal over hen lichten en zij zullen als koningen heersen in eeuwigheid.

4 Waar loopt het op uit? In onze gemeenten laten we het boek Openbaring van Johannes meestal links liggen. De taal is vaak onbegrijpelijk, een soort geheimtaal die waarschijnlijk nodig was in een tijd van vervolging. Het spreekt van verzet tegen de almacht van Rome En als we er dan uit lezen, zijn het de laatste hoofdstukken, de hoofdstukken met het visioen, het perspectief van de terugkomst van Christus en het rijk van vrede: de komst van een nieuwe hemel en een nieuwe aarde, het visioen van de samenleving waarin de Ene altijd aanwezig is en de mensen leven op de manier zoals de Ene het ooit bedoeld heeft, een vernieuwde wereld waarin alles op zijn plaats is gevallen. Dat is het waar de bijbel op uitloopt, het perspectief dat ons voorgehouden wordt, vanaf de scheppingsverhalen van Genesis, de beloften aan Abram en zijn omzwervingen, de verhalen over uittocht en intocht, de verhalen van Messias Jezus, de zwerftochten van de leerlingen die uitzwermden in de hele toenmaals bekende wereld en daarbuiten. Het is het perspectief dat ook ons wordt voorgehouden, ook zien we er nog maar weinig van. Laten we bedenken dat op een geschiedenis van de mensen van ongeveer een miljoen jaar een periode van drie- tot vierduizend jaar niet zo ontzettend lang is. Maar hoe zit dat: de mens wordt, wij worden voor een keuze geplaatst. Maar ondertussen staat de uitkomst al vast. Is er dan nog wel sprake van een keuze? We leven in een tijd waarin de gevolgen van een keuze met of zonder de Eeuwige steeds duidelijker worden: in de verhoudingen tussen mensen, in het omgaan met de schepping. Moeten we de angstaanjagende mogelijkheid niet onder ogen zien dat de keuze van de mens de hele schepping in de afgrond van een ellendig en doods einde stort. Of is er zoiets als een goddelijke voorzienigheid die het heil tot stand brengt, dwars tegen alle keuzes van de mens voor kortzichtigheid, eigenbelang en egoïsme in? Hoe gerechtvaardigd is het visioen van Johannes van een schepping waarin de Ene met de mensen is en de mensen met de Ene zijn? Of is ook dat vooral een oproep om de wanhopige roepstem van de Eeuwige te beantwoorden en steeds weer opnieuw te kiezen voor Zijn weg, met vallen en opstaan? Tijd om te kiezen Drie aspecten van de tijd, drie manieren om naar tijd te kijken heb ik geprobeerd aan de orde te stellen: de cirkelgang van het leven: voor alles is er een tijd de tijd als geschiedenis waarin de mens steeds weer voor keuzes gesteld wordt; de tijd die naar een einde voert dat we niet kennen maar waarop we misschien wel mogen hopen. Alle drie staan naast elkaar. Het een is niet meer waar dan het andere Ik nodig u uit om in de stilte en misschien ook nog tijdens het orgelspel na te denken over hoe u de tijd ervaart. Is de tijd voor u als een wentelend wiel dat zijn cirkelgang in de wereld gaat zonder dat er wezenlijk iets door verandert?

5 Ervaart u tijd vooral een voortgaande ontwikkeling, een geschiedenis die ooit begon en waarop ook wij geroepen zijn ons deel te gaan? En leeft in u een besef van een einde der tijden waarin alles op zijn pootjes terecht zal komen: een eenheid van de Eeuwige en zijn schepping, het paradijs dat werkelijkheid wordt, hemel op aarde? En wat vindt u voor uzelf het belangrijkste, waar houdt u zich aan vast: de geruststellende cirkelgang waarin u steeds hetzelfde tegenkomt: geluk en ongeluk, vreugde en verdriet, gezondheid en ziekte, voorspoed en tegenspoed? het besef van de keuzes waarvoor we gesteld worden en de verantwoordelijkheid die kiezen met zich meebrengt? de verwachting van een tijd, noem het Koninkrijk Gods, het hemelse rijk of het paradijs op aarde, waaruit u hoop en moed kunt putten? Aan vraagtekens geen gebrek. En het is aan een ieder om haar of zijn eigen antwoorden te vinden en te geven.