SPECIAL LIMS. 2 Onafhankelijk lab-vakblad in Nederland en België. Vier LIMS-cases!

Transcriptie

1 Laboratorium 44e jaargang Maart Onafhankelijk lab-vakblad in Nederland en België Vier LIMS-cases! SPECIAL LIMS Update LIMS-leveranciersmatrix Vooruitblik Laborama 2008 Laatste LIMstrendS

2 Air Liquide Groep garandeert hoogwaardige totaaloplossingen voor wetenschap en laboratoria De samenwerking tussen de Air Liquide bedrijven Lamers High Tech Systems BV, Air Liquide BV en Scott BV maakt het mogelijk om iedere door u verlangde gasspecificatie in te vullen. Om tot hoogwaardige oplossingen te komen, analyseren onze specialisten uw gehele proces, in nauwe samenwerking met u. Wij verzorgen de levering van speciaal voor u samengestelde hoogzuivere (meng)gassen en de systemen die nodig zijn voor de distributie van deze gassen. De jarenlange ervaring van onze specialisten en internationale karakters van onze bedrijven garanderen totaaloplossingen die uw verwachtingen zeer zeker zullen overtreffen. Het leveren van gassen en het installeren van gasdistributiesystemen in laboratoria zijn overigens slechts enkele van onze disciplines en specialisaties. Wereldwijd zijn wij marktleider in totaalconcepten voor de vervaardiging en distributie van industriële en medische gassen. Wij bieden u effectieve, veilige en milieuvriendelijke oplossingen waardoor u zich op efficiënte wijze op uw specialismen kunt richten. Reden genoeg om eens vrijblijvend van gedachten te wisselen. Bel ons, wij vertellen u graag ons verhaal. Hoogwaardige distributie van hoogzuivere gassen Voor een afspraak neemt u contact op met Martine Donker in Eindhoven, telefoonnummer U kunt ook mailen naar martine.donker@airliquide.com /

3 Laboratorium Maart 2008, 44ste jaargang, nr. 2 Special LIMS Vooruitblik Laborama 2008 Deze special biedt de laatste informatie over Laboratorium Informatie Management Systemen. De laatste LIMS-introducties, de LIMS-trends, een marktoverzicht van de LIMS-leveranciersmarkt en maar liefst vier cases van laboratoria die ofwel zelf een LIMS hebben ontwikkeld ofwel een professioneel pakket hebben aangeschaft. Kortom, een bewaarnummer voor alle laboratoria die met een LIMS werken of zo n systeem overwegen aan te schaffen of te ontwikkelen. Een preview van deze laboratoriumbeurs in Brussel, die op 13 en 14 maart plaatsvindt. 13 INHOUD NIEUWS Henk Tolman zet KBBL op de kaart Interview met de nieuwe directeur van het Wijhese contractlab. 8 ARTIKELEN LIM-intro S Introducties die de LIMS-wereld veroveren. 18 Research-pakket Dankzij een nieuw LIMS kan de onderzoeksafdeling van Organon flexibeler opereren. 21 Update LIMS-markt Wie levert wat in LIMS, LIMSkoppelingen en ict? 28 Brits LIMS bij Envirocontrol Waarom het Belgische milieulab koos voor Autoscribe LIMS. 35 Drie-in-een LIMS Het Waterlaboratorium heeft met één LIMS drie culturen verenigd. 38 Laatste LIMstrendS Laboratorium Magazine hield een enquête onder de belangrijke LIMSleveranciers in de LIMS-markt en vroeg hun naar de nieuwste ontwikkelingen. Eigen dashboard bij Erasmus MC Het LIMS-team van het Erasmus MC legt de laatste hand aan een zelf ontwikkeld LIMS Een uitgave van Koggeschip Vakbladen B.V., Amsterdam, telefoon , fax , colofon zie pag. 4 De labcoach Coaching kan carrièrestrubbelingen doorbreken. 41 Trouble, geen probleem (II) Topvijf GC- en HPLC-problemen. 43 RUBRIEKEN Colofon 4 Commentaar 7 (Bedrijfs)nieuws 7 Gastopinie 10 Column met Eric Vermeer, lid redactiecommissie Laboratorium Magazine Agenda 45 Productnieuws 47 Branchewijzer 50 Volgend nummer, adverteerdersindex 54 Laboratorium Magazine nr.2 /

4 44e jaargang 44e jaargang COLOFON Laboratorium Onafhankelijk lab-vakblad in Nederland en België Maart 2008, 44ste jaargang, nr. 2 Verschijnt 8x per jaar Uitgave Koggeschip Vakbladen B.V. Hettenheuvelweg Postbus 1198, 1000 BD Amsterdam Telefoon , Fax Directie Eric A. van Trigt Redactie Vincent Hentzepeter, Marion van t Land redactie@laboratorium-magazine.nl Aan deze uitgave werkten mee: Frank van Geel (Chromedia), Frieda van Dreven, Wouter Klein Ikkink (Lorient bv), Marjan Hammink (Foodnote), Alinda Wolthuis (Lorient bv) Redactiecommissie: drs. Peter van Amsterdam (Hoofd Bioanalyse Solvay Pharmaceuticals), Kees Groeneveld (Federatie-manager/ Voorzitter managementteam FHI), Marianne Heij (Laboratorium hoofdassistent afdeling Allergiediagnostiek van Sanquin Diagnostiek), ing. Taco van der Maten (Product Manager XRF Panalytical), ing. Marleen Nelissen (Accountmanager Cell Analysis Becton Dickinson), ing. Erik Steinfelder (Hoofd Commercie Alcontrol Laboratories), dr. Eric Vermeer (Klinisch Chemicus Tergooiziekenhuizen Locatie Hilversum). Advertenties Erik ten Haaf (verkoop) Yvette Derksema (orderafdeling) advertenties@laboratorium-magazine.nl Marketing Anthony van Trigt Productie Vincent Bruinenberg Abonnementen Nederland 89,50 per jaar (incl. 6% BTW) Telefonische informatie België 96,50 per jaar Telefonische informatie abonnementen@laboratorium-magazine.nl Abonnementen kunnen op elk gewenst moment worden aangevraagd en lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 30 dagen voor de vervaldatum wordt opgezegd. Zowel aanvragen als opzeggen dient schriftelijk per brief of fax te geschieden. Lay-out en druk Thieme MediaCenter, Rotterdam 2008 Koggeschip Vakbladen B.V., Amsterdam Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor alle kwesties inzake het kopiëren van teksten: Stichting Reprorecht, Prof. E.M. Meijerslaan 3, Postbus 882, 1180 AW Amstelveen, Telefoon Laboratorium Datum: Handtekening: KVK-nummer: BTW-nummer: Telefoon: Plaats: Postcode: Valideren = presteren Groene laboratoria, wie durft? Poolse analisten op presenteerblaadje 4 Laboratorium Magazine nr.2 / 2008 Adres: Functie: Naam: m/v Laboratorium Onafhankelijk lab-vakblad in Nederland en België Vier LIMS-cases! SPECIAL LIMS Laboratorium Onafhankelijk lab-vakblad in Nederland en België Update LIMS-leveranciersmatrix Vooruitblik Laborama 2008 Laatste LIMstrendS Zeeuwse successtory SGS SPECIAL LABMANAGEMENT Maart Januari Hét vaktijdschrift voor labmanagers en -medewerkers Ja, ook ik wil op de hoogte gehouden worden van de laatste ontwikkelingen op mijn vakgebied en maak daarom gebruik van uw aanbod om Laboratorium Magazine, hét vakblad voor laboratoriummanagers en -medewerkers in Nederland en België, blijvend te ontvangen. O ik neem tot wederopzegging een abonnement en ontvang ter introductie een korting van 20%. Daarom betaal ik het eerste jaar slechts 71,60 of voor België 77,20 in plaats van 89,50 of voor België 96,50. O ik neem een privé-abonnement en krijg daarom een korting van 40% op het normale tarief, hierdoor betaal ik slechts 53,70 of voor België 57,90 in plaats van 89,50 of voor België 96,50. O ik ben nog student en betaal voor een jaar vakinformatie slechts 12,50. Om hiervoor in aanmerking te komen stuur ik bijgaand een kopie van mijn inschrijvingsbewijs. Deze korting geldt voor de duur van mijn opleiding. Betaling na ontvangst van de factuur (vermelde prijzen gelden voor 2008 en zijn incl. 6% BTW en verzendkosten). Bon opsturen naar Koggeschip Vakbladen b.v., Postbus 1198, 1000 BD Amsterdam z.o.. Faxen kan ook: +31(0) of ga naar de website:

5 Interscience bereikt triple Q status! Q NIEUW! PolarisQ DSQll In aanvulling op de succesvolle DSQll single-quad GC/MS en de PolarisQ ion-trap GC/MS/MS, introduceren wij nu de uiterst gevoelige Quantum triple-quad GC/MS/MS! Apparatuur - Applicaties - Accessoires - Opleidingen - Detachering Goede service lijkt een vanzelfsprekendheid, maar is dat ook zo? Bij Interscience ziet u dat wel. Onze snelle en adequate technische en analytische ondersteuning maakt dat uw toestel optimaal functioneert en maximaal rendeert! U weet zich altijd gesteund door een groot en enthousiast team specialisten dat u met raad en daad ter zijde staat. Uiteindelijk kunt u nieuwe apparatuur overal kopen, de garantie op goede service niet! B: +32 (0) NL: +31 (0)

6 AXIOS - A FAMILY OF SOLUTIONS Complete XRF solutions tailored to your industry s analytical needs. PANalytical has designed the next generation of XRF spectrometers with the customers needs in mind. The family of Axios XRF spectrometers includes a range of instruments from the general-purpose Axios spectrometer, for customers with limited budgets, to the industry leading, most technologically advanced XRF, the Axios-Advanced. Building on the state-of-the art Axios platform, industry-specific versions include hardware options, calibration standards and analytical methods designed to provide complete analytical solutions to many different industries. The family of Axios spectrometers provides complete industryspecific analytical solutions. Axios General purpose analysis Axios-Petro Petrochemical industry Axios-Poly Plastics and polymer industry Axios-Mineral Minerals and mining industry Axios-Cement Cement and building materials Industry Axios-Metals Metals and alloys industry Axios-Advanced Highest performance for all industries To find the right XRF solution, visit or contact your local PANalytical specialist. PANalytical Benelux Achtseweg Noord 5 Building AW-K GG Eindhoven The Netherlands T F M info.benelux@panalytical.com PANalytical B.V. Branch Belgium Tweestationsstraat BRUSSEL Belgium T F info.benelux@panalytical.com The Analytical X-ray Company

7 Nieuwe KBBL-directeur NIEUWS Henk Tolman is op 1 februari aangetreden als nieuwe directeur van contractlaboratorium KBBL Wijhe. Eerder werkte hij in diverse managementfuncties bij onder meer TNO in Zeist, DuPont Protein Technologies en communicatieadviesbureau Schuttelaar & Partners. Een interview met Henk Tolman is te lezen in de rubriek Actueel op pagina 8 van dit nummer. Fusie in accreditatieland De Stichting Raad voor Accreditatie (RvA) en de Stichting voor de bevordering van de kwaliteit van het laboratoriumonderzoek en voor de accreditatie van laboratoria in de gezondheidszorg (CCKL) zijn gefuseerd. CCKL valt voortaan onder de nieuw opgezette RvA-divisie Zorg. Voortaan hebben medische labs dus met één accreditatieorganisatie te maken. CCKL-klanten zullen op termijn een internationale accreditatie verkrijgen. Nieuwe directeur Silliker NL/B Jörgen van den Ende is de nieuwe algemeen directeur Benelux voor Silliker te Sint-Niklaas (België), Handelslaboratorium Dr. A. Verwey te Rotterdam, Silliker te Ede en Silliker Consulting Benelux. Hij is de opvolger van Sébastien Moulard, die vier jaar directeur was voor de laboratoria in België en Nederland en is aangesteld als general manager van Silliker France. Van den Ende is afkomstig van Alcontrol Laboratories en is ervaren in de analyse- en adviesmarkt voor de voedingsmiddelen-, diervoeder- en milieusector. Hij studeerde organische chemie en heeft een MBA-opleiding genoten. De afgelopen 16 jaar was hij commercieel manager, commercieel directeur en business director. Mummery naar LUMC Prof. dr. Christine Mummery stapt over van het Utrechtse Hubrecht Laboratorium naar het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Daar is zij benoemd tot hoogleraar ontwikkelingsbiologie bij de afdeling Anatomie en Embryologie. Ze neemt haar onderzoeksgroep mee. Tot 1 april is ze nog werkzaam als senioronderzoeker bij het Hubrecht Laboratorium en als bijzonder hoogleraar ontwikkelingsbiologie van het hart vanwege het Interuniversitair Cardiologisch Instituut Nederland (ICIN). De combinatie van wetenschappelijk onderzoek en patiëntenzorg in het LUMC trekt Mummery bijzonder aan. In haar nieuwe omgeving zal ze meer translationeel gaan werken en zich dus sterker richten op toepassingen bij patiënten. Mummery geldt als een expert op het gebied van embryonale stamcellen (zie ook de reportage in Laboratorium Magazine nr. 3, 2007, pag ). Christine Mummery. (Foto: Xander Remkes) LIMS shoppen Vincent Hentzepeter, hoofdredacteur REDACTIE Hoe groot is de Nederlands/Belgische LIMS-markt? Die vraag stelden we aan twintig LIMS-leveranciers en de schattingen varieerden van 5 tot 10 miljoen. Wie de precieze omzet weet, mag het zeggen. Ik waag me er niet meer aan. Harde getallen in de labmarkt kloppen nooit. Helaas is er geen scanner die alle verkochte pakketten, zoals in de supermarkt, centraal registreert. Noem je toch een bepaald bedrag, dan krijg je de complete LIMS-markt over je heen. Dan maar een beetje filosoferen over de verkopen. Hoe LIMS-minded is de Nederlandse labmarkt bijvoorbeeld? Worden er hier relatief veel of juist weinig pakketten verkocht? Plaats je die 5 en 10 miljoen in een breder perspectief, dan is de Nederlandse markt goed voor 2 à 3%, misschien 4% van de wereldwijde omzet. Dit lijkt weinig, maar we zijn natuurlijk maar een klein landje. Wat hier wordt omgezet door alle LIMS-leveranciers samen is net zo veel als grotere spelers in hun eentje wereldwijd aan pakketten verkopen (al zetten de allergrootste aanbieders nog iets meer om). Uit de enquête blijkt ook dat zo n vijf leveranciers de Benelux-markt domineren. Hoeveel pakketten weten zij te verkopen? Laat ik toch een gooi doen. De belangrijkste leveranciers zullen elk zo n 1, hooguit 2 miljoen omzetten in de lage landen. Omdat een LIMS minstens kost gaat het hooguit om zo n tien/vijftien pakketten per leverancier per jaar. In de praktijk zullen het er minder zijn. Vooral contractonderzoekslabs en farmaceuten meten zich een professioneel pakket aan. Dat rollen ze uit over meerdere vestigingen en daar zijn fors hogere bedragen mee gemoeid dan een halve ton. Wat betekent dit voor u als lab? Dat u er bij de aanschaf van een LIMS goed aan doet te shoppen. Zoveel pakketten verkoop een LIMS-leverancier niet op jaarbasis. Eén gemist contract betekent een deuk in de jaaromzet. Dat geeft u een sterke onderhandelingspositie bij het vergelijken van offertes. Laboratorium Magazine nr.2 /

8 NIEUWS ACTUEEL Ik ga KBBL op de kaart zetten Ir. Henk Tolman is sinds 1 februari de nieuwe directeur van KBBL. Het in Wijhe gevestigde contractlaboratorium richt zich op voedings- en waterkwaliteitsanalyses voor de industrie, levensmiddelenhandel en grootverbruikers van water, zoals zwembaden en campings. Met de aanstelling van Tolman haalt het lab een manager binnen met wortels in het laboratoriumonderzoek, kennis van ontwikkelingen in de food- en feedsector en feeling voor marketing en communicatie. Bent u terug bij uw roots? In zekere zin wel. Ik heb oorspronkelijk zoötechniek gestudeerd in Wageningen. Na bijna twee jaar voor het Ministerie van Landbouw te hebben gewerkt, ging ik naar TNO Voeding waar ik me heb opgewerkt van projectleider naar sectiehoofd. Daar heb ik ook veel met laboratoriumonderzoek te maken gehad in projecten waarbij ik bijvoorbeeld Elisa s ontwikkelde voor antigene eiwitten of me bezig hield met het verbeteren van de analysemethode voor vetonderzoek. Ook heb ik destijds uitstapjes gemaakt naar babyvoeding. Dat was veel sterker het geval toen ik daarna ging werken bij Du Pont Protein Technologies. Daar was ik als applied technology director betrokken bij specialistische toepassingen van sojaeiwitten. Nadat dit bedrijf opging in The Solae Company had ik als key account manager contact met grote levensmiddelenbedrijven die onze soja-eiwit-isolaten in hun producten verwerkten. Ik was betrokken bij de co-branding operatie van het Solae merk, het gezonde soja-logo dat op de verpakking moest komen. Je kunt zeggen dat ik tot 2002 veel te maken had met het lab. Daarna zat ik meer in marketing-, sales- en communicatiefuncties. Na The Solae Company als regiodirecteur West-Europa bij het Israëlische bedrijf Solbar dat soja-ingrediënten verkoopt en vanaf 2006 bij adviesbureau Schuttelaar & Partners als business unit manager food & nutrition. Superwaterlaboratorium Vitens, Brabant Water, Evides en het Limburgse drinkwaterbedrijf WML willen hun labactiviteiten fuseren tot één gezamenlijke organisatie. Het gaat om waterlabs van de drie grootste drinkwaterbedrijven van Nederland. Brabant Water en WML zijn op dit moment gezamenlijk eigenaar van de Stichting Waterlaboratorium Zuid (WLZ). Vitens en Evides hebben elk een eigen laboratoriumorganisatie. De nieuwe organisatie gaat de drinkwaterkwaliteit van bijna 5 miljoen huishoudens bewaken. Samenwerking moet de efficiency verbeteren, de innovatiekracht verhogen en de continuïteit waarborgen, aangezien er straks twee labs zijn die elkaars activiteiten bij calamiteiten kunnen opvangen. De fusie zou de drinkwaterbedrijven jaarlijks 4,7 miljoen besparen. De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) moet de fusie nog wel goedkeuren. Productiemanager Omegam Waarom KBBL? Toen ik benaderd werd voor deze functie kende ik KBBL niet echt. Het bleek een aantrekkelijke club. Qua werkzaamheden, qua producten die geleverd worden en op kwaliteitsgebied. Vergeleken met waar ik vandaan kom is het niet echt een grote organisatie, maar wel een flexibele met een sterk netwerk. Zowel met bedrijven als andere laboratoria. Er kan hier veel gerealiseerd worden. De mentaliteit is hier meedenken met de persoonlijke wensen van de klant. Is KBBL niet te klein? Er zijn laboratoria die zich profileren op basis van alleen kostprijs of bij voorkeur met heel grote partijen werken. Dat is één marktbenadering. Maar de markt biedt ook voldoende ruimte voor laboratoria die servicegericht en kostprijsbewust werken met kleinere partners aan gedifferentieerde vragen. Dat vereist dat je je flexibel opstelt. Daar zijn wij sterk in. Komt er een pr-offensief? Vanuit mijn communicatieachtergrond zie ik het als opdracht voor de toekomst om KBBL beter op de kaart te zetten. Deze club is het waard. Ja, ik wil de organisatie meer smoel gaan geven. Wij moeten met onze producten meer naar buiten treden. Jerry Tukker (39) is de nieuwe manager Productie bij Omegam Laboratoria. Hij is sinds 1992 werkzaam bij dit contractlaboratorium voor milieuonderzoek. Na zijn start als teamleider heeft hij diverse functies binnen de verschillende laboratoria vervuld. Naast manager Productie is Tukker lid van het managementteam. Alle laboratoria, R&D en Kwaliteitszorg vallen onder zijn verantwoordelijkheid. Tukker heeft een hlo-achtergrond en deed een bedrijfskundeopleiding 8 Laboratorium Magazine nr.2 / 2008

9 Nanolab UTwente Universiteit Twente heeft het startschot gegeven voor de bouw van het complex Carré (onderwijs- en onderzoekcentrum) en NanoLab. Samen zijn ze goed voor ruim 100 miljoen. De UT zet de plannen door, hoewel Carré/NanoLab, het rode gebouw linksboven is NanoLab. (Foto: UTWente) Erasmus MC verkoopt Crosslinks NIEUWS Het Erasmus MC heeft de management buy-out aangekondigd van Crosslinks, een spin-off onderneming van de afdeling Bioinformatica. Crosslinks biedt ondersteuning bij de analyse van genomics- en proteomics-data. Dit kan door kennis van moleculaire biologie te combineren met it-expertise en de ontwikkeling en integratie van software. Daarnaast is het bedrijf actief met moleculaire beeldvorming en biomerkers. De software helpt artsen en onderzoekers bij het uitvoeren van complexe multidisciplinaire data-analyse voor diagnostiek, het verrijken van onderzoek en het uitvoeren van anatomische studies met virtual-realitytechnieken. Dit toegepast in standaard CT, MRI en echoscopische beeldvorming. het nationale programma NanoNed in 2009 afloopt. Het kabinet moet nog besluiten over het vervolg, maar de universiteit vindt het cruciaal om de continuïteit van het onderzoek te waarborgen. Daarom wordt er ruim 40 miljoen gestoken in het lab, waarvan 25 miljoen voor het gebouw en 15 miljoen voor de apparatuur. De kosten zijn zo hoog omdat onderzoekers onder extreem schone omstandigheden moeten kunnen werken. De speciale constructie maakt het lab daarbij zoveel mogelijk trillingsvrij. Nanolab gaat deel uitmaken van het MESA+-instituut. Laboratorium Magazine nr.2 /

10 NIEUWS GAST Alles anders OPINIE Ik voel wel eens heimwee naar tijden die ik zelf nooit heb meegemaakt. Eigenlijk is het woord heimwee dus helemaal niet op zijn plaats. Nostalgische gevoelens dan? Dat is inderdaad beter. Er ligt een aantal zwartwitfoto s op mijn bureau van klinisch chemische laboratoria uit een grijs verleden. Het eerste kiekje laat een non zien die geconcentreerd vloeistof opzuigt met haar mond(!). Op de achterkant is een bijschrift gekrabbeld: religieuze pipetterend. Klinische chemie in de jaren veertig. Een andere foto: het Laboratorium Kinderkliniek Binnengasthuis Amsterdam Gezellige schuine ramen, tafels vol rondbodemkolven, glazen stopflessen en reageerbuizen. Daartussen mensen in witte jassen met zware brillen. Klinische chemie in de jaren vijftig. Wat is er veel veranderd. Als je in 2008 een klinisch-chemisch en hematologisch laboratorium binnenstapt, is alles anders. Hoogtechnologische chemieanalyzers, strenge veiligheidseisen rondom behandeling van bloedmonsters, een patiëntvriendelijke bloedafnamepoli met televisiehoek voor de kinderen. En natuurlijk een ingelijste CCKL-accreditatie aan de muur... Zeker, alles doen we nog steeds voor de patiënt, maar de diagnostiek wordt al geavanceerder. En met de marktwerking die de zorg is binnengeslopen, moet het lab nog sterker veranderen. Leuk? Misschien. We zullen samen moeten werken aan verlening van nog betere patiëntenzorg op een kosteneffectieve manier. Ten slotte: een ongesnoeide wijnstok groeit per jaar zo n zeven tot acht meter, maar er komen geen druiven aan. Soms moeten we dus positief ingrijpen. Eric Vermeer, lid redactiecommissie Laboratorium Magazine Goed jaar SGS Met een winstgroei van 12.8% heeft de SGS-groep voor het zesde achtereenvolgende jaar een positieve ontwikkeling laten zien. De omzet van het Zwitserse concern steeg naar circa 2,5 miljard. Een belangrijke laboratoriumdivisie als Oil, Gas & Chemicals Services noteerde een omzetplus van meer dan 10%. Consumer Testing services deed daar nauwelijks voor onder. Het laboratoriumnetwerk voor het testen van textiel, meubels en speelgoed breidde zich uit dankzij de toenemende vraag vanuit industrie en detailhandel. Environmental Services sloot met een groei van rond de 10% eveneens goed af. De winst komt hier deels voort uit strengere milieueisen voor de mijnbouwindustrie. Life Sciences services (kwaliteitscontrole en klinisch onderzoek) ging met zo n 4 % omhoog. Kennisdirecteur TNO Diederik Zijderveld (1963) wordt per 1 april directeur Kennis bij TNO Kwaliteit van Leven. Tot die tijd is hij directeur van het Netherlands Genomics Initiative (NGI). Bij TNO wordt hij verantwoordelijk voor de strategische ontwikkeling van de kennisportfolio van het kerngebied Kwaliteit van Leven. Biotech-hipo s Van 19 tot en met 22 mei kan een groep van vijftig geselecteerde internationale talenten kennismaken met Nederlandse werkgevers en kennisinstellingen in de life sciences. Achter dit initiatief zitten Hyphen Projects, organisator van het Bio, Chemistry & Food Career Event (BCF Event), en de Amsterdamse Innovatie Motor. Op het programma staan excursies naar science- & businessparken, bedrijfsbezoeken, deelname aan het BCF Event en korte ontmoetingen met werkgevers. Het project International Talent meets Dutch Life Sciences heeft als doel Nederland te promoten als aantrekkelijke life sciences-regio en buitenlandse high potentials te rekruteren als werknemers voor Nederlandse biotechnologiebedrijven. Geïnteresseerden kunnen contact opnemen met Ir. Haifen Hu: tel of h.hu@biocareer.nl. Samen tegen kanker KWF Kankerbestrijding gaat een langdurige samenwerking aan met het Nederlands Kanker Instituut - Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis (NKI- AVL) te Amsterdam en het Academisch Ziekenhuis Maastricht (AZM). Doel is om regionaal meer fondsen werven en nieuwe doelgroepen in de verzorgingsgebieden te bereiken. Met de extra inkomsten wordt kankeronderzoek in het lokale onderzoekscentrum gefinancierd. Certificatie Het IHD-laboratorium van Sanquin Bloedbank Regio Noordoost heeft op 22 januari het CCKL/ISO certificaat ontvangen. Hiermee heeft het lab aangetoond te voldoen aan een speciaal voor medische laboratoria opgezet kwaliteitssysteem. Pepscan-lab brandt af Begin februari is in Lelystad het laboratorium van Pepscan door een grote brand verwoest. Het bedrijf is gevestigd in een pand van Wageningen Universiteit. In dit BioScience Center zijn meer bedrijven gevestigd. Brandbare stoffen wakkerden het vuur aan Na de nachtelijke brand bij Pepscan. (Foto: ANP) 10 Laboratorium Magazine nr.2 / 2008

11 en het zwaar beschadigde dak waaide van het gebouw. Uiteindelijk ging de helft van de laboratoriumvleugel verloren. Pepscan ontwikkelt peptides en peptide-arrays om bijvoorbeeld vaccins tegen kanker te ontwikkelen. Wageningen Universiteit zou nieuwe laboratoriumruimte hebben aangeboden. Antoni van Leeuwenhoekprijs Onderzoeker Sophia Bruggeman van het Nederlands Kanker Instituut - Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis (NKI-AVL) in Amsterdam kreeg op 21 januari de Antoni van Leeuwenhoek-prijs 2007 uitgereikt. Het bedrag van mag ze besteden aan studie of onderzoek. Bruggeman toonde onder meer aan dat het Polycomb-eiwit Bmi1 het ontstaan van hersenkanker bevordert via een alternatieve route. Ook ontwikkelde ze twee celsystemen waarmee onderzoekers in het NKI-AVL de rol van dit Sophia Bruggeman. (Foto: NKI-AVL) type eiwitten bij het ontstaan van kanker kunnen bestuderen. Polycombs (PcG s) onderdrukken genen die betrokken zijn bij de ontwikkeling van een cel. Ze zijn belangrijk voor de patroonvorming van een organisme tijdens de embryonale fase. Als de eiwitten ontregeld raken, kunnen ze ongebreideld gaan delen, een kenmerk van tumoren. NIEUWS Vers bloed schaars Het kenniscentrum PMLF heeft een onderzoek uitgevoerd naar de ontwikkelingen van de arbeidsmarkt in de laboratoriumsector in Ten opzichte van 2006 steeg de werkgelegenheid met 5,7%, ruim boven het landelijk gemiddelde dat volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek 1,5% bedroeg. Zo n twee van de drie laborganisaties stelt moeite te hebben met vullen van vacatures. Meestal staan er drie open. Vervangen van personeel lukt nog aardig, maar het uitbreiden van een organisatie is lastiger. Vooral medische en biologische laboratoria hebben behoefte aan vers bloed en kunnen niet aan voldoende mensen komen. Ook labs gericht op Altijd scherp met Laboratorium e-magazine Op de hoogte blijven van de laatste labnieuwtjes, belangrijke beurzen en seminars en productinnovaties? Dat kan met Laboratorium e-magazine, de digitale nieuwsbrief die Laboratorium Magazine tussen de gedrukte nummers laat verschijnen. Geïnteresseerd? Download de nieuwsbrief op of geef u op onze site op voor een gratis abonnement. U ontvangt Laboratorium e-magazine dan automatisch in uw mailbox. Zo blijft u altijd up-to-date! Vluchtigen meten in minuten? > Syft-MS doet het voor u! Kijk op interscience.nl of.be Laboratorium Magazine nr.2 /

12 NIEUWS chemische en fysische analyses zullen naar verwachting problemen krijgen bij het werven van extra personeel. Een samenvatting van het onderzoek is te vinden op: default.asp?id=871. NFI pro concurrentie Het Nederlands Forensisch Instituut juicht meer concurrentie in de markt voor sporenonderzoek toe. Het instituut vindt dat het werken voor een breed spectrum van opdrachtgevers Het geïntegreerde systeem. Waterbehandeling en tank in één: TKA LabTower EDI - het complete systeem! btower EDI - Zuiverwaaliteit M cm. s de normen ASTM II, LSI type 1, ISO 3696 en urificata. lle biotechnologische singen en als voeding utoclaven, klinische ers en ultrazuiverwatersystemen. Edisonstraat JL TIEL tel fax info@tka.de bijdraagt aan het imago van onafhankelijkheid en onpartijdigheid, iets waar de rechtspleging behoefte aan heeft. De komst van een deskundigenregister vindt het NFI een goede zaak. Hiermee wil de overheid voorkomen dat er charlatans kunnen opereren, nu er meer concurrentie komt op de markt voor forensisch onderzoek. Overigens zijn de diensten van het NFI gratis voor politie en justitie. Andere partijen die hier sporenonderzoek willen laten verrichten, moeten dit via een verzoek doen bij het Openbaar Ministerie of de rechtercommissaris. Eurofins aan de haven Eurofins Food-Nederland gaat aan het Bijdorpplein in Barendrecht een gloednieuw lab betrekken. Vanuit hier wil het contractlaboratorium klanten in de Rotterdamse haven bedienen met snelle contaminantentesten en standaard voedingsanalyses. Het laboratorium wordt speciaal ingericht voor de haven en groente- en fruithandel in Rotterdam en omgeving. Het aangekochte pand ondergaat nu een grondige verbouwing en wordt opnieuw ingericht met hightech apparatuur voor analyses op mycotoxines, pesticiden, verboden kleurstoffen, genetisch gemodificeerde organismen, vetzuurpatronen, PCB s en PAK s. De locatie Rotterdam zal nauw samenwerken met andere laboratoria van Eurofins, zoals Eurofins/Genescan in Freiburg, Eurofins/Dr.Specht en Eurofins/WEJ in Hamburg. Hoogleraar milieutoxicologie Tinka Murk is benoemd tot persoonlijk hoogleraar Milieutoxicologie. Ze is werkzaam bij de sectie Toxicologie van Wageningen Universiteit en bij de Tinka Murk. (Foto: WUR) afdeling Milieu van Wageningen IMARES. Murk (1959) concentreert haar onderzoek op risico s van kleine doses toxische stoffen uit het milieu voor mens en dier. Ze is sterk in het integreren van verschillende disciplines op diverse schaalniveaus, zowel nationaal als internationaal. for 100% Collaboration info@starlims.com STARLIMS Netherlands +31(0) Ellab. De nieuwe norm in thermische validatie. NL B Borne, Erpe-Mere, Laboratorium Magazine nr.2 / 2008

13 VOORUITBLIK OP BRUSSELSE LABVAKBEURS Netwerken op Laborama 2008 Laborama 2008 zal op donderdag 13 en vrijdag 14 maart in Brussel plaatsvinden. Net als vorig jaar is gekozen voor een nationale aanpak. De compacte beursopzet in het Kart Expo in de Belgische hoofdstad zorgde toen voor de nodige interactie. Ook dit jaar is die netwerkopzet gehandhaafd. De compacte beurs Laborama zal naar verwachting ruimte bieden aan zo n 125 aanbieders van laboratoriumapparatuur en -diensten. Dat zijn er meer dan vorig jaar. Met het oog op een hogere bezetting is daarom 25% meer expositieruimte gereserveerd. Tot de standhouders behoren zowel grote, internationale ondernemingen als bekende Benelux-leveranciers. Vooral Belgische en Nederlandse bedrijven en vertegenwoordigingen zijn aanwezig. Uit onderzoek van beursorganisator Udias blijkt dat Laborama een breed labpubliek trekt. Ongeveer de helft van de bezoekers is afkomstig uit productielaboratoria, kwaliteitscontrole, R&D en overheidslabs. De beurs is favoriet bij technisch geschoold labpersoneel, labmanagers en inkopers in de richtingen landbouw/voeding, biotechnologie, milieu, (petro)chemie, farma, cosmetica, klinische biologie en toxicologie. Beide beursdagen zijn de deuren geopend van tot uur. Bezoekers die nog geen uitnodigingskaarten hebben ontvangen van leveranciers kunnen zich gratis voorregistreren via Hier is ook het exposantenoverzicht te vinden. Houdbaarheid meten Wilten Instrumenten presenteert een isotherm generator van Decagon voor de houdbaarheidsbepaling van producten. De Aquasorp IG maakt gebruik van chilled mirror-techniek, bekend van de Aqualab wateractiviteitsmeters. Het instrument geeft meer inzicht in de vocht- en temperatuurgevoeligheid, stabiliteit en droogkarakteristieken van onder meer levensmiddelen. Snelle meettechniek levert binnen enkele dagen honderden Aquasorp IG. (Foto: Wilten) data op. Hierbij geeft Direct Dewpoint Isotherm (DDI) een nauwkeurig beeld van de vochtmigratie. De apparatuur kan grote monstervolumes aan, is eenvoudig te bedienen en kent relatief korte analysetijden. Duidelijke software bespoedigt en vergemakkelijkt de datacommunicatie. Toepassingen liggen op R&D-vlak in voedingskundige, landbouwkundige en farmaceutische laboratoria. Typische meetbereiken zijn 0.10 tot 0.95 voor de wateractiviteit (nauwkeurigheid: 0.005), 15 tot 40ºC voor de temperatuur en 10 tot 90% voor de relatieve vochtigheid. Wilten Instrumenten (tel. [+31](0) ) is te vinden op Stand A7. Aan de knoppen draaien Simatic It Unilab, het LIMS van Siemens, biedt nu ook dashboards die Management-dashboard Unilab. (Foto: Siemens) de manager voorzien van gebruiksklare bedrijfsinformatie. Dit instrument biedt in één keer inzicht in alle laboratoriumprocessen en hun status. Labmanagers maken steeds meer gebruik van Kwaliteits Prestatie Indicatoren (KPI s) om er hun lab mee aan te sturen. Zo kunnen ze continu volgen of ze hun doelstellingen halen. Tot typische KPI s in het lab behoren lopende werkzaamheden, personeelsbezetting, het gebruik van instrumentatie, de levertijd van monsters, klachten en nog niet behandelde aanvragen. Met een managementdashboard krijgt een manager via het LIMS alle belangrijke informatie op een presenteerblaadje aangeleverd. Dit komt de kwaliteit van de analyses, de efficiency op de labvloer en de dienstverlening ten goede. Siemens Production & Quality Management (tel. [+32](0) ) staat op stand H1. Non-destructief Panalytical zet recente innovaties in de schijnwerpers. Zo is de CubiX Walk-Up te bewonderen, een röntgendiffractie-instrument voor poeders. XRPD-gebruikers krijgen toegang tot de interface wanneer ze maar willen, kunnen een volautomatische meting verrichten en een Laboratorium Magazine nr.2 /

14 Thema Laser Omdat precies 50 jaar geleden de laser werd uitgevonden, krijgt deze technologie speciale aandacht tijdens de beurs. De Amerikaanse wetenschappers Schawlow en Townes presenteerden in december 1958 hun bevindingen over deze gepulseerde lichtbron met lage golflengte in het wetenschappelijke tijdschrift Physical Review. Het acroniem LASER stamt overigens van 1965 en staat voor L(ight) A(mplification by) S(timulated) E(mission of) R(adiation). De vinding bleek van groot belang voor de ontwikkeling van de moderne laboratoriumtechnologie. Reden voor de beursorganisatie om exposanten uit te nodigen om met presentaties te laten zien hoe zij laser in hun instrumenten toepassen. Ook een aantal Belgische universiteiten zal acte de présence geven met laseropstellingen in zowel een onderzoeks- als onderwijssetting. zuiver water in wasmachines, desinfectieapparatuur en sterilisatoren is er de LabTower EDI/UPW/UP/PW. Zuiver water voor klinische analysers levert de LabTower AFT. TKA Benelux (tel. [+31](0) ) staat op stand E 3. rapport opmaken in een multi-disciplinaire omgeving. Ook wetenschappers en technici zonder diepgaande XRPD-kennis kunnen met dit instrument eenvoudig een XRPD-analyse CubiX Walk- Up. (Foto: Panalytical) uitvoeren. Belangrijk voor farmaceutische omgevingen is dat het instrument voldoet aan de validatieprotocollen voor analytische instrumenten. De CubiX kan zo worden geconfigureerd dat hij voldoet aan de FDA 21 CFR Part 11-regelgeving. De software is afgestemd op data-uitwisseling met bekende LIMS-pakketten. Te zien is ook de MiniPal 4 Sulfur voor petrochemische analyses. Dit is een tafelmodel energiedispersie röntgenfluorescentie (EDXRF)-spectrometer. Petrochemielabs kunnen met dit instrument non-destructieve analyses uitvoeren op elementen van natrium tot lood in concentraties van 100% tot ppm-niveau. MiniPal 4 Sulfur voldoet aan de milieucriteria voor zwavelmetingen volgens de internationale normen ASTM D , ASTM D6841, ASTM D6445, ISO en ISO Panalytical (tel. [+31](0) /[+32](0) ) staat op stand B16. Zuiver water TKA demonstreert een nieuw geïntegreerd watersysteem met een tankinhoud van 100 liter. Het systeem combineert zuivering met wateropslag. Daardoor neemt de Lab- Tower weinig ruimte in. Gevoed met kraanwater leveren alle uitvoeringen standaard zuiver water volgens de normen ASTM II, CAP, CLSI type I, ISO 3696 en Aqua Purificata. Analisten kunnen water direct aftappen uit de zuiveringsmodule van de tank. Tegelijk wordt zuiver water automatisch rondgepompt voor gebruik in wasmachines, autoclaven en analysers. De watergeleidbaarheid wordt constant gemeten en getoond op de monitor. Voor het gebruik van Lims via het web Labware gaat bezoekers de mogelijkheden van zijn LIMS-oplossingen met webfunctionaliteit demonstreren. LabWare WebLIMST 3 biedt de voordelen van thin client computing. Dit betekent dat het geheugen van de pc of labtop niet wordt gebruikt voor de opslag van gegevens, maar dat gegevens via een netwerkconnectie van een server worden betrokken. Ander kenmerk van dit LIMS is dat de webbrowser-client dankzij zero footprint praktisch op elke webapplicatie draait. De Visual WorkflowsT engine maakt gebruikers snel vertrouwd met dit webgebaseerde LIMS. WebLIMST 3 biedt de functionaliteit en configureerbaarheid van LabWare-LIMS in een webtoepassing die gemakkelijk aangepast kan worden aan computerstandaarden binnen een onderneming. Bij implementatie maakt de leverancier gebruik van de Gold implementatiemethodologie die al is toegepast bij meer dan installaties. Labware bv (tel. [+31](0) ) staat op stand F1. GC-MS-precisie Shimadzu biedt AART, een handig hulpmiddel voor de identificatie van componenten in complexe chromatogrammen. Bij complexe analyses met een storend matrixsignaal, zoals 14 Laboratorium Magazine nr.2 / 2008

15 (Foto: Shimadzu) optreedt bij screening van verontreinigingen in milieumonsters of voeding, is identificatie met gaschromatografie/massaspectrometrie moeilijk en tijdrovend. Lineaire retentie indices (LRI) bieden hier soelaas. De LRI s van componenten worden berekend via hun plaats in een n-alkanenreeks. Bij een zoektocht in de bibliotheek zal de software niet alleen het massaspectrum met dat uit de bibliotheek vergelijken, maar ook nagaan of de LRI van de hit klopt met die van de component. LRI s worden ook gebruikt om de retentietijd van componenten automatisch bij te sturen na het vervangen of verkorten van een kolom of om de herhaalbaarheid tussen instrumenten te verbeteren. Met de unieke LRI van elke component corrigeert AART de retentietijd automatisch, vlug, eenvoudig en nauwkeurig zonder GCparameters als druk en temperatuur aan te passen. Shimadzu Benelux (tel. [+31](0) ) staat op stand F 23. Droge opslag stikstofrietjes Cryo Solutions komt met een opslagmethode voor rietjes in de droge gasfase. Vanwege nieuwe Europese wetgeving is opslag in vloeistof straks mogelijk niet meer toegestaan. Daarom heeft Chart Biomedical een nieuwe opslagmethode ontwikkeld die de voordelen van gas- en vloeistoffase combineert. Het gaat om een vat uit de HE Eterne-reeks dat rietjes een gegarandeerde opslag biedt bij -190 OC. Deling in de opslagruimte en de vacuüm geïsoleerde bovenzijde zorgen ervoor dat de temperatuur altijd laag blijft en monsters maximale bescherming genieten. Monsters die Droge opslag van rietjes. (Foto: Cryo Solutions) niet uit de opslag worden gehaald, hebben geen last van een openstaande deksel of een rek dat uit het vat is gehaald. Omdat het stikstofgebruik laag is, ligt het gassenverbruik van deze grotere vaten dicht in de buurt van de kleine opslagvaten die nu veel gebruikt worden. Cryo Solutions bv (tel. [+31](0) ) staat op stand F 2. Geurvreter Onaangename geuren in het lab en opslagruimten worden geneutraliseerd met de zivf-aire 100C Clean air, geleverd door Dijkstra Vereenigde. Lucht passeert twee filters en aansluitend een carbonfilter en een oxidatiekamer. Ten slotte krijgt de lucht nog een uv-behandeling. Met een installatie kan tot een ruimte tot 185 vierkante meter ZivfAir (Foto: Dijkstra) behandeld worden zonder dat er ozon vrijkomt. Dijstra Vereenigde Cryo Solutions bv (tel. [+31](0) ) staat op stand H5. Vincent Hentzepeter We offer... Quality Technology Reliability Support Time Savings Innovation Complete Solutions Join us at the Laborama Exhibition Stand B17 Laboratorium Magazine nr.2 /

16 ten Single Beam UV/VIS-spectrofotometer Nauwkeurig, flexibel en snel opererend is het motto van Cecil voor de spectrofotometers. Cecil spectrofotometers serie Aurius en Super Aurius zijn bij uitstek geschikt voor routine en kwaliteitcontrole laboratoria. De Cecil Aurius en Super Aurius Spectrofotometers zijn zeer gebruikersvriendelijk en maken complexe taken simpel door de buitengewone uitgebreide software en accessoires. Een paar kenmerken en mogelijkheden op een rij: modulair systeem, maken van methodes voor het meten van max. 10 verschillende golflengtes tot max. 8 verschillen de meetcuvetten is zeer gemakkelijk en simpel en het bepalen van de concentratie van monsters kan gedaan worden via een standaard curve of door reeds bekende omrekeningsfactoren. Wilten Instrumenten Nederland Postbus AA Etten-Leur Mon Plaisir AK Etten-Leur Tel.(0) Fax (0) info@wilten.nl U kunt bij ons ook terecht voor: installatie (IQ-OQ-PQ) service onderhoud GHEID! systemen g werken emicaliën stechniek B.V. nergiestraat AT Naarden Postbus AE Naarden l info@dupa.nl Bezoek onze website:

17 TWIJFEL AAN HISTOLOGIEMETHODE RIVM Rel om waterkiptest Kip geïnjecteerd met soja-waterbinder. (Foto: RIKILT) Onderzoek dat de Consumentenbond door het laboratorium van RIKILT heeft laten uitvoeren naar het injecteren water in kip heeft tot grote verontwaardiging geleid bij belangenbehartigers van de pluimveesector. Het Productschap Pluimvee en Eieren (PPE) en de brancheorganisatie van de pluimveeslachterijen (NEPLUVI) bestrijden de conclusie dat een op de drie kipfilets mogelijk watervasthoudende stoffen bevat. Ze wijzen erop dat de door RIKILT gehanteerde methode niet geaccrediteerd is. Ook beroepen ze zich op deskundigen bij de Gezondheidsdienst voor Dieren en de Faculteit voor Diergeneeskunde die de gebruikte onderzoeksmethode volkomen ongeschikt zouden achten om watervasthoudende stoffen mee aan te tonen. In een persbericht van PPE en NEPLUVI wijzen de twee erop dat door de sector inzage is gevraagd in het validatierapport van de onderzoeksmethode. Die werd om onduidelijke redenen niet verleend. als het maar op het etiket staat. De vleesindustrie kan de wetgeving echter ontduiken door samen met het water goedkope waterbinders, zoals gelatine, eiwit uit slachtafval of plantaardig eiwit, toe te voegen. In dat geval zal de EU-methode geen afwijking constateren. Voorbehoud Reden voor RIKILT - Instituut voor Voedselveiligheid en tevens Nationaal Referentie Laboratorium Watergehalte pluimveevlees om een histologische test te ontwikkelen voor het screenen van waterkip. Deze is gebaseerd op het vergelijken van microscoopbeelden van normaal kippenspiervlees met dat van kipfilets die RIKILT heeft laten behandelen met waterbinders. Het injecteren van waterbinders leidt tot een duidelijk afwijkend beeld (zie de foto s). Het instituut wijst er op zijn website wel op dat het vinden van afwijkende Kipfilet geïnjecteerd met gelatinewaterbinder. (Foto: RIKILT) Normaal beeld van kipfilet. (Foto: RIKILT) beelden niet automatisch betekent dat dit door waterbinders komt. Nader onderzoek zal nodig zijn om tot eenduidige conclusies te komen. Tot die tijd is de histologische onderzoeksmethode onder voorbehoud bruikbaar. Vincent Hentzepeter Fraude PPE en NEPLUVI lijken zich echter te verschuilen achter protocollen. Het feit dat een test niet gevalideerd is, betekent nog niet dat de methode en de uitslagen niet deugen. Opmerkelijk genoeg staat op de site van Rikilt te lezen dat juist de officiële EU-onderzoeksmethode vaak ongeschikt is om fraude bij kipfilets op te sporen. Deze is gebaseerd op de analyse van de verhouding tussen water en eiwit in filets. Zit er relatief veel water in de kip, dan is er dus waarschijnlijk water toegevoegd. Dit is toegestaan, Volwaard-kipfilet scoorde een dikke voldoende in het RIVM-onderzoek dat de Consumentenbond liet uitvoeren. (Foto: Uw Supermarkt) Laboratorium Magazine nr.2 /

18 SPECIAL LIMS JACHT OP NIET-LIMS-GEBRUIKER LIMintroductieS Controle houden over milieumetingen onafhankelijk van locatie met SQL- LIMS, direct via het beeldscherm. (Foto: Applied Biosystems). Integratie tussen LIMS-pakketten en instrumentatie, upgrades voor extra managementfunctionaliteit en software op huurbasis. Een greep uit het wereldwijde LIMS-aanbod in de afgelopen twee maanden. Stand-alone systemen in het lab hebben hun langste tijd gehad. Apparatuur moet onderling kunnen communiceren binnen één overkoepelend systeem voor het databeheer. Maar er zijn nog veel drempels te nemen. Want door hun software aan te laten sluiten op die van concurrenten, geven leveranciers een stuk regie uit handen. Ook bestaat de vrees softwarematig overvleugeld te worden door andere partijen. Applied Biosystems (ABI) and Mettler Toledo hebben onlangs een belangrijke stap voorwaarts gezet op dit vlak. Ze zijn een strategische samenwerking aangegaan om hun respectievelijke LIMS-oplossing en instrumentensoftware op elkaar te laten aansluiten. Merkintegratie Nu draaien producten van de twee merken binnen hetzelfde lab nog veelal onder hun eigen softwareoplossingen. Integratie maakt het mogelijk het laboratoriumproces beter te beheersen. Het SQL-LIMS van ABI en de LabX-databeheersoftware van Mettler Toledo moeten hun data straks eenvoudig kunnen uitwisselen. Het LIMS van ABI zal toegankelijk worden voor de LabX-programmatuur van analytische instrumenten, titratieapparatuur en precisiebalansen. Door deze combinatie wordt het mogelijk laboratoriumprocessen te valideren binnen één systeem. Zodra de integratie een feit is, kan het LIMSpakket de monstergegevens van het databeheersysteem van Mettler Toledo inlezen. Vervolgens stuurt het LIMS alle bedieningsinstructies naar het beeldscherm van het instrument. De software neemt de analist vervolgens bij de hand en laat hem een werklijst afwerken waarin standard operating procedures (SOP s) zijn opgenomen. De kans op procedurefouten wordt hiermee een stuk kleiner. Het binnenhalen van de resultaten, de dataopslag en automatische rapportage en het vastleggen van de werkzaam- 18 Laboratorium Magazine nr.2 / 2008

19 heden voor audits kan zowel binnen LabX als SQL plaatsvinden. Werkbladbeheer Als leveranciers hun softwareprogramma s niet op elkaar afstemmen, kunnen interfacing-pakketten uitkomst bieden. Deze koppelen labinstrumentatie en LIMS aan elkaar met middleware, tussenlaagsoftware. Limslink van Labtronics zorgt ervoor dat analysedata vertaald en doorgestuurd worden naar een voor het LIMS geschikt formaat. Ook dit soort programmatuur blijft zich ontwikkelen. Onlangs is LimsLink Worksheet Utility versie 4.1 uitgekomen. Deze stand alone-toepassing helpt organisaties bij het beheer van werkbladen. Laboratoria houden deze Van de à Britse labs heeft slechts 20% een LIMS gegevens meestal enige tijd onder handbereik in hun LIMS, alvorens ze weg te zetten of te vernietigen. In grote laboratoria kan het managen van al die gegevens een behoorlijke klus worden. De nieuwe applicatie helpt laboratoria werkbladen efficiënter te beheren. Het systeem herinnert medewerkers op gezette tijden eraan dat het tijd is om gegevens te wissen of op te slaan. Zo blijft het werk niet liggen en hopen de gegevens zich niet onnodig op. De applicatie kan er op toezien dat alleen geautoriseerde personen toegang hebben. Ook kan wissen en archiveren traceerbaar gemaakt worden. Papierwinkel Dat de LIMS-markt nog niet verzadigd is, blijkt uit de implementatie van een WinLIMS-pakket van QSI in het Britse contractlab MicroCheck Technical Services Ltd. In twee vestigingen doet dit laboratorium analyses voor de voedings- en drankenindustrie en de farmacie. Grote supermarktketens als Marks & Spencer zijn er klant. Opmerkelijk genoeg beschikte MicroCheck tot twee jaar geleden niet over een automatisch systeem voor dataopslag en -beheer. Vrijwel alles ging toen nog op papier. De papierwinkel leidde aan de rapportagekant tot knelpunten. Klanten moesten te lang wachten op microbiologische uitslagen, waardoor producten in opslag niet vrijgegeven konden worden. Ook de facturering liep spaak door het gebrek aan automatisering. Inmiddels worden alle monsters elektronisch ingeboekt in WinLIMS en loopt het proces stukken vlotter. Etiketten en werkopdrachten worden nu automatisch gegenereerd. Resultaten zijn nu in LIMS eenvoudig te vergelijken met de specificaties van de klant. En klanten kunnen zelf aangeven hoe ze hun gegevens te zien krijgen. Het lab kan nu met hetzelfde aantal medewerkers de helft meer monsters aan. Huur Overigens werken de meeste labs in het Verenigd Koninkrijk nog zonder LIMS. Ook in Nederland redden veel laboratoria zich nog met Excel-sheets, met alle beperkingen van dien. QSI schat in dat van de à Britse labs slechts 20% een pakket heeft geïmplementeerd. Vooral kleinere laboratoria zien op tegen de investeringen in een LIMS waar minimaal mee gemoeid is, een situatie die ook in Nederland geldt. Voor QSI is dit reden geweest om zijn LIMS ook op huurbasis beschikbaar te stellen. Gebruikers van WinLIMS Rental betalen steeds voor een afgesproken periode voor het LIMSgebruik. Het aantal labs dat kiest voor huur groeit volgens QSI. Het Britse Rotech Laboratories, een metallurgisch testlaboratorium, koos onlangs voor een huurconstructie. Dit lab doet onder meer materiaalbreuk-, corrosie- en slijtagetesten voor de auto-industrie. Marjan Hammink Ambitieuze starters (HLO Analytische Chemie of Life Science) Chromatografie Specialist (HLO) Actueel Vacature Overzicht TOP Analytisch Chemici Colour Formulator Tel: (Senior) Technicians QC/Assay Development Scientist(s) biotech/farma Technician Cell Culture CheckMark is verhuisd per 1 juni! Ervaren Laboratorium Manager Customer Service Medewerker Microbiologisch Analist QA Coordinator Tel: QC Analist Influenza (Sr) Bioprocesontwikkelaar (Sr) Organisch Chemisch Analist Chemisch Analist (HLO) Altijd actueel (Bio) Chemisch Analist Laboratoriumassistent Je carrière gaat verder via Checkmark Laboratorium Magazine nr.2 /

20