Openbaar eindrapport EOS Demo

Transcriptie

1 Openbaar eindrapport EOS Demo Titel: Pilotprojecten met het Octalix-systeem Projectnummer: Demo06006 Publicatiedatum: 1 september 2010

2 Inhoudsopgave 1. Uitgangspunten, doelstelling, samenvatting en de samenwerkende partijen;... 3 Uitgangspunten... 3 Doelstelling... 3 Samenvatting... 4 Samenwerkende partijen Beschrijving van de behaalde resultaten, de knelpunten en het perspectief voor toepassing;... 6 Behaalde resultaten Fijnmazige monitoring van het binnenklimaat Eenvoudige montage door Plug & Play Slimmer en beter regelen van het binnenklimaat Geautomatiseerde analyse van gemeten waarden en spiegeling aan normwaarden Het meetbaar, verifieerbaar en beter contracteerbaar maken van gebouwprestatie: Prestatiecontracten Knelpunten in het EOS Demo project Perspectief voor toepassing Inpassing in bestaande regelsystemen Renovatie Nieuwbouw Beschrijving van de bijdrage van het project aan de doelstellingen van de regeling Criterium 1: Bijdrage aan een duurzame energiehuishouding A: Technologische aspecten B: Economische ontwikkelingen C: Slaagkans van het project en de verwachting voor verdere marktintroductie D: Samenwerking en kennisoverdracht Criterium 2: Innovatie Spin off binnen en buiten de sector; Spin off binnen de sector Spin off buiten de sector Overzicht van openbare publicaties Rapport bestellen Meer informatie Vermelding van de verkregen subsidie Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 2 van 32

3 1. Uitgangspunten, doelstelling, samenvatting en de samenwerkende partijen; Uitgangspunten Het overgrote deel van de gebouwen ook duurzame gebouwen gebruikt in de praktijk aanzienlijk meer energie dan geprognosticeerd. Dit blijkt onder meer uit energieverbruiksgegevens van SenterNovem, het huidige AgentschapNL, (Cijfers en tabellen 2005 en 2006). De belangrijkste oorzaken voor dit hogere verbruik zijn: - niet optimaal installeren, - niet optimaal regelen en - niet kunnen detecteren of componenten en installaties de beoogde prestaties waarmaken en in de tijd vasthouden. De EOS Demo deelnemers hebben allen te maken met het ontwerpen/bouwen en beheren van installaties in gebouwen. Zij wensten ervaring op te doen met Octalix, een innovatief concept voor gebouwautomatisering dat de volgende nieuwe, unieke functionaliteiten biedt: 1. Fijnmazige monitoring van het binnenklimaat. Daardoor heeft men inzicht in alle energiestromen zoals elektriciteitsverbruik apparatuur, elektriciteitsverbruik per verlichtingsarmatuur, warmte- en koude afname, hoeveelheid ventilatielucht etc. Dit alles per vertrek gemonitord. 2. Eenvoudige montage door Plug & Play door zelfdiagnose in Octalix-componenten en directe terugkoppeling naar monteur tijdens het installeren. 3. Slimmer en beter regelen van het binnenklimaat op basis van de gemeten data en analyse, waardoor een 23% lager energieverbruik behaald wordt en er meer tevredenheid is bij de gebouwgebruiker. De arbeidsproductiviteit wordt verhoogd en een lager ziekteverzuim wordt bevorderd. 4. Geautomatiseerde analyse van gemeten waarden en spiegeling aan normwaarden. Geautomatiseerde omzetting van de gemeten data naar management informatie. 5. Monitoring. Het meetbaar, verifieerbaar en beter contracteerbaar maken van gebouwprestaties. Dit vormt de basis voor nieuwe vormen van prestatie contracten. Octalix is vooral in bestaande gebouwen toepasbaar, mede dankzij de betrouwbare draadloze datacommunicatie. Bij de deelnemers in het EOS Demo project is Octalix toegepast in hun eigen gebouwen. Doelstelling Het doel van het EOS Demo project was om bovenstaande functionaliteit in meerdere gebouwen in de praktijk te toetsen en te evalueren. Op basis hiervan kunnen grootschaliger toepassingen met Octalix worden voorbereid. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 3 van 32

4 Samenvatting Octalix heeft kunnen aantonen dat men inzicht heeft gekregen in alle energiestromen in de EOS Demo panden door middel van de fijnmazige monitoring. Hierdoor zijn ook installatiefouten ontdekt van installaties die al in de gebouwen zaten. Op basis van de gemeten data, analyse en betere regelingen heeft Octalix aangetoond dat er over de 6 EOS Demo panden 45% minder energie wordt verbruikt. De doelstelling was 23% minder energie te verbruiken. Deze doelstelling is dus gehaald. Overall wordt er aan licht bij de EOS Demo partners 51,67% bespaard t.o.v. de referenties. De implementatie van Octalix is in dit project niet altijd soepel verlopen. Dit kwam o.a. door de wisseling van EOS-demo partners, het totaal nieuwe concept waar de installateurs aan moesten wennen en het ontbreken van één toegewijde projectleider. Door de aanstelling van twee nieuwe projectleiders en een ervaren inbedrijfssteller is dit nu opgelost. Er is aangetoond dat Octalix tijdbesparend werkt voor de installateur door het Plug & Play concept: een schroevendraaier is niet meer nodig, alleen stekkertjes inpluggen en de Octalix componenten zijn aangesloten. Bovendien krijgt de installateur tijdens het installeren te zien of het product goed is aangesloten. Hierdoor worden de foutkansen en faalkosten sterk gereduceerd. Gebouwgebruikers hebben door de online verbinding met MyWorkplace altijd up-to-date informatie over de temperatuur, luchtvochtigheid, CO 2 niveau en lichtintensiteit etc. in hun eigen werkkamer. De gebouwgebruikers hebben aangegeven dat MyWorkplace heel gemakkelijk te bedienen is. Het zelf kunnen raadplegen en bedienen van bovenstaande zaken heeft tot meer comfort bij de gebouwgebruikers geleid. Door het complete overzicht in MyBuilding kunnen de gebouwbeheerders snel storingen oplossen, mochten die zich voordoen. Bovendien bespaart men tijd doordat de gebouwbeheerder niet het hele pand door hoeft te lopen om te weten of al het licht uit is óf dat alle ramen dicht zitten. Dit kan men in één overzicht zin in MyBuilding. Men kan zeer eenvoudig het energieverbruik in de gaten houden en management informatie eruit halen. De economische haalbaarheid en rentabiliteit is afhankelijk van de schaalgrootte en in te zetten Octalix functionaliteit in combinatie met gekozen systeemopzet. Zo heeft het toepassen van alleen lichtsturing een kortere terugverdientijd, dan lucht sturen op basis van CO2. Het aantal m2 en de dynamiek in een pand is ook van belang als men kijkt naar besparingen en terugverdientijd. De monitoring- en verbruiksprestaties van Octalix zijn geëvalueerd in diverse typen gebouwen, bij diverse organisaties en gebouwgebruikers. Daarmee is een goed beeld ontstaan van de toepasbaarheid van Octalix in diverse situaties. Zowel bij nieuwbouw als bij renovatie is Octalix goed te installeren, vanwege het overwegend draadloze systeem. Octalix is tevens met succes toegepast in een kleine omgeving (400 m2), maar ook in m 2 (Haagse Hogeschool). Er is geëvalueerd of de prestatiemonitoring met Octalix voldoende basis biedt om contractuele afspraken te maken met betrekking tot prestaties van installaties. De uitkomst is positief: Octalix, CBW-Mitex en Kropman zijn een consortium aangegaan en zitten in het UKP NESK subsidietraject voor het nieuw te bouwen hoofdkantoor van CBW-Mitex in Zeist. Kropman Installaties garandeert dat dit energieneutraal wordt, via een energieprestatie- en onderhoudscontract met bonus/malus regeling voor 15 jaar. Octalix levert het innovatieve energiemanagement systeem met Energiezuil met MyWorkplace. Architect RAU past C2Cmaterialen toe. Op basis van de resultaten hebben alle deelnemers geëvalueerd wat de meerwaarde van Octalix voor hun gebouw(en) is. Octalix geeft duidelijk méér inzicht in de GBS prestaties dan hun huidige aanbieders. De meeste deelnemers bevelen Octalix zeker bij hun klanten/bedrijven aan. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 4 van 32

5 Samenwerkende partijen Bij de onderstaande deelnemers is het EOS Demo project uitgevoerd: Naam deelnemer Aantal m2 Projectbreedte 1. Spaapen Handelmij 528 m2 Renovatieproject (vervanging en uitbreiding van de regelinstallatie) met zowel E- als W functies. 2. Triodos Vastgoed Fonds 400 m2 Renovatieproject (vervanging en uitbreiding van de regelinstallatie) met zowel E- als W functies. 3. Van Mackelenbergh 1891 m2 Nieuwbouw project met zowel E- als W functies. Inclusief integraal ontwerp van de installatie en een optimale vorm van vraagsturing en deellastoptimalisatie 4. Roteb (OBR) 750 m2 Inpassing in de bestaande regelinstallatie naar aanleiding van klachten. Alleen naregelingen zijn geïmplementeerd op de 4 e etage. 5. Melexis 450 m2 Testlocatie met zowel E- als W functies op de begane grond en een deel van de 2 e etage. Eerste implementatie van Octalix en een proeftuin voor alle andere EOS Demo panden. 6. Triodos Bank Zeist 570 m2 Inpassing in de bestaande regelinstallatie naar aanleiding van klachten. Alleen Octalix naregelingen zijn geïmplementeerd en tevens wordt de bestaande installatie gemonitord. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 5 van 32

6 2. Beschrijving van de behaalde resultaten, de knelpunten en het perspectief voor toepassing; Behaalde resultaten 1. Fijnmazige monitoring van het binnenklimaat. Octalix heeft in alle kantoren sensoren in het plafond geïnstalleerd voor het meten van o.a. aanwezigheid, beweging, temperatuur, CO2 en lichtsterkte. De metingen van deze sensoren worden doorgegeven aan een server die de verlichting, verwarming en ventilatie aanstuurt. Doordat bovenstaande zaken automatisch en op de juiste tijden worden in- en uitgeschakeld als er (n)iemand aanwezig is in een vertrek, bespaart men energie. De verbruiks- en besparingsgrafieken wordt door Octalix verzorgd. Voorbeeld: De onderstaande grafiek (links) laat zien op welke tijdstippen er aanwezigheid is gedetecteerd in kamer 1.01 van de projectleiding over een periode van 1 maand. Aan de hand van de gedetecteerde aanwezigheid in een kamer wordt de verlichting geregeld. De rechter grafiek laat in de eerste kolom het referentiegebruik zien als de verlichting gedurende de hele werkdag AAN staat. Een werkdag wordt beschouwd als het tijdstip dat iemand op een bepaalde dag binnenkomt en de laatste keer verlaat. Dus in deze referentie is er rekening gehouden met het uitlaten van de verlichting op het moment dat er de gehele dag niemand in de kamer aanwezig is geweest. Op basis van de aanwezigheidsmetingen die Octalix verricht, wordt het licht AAN gezet als er aanwezigheid wordt gedetecteerd en UIT gezet, wanneer er zich niemand in de kamer bevindt. In kamer 1.01 is in deze maand 19 kwh bespaard door het afschakelen van de verlichting t.o.v. de referentiesituatie. Daarbij komt ook nog dat in de armaturen die zijn geïnstalleerd, een dimregelaar is ingebouwd. Deze dimregelaar krijgt informatie van de Lichtsensor. Hoe meer daglicht er in de kamer zal toetreden, des te meer wordt de verlichting gedimd. Hiermee is deze maand 51 kwh bespaard (resultaten Van Mackelenbergh). Octalix heeft in alle panden de gewone wandcontactdozen vervangen door afschakelbare wandcontactdozen met het HIER logo. Door gebruik van dit type stopcontact wordt sluimerverbruik teruggedrongen, veroorzaakt door bijv. monitoren opladers, printers etc. Het stopcontact schakelt af als er niemand in het kantoor aanwezig is, dan wel middels een veegpuls in de avond. Besparing op sluimerverbruik is geïmplementeerd, maar in de praktijk zien we dat er niet veel vermogen is aangesloten. De mate van besparing hierop hangt dus sterk af van de gebruiker(s). In de meeste panden zijn kw/h meters per groep geïnstalleerd, wat het energieverbruik voor de gebouwbeheerders erg inzichtelijk maakt. Onderstaande grafieken worden o.a. periodiek aan de deelnemers verstrekt. Verwacht wordt dat na de zomer alle EOS Demo locaties geüpgrade zijn met laatste versie van onze automatische rapportage tool. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 6 van 32

7 Comfortverbetering binnen een bestaande installatie is mogelijk omdat fijnmazig gemeten en geregeld wordt. Veel comfort klachten zijn opgelost en daarbij is een hoge mate van inzicht gegeven aan de gebruikers en beheerder, o.a. door My Workplace en My Building. My Workplace De eindgebruikers hebben via een grafische webinterface op intuïtieve en eenvoudige manier toegang tot de gegevens en kunnen hiermee hun voorkeuren en instellingen aanpassen. Tevens voorziet My Workplace in een infobutton die de gebruiker aanvullende informatie geeft wanneer het Octalix systeem een regelactie heeft uitgevoerd. Voorbeeld hiervan is dat de koeling wordt uitgezet nadat de gebruiker het raam heeft geopend. Naar aanleiding van de terugkomdag op 30 juni jl. met alle EOS-Demo partners en hun terugkoppeling is er een nieuwe versie van My Workplace ontwikkeld en geïnstalleerd bij de EOS-Demo partners. Oude versie MyWorkplace Nieuwe versie MyWorkplace Tabbladen in de nieuwe versie van MyWorkplace Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 7 van 32

8 My Building De gebouwbeheerder krijgt in één oogopslag overzicht over de status van het gehele systeem en kan inzoomen op ieder individueel onderdeel. Per verdieping, ruimte, installatie etc. wordt de gebouwbeheerder in staat gesteld om snel en effectief te handelen, zodra er een foutmelding wordt weergegeven. Zo wordt het energieverbruik, het comfort per vertrek en de werking van de primaire installaties continu gemonitord. Ook de rapportage met betrekking tot het actuele energieverbruik en energiebesparing op bijvoorbeeld licht wordt zoals hiernaast weergegeven. De kwaliteit van de regelingen is snel en eenvoudig op te roepen door middel van een dashboard dat voorzien is van stoplichten (zie onder). Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 8 van 32

9 2. Eenvoudige montage door Plug & Play Octalix is breed toepasbaar in de utiliteitsbouw aangezien minder bekabeling nodig is. Er wordt gebruik gemaakt van sensortechnologie en draadloze datacommunicatie middels WIFO radio, wat het systeem in het bijzonder ook voor bestaande bouw geschikt maakt. Dit draadloze element is kostenbesparend, maar belangrijk is dat het aanbrengen van het systeem kan geschieden met veel minder structurele bouwaanpassingen. De Octalix componenten zijn eenvoudig stekkerbaar en de monteur krijgt directe terugkoppeling doordat er controlelampjes gaan branden bij het aansluiten van de componenten. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 9 van 32

10 3. Slimmer en beter regelen van het binnenklimaat Vraagsturing en deellastoptimalisatie Conventionele systemen stellen de installaties waar de energie wordt opgewekt centraal en verdelen deze energie op basis van presets over het gebouw. Bij vraagsturing vanuit Octalix staat de mens en zijn werkruimte centraal. Vanuit de wensen van de gebruiker van een ruimte wordt er gekeken hoe het beste binnenklimaat gerealiseerd kan worden en welke afgiftebronnen, distributiekanalen en opwekkers hiervoor het meest efficiënt zijn. Het uiteindelijke doel is zo min mogelijk energie aan onze aarde te onttrekken. De meetgegevens van de sensoren die Octalix installeert, worden verzameld in een grote database. De registratie (bijvoorbeeld de aanwezigheid van een persoon in een ruimte) van deze gegevens ziet er dan als volgt uit: Zoals is te zien, is er op woensdag 14 april in de vroege ochtend aanwezigheid gemeten (waarschijnlijk de schoonmakers), daarna is er even geen aanwezigheid gemeten en vanaf tot uur is er constante aanwezigheid gemeten. In de tijd dat er geen aanwezigheid is gemeten, ontbreekt de warmtevraag, dus schakelt het systeem af. Conclusie: geen verspilling in deze periode. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 10 van 32

11 Voordelen van Octalix vraagsturing Octalix vraagsturing levert op dat de primaire installaties vaker in deellast kunnen draaien en betere rendementen (C.O.P) kunnen halen. Vraagsturing gaat uit van het principe: zowel vermogen als laagst mogelijke temperatuur vragen. De juiste laagwaardige energie met het optimale opwekkingsrendement naar de juiste plaats sturen, waar er zinvol van genoten wordt. Geen systeem heeft op dit moment een regelstrategie die op basis van ontwerpcondities regelt en stuurt en zichzelf controleert op de vastgestelde KPI s. Octalix is hierop wel gebaseerd. Verhogen arbeidsproductiviteit en terugdringen ziekteverzuim Uit studies van het Center For Building Performance and Diagnostics van de Carnegie Mellon University komt naar voren dat de jaarlijkse ziektekosten per medewerker $5000,- bedragen, waarvan luchtwegproblemen en hoofdpijn de grootste veroorzakers zijn. De werkgever verliest per medewerker door ziekte gemiddeld bijna 9 productieve dagen per jaar. Bron: Center For Building Performance and Diagnostics van de Carnegie Mellon University Doordat medewerkers met Octalix My Workplace zelf de temperatuur kunnen regelen, is er meer tevredenheid bij de medewerkers waardoor een hogere productiviteit wordt bevorderd en ziekteverzuim worden teruggedrongen. Ook andere maatregelen, zoals een goede ventilatie, dringt het ziekteverzuim erg terug. Dit is tevens onderzocht door de TVVL (zie onderstaande tabel). Bron: Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 11 van 32

12 4. Geautomatiseerde analyse van gemeten waarden en spiegeling aan normwaarden. Alle metingen worden in de server opgeslagen en in duidelijk leesbare grafieken omgezet. De waarden worden afgezet tegen gemiddelden, zodat duidelijk te zien is wat er bespaard wordt met Octalix. Het management krijgt hierdoor de informatie die men wil hebben: bezetting, verbruik, besparingen en gebruikerstevredenheid. Onderstaande grafieken zijn slechts een kleine selectie van de metingen die worden verricht. In de grafiek aantal dagen aanwezigheid op een bepaald tijdstip is duidelijk te zien wat de werktijden van deze betreffende persoon is en wanneer hij/zijn bijv. met lunchpauze is. Deze gegevens worden weer gebruikt voor het aan/afschakelen van verlichting, ventilatie, koelen/verwarmen en het afschakelen van wandcontactdozen. Naar aanleiding van de aanwezigheidsmetingen op een bepaald tijdstip, wordt het thermisch comfort door middel van de temperatuursensoren gemeten en afgezet tegen een temperatuurband rondom het ingestelde setpoint. Wanneer deze erin valt is het comfortabel, wanneer deze erbuiten valt is het niet comfortabel. Onderstaande grafieken laten het verschil zien tussen de referentiesituatie en de situatie met de Octalix regeling, welke zorg draagt voor besparing op energie. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 12 van 32

13 5. Het meetbaar, verifieerbaar en beter contracteerbaar maken van gebouwprestatie: Prestatiecontracten Doordat bij de pilotbedrijven inzichtelijk is gemaakt hoeveel en waar er energie wordt verbruikt, is ook de verspilling van energie o.a. door niet (goed) werkende (ventilatie)installaties aan het licht gekomen. De sensoren van Octalix zijn de ogen en oren van de installatie. We hebben in de EOS Demo pilot energie verspillende zaken zoals luchtlekkages, onnodige draaiuren van de luchtbehandeling in het weekend, te hoge voordruk in de ventilatie, te weinig luchtcapaciteit voor hoekvertrekken en verwarmen en koelen van hetzelfde vertrek tegelijk opgespoord op basis van de monitoring gegevens. Tevens zijn een aantal Firmware fouten zoals PID instellingen en fouten in klepsturingen gedetecteerd. Dit wordt normaal niet opgemerkt in conventionele installaties, maar de geavanceerde monitoring van Octalix bracht dit aan het licht. Op het moment van schrijven van dit rapport is Octalix in een vergevorderd stadium met het opstellen van prestatiecontracten, waarin het totale beheer, onderhoud en monitoring wordt afgesproken. Aan de hand van KPI s en de behaalde resultaten wordt er afgerekend door middel van een bonus/malus systeem op het energieverbruik. Wat is een prestatiecontract? In het Van Dale Nederlands woordenboek staat prestatiecontract als volgt omschreven: pres ta tie con tract het; o -en 1 Het handhaven van prestaties van installaties op of boven overeengekomen prestatie-eisen en technisch niveau volgens kwalitatief en/of kwantitatief meetbare en geborgde dienstverlening. Een prestatiecontract verlegt de verantwoordelijkheid voor het beheer en onderhoud van een gebouwinstallatie van eigenaar/gebruiker naar een onderhoudspartij. Het doel hiervan is drieledig: 1. de eigenaar/gebruiker kan zich concentreren op zijn primaire proces; 2. de onderhoudspartij als expert kan het beheer en onderhoud naar eigen inzichten optimaal inrichten; 3. beide partijen hebben een hoge mate van financiële zekerheid. Aan de basis ligt de observatie dat de eigenaar/gebruiker zich noodgedwongen bezig moet houden met gebouwbeheer en het aansturen van de expert op dit gebied, de onderhoudspartij. Om de eigenaar/gebruiker op dit punt te kunnen ontzorgen en tegelijkertijd het beheer in ervaren handen te geven, moet er een andere kijk zijn op de traditionele tegenstelling tussen opdrachtgever en opdrachtnemer (weinig werk tegen lage prijs vs. veel werk tegen hoge prijs). Met een prestatiecontract wordt deze traditionele tegenstelling omgezet in een gezamenlijk belang. Deze tegenstelling wordt bij het afsluiten van het contract in één keer beslecht, namelijk door de prijsvorming. Bij de onderhandelingen hierover moet dan ook een grote mate van overeenstemming bestaan tussen de partijen over de intentie van het prestatiecontract. Een prestatiecontract kan alleen goed werken als de opdrachtgever zich ervan kan verzekeren dat de kwaliteit van de werkzaamheden overeen komt met de intentie van het prestatiecontract. Hiervoor zijn inzichtelijke kwalitatieve en kwantitatieve prestatieindicatoren nodig. Deze prestatie-indicatoren moeten met zorg worden gekozen en over deze keuze dient overeenstemming te zijn tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Tevens moeten de kwantitatieve prestatieindicatoren op elk moment opvraagbaar zijn uit het energie- en comfortmanagement systeem. De volgende KPI-scores zijn bepaald: 1. KPIenergie 2. KPIopwek 3. KPIcomfort 4. KPIkwaliteit 5. KPIdienstverlening 6. KPIopdrachtgeverschap Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 13 van 32

14 Een KPI wordt bepaald door drie hoofdfactoren: 1. Kostprijs van de geleverde prestatie; 2. De relatie tussen tevredenheid en de kosten in euro s; 3. De relatieve onzekerheid t.o.v. marktomstandigheden (zoals de olieprijs). Voorbeeld thermisch comfort In deze afbeelding is een numeriek voorbeeld opgenomen. Er zijn 5 categorieën: te koud, koud, comfortabel, warm, te warm. Alleen de score in de groene comfortzone is van belang voor het vaststellen van de prestatie (een poosje te koud kan niet worden gecompenseerd met een poosje te warm ). Uitleg van de grafiek Er wordt gemeten gedurende welk deel van de tijd dat de gebruiker aanwezig is de temperatuur zich binnen de groene comfortzone bevindt. In dit voorbeeld is dit 83% (83% comfort). Dit is de prestatieparameter die wordt vergeleken met de contractueel vastgelegde streefwaarde; in dit voorbeeld 85%. Er is hier dus sprake van een lichte underperformance wat resulteert in een lichte malus. Het bonus/malusbereik in dit voorbeeld loopt van 60% t/m 95% comfort. Dat komt overeen met een KPI-score van 0 t/m 100 punten. De streefwaarde is 85% comfort. Dat komt overeen met een KPI-score van 50 punten. De score van 50 KPI-punten komt altijd overeen met de streefwaarde. Boven de 95% comfort blijft de KPI-score 100 en is de bonus maximaal, onder de 60% comfort blijft de KPI-score 0 en is de malus maximaal. In dit voorbeeld loopt de bonus/maluslijn met een knik bij KPI-scores 20 en 80 zodat een afwijking tot 30 KPI-punten van de streefwaarde van 50 KPIpunten minder zwaar wordt verrekend dan een afwijking groter dan 30 punten. De overeengekomen KPI s worden in Octalix geïntegreerd. De status kan op ieder moment worden geëvalueerd. Door middel van een geautomatiseerde enquête in Octalix wordt elke 3 maanden de tevredenheid van de gebruikers en beheerders gemeten. De KPI rapportage wordt in PDF formaat elk kwartaal opgemaakt en per verzonden. Er is jaarlijks afstemoverleg over de prestaties, het effect van gebruikersgedrag, verbetervoorstellen en wensen en wijzigingen. In het eerste jaar elke 3 maanden. Voordelen voor de gebouwbeheerder: De gebouwbeheerder heeft zekerheid over: 1. Voorspelbaarheid van het energiegebruik 2. Comfort op alle locaties van het gebouw 3. Vakkundig onderhoud en beheer van installaties 4. Up-to-date blijven van de technische infrastructuur 5. (onzichtbare) prestaties van de installatie 6. Als medewerkers of gebouwbeheerder ontevreden zijn, leidt dit automatisch tot correctieve acties Andere voordelen zijn: - Hogere arbeidsproductiviteit - Lager ziekteverzuim Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 14 van 32

15 Knelpunten in het EOS Demo project Octalix is van oorsprong een ontwikkel/r&d organisatie. Op het moment van de uitrol van het EOS Demo project is Octalix langzamerhand naar een projectorganisatie gegroeid. Het oorspronkelijk tijdspad van EOS Demo zou van september 2006 t/m augustus 2009 lopen. Er zijn echter zaken geweest die het project hebben beïnvloed en zodoende een effect hadden op de planning. Dit zijn o.a. wijzigingen in de EOS demo partners, vertragingen in het bouwproces, vertragingen van leveringen van Octalix producten en het ontwerpen van de hardware en software voor massaproductie geweest, wat meer tijd kostte dan initieel verwacht. Gaandeweg is Octalix erachter gekomen dat de implementatiestappen zoals vooraf waren gedefinieerd niet helemaal strookten met het bouwproces en het tijdspad waarin sommige projecten afgerond moesten worden. Uit de eindevaluatie van de deelnemers is naar voren gekomen dat zij vooral een toegewijde projectleider hebben gemist, die het hele project van het begin tot het einde heeft geleid. Als antwoord op deze feedback heeft Octalix nu 2 ervaren projectleiders in dienst genomen, zodat de huidige en volgende projecten goed zullen worden begeleid. Tevens is er een inbedrijfssteller aangenomen. Perspectief voor toepassing De toepasbaarheid en een modulaire opzet in een bestaand gebouw is goed gebleken. Juist de modulaire implementatie geeft de flexibiliteit weer van een systeem als Octalix. Ook wanneer er vandaag besloten zou worden om de rest van de verdiepingen van een pand uit te rollen met Octalix zou dit relatief eenvoudig kamer voor kamer gedaan kunnen worden. Zo is het mogelijk om in bestaande panden de verlichting door Octalix te laten sturen en de installatie kamer voor kamer uit te voeren, zonder dat er een verhuizing plaats moet vinden. Dit is een groot voordeel voor de eigenaar en gebruiker van het pand. Inpassing in bestaande regelsystemen ROTEB Het Ontwikkelings Bedrijf Rotterdam (OBR), de vastgoed organisatie van de Gemeente Rotterdam, heeft samen met het Rotterdam Climate Initiative opdracht gegeven om Octalix te installeren op de 4 e verdieping van het Roteb pand aan het Kleinpolderplein, waar de directie is gehuisvest. Dit pand is 3,5 jaar geleden compleet gerenoveerd, inclusief de klimaatinstallaties. De eindgebruikers waren ontevreden over het binnenklimaat en tevens waren er hoge energierekeningen. Octalix heeft het systeem geïnstalleerd en in bedrijf gesteld op de 4 e etage van het Roteb pand. De bestaande voorregeling kon niet worden aangepast middels Octalix vraagsturing i.v.m. de uitleg van de distibutie- en ventilatiekanalen en het niet kunnen isoleren van de 4 e etage in deze set-up. Aanpassingen op de 4 e etage zouden nl. negatieve invloeden kunnen hebben op de 1 e, 2 e en 3 e etage. Toch heeft Octalix er voor gezorgd dat een aantal zaken zoals de hoeveelheid lucht op de 4 e etage kon worden beperkt, wat effect had op de verbetering van het comfort en tegelijkertijd energie bespaarde. Het binnenklimaat is hierdoor sterk verbeterd, wat resulteerde in aanzienlijk minder klachten. De heer A. Zweers, facility manager bij Roteb zegt: door de fijnmazige monitoring en aansturing per kamer is het binnenklimaat aanzienlijk verbeterd en zijn de klachten sterk verminderd. De beleving van het binnenklimaat door de eindgebruiker wordt per kwartaal gemeten door middel van de Octalix WEBenquête. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 15 van 32

16 TRIODOS BANK De Triodos Bank heeft Octalix geïnstalleerd in het oudste gedeelte van hun pand aan de Utrechtseweg te Zeist. Octalix wordt gebruikt voor de monitoring en beperkte sturing van het binnenklimaat om het gedrag van de installaties en de invloed hiervan op de eindgebruikers te meten. Er worden steeds twee kamers met elkaar vergeleken: 1 kamer met Octalix alleen voor monitoring en 1 kamer met Octalix voor monitoring en besturing. Hierdoor kan haarscherp de impact van sturing en gebruikersgedrag worden geanalyseerd en kunnen klimaatproblemen worden geïdentificeerd en opgelost. Voor de kamers waar alleen monitoring van toepassing was, hebben wij op kamerniveau een besparing laten zien t.o.v. het geïnstalleerde meet- en regelsysteem. De gegevens van Octalix worden geanalyseerd door adviesbureau DWA en vertaald in een goed ontwerp van de nieuwe installaties die op het moment van schrijven van dit rapport vervangen worden. Octalix heeft ons goed inzicht gegeven in de prestaties van de primaire installaties en de afgiftesystemen bij wisselende weersomstandigheden, zodat wij bij de renovatie van ons pand daar rekening mee kunnen houden, aldus mevrouw A. Schallenberg, Facility Manager Triodos Bank. Deze grafiek laat zien hoe de besparing verloopt in kamers die door Octalix geregeld worden en die NIET door Octalix geregeld worden. De gebruikersapparatuur wordt door Octalix geregeld. Hier is een besparing van 75,7% te zien. De gebruikersapparatuur NoControl is de gebruikersapparatuur wat NIET wordt geregeld en hier ziet men een negatieve besparing (een uitgave dus) van maar liefst 163,4%. In deze kamers kan men dus zeer zeker een besparing realiseren, door het installeren van afschakelbare stopcontacten. Met het aan- en afschakelen van armaturen wordt op licht een besparing gehaald van 50%. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 16 van 32

17 MELEXIS Het pand van Melexis in De Meern is in mei 2003 nieuw gebouwd en is door Senter Novem als zeer duurzaam gebouw benoemd (zie De Octalix installatie is een aanvulling op de maatregelen die bij de nieuwbouw zijn genomen en omvat aanpassingen in kantoren en vergaderruimtes. Alle vormen van klimatisering zijn toegepast inclusief schakelen en dimmen van verlichting op aanwezigheid, warmte- en koudewanden met leemstuc, CO2- en temperatuur sensoren etc. Bron: herziene GreenCalc-berekening Melexis pand Er zijn klimaatbelevingsruimtes ingericht, zodat er per ruimte een ander klimaat kan worden nagebootst. Het doel was om van deze implementatie te leren, het product en de installatietechniek en firmware te verbeteren en zodoende een goede uitrol te creëren voor de andere EOS Demo panden. In de praktijk echter zijn de proeflocaties voortdurend aangepast aan de verdergaande ontwikkelingen van Octalix. Voor meer informatie over dit pand verwijzen wij naar de volgende publicaties: Energiezuinig pand Melexis op website Utrecht.nl Praktijkvoorbeeld Melexis volgens Gezond binnenklimaat niet vanzelfsprekend.pdf door DWA Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 17 van 32

18 Renovatie SPAAPEN Spaapen Handelmaatschappij is een grote leverancier van armaturen in Europa en heeft het 15 jaar oude kantoorpand compleet gerenoveerd. Alle ruimtes hebben klimaatplafonds, radiatoren en zonwering ingebouwd gekregen en er is een nieuwe CV-installatie en koelmachine geplaatst In het pand is een compleet ventilatiesysteem ingebouwd op basis van nozzle-injectie roosters en daarmee is dit een brede implementatie van Octalix. Tevens is er een demonstratie ruimte gemaakt met geavanceerde daglicht dimregelingen (met Octalix) voor demonstratie van de eigen armaturen. Octalix heeft gezorgd voor een goed binnenklimaat, resulterend in een sterk verbeterde werkomgeving, aldus de heer B. Spaapen, directeur. TRIODOS VASTGOED FONDS (KOETSHUIS) Het Koetshuis is een monumentaal pand uit 1880 en is het conferentiecentrum van AT Osborne. Triodos Vastgoed Fonds is eigenaar van dit object en illustreert daarmee dat duurzaam renoveren van monumenten ook goed mogelijk is. Het Koetshuis is voorzien van spreekkamers, een keuken en een restaurant. Octalix is geïnstalleerd voor de regeling en opwekking van ventilatie en koeling én voor de sturing van de verlichting. Octalix heeft hierbij laten zien dat zelfs het renoveren van een historisch pand uitstekend mogelijk is dankzij het (gedeeltelijk) draadloos installeren van de producten. Het binnenklimaat is nu goed, volgens de heer M. Hopman, projectleider AT Osborne, welke vervolgt: Tevens heeft de prestatiemonitoring van Octalix een aantal cruciale installatiefouten aan het licht gebracht, die anders pas na een stroom van klachten van de eindgebruikers waren opgevallen. Nieuwbouw VAN MACKELENBERGH Qua installaties is de Van Mackelenbergh installatie de meest geavanceerde van alle locaties. Van Mackelenbergh is een innovatieve E-installateur, die Octalix heeft geïnstalleerd in het eigen nieuwgebouwde kantoor- en bedrijfspand. Er wordt gebruik gemaakt van een warmte- en koude opslag via gesloten bodemcollectoren, 2 warmtepompen, buffering van warmte- en koude van de bedrijfshal en het magazijn en klimaatplafonds met vloerkoeling en verwarming in de kantoorruimtes. Daarnaast is mechanische ventilatie en geavanceerde sturing middels daglicht dimming en schakelbare wandcontactdozen geïnstalleerd. Octalix heeft de installatie ontworpen en stuurt deze helemaal aan. Ik wilde een duurzaam pand met een EPC van 0,7 en de energie doelstelling in het project was om de energiekosten van de klimaatinstallaties beneden de 8 euro per m2 BVO per jaar te houden. De eerste elektriciteitsrekeningen zijn binnengekomen en zijn daadwerkelijk 7,60 per m2 BVO. Een prima prestatie gezien de strenge winter die we hebben gehad, aldus de heer Van Mackelenbergh, directeur. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 18 van 32

19 3. Beschrijving van de bijdrage van het project aan de doelstellingen van de regeling Doel EOS Demo: het ondersteunen van technisch of economisch risicovolle projecten die door het bedrijfsleven in één van de genoemde vormen wordt toegepast. Dit alles eventueel gecombineerd met een nieuwe aanpak van de daarmee direct in verband staande sociale of economische aspecten. Criterium 1: Bijdrage aan een duurzame energiehuishouding A: Technologische aspecten A1. Besparing van primaire energie (PJ) en/of de besparing van CO2 emissie(equivalent) op projectniveau; Standaard wordt uitgegaan van de wens om de aangetoonde hoeveelheid energiebesparing als prestatie op te voeren voor een beter presterende installatie. Deze aanpak werkt in de praktijk zeer verwarrend. Een (bewust) slecht gekozen uitgangspunt zal na toepassing van Octalix een hoger besparingsgetal laten zien dan een vrijwel optimaal draaiende (oude) installatie, die met Octalix wordt gerenoveerd. Tegelijkertijd kan de mate van verspillingsvermindering in beide situaties totaal verschillen met het geproduceerde besparingsgetal. Octalix heeft geleerd in deze EOS Demo dat er vooral behoefte is aan onderling vergelijkbare prestatiegegevens m.b.t. energiegebruik en gerealiseerd comfort tussen verschillende gebouwen. De klant wil aan het einde van de dag graag weten welk verbruik hij per m2 BVO in zijn pand mag verwachten en welke mate van comfort daarvoor geleverd kan worden. Dit betekent dat het feitelijk gebruik van de installaties moet worden teruggebracht tot een vergelijkbare prestatie op een wijze die lijkt op de PHPP richtlijn van passief bouwen. Daarin worden alle verbruiken teruggerekend naar genormaliseerde verbruiken per oppervlakte-eenheid in kwhth/m2 BVO (thermisch) en kwhel/m2 BVO (elektrisch). Onderstaande tabel licht toe waarom een besparingspercentage energiegebruik wel of niet zinvol is in de verschillende EOS trajecten: Naam deelnemer Besparingspotentieel / bijdrage aan duurzame energiehuishouding 1. Spaapen Handelmij Het pand beschikte niet over ventilatie en niet over koeling. Met Octalix is een totale renovatie uitgevoerd waarbij volledig gebalanceerde ventilatie en koeling middels een koudwatermachine en klimaatplafonds is uitgevoerd. De bestaande radiatoren zijn gehandhaafd vanwege de hoge U-waarde van de schil, maar zijn op een lager temperatuurtraject ingezet. De ventilatie is vraaggestuurd op basis van aanwezigheid en gemeten CO 2 nivo, terwijl de hoge temperatuurkoeling via klimaatplafonds in de zomerperiode zorgt een perfect binnenklimaat. Vanwege het toegenomen opgestelde vermogen voor ventilatie en koudwatermachine is de E-aansluiting qua capaciteit uitgebreid. Het totale energiegebruik (gas en elektra) is ongeveer 30% gestegen als gevolg van deze comfortverhoging, terwijl het gasgebruik voor verwarming ongeveer 40% is afgenomen t.o.v. de oorspronkelijke situatie. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 19 van 32

20 Naam deelnemer Besparingspotentieel / bijdrage aan duurzame energiehuishouding 2. Triodos Vastgoed Fonds Het Koetshuis is uitgerust met Octalix in een volledig nieuwe installatie, die geen relatie heeft tot het eerdere gebruik van de ruimte bij de vorige huurder. Hier wordt koeling in de zomerperiode via ventilatie ingebracht en in de winterperiode nog steeds klassiek verwarmd via een gasgestookte CV ketel. Vanwege de gebruiksfuncties van restaurant en bespreekruimtes kunnen hier geen standaard energiegebruiken worden vergeleken met de overige EOS projecten. 3. Van Mackelenbergh Dit pand is volledig ontworpen op basis van vraagsturing en deellastoptimalisatie. Warmte, koude, ventilatie en verlichting worden optimaal duurzaam opgewekt en de normverbruiken per m2 BVO gelden voor dit EOS project als referentieperformance voor gestandaardiseerd energiegebruik. 4. Roteb (OBR) Omdat alleen de 4 e verdieping van het gebouw is aangepast met Octalix zijn hier slechts de naregelingen op basis van vraagsturing aangepast en op basis van ventilatie met verwarming/koeling uitgevoerd. De daarbij behaalde besparing is een vermindering van onterecht toegevoerde ventilatie en een verlaging van de kanaaldruk in het ventilatiesysteem 5. Melexis In dit pand zijn verschillende klimaatconcepten uitgeprobeerd met als doel om in de andere projecten tot optimale resultaten te kunnen komen. De installaties zijn aangelegd als dekkend WIFO radionetwerk met klimaatbelevingsruimtes op de begane grond en op de tweede verdieping. Er is hierbij geen sprake van energiebesparing, maar sprake van het meetbaar en voelbaar maken van energieconcepten van verschillende comfortsituaties en het testen van de draadloze WIFO infrastructuur 6. Triodos Bank Zeist Bij dit pand is vooral gefocust op monitoring: 1 kantoor met Octalix alleen voor monitoring en 1 kantoor met Octalix voor monitoring én besturing. Octalix heeft aangetoond dat in de kamer waar niet wordt afgeschakeld op aan- en afwezigheid, het energieverbruik veel hoger ligt dan in de geregelde kamer. Het besparingspotentieel is dus groot. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 20 van 32

21 Transparantiegetallen Als gevolg van bovenstaande hebben we de besparingsgetallen per locatie omgezet in een transparantiegetal m.b.t. het verbruik op deze locatie. Daarbij zijn de gebruikscategorieën zoals opgenomen in de EPA en EPC regelgeving als uitgangspunt gehanteerd en wordt het momentane energieverbruik en het periodegemiddeld energieverbruik bepaald per EOS locatie, waar dat mogelijk is. Alleen op de locatie van Mackelenbergh is een zodanig volledige monitoring installatie aangebracht, dat het mogelijk is om alle transparantiegetallen i.v.m. energiegebruik te meten. De onderstaande tabel geeft een overzicht van deze getallen: Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 21 van 32

22 Prestaties voor het project Van Mackelenbergh Bovenstaande parameters komen uit de Cijfers en Tabellen 2007 van SenterNovem als objectieve referentie voor kantoren in het m2 BVO bereik. De transparantiegetallen voor gemeten prestaties door Octalix voor dezelfde locatie zijn in verhouding tot bovenstaande referentie eveneens bepaald. Onderstaande grafiek laat zien dat het gebouw van Van Mackelenbergh aanzienlijk minder energie per m2 verbruikt met alle aanpassingen die zijn gedaan inclusief Octalix in vergelijking met een referentie pand. Verklaring van de resultaten: Zoals al eerder is aangegeven is de besparing op licht, ventilatie en thermisch te danken aan een integraal ontwerp met A-klasse installaties en vraaggestuurde Octalix regeling. Dit alles komt tevens het comfort van de medewerkers ten goede. De andere piekbesparingen (ICT en gebruiksapparatuur) zijn te danken aan het lage aantal medewerkers per m2. In onderstaande grafiek is de besparing aangegeven tussen het verbruik en de referentiewaarden. Voor alle nieuwe projecten die Octalix aanbiedt zal zowel het aanbieden van deze transparantiegetallen en de combinatie naar voorspelbaar en zelfs gegarandeerd energiegebruik daarom de basis worden om prestatiemonitoring aan te bieden aan nieuwe klanten. Eveneens zullen de bestaande EOS locatie d.m.v. nieuwe 3-maandelijke updates als doorlopende testlocaties worden gebruikt om deze transparantiegetallen op ruimteniveau en op installatieonderdelen verder te detailleren. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 22 van 32

23 A2. Het herhalingspotentieel en de benutting hiervan. De ervaringen in de EOS Demo projecten hebben geleerd dat er marktpotentieel is voor Octalix in de duurzame utiliteitsbouw. Wel is het zaak om zo vroeg mogelijk in trajecten betrokken te worden om het Octalix systeem volledig en goed tot haar recht te laten komen. Duurzame meet- en regel techniek à la Octalix komt alleen tot haar recht als de gehele installatie duurzaam is ontworpen. De Octalix organisatie is daarom uitgebreid met 2 ervaren klimaat adviseurs die mee kunnen engineeren aan het GEHELE duurzame ontwerp. HAAGSE HOGESCHOOL DELFT In 2009 is de Haagse Hogeschool te Delft gebouwd met Octalix als meet- en regelsysteem. De HHS Delft heeft de NET-Trofee (Nationale Energie Toekomst Trofee) gewonnen. De NET-Trofee van het ministerie van VROM is dé landelijke prijs voor energiezuinig wonen en werken. De prijs wordt jaarlijks toegekend aan een initiatief dat uitblinkt in een energiezuinige aanpak. Met de trofee stimuleert VROM de markt om initiatieven te blijven nemen die de uitstoot van CO2 verminderen. De prijs beloont enthousiaste gemeenten, bouwbedrijven, woningcorporaties en projectontwikkelaars voor energiezuinig wonen en werken. De NET- Trofee wordt namens VROM georganiseerd door Agentschap NL. Deze organisatie bundelt kennis en stimuleert duurzame ontwikkelingen op het gebied van innovatie, energie, klimaat, milieu en leefomgeving. De NET-Trofee beloont energiebesparingsprojecten op het gebied van renovatie en nieuwbouw van woningen en gebouwen. Ook stedelijke vernieuwing is een belangrijk aandachtsgebied. Veel marktpartijen werken hard aan het vinden van duurzame en energiezuinige oplossingen. De NET-Trofee wil bedrijven, woningbouwcorporaties en lokale overheden de erkenning geven die zij verdienen. Brochure HHS Delft: OVERIGE PROJECTEN Naast de Haagse Hogeschool zijn ook al projecten gerealiseerd bij BO-EX, TNO, Alectric, ATO en Iron Mountain. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 23 van 32

24 UKP NESK NAAR ENERGIEZUINIGE SCHOLEN EN KANTOREN Het ministerie van VROM / WWI heeft via het Unieke Kansen Programma UKP NESK in totaal 5 miljoen euro subsidie beschikbaar gesteld voor zeer energiezuinige praktijkprojecten. Met deze tender wil het ministerie van VROM de sector stimuleren in de omslag naar energieneutraal bouwen. Een belangrijk doel van de NESK is om te leren van ervaringen technisch, procesmatig en financieel met verdergaand energiezuinig bouwen. Agentschap NL zorgt voor begeleiding, monitoring, communicatie en publiciteit. Octalix, CBW-Mitex en Kropman zijn een consortium aangegaan en hebben de UKP NESK subsidie aangevraagd voor het nieuw te bouwen hoofdkantoor van CBW-Mitex in Zeist. Kropman Installaties garandeert dat dit energieneutraal wordt, via een energieprestatie- en onderhoudscontract met bonus/malus regeling voor 15 jaar. Octalix levert het innovatieve energiemanagement systeem met Energiezuil met MyWorkplace. Architect RAU past C2C-materialen toe. Meer informatie over de projecten vindt u op en op Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 24 van 32

25 B: Economische ontwikkelingen B1. kostprijsontwikkeling en marktverwachting van de techniek en/of het eindproduct (bijv. elektriciteit); In een groot deel van de geïndustrialiseerde wereld is duurzaamheid en de reductie van energieverbruik een zeer belangrijk politiek, maatschappelijk, economisch en ecologisch thema. In toenemende mate heerst er zorg dat verdere industriële ontwikkeling en groei ten koste gaat van ons klimaat en het milieu. Wetenschappelijk bewijs leert dat er een directe verbinding is tussen de toename van CO 2 en opwarming van de aarde. Daarom worden energiebesparende activiteiten gesteund en gesubsidieerd door zowel nationale overheden als de Europese unie. Tevens is het in diverse Europese landen verplicht gesteld het gebruik van energie in gebouwen te meten en daaraan waardebepalende prestatiecertificaten als het EPU te verbinden. Transparantie, eenvoud, voorspelbaarheid en controleerbaarheid typeren de waardepropositie van Octalix. Transparantie betekent in dit geval het inzichtelijk maken van alle kosten en opbrengsten in het bouw- en beheersproces voor alle belanghebbenden. De voorspelbaarheid en controleerbaarheid hebben betrekking op de gewenste en bereikte doelstellingen ten aanzien van energie en comfort. Financieel wordt er nu marktonderzoek verricht naar de investeringen van diverse concurrerende oplossingen. Deze zijn in technisch opzicht niet te vergelijken, maar men komt het vooral tegen in aanbestedingstrajecten, waar op basis van zogenaamde gelijkwaardigheid alternatieven mogen worden aangeboden. Dit is met name gebruikelijk in de markt van installateurs en levert onnodige prijsdruk op. Het is zaak om het belang van Octalix te borgen bij de eindgebruiker, de USP s helder te formuleren en de prijsstelling goed te onderbouwen. Door de toepassing van Octalix in de pilot projecten zijn verschillende goede ideeën opgekomen, waarmee de kostprijs van verschillende componenten verlaagd kunnen worden, zoals het samenstellen van veelvoorkomende sets, multisensoren en het slim toepassen van Octalix voorregelingen in combinatie met vraagsturing. Tevens wordt er een constructie opgezet met een 2-tal financiële instellingen m.b.t. Zero Finance, waarbij de eindgebruiker geen investering doet, maar de investering wordt terugbetaald uit de besparingen op energie. B2. Kostenbesparing ten opzichte van de referentietechnologie. Octalix concurreert met de bestaande meet- en regeltechniek oplossingen in de markt. Technisch is Octalix niet te vergelijken met de bestaande marktpartijen, echter door klanten wordt het altijd vergeleken met bestaande oplossingen en de investeringen. Meerwaarde en meer investering moeten helder op het netvlies van de klant komen te staan. De belangrijkste concurrenten van Octalix in Nederland zijn onder te verdelen in drie categorieën: Traditionele spelers uit de markt van de Gebouw Beheers Systemen: Priva, Siemens, Honeywell, Johnson Controls, Schneider, Kropman, Sauter en WebEasy. Nieuwkomers vanuit aanpalende disciplines: beheerders van installaties die door anderen zijn aangelegd (zoals Getronics Gebouwenautomatisering en Facilicom), vooruitstrevende adviesbureau s (zoals DWA Installatie- en Energieadvies, Halmos, Deerns en Grontmij). System Integrators: Regelpartners/Unica, Coneco,Numan en Kant, Building Technology, BR-Controls. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 25 van 32

26 Voor de onderstaande doelgroepen kan Octalix kostenbesparingen realiseren: Beheerders van gebouwen Hebben een systeem waardoor zij de installaties kunnen monitoren en snel en effectief kunnen reageren bij storingen en op de juiste tijd en gedoseerd preventief onderhoud kunnen plegen. Eigenaren van gebouwen Hebben qua indeling van het gebouw over verhuurder een zeer flexibel systeem met reële toewijzing van energie en service kosten per verschillende huurders. Tevens is het gebouw duurzaam geworden in termen van energieverbruik tegen relatief lage investeringskosten terwijl tegelijkertijd een geïndividualiseerd klimaatbeheersingssysteem wordt gebruikt. Voor eigenaren wordt een hogere kwaliteit per m² bereikt: ruimtes zijn eenvoudiger te verhuren, met een hogere verhuurprijs en een hoger rendement per m² als gevolg. Installateurs van gebouwen Hebben een zeer betrouwbaar en schaalbaar systeem, dat makkelijk te installeren is met lagere faalkosten en dat tevens voorziet in een optimaal service cont(r)act. Geavanceerde installateurs kunnen hun serviceverlening uitbreiden naar het leveren van comfort en het contracteren daarvan in publiek-private samenwerkingscontracten (PPS-projecten). C: Slaagkans van het project en de verwachting voor verdere marktintroductie Het blijkt uit de EOS-DEMO praktijk dat er een duidelijke en betere aansluiting moet worden gezocht met de installateurs m.b.t. hun traditionele manier van werken. De afdeling Operations heeft veel geleerd van hun werkwijze en de uitrol van Octalix in projecten middels engineering, intekenen en logistieke invulling wordt daar steeds beter op afgestemd. Het totaal engineering concept voor nieuwbouw is hier een goed voorbeeld van. Het is erop gebaseerd dat Octalix het gehele Comfort Energie & Management Systeem proces van begin tot einde begeleidt. Dit houdt in dat de opdrachtgever een gedeelte van zijn bouwbudget bestemt voor het aantonen dat het Gebouw Beheers Systeem in de praktijk daadwerkelijk functioneert zoals vooraf is begroot en voorspeld. Niet de uitgerekende energieprestatie en de klimaatinstallatie volgens bestek zijn meer leidend, maar het door de klant meetbare netto energieverbruik en de klimaatbeleving van zijn medewerkers. Het gevolg van deze integrale ontwerproute is dat andere partijen in de markt zoals energieleveranciers en vastgoedeigenaren de investering in klimaatsystemen kunnen gaan afrekenen als totaaldienst in klimaat-pervierkante-meter. Deze dienstverlening is baanbrekend in de markt en zorgt voor een omslag in het denken over en vermarkten van duurzame energiesystemen binnen gebouwen. Octalix noemt dit dienstenaanbod: Comfort-as-a-Service De modulaire opzet in een bestaand gebouw is goed gebleken. Juist de modulaire implementatie geeft de flexibiliteit weer van een systeem als Octalix. Ook wanneer er vandaag besloten zou worden om de rest van de verdiepingen van een pand uit te rollen met Octalix, zou dit relatief eenvoudig kamer voor kamer gedaan kunnen worden. Zo is het mogelijk om in bestaande panden de verlichting door Octalix te laten sturen en de installatie kamer voor kamer uit te voeren, zonder dat er een verhuizing plaats moet vinden. Dit is een groot voordeel voor de eigenaar en gebruiker van het pand. Daarom is het Octalix concept marketing technisch opgeknipt in deelgebieden: - Octalix Licht, - Octalix Warmte / Koude en - Octalix Ventilatie. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 26 van 32

27 D: Samenwerking en kennisoverdracht. In de EOS Demo projecten zijn leveranciers betrokken voor advies, armaturen, opwekking en distributie van de primaire installaties, e.d. De voorspellende vraagsturing van Octalix heeft ervoor gezorgd dat er aanpassingen nodig waren op de regeltechniek van de primaire installaties om een en ander energetisch goed aan te kunnen sturen. Tevens zien wij dat Van Mackelenbergh Electro, Octalix in haar propositie meeneemt in het duurzame portfolio dat zij ontwikkeld hebben en dat introduceert binnen haar relatie netwerk. Naam partij 1: Triodos Bank Omschrijving van bijdrage aan het project: Triodos is de duurzaamste bank ter wereld. Hun missie is om geld te laten werken aan positieve maatschappelijke, ecologische en culturele veranderingen. Triodos Bank heeft Octalix in de afgelopen jaren in een adviserende rol terzijde gestaan en heeft Octalix in contact gebracht met financiers en opdrachtgevers, waar wij zeer dankbaar voor zijn. Triodos Bank is ook penvoerder geweest voor het EOS Demo project. Bovendien heeft Triodos Bank een gedeelte van haar pand ter beschikking gesteld voor het EOS Demo project. Naam partij 2: DWA Omschrijving van bijdrage aan het project: DWA heeft een belangrijke rol gespeeld in het EOS Demo project met betrekking tot het delen van project en inhoudelijke kennis. Zij hebben op wezenlijke punten het Octalix concept getoetst. Naam partij 3: Wago Nederland Omschrijving van bijdrage aan het project: Wago heeft bijgedragen aan het stekkerbare Plug & Play concept van Octalix. Het is een veilig alternatief voor de gebruikelijke schroefaansluiting in de (elektrotechnische) verbindingstechniek. Bij schroefaansluitingen hebben een foutieve montage en een verkeerd onderhoud rampzalige gevolgen: slechte contacten, kortsluiting, elektrische schokken. Alle (Norton)armaturen die Octalix heeft uitgeleverd, waren uitgerust met Wago stekkers. Naam partij 4: Norton Armaturen Omschrijving van bijdrage aan het project: Sinds 1964 wordt het NORTON armaturenprogramma op de Nederlandse markt gebracht. Een compleet pakket voor toepassing in kantoren, utiliteit, winkels, industrie, opslag en landbouwsector. Norton heeft samen met Octalix en Wago samengewerkt om het stekkerbare concept op de markt te brengen. Norton heeft met haar gedegen kennis van lichtsystemen tevens meegedacht in de ontwikkeling van het sturen van ledverlichting. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 27 van 32

28 Naam partij 5: Kuijpers installatietechniek Omschrijving van bijdrage aan het project: Kuijpers installatietechniek ontwerpt, installeert, onderhoudt en beheert klimaat-, elektrotechnische- en sprinklerinstallaties in zowel de utiliteitsbouw als industrie. Kuijpers heeft vestigingen in Arnhem, Den Haag, Helmond, 's-hertogenbosch, Roosendaal, Tilburg en Utrecht en realiseerden in 2009 met ca. 800 medewerkers een omzet van 150 miljoen euro. Kuijpers heeft in het EOS Demo traject bij Spaapen een directe rol gespeeld in de installatie en tevens in de Haagse Hogeschool Delft, het meest duurzame schoolgebouw van Nederland, wat tegelijkertijd is gebouwd en uitgerold. De werkzaamheden vormden een onderdeel van integrale uitvoering op werktuigkundig en elektrotechnisch gebied. De goede voorbereiding, de vakbekwame projectbegeleiding, de kwaliteit van het geleverde werk en de flexibiliteit ten aanzien van de gewenste voortgang hebben geleid tot een vruchtbare samenwerking binnen het bouwteam. Naam partij 5: Comfort Plafond Omschrijving van bijdrage aan het project: Comfortplafond biedt een onzichtbare verwarming én koeling, voor woningen, kantoren en horeca. Doordat alle klimaattechnologie in het plafond is weggewerkt ontstaat een fraai esthetisch geheel. Comfortplafond heeft samen met Octalix nagedacht over de naregeling en dit in een aantal EOS Demo panden geïnstalleerd. Naam partij 6: Van den Pol Elektrotechniek Omschrijving van bijdrage aan het project: Van den Pol Elektrotechniek, gevestigd in Montfoort heeft in meerdere EOS Demo projecten de elektrotechnische installatie uitgevoerd en de Octalix producten geïnstalleerd. Zij hebben voor het eerst gewerkt met het Plug & Play concept van Octalix. Naam partij 7: Gea Happel Omschrijving van bijdrage aan het project: GEA Happel Nederland B.V. is leverancier van apparatuur en systemen voor klimaatbeheersing in de ruimste zin. De Air Treatment Division biedt complete klimaatoplossingen voor al die ruimtes waarin mensen zich prettig moeten voelen. GEA heeft samen met Octalix de regeltechniek in de luchtbehandelingskast t.b.v. Octalix ontwikkeld. Openbaar eindrapport EOS Demo Pagina 28 van 32