KERNPUNTEN UIT HET VERSLAG VAN DE DIRECTIE EN DE JAARREKENING

Transcriptie

1 Jaarrapport 2004

2 KERNPUNTEN UIT HET VERSLAG VAN DE DIRECTIE EN DE JAARREKENING Kernpunten 2004 Verkoop EBS Europoort Terminal I Recordwinst voor OBA Netto-omzet 60,4 miljoen ( ,9 miljoen) Genormaliseerd bedrijfsresultaat plus resultaat deelnemingen 4,8 miljoen (2003 4,1 miljoen) Genormaliseerd resultaat na belastingen 4,2 miljoen (2003 2,5 miljoen) Resultaat na belastingen 14,4 miljoen (2003 2,5 miljoen) Winst per aandeel 1,65 (2003 0,28) Solvabiliteit 63,8% (ultimo ,6%) Liquiditeit sterk verbeterd Bankschulden 6,2 miljoen ( ,9 miljoen) Afzonderlijk financieringsarrangement voor HES Beheer en EBS, waarmee zekerheden HES Beheer voor bankschulden EBS zijn vervallen Hervatting dividendbetaling, 0,10 per aandeel/certificaat ( nihil) Beurswaarde ultimo ,0 miljoen (ultimo ,4 miljoen) Belangrijkste doelstellingen Verdere structurele verbetering van het groepsresultaat Structureel rendement op eigen vermogen van 15% Verbeteren synergie binnen de groep Verdere gezondmaking EBS afronden door versteviging commerciële slagkracht en verlaging operationele kosten Ontplooien van of deelnemen in activiteiten die de huidige portfolio versterken Moderniseren structuur door afschaffing van het systeem van certificering van aandelen Invoeren IFRS-verslaggevingsregels Verwachting 2005 Resultaat, ook zonder bijzondere elementen, wederom positief; nog geen uitspraak over hoogte verwachte winst Boekwinst eerste kwartaal 3,0 miljoen

3 INHOUDSOPGAVE Kernpunten uit het verslag van de directie en de jaarrekening Thema in dit jaarrapport: kolen 2 Kerngegevens 4 Aandeelhoudersinformatie 6 Raad van Commissarissen 8 Bericht van de Raad van Commissarissen 9 Directie en organisatieschema 14 Verslag van de directie 15 Algemene beschouwing 15 Strategie en doelstellingen 15 Marktontwikkelingen 16 Belangrijkste risicofactoren 22 Jaarcijfers 23 Resultaten 26 Cash flow 26 Balans 27 Gang van zaken bij groepsmaatschappijen en deelnemingen 28 Corporate Governance 34 Maatschappelijk en duurzaamheidsverslag 36 Personeel 40 Verwachting voor Rapport van de Stichting Administratiekantoor van aandelen H.E.S. Beheer N.V Jaarrekening Geconsolideerde balans 44 Geconsolideerde winst- en verliesrekening 46 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 47 Grondslagen voor de financiële verslaggeving 48 Toelichting op de geconsolideerde balans 51 Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening 57 Vennootschappelijke balans 64 Vennootschappelijke winst- en verliesrekening 66 Toelichting op de vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening 67 Overige gegevens 70 Accountantsverklaring 70 Uittreksel uit de statuten inzake winstbestemming 71 Bestemming van het resultaat 71 Lijst met belangrijkste groepsmaatschappijen en deelnemingen 72 1

4 THEMA IN DIT JAARRAPPORT: KOLEN HES Beheer voor meer dan 50% afhankelijk van de kolen Alle foto s in dit jaarrapport hebben betrekking op kolen, een delfstof waarvan wereldwijd rond de 5 miljard ton (= kilo) per jaar wordt geproduceerd. Was HES zo n negen decennia lang voornamelijk gericht op de agribulk, anno 2004 was het bedrijf voor meer dan 51% afhankelijk van de aanvoer van kolen. Dit komt door overnames en participaties sinds 1986 in bedrijven die actief zijn in de kolen, een stijging van de aanvoer van kolen via de Rotterdamse en Amsterdamse havens, de sterke daling in de aanvoer van veevoedergrondstoffen die zich de afgelopen jaren heeft voltrokken en de verkoop van een agri-terminal per 1 april In 2004 werd 26,4 miljoen ton kolen via Rotterdam overgeslagen en 20 miljoen ton via Amsterdam, goed voor 7,4% respectievelijk 27% van de totale overslag via die havens. In beide havens heeft HES Beheer deelnemingen die een vooraanstaande rol spelen in de op- en overslag van kolen en andere producten. Ook via de havens van Vlissingen en Terneuzen, waarin HES eveneens een deelneming heeft, worden jaarlijks behoorlijke hoeveelheden kolen en cokes overgeslagen, zo n 4 miljoen ton. Kolen worden geïmporteerd uit verschillende landen. De belangrijkste exporteurs zijn Zuid-Afrika, Australië, Colombia, Indonesië en Rusland. Naar de wijze van ontstaan en de bestanddelen worden verschillende kolensoorten onderscheiden. De havensector splitst de kolenmarkt grofweg op in twee hoofdstromen: energiekolen en metallurgische kolen. Belangrijkste gebruikers Energiekolen, ook wel ketelkolen genoemd, worden voornamelijk ingezet voor de productie van elektriciteit. De verschillen tussen de wijze waarop in Nederland en de landen om ons heen elektriciteit wordt opgewekt, zijn groot. Zo wordt in Nederland elektriciteit voornamelijk opgewekt uit kolen en gas, in Duitsland met name uit kolen en uranium en in Frankrijk voor het leeuwendeel uit uranium. In België domineert de elektriciteitsproductie met kerncentrales, met aanvullend een mix van kolen en gas. Veruit het grootste deel van de in Nederland geïmporteerde kolen is bestemd voor de elektriciteitscentrales. De elektriciteit uit ons Nederlandse stopcontact komt voor ongeveer 30% uit kolen. Metallurgische kolen, die in de regel ongeveer 40 tot 60% duurder zijn dan energiekolen, worden voornamelijk gebruikt door de staalindustrie, maar ook bijvoorbeeld in de siliciummarkt. Daar produceert men uit kolen siliciummetaal, dat toegepast wordt in uiteenlopende eindproducten als aluminium, computer chips en chemische producten, zoals lippenstift en siliconenkit. Economische betekenis De economische betekenis van kolen, die in Europa vanaf de zesde eeuw als brandstof werden gebruikt, nam sinds de Industriële Revolutie sterk toe. Door het beschikbaar komen van andere energiebronnen als aardgas en aardolie en de relatief dure winningmethoden, liepen de winning van kolen en het aandeel van kolen in diverse West-Europese landen in de jaren vijftig van de vorige eeuw terug. In Nederland werd de binnenlandse steenkoolwinning na 1965 stopgezet. Na de energiecrisis van 1973 werd de rol van kolen echter weer belangrijk. Het verbruik van brandstoffen in ons land nam de afgelopen twintig jaar met circa 1,4% per jaar toe. Ten opzichte van 1983 steeg het verbruik van kolen met ongeveer 60%. Uit een vergelijking van de brandstofprijzen voor grootverbruikers komt duidelijk naar voren dat de prijzen voor stookolie en aardgas de afgelopen twintig jaar aan sterke fluctuaties onderhevig waren. De kolenprijs vertoonde een veel geringere fluctuatie en lag bovendien op een aanmerkelijk lager niveau. Hierbij tekenen wij aan dat de prijs in 2004, onder invloed van een levendige vraag, wel explosief is gestegen. CO 2 -uitstoot De goedkopere kolengestookte centrales hebben ook een schaduwzijde: zij stoten meer broeikasgas (kooldioxide, CO 2 ) uit dan gascentrales en zijn daarmee minder milieuvriendelijk. Op grond van het Kyoto Protocol moet Nederland tussen 2008 en 2012 zijn CO 2 -uitstoot 6% onder het niveau van 1990 brengen. 2

5 Dit is een van de redenen waarom in sommige energiecentrales biomassa (klimaatneutraal) en andere nietgevaarlijke afvalstoffen worden gestookt dan wel meegestookt. De meeste bedrijven binnen de HESgroep profiteerden de afgelopen jaren mee van de nog bescheiden groei in de aanvoer van biomassa. Zij investeerden dan wel ontwikkelden plannen om te gaan investeren in speciale faciliteiten om dit product adequaat op te slaan en, op een innovatieve manier, goed te kunnen monitoren. De Europese ambitie om voorop te lopen met CO 2 -reductie en de daaraan gerelateerde emissiehandel (de handel in klimaat ) kan de economie weer nieuwe impulsen geven. Het kan bovendien een prikkel zijn voor innovatie. Ruime voorraden Kolen zijn voorlopig nog ruim voorhanden. Er zijn bewezen reserves, naar verluidt goed voor tweehonderd jaar energievoorziening. Ter vergelijking: de voorraad olie is over veertig jaar uitgeput, die van gas over zestig jaar. De methodes om kolen op te sporen en te winnen worden steeds beter, zodat we waarschijnlijk nog langer toekunnen met de voorraden. Maar, hoe dan ook, de voorraden zijn eindig. Bij de verbranding van kolen komen stoffen vrij die miljoenen jaren in de diepe aarde lagen opgeslagen. Vooral de uitstoot van kooldioxide blijft hierbij een belangrijk punt van aandacht. Mede gelet op het nog steeds groeiende elektriciteitsverbruik en de maatregelen van de productiebedrijven om tot een schoner productieproces en tot CO 2 -reductie te komen, zien wij de kolen voorlopig nog niet verdwijnen uit de Nederlandse elektriciteitsproductie. Verdere groei Tot 2010 verwachten wij een verdere groei van de doorvoer van kolen via de Nederlandse havens, met name Rotterdam en Amsterdam, naar Duitsland, veruit de belangrijkste eindbestemming van de kolen die via voornoemde havens worden overgeslagen in duwbakken, spoorwagons en zeeschepen. De verwachte groei is vooral gestoeld op de al jaren geleden ingezette stapsgewijze sluiting van Duitse kolenmijnen, waardoor de binnenlandse productie verder afneemt en de staalindustrie en de energiecentrales (veel goedkopere) kolen moeten importeren. Gegeven deze groeiverwachting is HES Beheer niet ontevreden met haar huidige positie binnen de kolenmarkt. Kolenhandel blijft om aan vraag naar energie te voldoen dhr. R. Turner Sasol Mining pagina 12 Kansen voor overslagbedrijven dhr. H.J. Fijlstra OBA Group pagina 18 Rotterdam energiehaven drs. G.J. van Tongeren DCMR pagina 24 Kolen blijven belangrijk voor Nederlandse elektriciteitsproductie dhr. A.P. Jobse EPZ pagina 32 Invoer van kolen wordt steeds belangrijker dhr. P. Dickmann Dillinger Hütte pagina 38 3

6 HES JAARRAPPORT 2004 Solvabiliteit in procenten KERNGEGEVENS Bedragen in 1.000, tenzij anders vermeld Netto-omzet Genormaliseerd bedrijfsresultaat plus resultaat deelnemingen ** Bijzondere resultaten en boekwinsten *** Rentelasten Genormaliseerd resultaat na belastingen * Resultaat na belastingen Investeringen materiële vaste activa Opbrengst desinvesteringen materiële vaste activa Afschrijvingen Schulden aan kredietinstellingen in miljoenen euro s Eigen vermogen Schulden aan kredietinstellingen Balanstotaal Resultaat na belastingen/omzet (%) Resultaat na belastingen/eigen vermogen (%) Eigen vermogen/totaal vermogen (%) Gegevens per aandeel/certificaat van 1,00 (t/m 2001 NLG 2,00) Aantal geplaatste aandelen per 31 december Eigen vermogen Resultaat na belastingen Slotkoers van het jaar ,9 30,8 63, ,36 1,65 7, Aantal medewerkers per 31 december Netto-omzet in miljoenen euro s Bedrijfsresultaat plus resultaat deelnemingen in miljoenen euro s 66,3 68,6 65,9 60, ,1 17,5 15,0 12,5 46, ,3 4,0 4,0 4,1 4,1 4,8 10,0 7,5 5,0 32 0,7 2,5 24 0, ,2 4,1 2,5 5, Exclusief bijzondere elementen Inclusief bijzondere elementen

7 * * Vanaf 2001 wordt OBA Group voor 49,97% geconsolideerd. ** Gecorrigeerd voor bijzondere resultaten en boekwinsten (zie definitie hieronder). *** Baten en lasten die tot en met 2002 als buitengewoon werden gepresenteerd en posten vanaf 2003 die uit hoofde van bijzondere waardevermindering materiële vaste activa, bijzondere baten en lasten en boekwinst verkoop vaste activa een beduidend effect op het resultaat sorteren ,7 7,5 38, ,8 6,3 34, ,8 1,9 31, ,5 Resultaat na belastingen in miljoenen euro s 14, ,80 0,28 5, ,56 0,22 4, ,36 0,06 3, ,29 0,74 2,30 0,6 1,9 2, , Genormaliseerd resultaat na belastingen in miljoenen euro s Resultaat per aandeel in euro s 10 2,40 8 1,65 2,00 4,2 6 1,60 1,9 2,5 4 1, ,06 0,22 0,28 0,80 0,40 2,0 2 0,00 4 0,40 6, ,74 0,80 1,

8 HES JAARRAPPORT 2004 AANDEELHOUDERSINFORMATIE Kapitaal en aandelen Het maatschappelijk kapitaal bedraagt 11 miljoen, verdeeld in 11 miljoen aandelen van elk nominaal 1,. Het geplaatste en volgestorte kapitaal bedraagt ,, verdeeld in aandelen. Ultimo 2004 was 0,5% van de aandelen in handen van houders van aandelen op naam, terwijl 99,5% van de aandelen op naam in de administratie was opgenomen door de Stichting Administratiekantoor van aandelen H.E.S. Beheer N.V Het bestuur van deze Stichting oefent het stemrecht op deze aandelen op zodanige wijze uit dat de belangen van de vennootschap en alle daarbij betrokkenen zo goed mogelijk worden gewaarborgd. Het bestuur bestaat uit vijf leden. De meerderheid is onafhankelijk. Tegen de door de Stichting in administratie opgenomen aandelen op naam zijn beperkt royeerbare certificaten aan toonder uitgegeven. Conform de statuten en administratievoorwaarden van de Stichting is het mogelijk dat certificaathouders zelf, door middel van een stemvolmacht, onder bepaalde voorwaarden, stemmen. In het verslagjaar maakte geen van de certificaathouders van deze mogelijkheid gebruik. Certificaten van aandelen HES Beheer worden tweemaal per werkdag via het veilingsegment van de Officiële Markt van Euronext Amsterdam N.V. verhandeld. Modernisering huidige structuur en wijziging statuten Commissarissen en directie zijn voornemens om de structuur van de vennootschap op een modernere leest te schoeien. Voorstellen hiertoe zullen ter goedkeuring worden voorgelegd aan de jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders van 25 mei Commissarissen en directie vinden het, in de geest van de tijd, beter om het stemrecht rechtstreeks bij de aandeelhouders neer te leggen en certificering van aandelen en de 1%-regeling af te schaffen. Wel zou de vennootschap tegelijkertijd de mogelijkheid willen hebben om preferente beschermingsaandelen uit te geven. Voorstellen voor een statutenwijziging, opheffing van het Administratiekantoor en de introductie van beschermingsprefs zullen tijdig voor de jaarlijkse algemene vergadering aan aandeelhouders worden voorgelegd. De nieuwe statuten en reglementen zullen tegelijkertijd worden aangepast aan de nieuwe structuurregeling en diverse principes en gedragsregels uit de nieuwe corporate governance code. Belangrijke data in mei, uur Jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders Townhall Room, Beurs/World Trade Center, Beursplein/Hoek Coolsingel, Rotterdam 26 augustus, nabeurs Publicatie halfjaarcijfers 6

9 Aandelenoptieplan Op basis van het optieplan 2003 en het optieplan 2004 heeft de vennootschap de discretionaire bevoegdheid om werknemers opties aan te bieden tot een maximum van 2% van het geplaatste kapitaal in de vennootschap binnen vier weken na bekendmaking van de (half)jaarcijfers. Elke optieperiode duurt vijf jaar. Opties die door de optiehouder geaccepteerd zijn, kunnen eerst na het verstrijken van een periode van drie jaar na de datum van uitgifte binnen het resterende gedeelte van de optieperiode worden uitgeoefend, onder de voorwaarde dat de optiehouder op het tijdstip van uitoefening nog in dienst is. De uitoefenprijs wordt telkens bepaald door de Raad van Commissarissen en zal ten minste gelijk zijn aan het 40-daags voortschrijdend gemiddelde van de koers van de aandelen ter beurze per de datum van het waarderingsmoment. Per balansdatum waren de volgende optierechten uitstaande: Aantal uitstaande Uitoefenprijs Uitoefenbaar optierechten in euro s Looptijd t/m vanaf Optieplan , Optieplan , Totaal aantal Het totaal aantal uitstaande opties bedraagt 0,7% van het totaal aantal uitstaande aandelen. Het verloop in 2004 wordt als volgt gespecificeerd: Koersverloop 2003, 2004 en eerste kwartaal 2005 in euro s Laagste koers 2003 op 19 februari 3, op 6 februari 4, e kwartaal op 28 januari 6,50 Aantal 1 januari Verkocht 2004 ex optieplan * Toegekend in Aantal * Op grond van een oude toezegging gold voor de uitoefening van deze opties bij wijze van uitzondering geen driejarige blokkeringsperiode. Deze opties waren uitoefenbaar vanaf 10 april 2003, bij een uitoefenprijs van 4,50. Hoogste koers 2003 op 5 augustus 5, op 28 april 7, e kwartaal op 29 maart 8,70 Slotkoers , ,20 Koersverloop 2000 tot en met eerste kwartaal 2005 in euro s Januari 2000 Januari 2001 Januari 2002 Januari 2003 Januari Januari Maart

10 HES JAARRAPPORT 2004 RAAD VAN COMMISSARISSEN Naam Andere commissariaten Belangrijke nevenfuncties mr. J.P. Peterson (1943) voorzitter Directeur PPF Participatie Fonds B.V. Benoemd in 1997, aftredend in ing. R. van Gelder BA (1945) plaatsvervangend voorzitter Voorzitter Raad van Bestuur Koninklijke Boskalis Westminster N.V. Benoemd in 1995, aftredend in drs. W. Cordia (1940) Chairman of the Board of Incomare Resources, Inc. Benoemd in 1997, aftredend in drs. C.J. van den Driest (1947) Voorzitter Raad van Bestuur Koninklijke Vopak N.V. Benoemd in 2001, aftredend in F. Tielrooij (1942) Adviseur van diverse bedrijven en gemeenten, met name op het terrein van waterbeheer en vastgoed, adviseur dan wel voorzitter (staats-)commissies op het terrein van waterbeheer, vastgoed en ruimtelijke ordening, associé bij Boer & Croon Procesmanagement, voorzitter Platform Agrologistiek en voorzitter stuurgroep Drijvende Kassen. Benoemd in 2000, aftredend in Diverse commissariaten binnen de Peterson groep en aan de Peterson groep en HES Beheer gelieerde bedrijven. Brunel International. Anthony Veder Group N.V., Dockwise N.V., Van Heek-Ten Cate Holding B.V., Huisman Special Lifting Equipment B.V., Internationale Jute Maatschappij B.V., Kerrco Inc., Meadows Benelux (Travel) B.V., Nausch, Hogan & Murray, Rodinia Fund Ltd., Smit Internationale N.V., Transmate B.V. en aan HES Beheer gelieerde bedrijven. Anthony Veder Group N.V., Broström AB, Darlin N.V., Dura Vermeer Groep N.V., Goudse Verzekeringen B.V., Lid Curatorium Havenziekenhuis. Schiphol Area Development Company, Energie Noord West N.V., N.V. Watertransportmaatschappij WRK en een aan HES Beheer gelieerd bedrijf. Bestuurslid Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij en Honorair Consul-generaal van Duitsland. Voorzitter van de International Association of Dredging Contractors (IADC), lid van de Raad van Advies van ABN AMRO, bestuurslid van Nederland Maritiem Land en voorzitter van de Adviesraad Uitgevende Instellingen Euronext. Member Lloyd s Committee London, member of Committee Det Norske Veritas en lid bestuur van de Faculteit voor Weg- en Waterbouwkunde en Rederijkunde van de TU in Delft. Honorair Consul-generaal Consulaat Singapore, lid Bestuur Stichting Mara, lid Bestuur Nederland Maritiem Land, lid Bestuur Philharmonisch Fonds, vice-voorzitter Club Rotterdam en bestuurslid Stichting Continuïteit PinkRoccade. Directeur bureau Regio Randstad, secretaris van de bestuurlijke Commissie Randstad, gedeputeerde en loco-commissaris van de Koningin van de provincie Noord-Holland, voorzitter regionale VVV Gooi en Vechtstreek, lid Steunstichting Goois Natuurreservaat, lid Bondsraad ANWB, lid Raad van Toezicht Stichting Olympisch Stadion Amsterdam en Voorzitter Stichting Zwerfjongeren Nederland. Alle commissarissen zijn van het mannelijk geslacht en hebben de Nederlandse nationaliteit. De volledige gegevens van commissarissen als bedoeld in artikel 2:142, lid 3 BW liggen ter inzage bij de vennootschap en kunnen kosteloos worden opgevraagd. Ditzelfde geldt voor het profiel en het reglement van de raad van commissarissen. Voornoemde documenten zullen bovendien in de loop van het tweede kwartaal 2005 via de website beschikbaar zijn. Het totale effectenbezit van commissarissen bedraagt 14,9% van het geplaatste kapitaal. Het hieraan verbonden stemrecht bedraagt 0,1%. Aan commissarissen zijn geen opties op certificaten van aandelen HES Beheer toegekend. Alle commissarissen genieten een vaste jaarlijkse honorering die niet afhankelijk is van de resultaten van HES Beheer in enig jaar. 8

11 BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN Aan de aandeelhouders De Raad van Commissarissen kwam het afgelopen boekjaar zesmaal bijeen. Vijf vergaderingen waren volgens rooster en één vergadering was ingelast. Alle vergaderingen werden gehouden in aanwezigheid van de directie, met uitzondering van de laatste, die deels buiten aanwezigheid van de directie plaatsvond. Daarbij hebben wij gesproken over het functioneren van de raad als geheel en de individuele leden, het gewenste profiel, de samenstelling en de competentie van de raad alsmede het functioneren van de directie. Bij drie vergaderingen was ons college compleet, terwijl de heren Cordia, Van den Driest en Van Gelder ieder eenmaal verhinderd waren. Zoals ook blijkt uit het verslag van de directie en de jaarrekening kon de in 2001 ingezette opgaande lijn worden doorgetrokken en werd in het verslagjaar een forse, structurele verbetering van de vermogensverhoudingen gerealiseerd door de verkoop van Europoort Terminal I, een van de drie terminals van dochterbedrijf EBS per 1 april Wij vinden het verheugend, dat de financiële positie van HES Beheer zodanig is verbeterd, dat de dividendbetaling in het verslagjaar kon worden hervat. In onze rol van toezichthouder hebben wij getracht de directie met raad en daad bij te staan, waarbij gebruik is gemaakt van de binnen de raad aanwezige kennis en ervaring. Naast de reguliere agendapunten, de financiële positie en de strategie van HES Beheer hebben wij aandacht besteed aan de voorgenomen verkoop van de helft van het aandelenpakket van de grootaandeelhouder in EMO/EKOM, dat een indirect belang in EMO/EKOM van 21,5% behelst, de verkoop van EBS Europoort Terminal I, de gang van zaken en de directiewisseling bij EBS, een nieuw kredietarrangement, de nieuwe IFRSverslaggevingsregels, de benoeming van de accountant, het dividendbeleid, het optiebeleid, het aandelenoptieplan 2004 en de liquidatie van een aantal inactieve vennootschappen. In het verslag van de directie wordt nader ingegaan op de meeste van voornoemde onderwerpen. De nieuwe Nederlandse Corporate Governance code en de aanpassing van de structuurregeling hebben eveneens regelmatig op de agenda gestaan. HES Beheer beschouwt duidelijkheid en openheid in toezicht en verantwoording als hoekstenen van goed bestuur. Hiertoe is transparantie op het gebied van corporate governance essentieel. De vennootschap kent een degelijk systeem van corporate governance met een directie die is belast met het besturen van de vennootschap, een Raad van Commissarissen die toezicht houdt op het beleid van de directie en een Algemene Vergadering van Aandeelhouders waaraan de directie verantwoording aflegt voor het gevoerde beleid en de Raad van Commissarissen verantwoording aflegt voor het toezicht op dit beleid. Aan het onderwerp corporate governance is, evenals in de twee voorgaande jaren, in het verslag van de directie een apart hoofdstuk gewijd. Hoofdstuk III van de Code heeft betrekking op de Raad van Commissarissen. De meeste principes en bestpracticebepalingen worden door ons onderschreven c.q. (zullen worden) toegepast. Omwille van de leesbaarheid beperken wij ons hieronder tot de punten waarbij ons college afwijkt van de Code, met een uitleg waarom. HES Beheer voldoet aan de bepaling dat maximaal één persoon niet onafhankelijk is in de zin van best-practicebepaling III.2.2. Bij HES Beheer geldt echter de regel dat de meerderheid van de leden 9

12 HES JAARRAPPORT 2004 van de Raad van Commissarissen onafhankelijk is, omdat zij zich onder specifieke omstandigheden, indien zulks in het belang van de vennootschap wordt geacht, het recht wil voorbehouden om een voordracht te doen waardoor meer dan maximaal één persoon zoals die onder de Code als nietonafhankelijk kwalificeert, zou worden gekandideerd. Overigens onderschrijft HES Beheer onverminderd het in de Code omschreven principe ten aanzien van de onafhankelijkheidsaspecten met betrekking tot de Raad van Commissarissen. Zij hecht echter vooral ook aan deskundigheidsaspecten zoals onderlijnd in hoofdstuk III.3 van de Code. HES Beheer tekent hierbij aan dat afwijking van de in bepaling III.2.2 omschreven criteria niet op voorhand betekent dat een betreffende commissaris ook daadwerkelijk niet onafhankelijk zou kunnen zijn. HES Beheer zal de best-practicebepaling met betrekking tot de beperking van het aantal commissariaten van één persoon bij Nederlandse beursgenoteerde vennootschappen als regel toepassen. In een uitzonderlijk geval kan de Raad van Commissarissen echter een kandidaat voordragen die niet aan deze regel (al dan niet tijdelijk) zou voldoen. In voorkomend geval zal de voordracht extra goed worden gemotiveerd. De best-practicebepaling over de maximale benoemingstermijn zal in principe worden toegepast. Wel behouden wij ons het recht voor om bij de voordracht tot herbenoeming de maximale benoemingstermijn te overschrijden indien dit in het belang van de vennootschap wordt geacht. Wij onderschrijven weliswaar het principe rond het instellen van kerncommissies om de besluitvorming van de Raad van Commissarissen voor te bereiden, doch vinden het in ons geval vooralsnog niet zinvol om dergelijke commissies in te stellen, gegeven de bescheiden omvang van de vennootschap respectievelijk het feit dat er slechts één statutair directeur is. De in dit hoofdstuk van de Code genoemde taken worden derhalve plenair dan wel door een delegatie vanuit de Raad van Commissarissen behandeld. Wij passen de best-practicebepaling omtrent een reglement waarin regels worden gesteld ten aanzien van het bezit van en transacties in effecten door commissarissen anders dan die uitgegeven door de eigen vennootschap weliswaar toe, maar uitsluitend voorzover het effecten betreft waarvan in redelijkheid een verband kan worden verondersteld met de functie bij HES Beheer. Wat betreft de limitering van de benoemingstermijn van de bestuurder (hoofdstuk II) merken wij op dat de huidige statutair directeur voor onbepaalde tijd is benoemd. Indien en wanneer een nieuwe statutair directeur wordt benoemd, zal HES Beheer deze best-practicebepaling toepassen. Benoemingen van statutair bestuurders zullen niet langer voor onbepaalde tijd geschieden; daarentegen kunnen arbeidsovereenkomsten met de vennootschap wel voor onbepaalde tijd afgesloten worden c.q. zijn. Wij onderschrijven de beginselen rond de bezoldiging van bestuurders, zij het dat het variabele deel van de beloning naar ons oordeel niet uitsluitend moet worden gekoppeld aan vooraf bepaalde, meetbare en beïnvloedbare doelen, maar dat ook de totale prestatie van bestuurders moet worden meegewogen. Bestaande overeenkomsten worden echter gerespecteerd; nieuwe overeenkomsten zullen met inachtneming van dit principe worden aangegaan. Met betrekking tot de remuneratie van de statutair directeur is, na 10

13 overleg met een bekend consultancybureau, gekozen voor een stelsel met drie componenten, te weten een vaste component (salaris en overige primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden), een variabele component, waarvan de hoogte wordt bepaald door toetsing aan een stelsel van tevoren overeengekomen doelstellingen, en een component bestaande uit een optieregeling. Daarnaast wordt de totale prestatie van de statutair directeur meegewogen. De gekozen prestatiecriteria worden in dit verslag niet nader beschreven, omdat deze gevoelige informatie bevatten. De hoofdlijnen van de jaarlijkse toepassing van het remuneratiebeleid worden in een vergadering van de raad buiten aanwezigheid van de directie besproken, waarna twee commissarissen alle componenten definitief ter bespreking met de statutair directeur vaststellen. Voor het komende boekjaar en de daaropvolgende jaren verwachten wij op dit moment geen wijziging in ons bezoldigingsbeleid. De arbeidsovereenkomst met de huidige statutair directeur zal niet worden gewijzigd op het punt van een maximale vergoeding bij onvrijwillig ontslag. Bij de benoeming van een nieuwe statutair directeur zal deze best-practicebepaling worden toegepast. Voor nieuwe statutair directeuren geldt dat arbeidsovereenkomsten wel en benoemingen niet voor onbepaalde tijd kunnen plaatsvinden. Zoals 9 februari 2005 aangekondigd, is HES Beheer voornemens om afscheid te nemen van het in toenemende mate als aandeelhoudersonvriendelijk ervaren systeem van certificering van aandelen, terwijl zij tegelijkertijd preferente beschermingsaandelen wenst te introduceren om in voorkomende gevallen de continuïteit van de onderneming te kunnen waarborgen. Voorstellen hiertoe worden verder uitgewerkt en zullen tijdens de jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders van 25 mei 2005 met aandeelhouders worden besproken. Nadat gebleken was dat de op 25 mei 2004 gehouden algemene vergadering van aandeelhouders geen bezwaar had tegen de voorgenomen herbenoeming van de heer F. Tielrooij, is deze commissaris door ons college herbenoemd voor een periode van vier jaar. Per het tijdstip van sluiting van de op 25 mei 2005 te houden algemene vergadering zijn de heren drs. W. Cordia, drs. C.J. van den Driest en mr. J.P. Peterson volgens rooster aan de beurt van aftreden als commissaris. Conform de nieuwe structuurregeling worden commissarissen benoemd door de algemene vergadering van aandeelhouders, op voordracht van de Raad van Commissarissen. Aandeelhouders van HES Beheer en de OR van EBS, als afhankelijke maatschappij, kunnen aan de Raad van Commissarissen personen aanbevelen om als commissaris te worden voorgedragen, waarbij de OR een versterkt recht van aanbeveling heeft. Ons college hecht sterk aan een herbenoeming van voornoemde heren omdat allen uitstekend in de profielschets passen, de samenwerking binnen de raad de afgelopen jaren prima is gebleken, de kandidaten de afgelopen jaren hun taken als commissaris van HES Beheer goed hebben vervuld en omdat de raad na deze herbenoeming evenwichtig blijft samengesteld qua kennis en ervaring. De OR van EBS heeft desgevraagd verklaard geen bezwaar te maken tegen de voorgenomen herbenoemingen. Wij dragen de heren Cordia, Van den Driest en Peterson dan ook graag voor herbenoeming door de algemene vergadering voor. De Raad van Commissarissen biedt u hierbij de door de directie opgemaakte jaarrekening over het boekjaar 2004 aan. Deze jaarrekening is door PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. gecontroleerd en door de Raad van Commissarissen met accountants besproken. De accountantsverklaring is weergegeven op bladzijde 70. Wij adviseren u de jaarrekening vast te stellen en voorts decharge te verlenen aan de directie voor het gevoerde beleid en aan de Raad van Commissarissen voor het gehouden toezicht op dit beleid gedurende het boekjaar Tevens stellen wij u voor het voorstel met betrekking tot de bestemming van het resultaat, zoals opgenomen op bladzijde 71, over te nemen. Hierin is vervat een voorstel aan aandeelhouders om een dividend van 0,20 per aandeel/certificaat à 1, nominaal te declareren (over boekjaar ,10) alsmede een extra dividend van 0,20 per aandeel/certificaat in verband met de eenmalige baten in 2004, in totaal derhalve een dividend van 0,40 per aandeel/certificaat. Europoort/Rotterdam, 23 maart 2005 Namens de Raad van Commissarissen: mr. J.P. Peterson, Voorzitter 11

14 SASOL Sasol Mining in Zuid-Afrika Kolenhandel blijft om aan vraag naar energie te voldoen. 12 produceert kolen als voedingsmiddel voor haar zusterbedrijf Sasol Synfuels, voor vergassing en conversie naar synthetische brandstof en petrochemische producten. Ook worden kolen geproduceerd voor de export. In 2004 bedroeg de jaaromzet van Sasol Mining $ 762 miljoen (de omzet van moederbedrijf Sasol Limited was $ miljoen). Bij Sasol Mining werken mensen. In 2004 behandelde dit bedrijf 51 miljoen ton kolen, waarvan circa 3,6 miljoen werd geëxporteerd. In 1990 was dit nog slechts 33 miljoen ton, waarvan 100% voor intern gebruik was. De export is vrijwel volledig bestemd voor elektriciteitscentrales, voornamelijk in het Verenigd Koninkrijk en bestemmingen die het achterland vormen van de Nederlandse havens, die een belangrijke rol spelen in de distributie van kolen naar hun eindbestemming. Kolenverbruik blijft groeien Volgens Rob Turner, General Manager Marketing van Sasol Mining, nam de internationale markt voor energiekolen de afgelopen vijf jaar met 56% toe. De belangrijkste groei vond plaats in de Pacific. Ofschoon er aan kolen milieubezwaren kleven, die een negatieve invloed hebben op de groei van dit product, komt uit een analyse van alternatieve energiedragers naar voren dat de kolenhandel wel zal moeten doorgaan wil men aan de toekomstige vraag naar energie kunnen voldoen.

15 dhr. Rob Turner General Manager Marketing Sasol Mining Hoewel de toekomstige groei volgens de voorspellingen grotendeels in Azië zal plaatsvinden, komt uit een recente studie van de EU de verwachting naar voren dat het kolenverbruik in de EU tot 2030 met 35% zal groeien, ondanks dat het marktaandeel van kolen zal dalen omdat dit product zeker terrein moet prijsgeven aan onder meer groene energie. Het CO 2 -probleem kan waarschijnlijk niet worden opgelost door emissiebeperkende maatregelen, maar deze zullen zeker helpen. Aardgas belangrijkste concurrent Zowel bio-energie als biomassa zal om milieutechnische redenen een sterke groei laten zien, zij het vanuit een zeer bescheiden uitgangspunt. Aangezien er aan kernenergie in vele delen van de wereld grotere bezwaren kleven dan aan kolen, verwacht Rob Turner dat, voorzover thans valt te overzien, de belangrijkste concurrentie van aardgas zal komen. Echter, zelfs voor de aanvoer van aardgas loert het potentiële gevaar van instabiliteit in een aantal regio s. Concentratie Wat betreft de verdere liberalisering van de energiemarkt in Europa verwacht hij dat de huidige trend, met concentratie van energie in minder, maar grotere nutsbedrijven, zal doorzetten. Ironisch genoeg, daar het juist de bedoeling van de liberalisering was om de concurrentie te bevorderen. De EU-emissiehandel zal kolen duurder maken, doch niet in die mate dat zij te duur worden. Het is niet voor de hand liggend dat er uit een koppeling van de emissievoordelen met kolen een handelswapen naar voren zal komen. 13

16 HES JAARRAPPORT 2004 DIRECTIE EN ORGANISATIESCHEMA Directie drs. H. Sliep (1961) In dienst sinds 1997, benoemd tot directeur in Tevens directeur OVET Holding en commissaris van EBS, NHBS, OBA, RBT, EMO/EKOM en Vulcaanhaven Storage. Director Special Projects & Secretaris van de Vennootschap Mevr. E.L. Groenendijk (1954) In dienst sinds 1976, benoemd tot director special projects in Tevens directeur H.E.S. International Bulk Services en commissaris van OVET Holding, OVET en NHBS alsmede business development manager bij R3T. Organisatieschema H.E.S. BEHEER N.V. H.E.S. Int. Bulk Services B.V. OBA Group B.V. E.B.S. B.V. OVET Holding B.V. EMO B.V. EKOM B.V. H.E.S. UK Ltd. H.E.S. Transport B.V. R.B.T. B.V. Maas Silo B.V. V.o.f. Moretech Vulcaanhaven Storage B.V. R3T 100% 49,97% 100% 33,3% 31% 100% 100% 45% 15% 15% 16,7% 16,7% OVET B.V. 100% NHBS Ltd. 100% OVET Shipping B.V. 75% NHSF Ltd. 100% OVET Screening B.V. 67,5% NHBS Hull Ltd. 100% OBA Group B.V. 49,97% Voor volledige firmanamen: zie lijst belangrijke groepsmaatschappijen en deelnemingen op pagina

17 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Algemene beschouwing Ook in het verslagjaar kon de in 2001 ingezette opgaande lijn verder worden doorgetrokken. Zeker gelet op de matige economische groei in Nederland en Duitsland zijn wij niet ontevreden met de gerealiseerde winst, ook zonder bijzondere posten. Na een bescheiden genormaliseerd resultaat (exclusief eenmalige resultaten) na belastingen van 0,7 miljoen in het eerste halfjaar, gaf het tweede halfjaar een duidelijke verbetering te zien. Het jaar kon worden afgesloten met een genormaliseerd resultaat na belastingen van 4,2 miljoen (2003: 2,5 miljoen) en een resultaat na belastingen van 14,4 miljoen (2003: 2,5 miljoen). De solvabiliteit, de liquiditeit en het werkkapitaal gaven een forse verbetering te zien. Na vijftien jaar kon de dividendbetaling aan aandeelhouders worden hervat. Strategie en doelstellingen Het beleid van HES Beheer is gericht op behoud en uitbreiding van een belangrijke positie in de logistieke dienstverlening. Deze dienstverlening is primair gericht op de overslag en opslag van droge bulkproducten. Via aandeelhouderschap en commissariaten wordt invloed uitgeoefend op het beleid van de onderliggende vennootschappen, met als doel toegevoegde waarde te creëren voor het desbetreffende bedrijf. Zoveel als in haar vermogen ligt, tracht HES Beheer bovendien te stimuleren dat de synergie tussen de verschillende deelnemingen zo goed mogelijk wordt benut. Het feit dat HES Beheer in diverse deelnemingen een minderheidsbelang heeft, vormt hierbij een beperking. Sinds het jaar 2000 lag het accent vooral op het structureel verbeteren van het rendement en de cash flow van de diverse deelnemingen. Verhoging van de kwaliteit van de omzet, kostenbeheersing, een stringent kasbeleid, beperkte investeringen en vergroting van de efficiency stonden hierbij voorop. Dit heeft geresulteerd in een constante verbetering van het groepsresultaat in de afgelopen vier jaar. Op hoofdlijnen zal dit beleid ook de komende jaren worden voortgezet. Een betere risicobeheersing stond de afgelopen jaren eveneens hoog in ons vaandel. De invloed van dochterbedrijf EBS op de resultaatontwikkeling, de leencapaciteit en de risico s van HES Beheer was te groot. Daarenboven was EBS sterk afhankelijk van de reeds jaren krimpende en marginaal renderende agribulkmarkt via twee locaties: Europoort Terminal I en II. De in het verleden door HES Beheer afgegeven hoofdelijkheidsverklaring voor de bankschulden van EBS beperkte HES Beheer sterk in haar mogelijkheden. Voor de schulden van EBS waren materiële vaste activa, voorraden en vorderingen van EBS als zekerheid gesteld, maar bovendien waren ook de aandelen van nagenoeg alle andere groepsmaatschappijen en deelnemingen van HES Beheer verpand aan banken. Een situatie, waarin één dochterbedrijf de gehele groep in gevaar zou kunnen brengen, was niet langer acceptabel. Ofschoon de bankschuld de afgelopen jaren al fors was afgebouwd, was deze nog aan de relatief hoge kant en te sterk binnen één bedrijf, met een marginale solvabiliteit, geconcentreerd. De verkoop van de EBS Europoort Terminal I per 1 april 2004 aan ADM Europoort B.V had belangrijke consequenties. Deze kunnen worden opgesplitst in directe effecten en effecten op de wat langere termijn: Directe financiële en strategische effecten Een minder grote afhankelijkheid van de (krimpende en marginaal renderende) agribulkmarkt Boekwinst ruim 16 miljoen 15

18 HES JAARRAPPORT 2004 Bijzondere afwaardering resterende agri-activiteiten en bijzondere lasten van circa 6 miljoen Reductie bankschulden HES/EBS met circa 24 miljoen Een solide balans en cash-positie Het vervallen van garanties van HES Beheer voor bankschulden van EBS Omzetdaling circa 12 miljoen (op jaarbasis) Overgang van 51 medewerkers naar ADM Reductie vaste en variabele kosten Minder investeringen in marginaal renderende activiteiten Een nieuwe uitgangspositie voor EBS De mogelijkheid om te investeren in beter renderende activiteiten. Financiële effecten op de wat langere termijn Extra, doch beperkte investeringen Europoort Terminal II 19 medewerkers vervroegd met pensioen. Met de verkoop van deze marginaal renderende terminal, die overigens al nagenoeg volledig werd gebruikt voor de overslag en opslag van sojaproducten voor de belendende soja-extractiefabriek van ADM, werd een belangrijk deel van de heroriëntatie van de vennootschap gerealiseerd. Met uitzondering van de jaren waarin HES Beheer ook actief was in de containersector, was de vennootschap tot en met het jaar 2000 primair gericht op EBS, dan wel haar rechtsvoorgangers. De overige deelnemingen speelden slechts een bescheiden rol. Na deze transactie is de gezondmaking van de balans en liquiditeit afgerond. HES Beheer is nu meer dan ooit een houdstermaatschappij van diverse deelnemingen. Meerdere grotere deelnemingen waaronder ook EBS nemen een belangrijke positie in binnen de holding. De gunstige resultaatontwikkeling in 2004 en de structurele verbetering van ons weerstandsvermogen vormen echter geen reden om nu op onze lauweren te gaan rusten. In een sterk concurrerende markt moeten overslagbedrijven zich onderscheiden door snelheid en/of specifieke dienstverlening. Efficiency van het productieproces is een belangrijke voorwaarde voor succes. Nog niet alle deelnemingen binnen de groep werken efficiënt genoeg. De resultaten van diverse deelnemingen liggen bovendien nog niet op het gewenste niveau. Kernpunt van de strategie voor de komende jaren is om een beter renderende onderneming te worden. Verbetering van het rendement op deelnemingsniveau blijft een speerpunt binnen ons beleid. Hierbij streven wij naar een structureel rendement op eigen vermogen van 15%. Daarnaast wordt risicospreiding nagestreefd. Dit beleid moet gestalte krijgen door middel van: verhoging van de productiviteit alsmede reductie en flexibilisering van de kosten bij de deelnemingen; afronding van het gezondmakingsproces bij EBS door versteviging van de commerciële slagkracht en verhoging van de efficiency; het verbeteren van de operationele samenwerking binnen de groep; het ontplooien van of deelnemen in activiteiten die de huidige portfolio versterken; het zoeken naar kansrijke proposities binnen Europa. HES Beheer zal vooralsnog een voorzichtig investeringsbeleid voeren. Voor alle potentieel interessante investeringen geldt, dat deze aan strenge eisen moeten voldoen. Strategische overwegingen, risico en rentabiliteit zijn hierbij maatgevend. Marktontwikkelingen Het verslagjaar gaf een zeer bescheiden economische opleving te zien in Nederland en Duitsland, de belangrijkste afzetgebieden van de HESbedrijven. Na een krimp van 0,1% in 2003, heeft de Duitse economie in 2004 een groei laten zien van 1,6%. De groei van het bruto binnenlands product (bbp) 16

19 Aanvoer HES-groepsmaatschappijen en deelnemingen >25% in miljoenen tonnen EBS NHBS OBA EMO/EKOM OVET leunde vooral op de export, die profiteerde van de groei van de wereldeconomie. In Nederland groeide het bbp met 1,3%. Recente conjunctuurenquêtes wijzen op een voorzichtig verder herstel. De redelijke ontwikkelingen in de voor HES Beheer belangrijke basisindustrieën werden in sterke mate gestuurd door de krachtige groei in China, die een sterke vraag naar halfproducten veroorzaakte. De staalindustrie in het voor ons belangrijke achterland kon hiervan meeprofiteren. Ook de prijzen van staalproducten gingen scherp omhoog. Dit had onder meer een enorme vraag uit China naar grondstoffen en krapte bij de toeleveranciers tot gevolg. Dit leidde tot recordprijzen voor grondstoffen en fors oplopende zeevrachten. Op grond van de verhoogde vraag wordt de capaciteit in de mijnbouw en het transport vergroot. In China zijn en worden verschillende industrieën fors uitgebreid. Hoe lang de sterke groei van de Chinese economie aanhoudt, is moeilijk voorspelbaar. Mocht deze groei afzwakken, en China haar producten moeilijker kunnen afzetten dan kan dit belangrijk negatieve effecten hebben op de Europese basisindustrieën, omdat China in zo n situatie minder importbehoefte krijgt en tegelijkertijd zelf meer zal willen exporteren, tegen lage prijzen. RBT Vooral de Europese staalindustrie zou hierdoor meer concurrentie ondervinden. De grondstoffenprijzen en de vrachttarieven zullen in een scenario waarin niet langer sprake is van een overspannen vraag weer op een normaler niveau kunnen komen. De hoge grondstofprijzen hadden eveneens een grillig aanvoerpatroon van bepaalde grondstoffen tot gevolg. Onzekerheid omtrent beschikbaarheid en prijzen van grondstoffen leidden tot voorraadmutaties. Dit maakte het nog lastiger om stuwadoorsactiviteiten direct af te stemmen op het gebruik van grondstoffen. De bedrijven waarin HES participeert, zijn actief in de volgende marktsegmenten: kolen, inclusief energiegerelateerde producten en biomassa; ijzererts en industriële mineralen; agribulk. Kolen, inclusief energiegerelateerde producten en biomassa Naar evenredigheid van haar participatie in de verschillende deelnemingen, is HES Beheer qua aangevoerde tonnen voor circa 51% afhankelijk van deze markt. De kolenmarkt kan worden opgesplitst in twee hoofdstromen, te weten energiekolen voor elektriciteitscentrales en metallurgische kolen voor de staalindustrie. Het merendeel van de in de Nederlandse havens behandelde kolen is bestemd voor de elektriciteitscentrales. De vraag naar kolen was wereldwijd zo groot dat er nauwelijks aan de vraag kon worden voldaan. De voornaamste oorzaak van dit fenomeen is de booming economie in China en, in mindere mate, in India. Per saldo nam de aanvoer van kolen in het verslagjaar toe. De import van zowel energie- als metallurgische kolen wordt sterk beïnvloed door de al jaren geleden ingezette stapsgewijze sluiting van 17

20 Volgens voorspellingen van de International Energy Agency (I.E.A.) zal de behoefte aan energie tot 2030 wereldwijd met 60% zal toenemen. De Aziatische landen zullen de sterkste groei laten zien. Toch zal ook in Europa de behoefte toenemen. Hans Fijlstra, directeur van OBA Group B.V., Amsterdam, in welk bedrijf HES Beheer grootaandeelhouder is, wijst erop dat er op dit moment in Duitsland nog circa 26 miljoen ton kolen uit eigen mijnen worden geproduceerd. Dit zal in 2012 zijn gedaald tot 16 miljoen ton. Polen en Tsjechië zullen, evenals andere EUlanden, hun kolenmijnbouwactiviteiten moeten herstructureren. Polen en Tsjechië exporteerden in 2004 circa 7 miljoen respectievelijk 0,8 miljoen ton kolen naar Duitsland. Verwacht mag worden dat dit aandeel nagenoeg zal verdwijnen en (gedeeltelijk) zal worden vervangen door importen via de Noordzeehavens. De primaire energiebehoefte in Duitsland wordt voor ongeveer 14% door kolen vervuld, waarvan momenteel nog 6% via eigen productie en 8% via import. Kolenimport Duitsland zal toenemen Ofschoon het aandeel kolen in de totale energiebehoefte zal dalen, mag worden aangenomen dat de import naar Duitsland tot 2012, gelet op voornoemde ontwikkelingen, per saldo zal groeien. In 2003 verbruikte Duitsland 67 miljoen ton steenkolen, waarvan 41,3 miljoen ton werd geïmporteerd. Naar verwachting zal op termijn de import van kolen voor de Duitse energiesector en de staalindustrie via de zeehavens (inclusief de zeehavens in Noord-Duitsland) met 10 tot 15 miljoen ton kunnen toenemen. Hierbij geldt als uitgangspunt dat de Duitse overheid vasthoudt aan haar plannen tot sluiting van bestaande kerncentrales. Concurrentie van andere energiedragers Het verdringen van kolen door aardgas is een reële mogelijk- dhr. H.J. Fijlstra Directeur OBA Group B.V. 18

21 heid omdat aardgas minder belastend is voor het milieu. Aardgas is echter veel duurder, terwijl de voorraden bij huidig verbruik volgens recente schattingen nog voor slechts zestig jaar toereikend zijn. Dit laatste geldt niet voor het inzetten van zogenaamde duurzame energie. Wel geldt voor windenergie dat het veruit de duurste manier is van het opwekken van elektriciteit. Ook zal de inzet van biomassa bij elektriciteitscentrales toenemen. Biomassa is alleen interessant zo lang hoge subsidies gehandhaafd blijven. Omdat biomassa een belangrijk lagere calorische waarde heeft dan kolen, zal het te verdringen kolenaandeel worden vervangen door een hoger aandeel biomassa. Dit biedt de overslagbedrijven kansen. Verdere liberalisering van de energiemarkt in Europa Kansen voor overslagbedrijven. De liberalisering en privatisering Bio-energie zal toenemen van de energiesector hebben al voor grotere veranderingen Bio-energie zal toenemen vanwege gezorgd, vooral de Europese richtlijn wat betreft de spelers. In hoeverre over het gebruik van biobrandstof. dit zijn uitwerking heeft Doel van deze richtlijn is gehad en nog zal krijgen op de om het aandeel van biobrandstof overslagactiviteiten, is lastig in het energiegebruik te te kwantificeren. Hans Fijlstra laten stijgen tot 5,75% in verwacht wel dat door de In 2006 moet OBA dit 2% liberalisering de levensduur zijn. Nu al wordt koolzaad van bestaande elektriciteitscentrales zal worden opgerekt omgezet in biodiesel. Dit zal verder oplopen. Duitsland is en dat winstgevendheid hoger op dit gebied al behoorlijk in het vaandel komt. Dit lijkt actief en ook in België is de gunstig voor goedkope brandstoffen, zoals kolen. omzetting van koolzaad in biodiesel aanstaande. 19

22 HES JAARRAPPORT 2004 Duitse kolenmijnen, waardoor de binnenlandse productie verder afneemt en de staalindustrie en de energiecentrales kolen moeten importeren. De groeiverwachtingen tot 2010 blijven sterk uiteenlopen. Voor de toekomstige import van kolen via de Nederlandse havens zijn vooral van belang het tempo waarin de sluiting van de Duitse kolenmijnen wordt doorgezet, de algehele economische ontwikkelingen, de effecten van de verdere liberalisering van de energiemarkt in Europa, (politieke) discussies over de toekomstige kolenproductie en -consumptie in de Europese Unie en het plan van de EU om in 2005 de uitstoot van broeikasgassen (met name CO 2, dat vrijkomt bij de verbranding van fossiele brandstoffen) door de Europese industrie aan banden te leggen. Daarnaast speelt de concurrentie van andere energiedragers, zoals aardgas, kernenergie en alternatieve energiebronnen een rol. Verwacht wordt dat bij toename van het gebruik van groene stroom het gebruik van biomassa in elektriciteitscentrales (bio-energie) zal groeien. Ook zal het percentage duurzame energie naar verwachting toenemen. De productie van duurzame elektriciteit in Nederland is in 2004 toegenomen tot 4,5% van het totale elektriciteitsverbruik. In 2003 was dit nog 3,3%. De Nederlandse overheid hanteert als doelstelling dat in % van het totale elektriciteitsverbruik duurzaam moet worden opgewekt. Voor 2010 geldt een doelstelling van 9% en voor 2020 van 17%. De overslag van metallurgische kolen via HES-bedrijven zal tijdelijk dalen als gevolg van het besluit van de belangrijkste eindgebruiker in Duitsland om zijn eigen ertsoverslagterminal in Rotterdam uit te breiden met een terminal voor de overslag van kolen. Na enige problemen in de opstartfase zal deze kolenterminal naar verwachting in de loop van 2005 volledig operationeel worden. Daarnaast zullen de saneringsmaatregelen van een van de grootste staalproducenten ter wereld een negatief effect hebben op de doorvoer van metallurgische kolen via de Nederlandse havens. Per saldo wordt verwacht dat de aanvoer van kolen en kolengerelateerde producten in 2005 onder het hoge niveau van 2004 zal blijven, om de vijf jaren daarna verder te groeien. HES Beheer is actief in deze markt via EMO, OBA, EBS, OVET, RBT en NHBS. IJzererts en industriële mineralen Volumematig is HES Beheer pro rata voor circa 36% afhankelijk van deze markt, die wordt gedomineerd door de ferro- en non-ferro-industrie. Daarnaast gaat het om grondstoffen bestemd voor een groot aantal andere basisindustrieën, zoals de bouw en de papier- en coatingindustrie. De aanvoer van ijzererts wordt bepaald door de ontwikkelingen in de West-Europese vooral Duitse staalindustrie en concurrentie vanuit vooral Azië en Oost-Europa. De staalproductie in Duitsland heeft de hoogste stand bereikt sinds de Duitse eenwording in De productie van ruw staal steeg in het verslagjaar met 3,6% naar 46,4 miljoen ton. Deze toename is een gevolg van de grote vraag naar staal vanuit Azië. Vooral door de economische groei van China en India blijft de vraag naar staal op de wereldmarkt groot. Ruim 30% van de totale vraag komt uit China. De wereldstaalproductie kwam in 2004 voor het eerst boven de miljard ton uit. Ongeveer een kwart hiervan kwam voor rekening van China. In het kielzog van de staalprijzen werden ook grondstoffen als ijzererts en schroot veel duurder. Zoals reeds vermeld, leunt de markt voor staal en ook vele andere grondstoffen momenteel sterk op de vraag uit China. De grondstoffenhonger van de zesde economie ter wereld is de dominante factor op de wereldmarkt, 20