Diabetes Mellitus informatieboek

Transcriptie

1 Diabetes Mellitus infrmatiebek

2 Inhudspgave Inleiding 3 Belangrijke infrmatie 4 Wat is Diabetes Mellitus? 5 De veding 5 De cellen 5 Diabetes Mellitus type 1 6 Diabetes Mellitus type 2 6 Behandeling van Diabetes Mellitus: leefstijl adviezen 7 Behandeling met tabletten 8 Behandeling met darmhrmn (GLP-1) 9 Behandeling met insuline 10 Werkingprfielen insuline 11 Algemene richtlijnen insuline spuiten 12 Lage bledglucsewaarde (hypglykemie) 13 Orzaak en symptmen van een hypglykemie 13 Nachtelijke hyp 14 Wat te den bij een hypglykemie? 14 Pseud-hypglykemie 14 Glucagn 15 Hge bledglucsewaarde (hyperglykemie) 16 Orzaak en symptmen van een hyperglykemie 16 Wat te den bij een hyperglykemie? 16 Tips bij een hyperglykemie 17 He kunt u een hyperglykemie vrkmen? 17 Cntrles 18 Wat kunt u verwachten van de driemaandelijkse cntrle? 18 Wat kunt u verwachten van de jaarcntrle? 18 HbA1c 19 Gevlgen van Diabetes Mellitus: cmplicaties 20 Diabetes Mellitus en hge bleddruk 20 Diabetes Mellitus en een te hg chlesterlgehalte 21 Diabetes Mellitus en vetprblemen 22 Diabetes Mellitus en gprblemen 23 Diabetes Mellitus en seksuele prblemen 23 Diabetes Mellitus en mndprblemen 23 Extra infrmatie / Brchures 24 Aandachtspuntenlijst 25 Bijlage: aantekeningen 26 2

3 Inleiding U hebt van uw internist gehrd dat u Diabetes Mellitus heeft en welke gevlgen dat vr u kan hebben. De kmende tijd krijgt u hierver van uw internist en diabetesverpleegkundige infrmatie en eventueel instructie. Het is niet altijd vr iedereen eenvudig m al deze infrmatie in één keer te nthuden. Dit infrmatiebek is bedeld als ndersteuning. Het bevat infrmatie ver Diabetes Mellitus. Het bekje is uw persnlijk eigendm. Om ervr te zrgen dat u z veel mgelijk prfijt heeft van dit bekje is het belangrijk dat u het bij uw bezek aan de OZG meeneemt. Het kan dan wrden aangevuld met de infrmatie die u p dat mment krijgt. Z krijgt u een infrmatiebek dat zveel mgelijk is afgestemd p uw persnlijke situatie. Aandachtspuntenlijst Om u vr te bereiden p gesprekken met verschillende zrgverleners zit achterin dit bekje een lijst met aandachtspunten. Dit is een verzicht van de nderwerpen die tijdens de diverse gesprekken aan de rde kunnen kmen. Na aflp van de gesprekken kunt u de Aandachtspuntenlijst gebruiken m na te gaan welke infrmatie u hebt gekregen, welke infrmatie u ng mist en welke infrmatie u niet ged heeft begrepen. Er is k ruimte vr uw eigen aantekeningen (in Bijlage: aantekeningen.) Wij raden u aan m iemand te vragen bij u te blijven tijdens de verschillende gesprekken nder het mtt: Twee hren nu eenmaal meer dan één. Extra infrmatie In dit bekje vindt u infrmatie ver Diabetes Mellitus en de behandeling in de OZG gericht p uw situatie. Er is meer uitgebreide infrmatie ver Diabetes Mellitus, de behandeling, bestaande rganisaties en andere specifieke nderwerpen. Wilt u ergens meer ver weten, vraagt u dit gerust aan de diabetesverpleegkundige. Zij infrmeert u hier graag ver. Achterin dit bekje nder het hfdstuk Extra infrmatie vindt u het adres van de Diabetes Vereniging Nederland (DVN). 3

4 Tt slt Het kan zijn dat er, van de in dit bekje beschreven gang van zaken, wrdt afgeweken. Uw arts/diabetesverpleegkundige zal uw persnlijke situatie met u bespreken. Als er iets niet duidelijk is, vraagt u dan vral m pheldering aan de betreffende zrgverlener. Ok wanneer er zaken gebeuren die niet vlden aan uw verwachtingen en die naar uw idee anders f beter kunnen, meldt u dit dan aan ns. Uw suggesties en pmerkingen bieden ns de mgelijkheid m de zrg ng beter af te stemmen p de wensen en beheften van nze patiënten. Daar waarin het bekje hij staat, kan k zij wrden gelezen en mgekeerd. Belangrijke infrmatie Binnen de OZG zijn verschillende zrgverleners betrkken bij de zrg vr mensen met Diabetes Mellitus. Het behandelteam bestaat uit internisten, diëtisten en diabetesverpleegkundigen werkzaam p 2 lcaties, Lucas te Winschten en Delfzicht te Delfzijl. Bereikbaarheid diabetesverpleegkundigen: Lcatie Lucas Telefnisch spreekuur van maandag t/m vrijdag van uur Telefn: diabetesverpleegkundigen.lucas@zg.nl Lcatie Delfzicht Telefnisch spreekuur van maandag t/m vrijdag van uur en uur Telefn: diabetesverpleegkundigen.delfzicht@zg.nl Zie k de flder diabetesverpleegkundige. Vr het maken/wijzigen van afspraken kunt u tijdens kantruren bellen met het Klant Cntactcentrum. Telefn:

5 Wat is Diabetes Mellitus? Diabetes Mellitus (DM) is een stfwisselingsziekte waarbij de heveelheid glucse (suiker) in het bled te hg is. Eerst wrdt in het krt verteld he glucse bij mensen znder DM in het lichaam wrdt verwerkt. Daarna wrdt uitgelegd wat er is veranderd in dit prces bij mensen met DM. De veding Onze dagelijkse veding bestaat uit drie hfdbestanddelen, te weten klhydraten, eiwitten en vetten. Deze bestandsdelen leveren alle drie energie, maar de klhydraten zijn nze belangrijkste energieleveranciers. Klhydraten zijn echter te grt m te wrden pgenmen in het bled. Daarm wrden klhydraten in het maagdarmkanaal kleiner gemaakt. Het kleinste stukje klhydraat heet glucse en glucse kan wel ged wrden pgenmen in het bled. Het bled ververt de glucse naar alle cellen van het lichaam. De cellen gebruiken glucse als brandstf. Die brandstf geeft energie m te leven, te bewegen, te greien, te denken. De heveelheid glucse in het bled wrdt de bledglucsespiegel f bledsuikerspiegel genemd. Klhydraten kmen veel vr in nze veding en zijn eigenlijk een verzamelnaam vr suikers en zetmeel. Klhydraten zitten dus in alle prducten die suikers bevatten (melksuikers in melkprducten, vruchtensuikers in fruit en fruitsappen, gewn suiker in snep, kek en drankjes) en alle prducten die zetmeel bevatten (brd, aardappels, rijst, deegwaren zals macarni en spaghetti). De cellen De cellen krijgen dr het bled glucse aangebden. De glucse kan echter niet zmaar in de cellen wrden pgenmen. In iedere cel zit een zgenaamd deurtje. Dit deurtje met eerst pen m glucse te kunnen pnemen. De sleutel m dit deurtje te penen is het hrmn insuline. Insuline wrdt gemaakt dr de alvleesklier en naar behefte afgegeven aan het bled. Als de insulinesleutel de celdeur heeft gepend, kan de glucse naar binnen. De glucse wrdt daar nmiddellijk mgezet in energie f wrdt pgeslagen als energievrraad. De cellen hebben cntinu energie ndig. Als we een tijdje niet gegeten hebben, beginnen cellen energie te gebruiken uit de energievrraad. 5

6 Als iemand klhydraten heeft gegeten, gaat zijn bledglucsespiegel mhg. De alvleesklier reageert hierp dr meer insuline te maken en af te geven. De insuline zrgt ervr dat de glucse in de cellen wrdt pgenmen. Hierdr daalt de heveelheid bledglucse weer en de alvleesklier vermindert de insulineprductie. De insulineprductie is dus na een maaltijd met klhydraten het grtst en daalt vervlgens weer. De bledglucse stijgt k elke keer na een maaltijd met klhydraten en daalt nder invled van de insuline. Hierdr kan de bledglucsespiegel schmmelen tussen de 4 en 8 mml/liter (mml/liter is een aanduiding van de heveelheid glucse in het bled). Bij mensen met DM is dit systeem verstrd. Diabetes Mellitus Er zijn meerdere typen DM: de meest bekende en vr kmende typen zijn type1 en type 2. Z n 85% van de mensen met diabetes heeft type 2 (ngeveer 1 miljen mensen in Nederland) en maar 10% heeft type 1. De laatste jaren zijn er steeds meer mensen met type 2 diabetes bijgekmen, ngeveer per jaar. Een aantal rzaken zijn het tenemend vergewicht bij de bevlking en ngeznde eetgewntes. Diabetes Mellitus type 1 Bij dit type maakt de alvleesklier helemaal geen insuline meer aan. Dit kmt dr een aut-immuunaandening waarbij de cellen die insuline maken in de alvleesklier grtendeels kapt zijn gegaan f niet meer actief zijn, dr een ntstekingsreactie. Type 1 kmt p alle leeftijden vr, maar ntstaat meestal p jngere leeftijd. Mensen met type 1 diabetes wrden in principe alleen behandeld met insuline. Diabetes Mellitus type 2 Dit type diabetes heeft verschillende rzaken. Z kan de alvleesklier te weinig insuline aanmaken en/f de alvleesklier maakt vldende insuline aan maar de cellen in het lichaam zijn minder gevelig vr insuline (dit nemen we insulineresistentie). In beide gevallen kmt er te weinig glucse in de cellen en blijft er dus te veel glucse in het bled. Type 2 diabetes kmt vr p alle leeftijden, maar vral bij vlwassenen. De behandeling bestaat uit vedingsadvies in cmbinatie met tabletten en/f insuline. Vr een selectieve grep mensen kan gebruik wrden gemaakt van injecties met darmhrmnen (GLP-1). 6

7 Behandeling van Diabetes Mellitus: leefstijl adviezen Bij Diabetes Mellitus is de bledglucse te hg. Daarm streeft men bij de behandeling naar een nrmale bledglucse. Dit vermindert de kans p klachten en cmplicaties. Samen met een nrmale bledglucse kunnen geznde veding, een nrmaal lichaamsgewicht, regelmatige lichaamsbeweging, een nrmale bleddruk, een nrmale heveelheid chlesterl in het bled en niet rken de kans p klachten en cmplicaties verminderen. Sms zijn bvenstaande maatregelen al vldende m de bledglucse te verlagen. Als de bledglucse echter tch te hg blijft, krijgt u het advies medicijnen te nemen die uw bledglucsegehalte verlagen. 7

8 Behandeling met tabletten Als blijkt dat de gegeven leefstijl adviezen uw bledglucsewaarden niet vldende verlaagd hebben, adviseren we u tabletten te gebruiken. Er zijn vier grepen medicijnen die allemaal een verschillende werking hebben. In eerste instantie wrdt u behandeld met één srt tablet. Als dit niet vldende is, krijgt u twee srten tabletten. Zijn de bledglucsewaarden met twee srten tabletten ng niet vldende gedaald, dan kan een derde srt wrden tegevegd f insuline wrden verwgen. Vr smmige mensen met diabetes kan het spuiten van een darmhrmn (GLP-1) wrden verwgen. Srten tabletten: Metfrmine Dit medicijn zrgt ervr dat uw lever minder glucse maakt en dat uw lichaam de insuline beter gebruikt. Uw lichaam wrdt geveliger vr insuline. Dit medicijn is de eerste keus in Nederland. Gliclazide, Glimepiride, Tbutamide Dit medicijn zrgt ervr dat uw alvleesklier meer insuline gaat aanmaken. Piglitazn Dit medicijn zrgt ervr dat uw lichaam de insuline beter gebruikt. Uw lichaam wrdt geveliger vr insuline. Linagliptine (Trajenta), Saxagliptine (Onglyza), Sitagliptine (Januvia) en Vildagliptine (Galvus) Dit medicijn remt de afbraak van het darmhrmn welke invled heeft p de glucsewaarde. Dapagliflzine (Frxiga), Canagliflzine (Invkana) Dit medicijn verwijdert vertllige glucse via de nieren. Naar aanleiding van uw glucsewaarden zal de heveelheid tabletten en tijd van inname met u wrden besprken. Sms wrdt er gebruik gemaakt van cmbinatiemiddelen. Wanneer de tabletten p zijn kunt u via een herhaalrecept van de huisarts nieuwe tabletten phalen. 8

9 Behandeling met darmhrmn (GLP-1) Srten darmhrmn (GLP-1) per injectie: Exanatide (Byetta en Byduren), Liraglutide (Victza), Dulaglutide (Trulicity) en Lixisenatide (Lyxumia) Dit medicijn wrdt per injectie gegeven en verlaagt de glucsewaarde en meestal k het lichaamsgewicht. 9

10 Behandeling met insuline Langwerkend insuline: Lantus f Levemir Deze insuline wrdt meestal 1x daags geïnjecteerd meestal in cmbinatie met tabletten f (ultra)krtwerkende insuline. De werkingsduur van de srten insuline zit tussen de uren. Mixinsulines (analg): Nvmix 30, HumalgMix 25 Deze insuline wrdt meestal 2x daags geïnjecteerd. Mixinsulines (humaan): Humuline 30/70, Insuman Cmb 25 Deze insuline wrdt meestal 2x daags geïnjecteerd. Ultrakrtwerkende insulines: NvRapid, Apidra, Humalg Deze insuline wrdt meest direct vr de hfdmaaltijden geïnjecteerd. Krtwerkende insuline Humuline Regular, Insuman Rapid Deze insuline wrdt meestal vr de hfdmaaltijden geïnjecteerd. Middellangwerkende insulines: Humuline NPH, Insulatard, Insuman Basal Deze insuline wrdt meestal 1x daags geïnjecteerd meestal in cmbinatie met tabletten f (ultra)krtwerkende insuline. Deze insuline werkt gemiddeld rnd de uren. 10

11 Werkingsprfielen insuline 11

12 Algemene richtlijnen insuline spuiten Iedereen die begint met een insulinebehandeling, wrdt in eerste instantie met een lage dsis insuline behandeld. Het is niet mgelijk m p vrhand te bepalen heveel insuline iemand ndig heeft. Op basis van de bledglucses kan uw arts f diabetesverpleegkundige bepalen welke srt insuline en de heveel u ndig heeft. Dit wrdt langzaam pgebuwd, net zlang tt uw bledglucses nrmaal zijn. De dsering van insuline wrdt niet zals bij tabletten aangegeven in milligrammen, maar in Internatinale Eenheden. Hier gebruikt men de letters IE vr. Deze eenheden zijn in de hele wereld gelijk. Waar insuline spuiten De arts f diabetesverpleegkundige bepaalt in verleg met u de injectieplaats en naaldlengte. Wanneer insuline spuiten De arts f diabetesverpleegkundige bepaalt in verleg met u het tijdstip waarp u insuline het beste kunt spuiten. Zelfcntrle: bledglucsemetingen Zie flder zelfcntrle. 12

13 Lage bledglucsewaarde (hypglykemie) Bij een hypglykemie (vaak afgekrt tt hyp) is het bledglucsegehalte in het bled te laag, namelijk minder dan 4 mml/l. Orzaak en symptmen van een hypglykemie Een hypglykemie wrdt verrzaakt als er minder glucse aanwezig is in het bled ten pzichte van de heveelheid insuline. Er met namelijk altijd een bepaalde heveelheid glucse in het bled aanwezig zijn m het lichaam ged te laten functineren. Als de heveelheid te laag wrdt, dan velt u zich niet lekker. De rzaken vr het ntstaan van een hypglykemie zijn: te veel insuline en/f glucse verlagende tabletten genmen minder klhydraten ingenmen ineens meer lichaamsbeweging njuist gebruik van alchl (altijd iets bij eten) hge mgevingstemperatuur Symptmen hypglykemie De symptmen van een hypglykemie kunnen van persn tt persn verschillen. Ok heven de verschijnselen vr een persn niet altijd dezelfde te zijn. Een te lage bledglucse geeft verschijnselen zals: hnger, beven, zweten, bleekheid, meite met cncentreren, duizeligheid, hartklppingen, wazig zien, sms hfdpijn, trillende handen, veten, lippen f tng. Het kan zijn dat de mensen in uw mgeving dit eerder pmerken dan uzelf. Bij niet p tijd behandelen van een hypglykemie krijgen de hersenen nvldende glucse en kan uiteindelijk bewustelsheid ptreden. Let p! Dit kan gevaarlijk zijn vr uzelf en anderen, bijvrbeeld in het zwembad f in het verkeer. 13

14 Nachtelijke hyp Ok s nachts kan er bij een laag bledglucsegehalte een hyp ptreden. Dit geeft vaak de vlgende verschijnselen: nachtmerries, transpireren, nat beddenged, hfdpijn bij het pstaan, s chtends nuchter een verhgd f ng te laag bledglucsegehalte. Wat te den bij een hypglykemie? Bepaal indien mgelijk altijd eerst het bledglucsegehalte: Neem eerst 4 tt 5 druivensuikers f 20 ml nverdunde limnadesirp (ranja) en meng dit met water. Als de verschijnselen van de hypglykemie aanhuden, met u na minuten de bledglucse cntrleren. Ngmaals nder de 4 mml/l, herhaal bvenstaande dan ngmaals. Bij bewustzijnsverlies mag men u nit iets te drinken f eten geven. U kunt zich dan verslikken met alle gevlgen van dien. Bij prblemen in het weekend, s avnds en/f s nachts kunt u de dienstdende huisarts, huisartsenpst f 112 bellen. Zwel bij nachtelijke hypglykemieën als bij regelmatige hypglykemieën verdag is het raadzaam de diabetesverpleegkundige p het telefnisch spreekuur te bellen vr verleg. Pseud-hypglykemie Gevelens van een hypglykemie heven niet altijd een echte hypglykemie te zijn. Mensen die langere tijd een hg bledglucsegehalte hebben gehad, kunnen verschijnselen van een hypglykemie hebben znder dat de bledglucse nder de 4 mml/l zit. Dit nemen we een pseudhypglykemie. Bij gevelens van een hypglykemie met daarm altijd de bledglucse gemeten wrden. Als er geen sprake is van een hypglykemie (dus als het bledglucsegehalte bven de 4 mml/l is), dan is het verstandig m GEEN glucse f klhydraten te nemen aangezien daarmee het bledglucsegehalte weer gaat stijgen. 14

15 Glucagn Er bestaat een stf die het bledglucsegehalte tijdelijk verhgt (glucagn). Deze stf kan ingespten wrden bij ernstige hypglykemieën (bij bewustzijnsverlies). Vraag aan uw arts f diabetesverpleegkundige f het in uw belang is m glucagn bij u te dragen f m glucagn thuis te hebben. Z ndig geeft de diabetesverpleegkundige u en een familielid instructies wanneer en he glucagn tegediend met wrden. N.B. Glucagn is beperkt hudbaar. 15

16 Hge bledglucsewaarde (hyperglykemie) Hyperglykemie betekent dat het bledglucsegehalte te hg is, in het algemeen langdurig bven de 10 mml/l. In de praktijk spreken we van een hyper. Orzaak en symptmen van een hyperglykemie In het algemeen ntstaat een hyperglykemie als er meer glucse in het bled zit in vergelijking met de heveelheid insuline. Dit kan verrzaakt wrden dr: meer klhydraten ingenmen minder beweging dan gebruikelijk ziekte, vral bij krts gewichtstename stress, spanningen hrmnale invleden, bijvrbeeld menstruatie te weinig en/f geen insuline en/f glucse verlagende tabletten genmen verkeerde insuline-injectietechniek tegepast verharding van de spuitplaatsen, waardr de insuline niet ged werkt bepaalde medicijnen zals prednisn. Symptmen van een hyperglykemie De meest pvallende verschijnselen van een hyperglykemie zijn: meheid slaperigheid veel plassen drst hebben en dus veel drinken drge tng. Wat te den bij een hyperglykemie? Bij een bledglucse tussen de 10 en 20 mml/l heft u zich niet direct zrgen te maken. Als u een verklaring heeft vr de hyperglykemie (bijvrbeeld te veel klhydraten gegeten f stress), dan heft u verder geen actie te ndernemen. Hebt u geen verklaring, wacht dan af en meet 1 uur later ng een keer het bledglucsegehalte. Blijft de waarde te hg pas dan eventueel zelfregulatie te. Wanneer u niet aan zelfregulatie det, prik dan de vlgende dag een 4- f een 7-puntscurve. Is de bledglucse dan ng te hg, neem dan cntact 16

17 p met uw diabetesverpleegkundige p het telefnisch spreekuur f via de mail. Gebruik indien van tepassing het prtcl: Hyperglycemie, pliklinische behandeling vlwassenen. Tips bij een hyperglykemie Bij een hyperglykemie verliest uw lichaam meer vcht dan nrmaal. He hger het bledglucsegehalte, he meer u met drinken. Drink klhydraatvrije dranken, zals water, thee, kffie. Een enkele hge bledglucse kan sms ptreden. U heft dan niets te den behalve extra drinken en uw bledglucse ieder uur te meten. Neem bij waarden bven de 20 mml/l cntact p met uw (huis)arts, internist f diabetesverpleegkundige. Blijft de bledglucse bven de 10 mml/l, dan kan het zijn dat uw behandeling dient te wrden aangepast. Dit heft niet altijd acuut te gebeuren, maar u dient wel cntact pnemen met uw (huis)arts, internist f diabetesverpleegkundige (bijvrbeeld p het telefnisch spreekuur). He kunt u een hyperglykemie vrkmen? Dr de vlgende maatregelen kunt u prberen een hyperglykemie te vrkmen: een gede verdeling van de klhydraten vldende lichaamsbeweging bij stress prberen de rzaken ervan te achterhalen en z ndig nder begeleiding er iets aan den zelf regelmatig het bledglucsegehalte cntrleren (zelfcntrle) en dagcurves maken de juiste insuline-injectietechniek tepassen niet altijd p dezelfde plek spuiten (hierdr kunnen bulten ntstaan waaruit de insuline niet ged wrdt pgenmen) tabletten p het juiste tijdstip innemen. 17

18 Cntrles Cntrles: driemaandelijks (krte cntrle) en jaarlijks (uitgebreide cntrle). In Nederland wrdt vanuit de Nederlandse Diabetes Federatie mensen met Diabetes Mellitus geadviseerd m driemaandelijkse en jaarlijkse cntrles te laten uitveren bij de behandelend arts f diabetesverpleegkundige. Wat kunt u verwachten van de driemaandelijkse cntrle? U gaat ngeveer een week van te vren naar het labratrium m bled te laten prikken. Dit kan in het ziekenhuis en k p de plaatsen waar Certe zitting heeft. In het bled wrdt dan het HbA1c gehalte geprikt (zie later) en eventueel een bledglucse. In het ziekenhuis: Tijdens deze cntrle dient u uw glucsedagbekje f glucsemeter f uitdraai van de glucsemeter mee te nemen met minimaal twee recente dagcurves Op basis hiervan kan de behandelend arts f diabetesverpleegkundige nagaan he het met uw regulatie gesteld is en eventueel uw medicatie aanpassen. Verder zal u gevraagd wrden f u ng last heeft gehad van hypglykemieën f hyperglykemieën. Ok wrdt nagegaan f u ng vragen heeft met betrekking tt het gebruik van de tabletten en/f insuline. Uw gewicht wrdt bepaald en uw bleddruk wrdt gemeten. Verder is er uiteraard tijd m uw vragen met betrekking tt uw Diabetes Mellitus te bespreken. Wat kunt u verwachten van de jaarcntrle? U gaat ngeveer een week van te vren naar het labratrium m bled te laten prikken en levert u een ptje chtendurine in. Er dient dan k vaak een ECG, hartfilmpje te wrden gemaakt. In het ziekenhuis: Eén keer per jaar wrdt u uitgebreider gecntrleerd. Tijdens deze cntrle gebeurt hetzelfde als bij de driemaandelijkse cntrle. Alleen is vraf uitgebreid labratriumnderzek ndig. In ieder geval wrdt dan het Hba1c gehalte, chlesterl (vetten in het bled), nierfunctie en leverfunctie nderzcht. Minimaal één keer per jaar wrden de veten en eventuele spuitplaatsen gecntrleerd. Bij de vetcntrle wrdt de SIMMS classificatie bepaald. 18

19 HbA1c Het HbA is een eiwit dat bij bijna iedereen in het bled aanwezig is. Dit stfje zit in de rde bledcel. Omdat rde bledcellen maximaal drie maanden leven, maakt het lichaam veel rde bledcellen aan. Een net nieuwe rde bledcel heeft een HbA waaraan ng geen glucse zit geplakt. Daarentegen heeft een ude rde bledcel, die al drie maanden in het bled rnd circuleert, vaak een HbA waaraan glucse zit vastgeplakt. De heveelheid vastgeplakt glucse aan het HbA kan wrden gemeten in een labratrium. Het versuikerde deel van het HbA nemen we het HbA1c. Is er nu gedurende drie maanden veel glucse aanwezig in het bled, dan zullen we meer vastgeplakt glucse meten dan wanneer er gedurende die drie maanden minder glucse in het bled aanwezig is. Omdat er zwel jnge als ude rde bledcellen aanwezig zijn in het bled en we het HbA1c meten in het bled dat uit uw arm gehaald is, weten we dat dit gemiddeld een afspiegeling is van uw gemiddeld bledglucse van de daaraan vrafgaande twee maanden. Het HbA1c is dus een maat vr uw gemiddelde bledglucsegehalte en zegt dus meer ver uw regulatie dan één meting van het glucsegehalte uit uw vinger. Hba1c waarde Is het HbA1c nder de 7% f 53 mml/ml, dan is dit ged. Is het HbA1c tussen de 7%-8% f mml/ml dan is dit ver het algemeen aanvaardbaar. Is het HbA1c bven de 8% f 64 mml/ml dan is dit in principe te hg. Vr de zgenaamde kwetsbare uderen wrden andere waarden gehanteerd. Op basis van uw bledglucse-dagcurves en HbA1c krijgt u met uw arts f diabetesverpleegkundige een indruk van uw diabetesregulatie. 19

20 Gevlgen van Diabetes Mellitus: cmplicaties Iedereen die Diabetes Mellitus heeft, weet dat het niet te genezen is. Er kan een tijd kmen dat u te maken krijgt met cmplicaties, dat wil zeggen aandeningen die het gevlg kunnen zijn van Diabetes Mellitus. Gelukkig is het z dat niet iedereen te maken krijgt met cmplicaties. Er zijn mensen die er nit mee te maken krijgen en bij anderen ntstaan ze pas na lange tijd. Ok de ernst van cmplicaties verschilt per persn. De belangrijkste cmplicaties die bij Diabetes Mellitus kunnen ntstaan zijn: hart- en vaatziekten gafwijkingen vetprblemen afwijkingen aan de nieren seksuele prblemen. mndprblemen Met vragen ver cmplicaties, kunt u altijd bij uw arts f diabetesverpleegkundige terecht. Diabetes Mellitus en hge bleddruk Mensen met Diabetes Mellitus type 2 hebben vaak k een hge bleddruk. Wat hiervan de rzaak precies is, is niet ged bekend. Naast leefstijladviezen wrdt geadviseerd medicatie in te nemen. Wat is hge bleddruk? Het hart pmpt bled in de bledvaten dr zich bij elke hartslag samen te trekken en dan weer te ntspannen. Dit geeft een bepaalde druk in de bledvaten en dat nemen we de bleddruk. De bleddruk wrdt gemeten met een bleddrukmeter en wrdt uitgedrukt in twee getallen. Het eerste getal is de bvendruk: de druk wanneer het hart zich samentrekt. Het tweede getal is de nderdruk: de druk wanneer het hart zich ntspant. We spreken van hge bleddruk als de bvendruk gemiddeld 140 f hger is, f als de nderdruk gemiddeld 85 f hger is. De bleddruk verandert vrtdurend, afhankelijk van lichaamshuding, activiteiten en spanningen. Daarm is één meting vaak niet vldende m een gede uitspraak ver de hgte van de bleddruk te den. Wat zijn de klachten? Hge bleddruk geeft zelden klachten, sms hfdpijn. Kan het kwaad? Hge bleddruk is geen ziekte, maar geeft wel een verhgde kans p harten vaatziekten, bijvrbeeld een bererte f een hartinfarct. De kans p 20

21 hart- en vaatziekten wrdt echter niet alleen dr de bleddruk bepaald. Z hebben mensen met Diabetes Mellitus type 2 twee tt vier keer zveel risic p hart- en vaatziekten als mensen znder diabetes. Daarnaast verhgt rken, vermatig alchlgebruik en te weinig bewegen het risic eveneens aanzienlijk. Ok als u al een hart- f vaatziekte heeft (f heeft gehad), f als het chlesterlgehalte in uw bled te hg is, heeft u een verhgde kans p (verdere) hart- f vaataandeningen. Bij één f meer van deze risicfactren is de kans p een hart- en vaatziekte extra grt. Adviezen U kunt zelf veel den m de kans p hart- en vaatziekten te verminderen. Stppen met rken is het belangrijkst. Rken is de grtste verrzaker van hart- en vaatziekten. Beperk het gebruik van alchl tt één à twee glazen per dag. Als u te zwaar bent, prbeer dan af te vallen. Eet geznd. Gebruik veel plantaardige vedingsmiddelen, verse grente en fruit. Wees zuinig met zut en eet niet te veel drp. Veg geen zut te aan het eten en gebruik z weinig mgelijk kant-en-klaarprducten, mdat deze veel zut bevatten. Zrg vr vldende lichaamsbeweging en ntspanning (vijf keer per week een halfuur bewegen, zals wandelen, fietsen, tuinieren, traplpen f zwemmen). Medicijnen Omdat mensen met diabetes type 2 en een hge bleddruk al minimaal twee risicfactren p hart- en vaatziekten hebben, is het ndig m de te hge bleddruk met tabletten te behandelen. Hge bleddruk is vaak lastig te behandelen. Vaak is één srt tablet niet vldende. Mensen met diabetes dienen er rekening mee huden dat ze vaak twee f meer verschillende bleddrukverlagende tabletten dienen te gebruiken m de bleddruk weer ged te krijgen. Vr meer infrmatie kunt u de flder Hge bleddruk van de Nederlandse Hartstichting lezen. Diabetes Mellitus en een te hg chlesterlgehalte Chlesterl is een vetachtige stf. Uw lichaam gebruikt chlesterl m cellen, hrmnen en gal te maken. Mensen met Diabetes Mellitus type 2 hebben vaak een te hg chlesterlgehalte. Wat hiervan de rzaak precies is, is niet ged bekend. Naast leefstijladviezen wrdt geadviseerd medicatie in te nemen. 21

22 Wat zijn de klachten? Een hg chlesterlgehalte geeft zelden klachten. Kan het kwaad? Een hg chlesterlgehalte is geen ziekte, maar geeft wel een verhgde kans p hart- en vaatziekten, bijvrbeeld een bererte f een hartinfarct. De kans p hart- en vaatziekten wrdt echter niet alleen dr de een hg chlesterlgehalte bepaald. He wrdt uw chlesterl gemeten? Ttaal chlesterl Het chlesterlgehalte kan gemeten wrden in uw bled. Daarbij wrdt niet alleen gekeken naar uw ttale chlesterlgehalte, maar k naar de samenstelling van het chlesterl. HDL-chlesterl He hger het HDL-chlesterl, he kleiner de kans p hart- en vaatziekten. Daarm nemt men dit k wel het gede srt chlesterl. LDL-chlesterl LDL-chlesterl nemen we het slechte chlesterl. Bij mensen met diabetes type 2 is er vaak sprake van een te laag LDL (ged-chlesterl). Hierdr krijgt het slechte chlesterl de verhand. Deze laatste cmbinatie, waarbij er relatief te veel slecht chlesterl is, nemen we vr het gemak k een te hg chlesterlgehalte. Er wrdt gestreefd naar een LDL chlesterl lager dan 2.5 mml/l. Medicijnen Omdat mensen met diabetes type 2 en een hg chlesterlgehalte al minimaal twee risicfactren p hart- en vaatziekten hebben, is het advies m het te hge chlesterl met tabletten te behandelen. Uw arts zal in dit geval een geneesmiddel m het chlesterlgehalte te verbeteren vr u uitkiezen. Vr meer infrmatie kunt u de flder Te hg chlesterl van de Nederlandse Hartstichting lezen. Diabetes Mellitus en vetprblemen Bij mensen met Diabetes Mellitus kunnen strnissen van/aan de gevelszenuwen en bledvaten in met name de benen/veten ntstaan. U kunt hierdr dve en/f pijnlijke veten/benen krijgen, maar k standsafwijkingen. Cntrleer uw veten regelmatig en meld afwijkingen/veranderingen bij uw arts f diabetesverpleegkundige. 22

23 Minimaal één keer per jaar zal de diabetesverpleegkundige uw veten nderzeken en de SIMMS classificatie bepalen. Deze hebt u ndig vr eventuele vergeding van de pedicure. De diabetesverpleegkundige kan u infrmeren ver eventuele vergeding. Diabetes Mellitus en gprblemen Er kunnen kleine haarvaatjes verstpt raken. Hierdr kunnen de haarvaatjes eiwitten en vetten gaan lekken f nieuwe vaatjes vrmen die bledingen kunnen verrzaken. De behandeling kan bestaan uit lasertherapie. Diabetes Mellitus en seksuele prblemen Ten gevlge van aantasting van de zenuwen en/f strnissen in de bledcirculatie kunnen er veranderingen ptreden in de beleving van uw seksualiteit. Wanneer u dit als een prbleem ervaart kunt u dit bespreken met uw (huis)arts f diabetesverpleegkundige. Diabetes Mellitus en mndprblemen In de mnd kunnen sneller infecties en ntstekingen ntstaan. Ok kunnen er veranderingen ntstaan t.a.v. smaak en gevel. Zrg vr een gede mndhygiëne en diabetesregulatie. Verder adviseren we u regelmatig de tandarts en/f mndhygiënist te bezeken. 23

24 Extra infrmatie en brchures Diabetesvereniging Nederland De Diabetesvereniging Nederland (DVN) behartigt de belangen en bevrdert het welzijn van mensen met diabetes. De DVN strijdt vr gede zrg en een beter leven vr iedereen met diabetes. De DVN verlegt vrtdurend met zrgverleners, verheid en zrgverzekeraars ver de rganisatie van de diabeteszrg. Diabetesvereniging Nederland (DVN) Antwrdnummer VB Leusden Diabeteslijn: (033) Verder hebben alle firma s waar u medicijnen en/f hulpmiddelen van gebruikt een eigen internetsite met infrmatie en diverse infrmatiebrchures. 24

25 Aandachtspuntenlijst Deze lijst met aandachtspunten is een verzicht van de nderwerpen die tijdens de diverse gesprekken met zrgverleners aan de rde zullen kmen. Na aflp van de gesprekken kunt u deze lijst gebruiken m na te gaan welke infrmatie u heeft gekregen, welke infrmatie u ng mist en welke infrmatie u niet ged heeft begrepen. U krijgt infrmatie ver: wat is Diabetes Mellitus welke behandelingsmgelijkheden zijn er de betekenis van uw bledglucsespiegel de functie van insuline tablettengebruik / insulinegebruik diabeteshulpmiddelen zelfcntrle: bledglucsemetingen wat is een hyp en waardr ntstaat het wat is een hyper en waardr ntstaat het wat te den bij een hyp f hyper driemaandelijkse cntrle jaarlijkse cntrle gevlgen van Diabetes Mellitus leefstijl Diabetesvereniging Nederland (DVN) machtigingen rijbewijs werk vakantie Bvenstaande aandachtspunten wrden k behandeld in de zgenaamde DIEP, Diabetes-Interactief Educatie Prgramma. Hier vindt u betruwbare infrmatie ver Diabetes Mellitus type 2, vlgens de landelijke richtlijnen. Bij het DIEP prgramma kunt u lezen, luisteren en kijken m aan inf te kmen. 25

26 Bijlage: aantekeningen 26

27 27

28 Lcatie Delfzicht Jachtlaan 50 Pstbus RA Delfzijl Lcatie Lucas Gassingel 18 Pstbus RA Winschten Telefn: Website: OZG (12-15) DIA