Intersectorale kosten en baten (IKB en) Maatschappelijke kosten-baten analyse en intersectorale kosten en baten: een stap voorwaarts!?

Transcriptie

1 Intersectorale kosten en baten (IKB en) Maatschappelijke kosten-baten analyse en intersectorale kosten en baten: een stap voorwaarts!? Prof. dr. Silvia Evers & Ruben Drost, MSc Den Haag, Hoftoren 30 Oktober 2014 Project in samenwerking met: Dr. Aggie Paulus, Prof. Dr. Dirk Ruwaard Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1

2 Deel I: Introductie IKB en Ruben Drost Deel II: IKB en en MKBA Silvia Evers Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 2

3 Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 3

4 ?????? Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 4

5 Kosten en baten voor sectoren buiten de gezondheidszorg, veroorzaakt door (preventieve) interventies binnen de gezondheidszorg Spijbelen Arbeidsproductiviteit Sector Politie-inzet Sector Gezondheidszorg Sector Huishoudelijke activiteiten Sector Sector Sector Opsluiting Speciaal onderwijs En Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 5

6 Gezondheidszorg Andere sectoren / Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 6

7 Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 7

8 Leerlingen Onderwijs Beroepsbevolking Arbeid & Sociale Zekerheid Huishouden & Vrije Tijd Alle groepen Veiligheid & Justitie Individueel & Familie Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 8

9 Leerlingen Onderwijs Pre-school (O-p) -Verandering in schoolrijpheid -Problemen met toelating op school School (O-s) -Lage mogelijkheid tot aanpassing op school -Lage participatie op school -Lage productiviteit op school (absenteïsme/ presenteïsme) door morbiditeit door ziekte of dood van familielid -Cognitieve achterstand (I&F-P) met uiting in leerproblemen -Falen op school/lage schoolprestaties leidend tot zittenblijven -Verstoorde schoolervaring -Leraar-student conflicten (I&F-s) -Schooluitval/vroegtijdig schoolverlaten -Speciaal onderwijs -Thuisonderwijs -Risico op schooluitval tijdens de middelbare school periode door ziekte op jongere leeftijd -Verandering van intellectuele en academische prestaties door ziekte op jongere leeftijd Beroepsbevolking Arbeid & Sociale Zekerheid Werkloos/sub-capaciteit (A&S-l) Werkloosheid -Lastig om een baan te vinden/minder kans op geslaagde sollicitatie door niet aan verwachtingen van werkgever te kunnen voldoen -Lange duur van werkloosheid -Lage wedertewerkstelling na ontslag Werken onder capaciteit -Lagere beroepsstatus -Lager salaris door lagere beroepsstatus Werkzaam (A&S-w) -Verloren productiviteit/niet aan verplichtingen kunnen voldoen (absenteïsme/presenteïsme) door morbiditeit door vervroegd pensioen door vroegtijdige sterfte -Spanning/ontevredenheid op werk (I&F-p) -Moeilijkheden met collega s (I&F-s) -Verandering moraal van collega s (A&S-b)(I&F-p) -Invloed op productiviteit van collega s (A&S-b) -Vervangingen/personeelsverloop -Ontslagen Financieel -Verlies van salaris door morbiditeit of vroegtijdige sterfte -Economische impact op werkgevers -Verandering in koopkracht van de werknemer -Verandering in belastingen aan overheid, bijv. door loonheffing door belastingen op consumptiegoederen -Veranderingen in pensioenuitkeringen -Veranderingen in verzekeringsuitkeringen* -Veranderingen in productiviteit/inkomsten als gevolg van morbiditeit in de kindertijd* Werk van anderen (A&S-b) -Verloren productiviteit (absenteïsme/ presenteïsme) door mantelzorgverplichtingen door extra huishoudelijke verplichtingen door rouw Huishouden & Vrije Tijd Huishouden (H&V-h) -Vermindering van huishoudelijke activiteit/niet aan huishoudelijke verplichting kunnen voldoen door morbiditeit door vroegtijdige sterfte door mantelzorg verplichtingen voor een ziek familielid -Verwaarlozing van gezinstaken -Behoefte aan huishoudelijke hulp -Behoefte aan sociale zorg voor familie (I&F-f) -Behoefte aan sociale zorg voor kind bijv. pleegzorg (I&F-f) -Ongevallen -Materiële schade -Dakloosheid Vrije tijd (H&V-v) Activiteiten buiten school of werk -Lidmaatschap van verenigingen/organisaties -Tijd doorgebracht met vrijwilligerswerk* -Andere activiteiten buiten school of werk* Herstel van werkzaamheden -Kwaliteit van slaap van verzorger -Andere vormen van verandering in mogelijkheden tot herstel voor de zieke en verzorgers* Alle groepen Veiligheid & Justitie Geweld en criminaliteit (V&J-g) -door minderjarigen of volwassenen -alcohol/niet-alcohol gerelateerd Overtreding tegen persoon, bijv. -Huiselijk geweld (I&F-f) -Onwettige bedreigingen (I&F-s) -Aanvallen (I&F-f/s) -Geweld tegen ambtenaren (I&F-s) -Rijden onder invloed (I&F-s) -Kindermishandeling (I&F-f/s) Kindermisbruik Lichamelijke mishandeling Psychologische/emotionele mishandeling Sexueel misbruik Verwaarlozing -Sexueel geweld tegen volwassenen (I&F-f/s) -Moord en doodslag (I&F-s) Overtreding tegen eigendom, bijv. -Vandalisme (I&F-s) -Diefstal (I&F-s) Criminaliteit gevolgen (V&J-c) Psychologisch -Pijn en lijden van slachtoffer -Pijn en lijden van anderen Materieel -Verlies van eigendommen van slachtoffers -Verlies van eigendommen van anderen Ander -Verloren werk van slachtoffer -Illegaal inkomen van primair persoon Rechtshandhaving (V&J-r) -Politiediensten/-interventies -Gerechtelijke kosten, bijv. Officier van justitie Advocaat* Rechtbank -Institutionalisering/opsluiting van minderjarigen of volwassenen -Verlies van woning -Diensten voor kinderen van gedetineerde -Proeftijd -Reclasseringsactiviteiten Individueel & Familie Psychosociaal (I&F-p) Primair persoon, bijv. -Woede, angst, burn-out, ontneming van rechten, ongemak, verdriet, schaamte, emotioneel lijden, irrationele overtuigingen, lage tevredenheid met leven, lage stemming, laag zelfbeeld, pijn, stress, gedachten over de dood/zelfmoord, zorgen Familieleden, bijv. -Angst, last, verdriet, emotionele spanning, uitputting, lage stemming -Rouw Familie (I&F-f) -Relationele problemen (I&F-s) -Argumenten -Slechte persoonlijke relaties Volwassen -Lagere kans op krijgen van een relatie* -Gebrek aan een intieme relatie -Burgerlijke instabiliteit/conflict -Verlies van de relatie -Echtscheiding en uit elkaar gaan Broer of zus -Instabiele relatie met broer of zus Volwassene-kind -Verstoring in opvoedingsgedrag -Slechte relatie met zieke ouder Familie -Verstoring tijdens gezinsvorming -Conflicten/onenigheid in de familie -Verslechtering/verdwijnen van familiebanden Sociaal (I&F-s) -Lage sociale integratie/moeilijkheden met sociale interacties (I&F-f) -Sociaal isolement (I&F-f) -Gebrek aan sociale competenties (I&F-f) -Instabiele relaties met leeftijdgenoten -Weinig vrienden -Sociaal wangedrag (V&J-g)(I&F-f) bijv. liegen, stelen, vechten, driftbuien, vernielzucht -Stigmatisatie (I&F-p) -Discriminatie (I&F-p) Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 9

10 Leerlingen Onderwijs Pre-school (O-p) -Verandering in schoolrijpheid -Problemen met toelating op school School (O-s) -Lage mogelijkheid tot aanpassing op school -Lage participatie op school -Lage productiviteit op school (absenteïsme/ presenteïsme) door morbiditeit door ziekte of dood van familielid -Cognitieve achterstand (I&F-P) met uiting in leerproblemen -Falen op school/lage schoolprestaties leidend tot zittenblijven -Verstoorde schoolervaring -Leraar-student conflicten (I&F-s) -Schooluitval/vroegtijdig schoolverlaten -Speciaal onderwijs -Thuisonderwijs -Risico op schooluitval tijdens de middelbare school periode door ziekte op jongere leeftijd -Verandering van intellectuele en academische prestaties door ziekte op jongere leeftijd Beroepsbevolking Arbeid & Sociale Zekerheid Werkloos/sub-capaciteit (A&S-l) Werkloosheid -Lastig om een baan te vinden/minder kans op geslaagde sollicitatie door niet aan verwachtingen van werkgever te kunnen voldoen -Lange duur van werkloosheid -Lage wedertewerkstelling na ontslag Werken onder capaciteit -Lagere beroepsstatus -Lager salaris door lagere beroepsstatus Werkzaam (A&S-w) -Verloren productiviteit/niet aan verplichtingen kunnen voldoen (absenteïsme/presenteïsme) door morbiditeit door vervroegd pensioen door vroegtijdige sterfte -Spanning/ontevredenheid op werk (I&F-p) -Moeilijkheden met collega s (I&F-s) -Verandering moraal van collega s (A&S-b)(I&F-p) -Invloed op productiviteit van collega s (A&S-b) -Vervangingen/personeelsverloop -Ontslagen Financieel -Verlies van salaris door morbiditeit of vroegtijdige sterfte -Economische impact op werkgevers -Verandering in koopkracht van de werknemer -Verandering in belastingen aan overheid, bijv. door loonheffing door belastingen op consumptiegoederen -Veranderingen in pensioenuitkeringen -Veranderingen in verzekeringsuitkeringen* -Veranderingen in productiviteit/inkomsten als gevolg van morbiditeit in de kindertijd* Werk van anderen (A&S-b) -Verloren productiviteit (absenteïsme/ presenteïsme) door mantelzorgverplichtingen door extra huishoudelijke verplichtingen door rouw Huishouden & Vrije Tijd Huishouden (H&V-h) -Vermindering van huishoudelijke activiteit/niet aan huishoudelijke verplichting kunnen voldoen door morbiditeit door vroegtijdige sterfte door mantelzorg verplichtingen voor een ziek familielid -Verwaarlozing van gezinstaken -Behoefte aan huishoudelijke hulp -Behoefte aan sociale zorg voor familie (I&F-f) -Behoefte aan sociale zorg voor kind bijv. pleegzorg (I&F-f) -Ongevallen -Materiële schade -Dakloosheid Vrije tijd (H&V-v) Activiteiten buiten school of werk -Lidmaatschap van verenigingen/organisaties -Tijd doorgebracht met vrijwilligerswerk* -Andere activiteiten buiten school of werk* Herstel van werkzaamheden -Kwaliteit van slaap van verzorger -Andere vormen van verandering in mogelijkheden tot herstel voor de zieke en verzorgers* Alle groepen Veiligheid & Justitie Geweld en criminaliteit (V&J-g) -door minderjarigen of volwassenen -alcohol/niet-alcohol gerelateerd Overtreding tegen persoon, bijv. -Huiselijk geweld (I&F-f) -Onwettige bedreigingen (I&F-s) -Aanvallen (I&F-f/s) -Geweld tegen ambtenaren (I&F-s) -Rijden onder invloed (I&F-s) -Kindermishandeling (I&F-f/s) Kindermisbruik Lichamelijke mishandeling Psychologische/emotionele mishandeling Sexueel misbruik Verwaarlozing -Sexueel geweld tegen volwassenen (I&F-f/s) -Moord en doodslag (I&F-s) Overtreding tegen eigendom, bijv. -Vandalisme (I&F-s) -Diefstal (I&F-s) Criminaliteit gevolgen (V&J-c) Psychologisch -Pijn en lijden van slachtoffer -Pijn en lijden van anderen Materieel -Verlies van eigendommen van slachtoffers -Verlies van eigendommen van anderen Ander -Verloren werk van slachtoffer -Illegaal inkomen van primair persoon Rechtshandhaving (V&J-r) -Politiediensten/-interventies -Gerechtelijke kosten, bijv. Officier van justitie Advocaat* Rechtbank -Institutionalisering/opsluiting van minderjarigen of volwassenen -Verlies van woning -Diensten voor kinderen van gedetineerde -Proeftijd -Reclasseringsactiviteiten Individueel & Familie Psychosociaal (I&F-p) Primair persoon, bijv. -Woede, angst, burn-out, ontneming van rechten, ongemak, verdriet, schaamte, emotioneel lijden, irrationele overtuigingen, lage tevredenheid met leven, lage stemming, laag zelfbeeld, pijn, stress, gedachten over de dood/zelfmoord, zorgen Familieleden, bijv. -Angst, last, verdriet, emotionele spanning, uitputting, lage stemming -Rouw Familie (I&F-f) -Relationele problemen (I&F-s) -Argumenten -Slechte persoonlijke relaties Volwassen -Lagere kans op krijgen van een relatie* -Gebrek aan een intieme relatie -Burgerlijke instabiliteit/conflict -Verlies van de relatie -Echtscheiding en uit elkaar gaan Broer of zus -Instabiele relatie met broer of zus Volwassene-kind -Verstoring in opvoedingsgedrag -Slechte relatie met zieke ouder Familie -Verstoring tijdens gezinsvorming -Conflicten/onenigheid in de familie -Verslechtering/verdwijnen van familiebanden Sociaal (I&F-s) -Lage sociale integratie/moeilijkheden met sociale interacties (I&F-f) -Sociaal isolement (I&F-f) -Gebrek aan sociale competenties (I&F-f) -Instabiele relaties met leeftijdgenoten -Weinig vrienden -Sociaal wangedrag (V&J-g)(I&F-f) bijv. liegen, stelen, vechten, driftbuien, vernielzucht -Stigmatisatie (I&F-p) -Discriminatie (I&F-p) Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 10

11 Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 11

12 Een valide meetinstrument, generiek of specifiek De verhouding t.o.v. kosten en baten binnen de gezondheidszorg Positionering binnen huidige vormen van economische analyse De MKBA Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 12

13 Deel II: IKB en en MKBA Silvia Evers Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 13

14 Waarom IKB en MKBA? Economische evaluatiestudies in NL volgens richtlijnen vanuit een maatschappelijke perspectief Dit betekent dat binnen een MKBA preventie en zorg ook kosten en baten in andere sectoren moeten worden gekwantificeerd en gewaardeerd Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 14

15 Focus op zorg+ Economische evaluaties = nauw verbonden MKBA Traditioneel focus op gezondheid, en een klein beetje productiviteit en informele zorgkosten Handleiding kosten onderzoek beperkt in IKB-en Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 15

16 Stappen MKBA en IKB en Stappen MKBA 1. Probleemanalyse & inventarisatie IKB en 2. Nulalternatief; de kosten en baten bij gelijkblijvend beleid 3. Omschrijven maatregel IKB en IKB en IKB en IKB en IKB en 4. Bepalen kosten van maatregel ten opzichte van Nulalternatief 5. Bepalen baten van maatregel ten opzichte van Nulalternatief 6. Presenteren overzicht kosten en baten maatregel 7. Varianten en onzekerheidsanalyses 8. Presenteren en interpreteren geheel Bron: Faber & Mulders, 2012 /Pomp, Schoemaker & Polder, 2014 Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 16

17 Goed huwelijk 2 handleidingen In laatste stap MKBA kosten en baten in saldo Afwezigheid kostprijzen IKB en waardering moeizaam IKB en niet uitgedrukt in monetaire eenheden niet in saldo What is not valued, is not counted Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 17

18 Beperkingen Handleiding kostenonderzoek, lange traditie eerste versie 2004, binnenkort 3 de geactualiseerde versie Handleiding IKB en relatief nieuw samengesteld door groep van nationale experts consensus over aanpak!? Overzicht richtlijnprijzen eerste koppeling praktijkvoorbeelden Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 18

19 Verder onderzoek Omdat IKB en (nog) niet vaak zijn meegenomen is het moeilijk om het belang van andere sectoren buiten zorg aan te geven voor MKBA Nu instrument om IKB en te waarderen nog geen instrument om IKB en te meten module samenwerking UM & Trimbos Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 19

20 Dank voor uw aandacht *exemplaren handleiding Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 20

21 Contact details R.M.W.A. (Ruben) Drost, MSc Silvia M.A.A. Evers PhD student Professor of Public HTA Maastricht University en Ti T T Department of Health Services Research - focusing on Chronic Care and Ageing - Duboisdomein 30, 6229 GT Maastricht The Netherlands P.O. Box 616, 6200 MD Maastricht, The Netherlands The department of Health Services Research is part of the School for Public Health and Primary Care (CAPHRI) of the Faculty of Health, Medicine and Life Sciences. Gefinancierd door de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie (ZonMw) Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 21