Nieuw Nederlands 2. vmbo-basis. docentenhandleiding. Tiddo Ekens. Wolters-Noordhoff Groningen

Transcriptie

1 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding 1 Nieuw Nederlands 2 vmbo-basis docentenhandleiding Tiddo Ekens Wolters-Noordhoff Groningen

2 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding Wolters-Noordhoff bv Groningen/Houten, The Netherlands Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, Voor het overnemen van korte gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, Voor het overnemen van niet-korte gedeelte(n) dient men zich rechtstreeks te wenden tot de uitgever. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise without prior written permission of the publisher. ISBN

3 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding 3 INHOUD 1 De methode Nieuw Nederlands 4 2 Nederlands in de onderbouw 5 3 Inhoud Nieuw Nederlands vmbo-basis Lesvoorbereiding vmbo-basis Nieuw Nederlands in de scenario s 19 6 Nieuw Nederlands van A tot Z 23 7 Achtergrondliteratuur Overzicht leerstof vmbo-basis Auteurs gezocht 132

4 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding 4 1 DE METHODE NIEUW NEDERLANDS DE BASISMETHODE Nieuw Nederlands biedt de volgende leerlingenboeken voor vmbo-basis tot en met vwo. vmbo vmbo-basis 1 vmbo-basis 2 vmbo-basis 3 vmbo-basis 4 vmbo-kgt 1 vmbo-kgt 2 vmbo-bk 3 vmbo-bk 4 vmbo/havo vmbo-t/havo 1 vmbo-t/havo 2 vmbo-gt 3 vmbo-gt 4 havo/vwo havo/vwo 1 havo/vwo 2 havo 3 havo 4/5 vwo vwo 1 vwo 2 vwo 3 vwo 4 vwo 5/6 HET ACTIVITEITENBOEK Bij ieder leerlingenboek is een extra activiteitenboek beschikbaar. Dit boek is optioneel. Het activiteitenboek bestaat uit de volgende onderdelen: portfolio extra oefeningen voor: Lezen, Woordenschat, Spelling en grammatica werkbladen bij drie projecten invulbladen bij het leerlingenboek gereedschapskist: overzicht belangrijkste leerstof in leerlingenboek persoonlijk wachtwoord voor extra oefeningen op de website DE WEBSITE: I-CLIPS Bij de methode is ondersteunend ICT-materiaal beschikbaar, dit heet de i-clips. De i-clips is bereikbaar via een persoonlijk wachtwoord in het activiteitenboek en te vinden op de website De i-clips bestaat uit de volgende items: Meer oefenen: extra oefenstof voor Lezen, Taal en woordenschat, Spelling en grammatica D-toetsen: diagnostische toetsen bij Lezen, Taal en woordenschat, Spelling en grammatica zes minicursussen Schrijven cursussen Word, PowerPoint en Excel de voorgelezen fragmenten uit het onderdeel Fictie drie webquests taalregister Projecten Teleblik Daarnaast is een gedeelte van de i-clips vrij toegankelijk en te vinden op de website 2b.nieuwnederlands.i-clips.wolters.nl. Het gaat om het item Weet je het?, waarmee de kennis van de theorie bij alle cursusonderdelen getoetst kan worden. SERVICEBOX VOOR DOCENTEN Nieuw Nederlands biedt een zogenaamde servicebox voor docenten. De inhoud bestaat uit 3 cd s: kijkfragmenten op dvd luisterfragmenten op cd (ook van het onderdeel fictie) een cd-rom met: - docentenhandleiding - een didactisch naslagwerk met ongeveer 70 trefwoorden - een jaarplanner - antwoordkaarten - 60 toetsen - kopieerbladen: invulbladen voor de leerling DIGITALE PROEFWERKEN Per deel zijn er 60 proefwerken beschikbaar. Deze toetsen kunnen ook digitaal worden samengesteld, afgenomen en nagekeken. Meer informatie:

5 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding 5 2 NIEUW NEDERLANDS IN DE ONDERBOUW DOMEINEN IN DE ONDERBOUW De vernieuwde onderbouw is augustus 2006 officieel van start gegaan. De onderbouw heeft betrekking op leerjaar 1 en 2. Scholen kunnen zelf invulling geven aan leerjaar 3. De kerndoelen onderbouw beschrijven de inhoud van het verplichte programma. Het verplichte deel is 2/3 van de totale onderwijstijd. Scholen kunnen dus 1/3 van de onderwijstijd naar eigen inzicht inrichten. In dit deel kunnen bijvoorbeeld Duits, Frans of godsdienst een plaats krijgen. Ook kan de school dieper ingaan op kerndoelen die zij belangrijk vindt. De onderbouw telt in het verplichte deel zeven domeinen: Nederlands Mens en maatschappij Engels Kunst en cultuur Rekenen en wiskunde Bewegen en sport Mens en natuur SAMENHANG IN DE ONDERBOUW De 58 kerndoelen voor de onderbouw zijn in onderlinge samenhang beschreven. Nederlands speelt in de onderbouw een cruciale rol binnen alle domeinen. Om goed te leren in de andere domeinen is beheersing van de taal onontbeerlijk. In de karakteristiek van het domein Nederlands wordt deze ondersteunende rol van taal bij het leren op school herhaaldelijk benadrukt. KENMERKEN VAN HET LEREN IN DE ONDERBOUW De belangrijkste kenmerken van het onderwijs in de onderbouw zijn: De leerling leert actief en in toenemende mate zelfstandig. De leerling leert samen met anderen. De leerling leert in samenhang. De leerling oriënteert zich. De leerling leert in een uitdagende, veilige en gezonde leeromgeving. De leerling leert in een doorlopende leerlijn. KARAKTERISTIEK VAN HET VAK NEDERLANDS Onderwijs in de Nederlandse taal heeft tot doel de taalvaardigheid van leerlingen te vergroten. Brede beheersing van de taal maakt het leerlingen mogelijk om intensief deel te nemen aan de verschillende aspecten van het maatschappelijk leven, nu en in de toekomst. Beheersing van de Nederlandse taal is onontbeerlijk bij het verwerven van inhoud en vaardigheden in alle leergebieden. In het funderend onderwijs is onderwijs in de Nederlandse taal daarom van grote betekenis. Taalverwerving en taalonderwijs in basis- en voortgezet onderwijs verlopen als het ware in cirkels: dezelfde inhoud komt in toenemende complexiteit en mate van beheersing aan de orde. Het onderwijs in Nederlandse taal in de onderbouw van het voortgezet onderwijs maakt deel uit van die concentrisch verlopende ontwikkeling en sluit daarbij aan bij wat de leerling in het basisonderwijs heeft bereikt. De kern van het vak bestaat uit het verwerven, verwerken en presenteren van informatie en meer algemeen uit het leren communiceren met behulp van de Nederlandse taal. Daarbij gaat het steeds om mengvormen van mondelinge en schriftelijke taalvaardigheid, zoals een mondelinge presentatie die wordt ondersteund door geschreven teksten en beeldmateriaal. Omgaan met de computer als bron van informatie, als hulpmiddel en als communicatiemiddel is onlosmakelijk verbonden met de kern van het vak. Strategische vaardigheden vormen een wezenlijk onderdeel: lees- en luisterstrategieën, het opstellen van spreek- en schrijfplannen voor communicatieve handelingen. Ook door bewustwording van het belang van conventies in het taalgebruik en van de mogelijkheden om met taal te spelen, breiden leerlingen hun taalgereedschap en hun repertoire uit. Het onderwijs in de Nederlandse taal sluit aan bij het beheersingsniveau en de leefwereld van de leerling, en breidt deze uit. Leerlingen worden uitgedaagd tot taalactiviteiten en ontwikkelen een positieve houding ten opzichte van andere vormen van taalgebruik. Vanwege het oriënterend karakter van de onderbouw is het in het algemeen belangrijk dat de contexten tezamen over de volle breedte

6 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding 6 reiken van de verschillende toepassingsgebieden van Nederlandse taal: het leven van alledag, andere leergebieden, vervolgonderwijs en beroepenwereld en de Nederlandse taal zelf. De relatie met andere vakken en leergebieden is tweezijdig: gebruik van teksten en contexten uit andere leergebieden in het onderwijs in de Nederlandse taal en bewust werken aan taalonderwijs in het onderwijs in andere leergebieden. De toepassing van taalvaardigheden in andere leergebieden is een belangrijk punt van aandacht en maakt deel uit van het taalbeleid voor de hele school. Daarnaast is er een inhoudelijke samenhang met het onderwijs in andere talen en in het leergebied Kunst en cultuur. KERNDOELEN VAN HET VAK NEDERLANDS Het vak Nederlands in de onderbouw telt 10 globaal geformuleerde kerndoelen: Kerndoel 1: De leerling leert zich mondeling en schriftelijk begrijpelijk uit te drukken. Kerndoel 2: De leerling leert zich te houden aan conventies (spelling, grammaticaal correcte zinnen, woordgebruik) en leert het belang van die conventies te zien. Kerndoel 3: De leerling leert strategieën te gebruiken voor het uitbreiden van zijn woordenschat. Kerndoel 4: De leerling leert strategieën te gebruiken bij het verwerven van informatie uit gesproken en geschreven teksten. Kerndoel 5: De leerling leert in schriftelijke en digitale bronnen informatie te zoeken, te ordenen en te beoordelen op waarde voor hemzelf en anderen. Kerndoel 6: De leerling leert deel te nemen aan overleg, planning, discussie in een groep. Kerndoel 7: De leerling leert een mondelinge presentatie te geven. Kerndoel 8: De leerling leert verhalen, gedichten en informatieve teksten te lezen die aan zijn belangstelling tegemoet komen en zijn belevingswereld uitbreiden. Kerndoel 9: De leerling leert taalactiviteiten (spreken, luisteren, schrijven en lezen) planmatig voor te bereiden en uit te voeren. Kerndoel 10: De leerling leert te reflecteren op de manier waarop hij zijn taalactiviteiten uitvoert en leert, op grond daarvan en van reacties van anderen, conclusies te trekken voor het uitvoeren van nieuwe taalactiviteiten. MEER INFORMATIE Meer informatie over de onderbouw vindt u op

7 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding 7 3 INHOUD NIEUW NEDERLANDS VMBO-BASIS OPBOUW METHODE De methode Nieuw Nederlands bestaat uit zes hoofdstukken. Elk hoofdstuk bevat zeven onderdelen, zoals Lezen, Spreken/kijken/luisteren etc. In ieder onderdeel wordt nieuwe leerstof aangeboden, geoefend en toegepast. De leerstof werkt aan de kerndoelen voor de onderbouw. De zes cursussen van ieder onderdeel hangen onderling samen. Gezamenlijk vormen de cursussen een module die ook aaneengesloten gegeven kan worden. Bij iedere cursus Lezen, Spreken/kijken/luisteren en Schrijven is een taak beschikbaar, waarbij de leerlingen praktisch met de leerstof aan de slag gaan. De methode bevat per deel drie projecten, waarin samenwerken, informatievaardigheden en integratie met andere vakken een belangrijke rol spelen. Lezen Spreken / kijken / luisteren Schrijven Studievaardigheid Taal en woordenschat Spelling en grammatica Fictie Test Project 1 Idolen 2 Leef! 3 Te koop 4 Verkeerd 5 Schoon 6 Weg Artikelen in Meningen en Reclameteksten Het nieuws Achtergrond- tijdschriften argumenten in lezen lezen informatie lezen teksten lezen Taak Waar Taak Jouw Taak De beste Taak Leuk Taak Een gaat het mening over aanbieding nieuws! huisdier eigenlijk over? kleding verzorgen Overleggen Taak Een dagje weg met de klas Stap voor stap schrijven Nieuwe regels Taak Een brief aan je idool Samenwerken en plannen Woorden onthouden: een woordweb Letterlijke en figuurlijke betekenis De persoonsvorm Het onderwerp Spannende verhalen Gevaarlijk onderdak Luistermanieren Taak Dit doe ik graag! Je mening geven Signaalwoorden Taak Ik houd van Holland Het woordenboek Woorden onthouden: de kapstok Verwijswoorden Samengestelde zinnen maken Andere culturen Marokko aan de plas Gewoon anders Een spreekbeurt Taak Terug naar de winkel Een advertentie schrijven Afkortingen Taak Dierenoppas gezocht! Informatie beoordelen Woorden onthouden: woordkaarten Vaste voorzetsels De tegenwoordige tijd Werkwoorden met een stam op -v en -z Humor Nikki Lichaamstaal Taak Praten met je handen! Een verslag schrijven Volgordewoorden Taak De week van klas Informatie bewaren en ordenen Woorden onthouden: woord en beeld Spreektaal en schrijftaal De verleden tijd Gedichten schrijven Vijf tips om een dichter te worden Goed fout! Informatief gesprek Taak Het goede doel Een affiche maken Taak Houd de kantine schoon Scholierensites Woorden onthouden: stampen Vaktaal Het voltooid deelwoord Historische verhalen Het geheim van De Drie Moren Kleine lettertjes lezen Taak De beste jongerenreis Iets uitleggen Taak Dit is mijn hobby! Een zakelijke brief schrijven Zinnen voor zakelijke brieven Taak Het mooiste land De encyclopedie Woorden onthouden: kies de beste manier Leenwoorden Tegenwoordige, verleden en voltooide tijd Boek en film Afblijven Op vakantie

8 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding CURSUSSEN In iedere cursus wordt nieuwe leerstof aangeboden, geoefend en toegepast. De leerstof werkt aan de kerndoelen voor de onderbouw. De opbouw van een cursus ziet er schematisch als volgt uit: Opdracht 1 Om te beginnen Opdracht 1 doet een beroep op al aanwezige kennis en ervaring van de leerling. Theorie De theorie (groene letters) bestaat uit een: korte beschrijving van het belang van de leerstof gemiddeld zo n vier actiegerichte stappen voor de leerlingen Opdracht 2 Opdracht 2 is een kleine verwerkingsopdracht bij de theorie. Tip De tip bevat een handige aanwijzing of weetje om de leerstof goed in de praktijk toe te passen. Opdracht 3, 4 en verder Deze opdrachten zijn grotere verwerkingsopdrachten bij de theorie Variatietip De variatietip is een open opdracht die de kans biedt om de actualiteit in de les te betrekken. Ook speelt de variatietip in op de eigen leefomgeving en de eigen interesses van de leerling. * -opdracht (steropdracht) Aan het eind van de cursus staat soms een extra opdracht waarin een hoger beheersingsniveau wordt geoefend. Deze steropdracht kan gezien worden als de overgang naar een hoger niveau. Alles op een rij De belangrijkste punten uit de theorie worden kort en bondig herhaald. De integrale leerstof van alle cursussen vindt u achterin de docentenhandleiding. Lezen Leerlingen oefenen in het onderdeel Lezen met verschillende tekstsoorten, van nieuwsbericht tot reclame, van betogende tekst tot encyclopedie. Het snel herkennen van het onderwerp en het opzoeken van de belangrijkste informatie in de tekst staan telkens centraal. Leesstrategieën uit deel 1 worden doorlopend toegepast. De titels van de cursussen zijn: 1 Artikelen in tijdschriften lezen 2 Meningen en argumenten in teksten 3 Reclameteksten lezen 4 Het nieuws lezen 5 Achtergrondinformatie lezen 6 Kleine lettertjes lezen Spreken/kijken/luisteren In het onderdeel Spreken/kijken/luisteren oefenen leerlingen verschillende gespreks- en spreeksituaties, variërend van een overleg tot een spreekbeurt. Ook is er aandacht voor drie luistermanieren en voor lichaamstaal. Elke cursus besluit met een kijk- en luisterfragment met vragen en opdrachten. De titels van de zes cursussen zijn: 1 Overleggen 2 Luistermanieren 3 Een spreekbeurt 4 Lichaamstaal 5 Informatief gesprek 6 Iets uitleggen Schrijven Het onderdeel Schrijven besteedt iedere cursus aandacht aan twee onderwerpen. Eerst wordt ingegaan op de inhoud van een tekst of op de kenmerken van tekstsoorten. Vervolgens wordt gericht geoefend met belangrijke deelaspecten van schrijven, zoals signaalwoorden, gebruik van afkortingen en de opmaak. De titels van de zes cursussen zijn: 1 Stap voor stap schrijven; Nieuwe regels 2 Je mening geven; Signaalwoorden 3 Een advertentie schrijven; Afkortingen

9 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding 9 4 Een verslag schrijven; Volgordewoorden 5 Een affiche maken; Affiches opmaken met de computer 6 Een zakelijke brief schrijven; Zinnen voor zakelijke brieven Studievaardigheid Het onderdeel Studievaardigheid bereidt de leerlingen voor op het uitvoeren van projecten waarin wordt samengewerkt en waarin informatie moet worden verzameld. Het beoordelen, bewaren en ordenen van informatie, onder andere van internet, staat centraal. De titels van de zes cursussen zijn: 1 Samenwerken en plannen 2 Het woordenboek 3 Informatie beoordelen 4 Informatie bewaren en ordenen 5 Scholierensites 6 De encyclopedie Taal en woordenschat Het onderdeel Taal en woordenschat besteedt aandacht aan het aanleren en gebruiken van technieken om nieuwe woorden te onthouden. Naast de woordenschatverwervingsstrategieën is er ook aandacht voor verschillende taaleigenaardigheden. Centraal staan het beleven van plezier aan taal en het spelen met taal. De titels van de zes cursussen zijn: Woordenschatverwerving Taal 1 Woorden onthouden: een woordweb Letterlijke en figuurlijke betekenis 2 Woorden onthouden: de kapstok Verwijswoorden 3 Woorden onthouden: woordkaarten Vaste voorzetsels 4 Woorden onthouden: woord en beeld Spreektaal en schrijftaal 5 Woorden onthouden: stampen Vaktaal 6 Woorden onthouden: kies de beste manier Leenwoorden Spelling en grammatica Het onderdeel Spelling en grammatica besteedt met name aandacht aan werkwoordspelling. Daarnaast is er aandacht voor het maken van samengestelde zinnen met behulp van verbindingswoorden. Grammaticale begrippen worden aangeboden als ze bijdragen aan een betere spelling of aan een betere zinsformulering. De titels van de zes cursussen zijn: 1 De persoonsvorm; Het onderwerp 2 Samengestelde zinnen maken 3 De tegenwoordige tijd; Werkwoorden met een stam op -v en -z 4 De verleden tijd 5 Het voltooid deelwoord 6 Tegenwoordige, verleden en voltooide tijd Fictie Het onderdeel Fictie brengt leerlingen in aanraking met verschillende vormen van fictie. Verhalen, romanfragmenten, gedichten, film en tv, liedteksten en strips wisselen elkaar af. Daarnaast maken leerlingen kennis met het zelf maken van fictie zoals gedichten. In keuzeopdrachten verkennen en ontwikkelen leerlingen hun eigen voorkeuren voor fictie. Elke cursus besluit met enkele actuele leestips voor jarigen. De titels van de cursussen zijn: 1 Spannende verhalen Gevaarlijk onderdak 2 Andere culturen Marokko aan de plas 3 Humor Nikki 4 Gedichten schrijven Vijf tips om een dichter te worden 5 Historische verhalen Het geheim van De Drie Moren 6 Boek en film Afblijven

10 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding 10 Op en de docenten Servicebox vindt u een fictielijst bij Nieuw Nederlands 4 e editie deel 2 vmbo-basis. Hierin zijn alle verhalen, dichtbundels en (verfilmde) boeken opgenomen die in deel 2 vmbo-basis aan de orde komen in het onderdeel Fictie. 3.3 TAKEN In een taak passen de leerlingen taalvaardigheden in de praktijk toe. Elk deel bevat in totaal zes taken. De situatie in iedere taak is zoveel mogelijk geënt op het gebruik van taalvaardigheden in het echte, buitenschoolse leven. De taak is verder gericht op samenwerking tussen leerlingen en op het verzamelen en presenteren van informatie. Een taak bestaat gemiddeld uit ongeveer zes stappen. Een taak kent globaal gezien een vaste opbouw oriënteren kiezen informatie verzamelen laten zien De inleiding beschrijft kort en uitdagend de prestatie die van de leerling verwacht wordt. De leerling kiest een aspect van het onderwerp. Hij/zij kan zich de opdracht eigen maken door keuzes te maken die aansluiten bij eigen ervaringen of interesses. Op internet, in kranten, bij klasgenoten of deskundigen gaat de leerling op zoek naar informatie. Ook is de leerling soms zelf een informatiebron. Leerlingen wisselen uit wat zij ontdekt hebben. Lezen De taken in het onderdeel Lezen sluiten aan bij de leerstof in de cursus van ieder hoofdstuk. Er zijn zes leestaken in deel 2: 1 Waar gaat het eigenlijk over? 2 Jouw mening over kleding 3 De beste aanbieding 4 Leuk nieuws!! 5 Een huisdier verzorgen 6 De beste jongerenreis Spreken/kijken/luisteren De taken in het onderdeel Spreken/kijken/luisteren sluiten aan bij de leerstof in de cursus van ieder hoofdstuk. Er zijn zes spreek-, kijk- en luistertaken in deel 2: 1 Een dagje weg met de klas 2 Dit doe ik graag! 3 Terug naar de winkel 4 Praten met je handen! 5 Het goede doel 6 Dit is mijn hobby! Schrijven De taken in het onderdeel Schrijven sluiten aan bij de leerstof in de cursus van ieder hoofdstuk. Er zijn zes schrijftaken in deel 2: 1 Een brief aan je idool 2 Ik houd van Holland 3 Dierenoppas gezocht! 4 De week van klas 5 Houd de kantine schoon! 6 Het mooiste land

11 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding PROJECTEN De projecten hebben tot doel de aangeleerde taalvaardigheden van de voorafgaande hoofdstukken geïntegreerd toe te passen. Vooral de vaardigheden Lezen, Spreken/kijken/luisteren en Schrijven worden in een project in samenhang in praktijk gebracht. Daarnaast bieden de projecten gelegenheid tot samenwerkend leren, het oefenen van sociaal-communicatieve vaardigheden en het toepassen van informatievaardigheden. In deel 2 zijn er drie projecten: Projecten Hoofdstuk 2: Gewoon anders Hoofdstuk 4: Goed fout! Hoofdstuk 6: Op vakantie Relatie met andere vak- en leergebieden kunst en cultuur, mens en maatschappij mens en natuur (m.n. verzorging), godsdienst en/of levensbeschouwing, mens en maatschappij bewegen en sport, mens en maatschappij, kunst en cultuur Bij ieder project horen werkbladen. Deze werkbladen staan in het activiteitenboek en op cd 1 van de servicebox. De projecten zijn ook beschikbaar als webquests op Hiervoor hebben de leerlingen een persoonlijk wachtwoord nodig dat beschikbaar is via het activiteitenboek. 3.5 ACTIVITEITENBOEK Het activiteitenboek is optioneel. Het is een bewaar- en naslagwerk voor de leerling en bevat de volgende onderdelen: 1 Portfolio 2 Extra oefeningen voor Lezen, Woordenschat, Grammatica en Spelling 3 Werkbladen projecten 4 Invulbladen 5 Gereedschapskist voor taal Verder biedt het activiteitenboek een persoonlijk wachtwoord waarmee de leerling toegang heeft tot i- clips, de website bij Nieuw Nederlands. 3.6 DE WEBSITE: I-CLIPS Bij de methode is ondersteunend ICT-materiaal beschikbaar, dit heet de i-clips. De i-clips is bereikbaar via een persoonlijk wachtwoord in het activiteitenboek en te vinden op de website De i-clips bestaat uit de volgende items: Meer oefenen: extra oefenstof voor Lezen, Taal en woordenschat, Grammatica en Spelling D-toetsen: diagnostische toetsen bij Lezen, Taal en woordenschat, Grammatica en Spelling zes minicursussen Schrijven cursussen Word, PowerPoint en Excel de voorgelezen fragmenten uit het onderdeel Fictie drie webquests taalregister Projecten Teleblik - Teleblik is een website voor het onderwijs. Leerlingen en docenten kunnen hierop audiovisuele bronnen zoeken en bekijken. Nieuw Nederlands heeft twee projecten gemaakt met Teleblik als belangrijkste bron: een project over Sport en een project over Mode. De Teleblik projecten zijn beschikbaar via de i-clips en zijn ook als projectbladen opgenomen op de servicebox voor docenten. Om de filmpjes in Teleblik te kunnen bekijken is een speciale toegangscode nodig. Deze code is gratis en meer informatie over hoe u deze kunt aanvragen, vindt u op de site van Teleblik:

12 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding DIGITALE PROEFWERKEN Nieuw Nederlands biedt de mogelijkheid tot digitale toetsing. Proefwerken kunnen eenvoudig digitaal worden samengesteld, afgenomen en worden nagekeken. De proefwerken zijn in aantal en inhoud hetzelfde als de papieren proefwerken, oftewel zestig per deel. De digitale proefwerken bevatten verschillende vraagtypes. Met deze vraagtypes komen de leerlingen ook in aanraking via de i-clips. Meer informatie over digitale proefwerken vindt u op:

13 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding 13 4 LESVOORBEREIDING VMBO-BASIS 2 INLEIDING Nieuw Nederlands is gemaakt voor zelfstandig werken en leren. Dat houdt in dat de leerling ook zonder voortdurende hulp door de methode kan gaan. In hoofdstuk 6 (Nieuw Nederlands van A tot Z) worden vier soorten werkwijzers beschreven die meer leerlinggestuurd onderwijs bevorderen. Bij een aantal opdrachten in Nieuw Nederlands is echter wel de hulp en de sturing van de docent gewenst en noodzakelijk. Bijvoorbeeld omdat van tevoren het computerlokaal gereserveerd moet worden, of omdat er voldoende woordenboeken aanwezig moeten zijn. Per hoofdstuk geven we aan welke stap(pen) een docent ter voorbereiding op de les moet nemen. Iedere stap kan na uitvoering worden afgevinkt. HOOFDSTUK 1 IDOLEN Onderdeel Opdracht Actie Lezen 4 Zoek een artikel over je idool 0 Neem mee of laat meenemen: (regionale) kranten en tijdschriften, bijvoorbeeld Metro, oude tv-gidsen, Kampioen etc. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding en Lezen Meer oefenen Maak de D-toets printerfaciliteiten. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. SKL 1 Om te beginnen 0 Zet cd/dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het luisterfragment bij deze opdracht. SKL Bekijk het fragment 0 Zet dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het kijk- en luisterfragment van hoofdstuk 1. Schrijven 5 Een kaartje sturen 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (5 Een kaartje sturen) bij deze opdracht. Taak Een brief aan je idool 0 Reserveer eventueel computerlokaal en controleer beschikbaarheid van internet en . Studievaardigheid 5 Schoolwerk plannen 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (5 Schoolwerk plannen) bij deze opdracht. Studievaardigheid 6 Een sportdag organiseren 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (6 Een sportdag organiseren) bij deze opdracht. Taal en woordenschat Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Spelling en grammatica Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Fictie Tekst 1 en 4 0 Laat eventueel tekst 1 en 4 horen vanaf de luister-cd.

14 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding 14 HOOFDSTUK 2 LEEF! Onderdeel Opdracht Actie Lezen 6 Zoek een mening in de krant (variatietip) Lezen Meer oefenen Maak de D-toets 0 Neem mee of laat meenemen: (regionale) kranten en tijdschriften, bijvoorbeeld Metro, oude tv-gidsen, Kampioen etc. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Taak Jouw mening over 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. kleding SKL 4 Een nieuwsbericht 0 Zet cd/dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het luisterfragment bij deze opdracht. SKL 5 Aantekeningen maken 0 Zet cd/dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het luisterfragment bij deze opdracht. SKL 6 Bekijk het tvnieuws 0 Geef ruim op tijd de opdracht om thuis het tv-nieuws, bijvoorbeeld Jeugdjournaal te kijken. Het nieuws kan ook via internet, bijvoorbeeld omroep.nl of uitzendinggemist.nl worden bekeken. SKL 7 Het weerbericht 0 Zet cd/dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het luisterfragment bij deze opdracht. SKL Bekijk het fragment 0 Zet dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het kijk- en luisterfragment van hoofdstuk 2. Taak Ik houd van Holland 0 Reserveer eventueel computerlokaal en controleer beschikbaarheid van Word en printerfaciliteiten. Studievaardigheid 4 Zoek de betekenis in het 0 Zorg voor voldoende woordenboek in het lokaal of laat leerlingen hun woordenboek meenemen. Taal en woordenschat Spelling en grammatica woordenboek Meer oefenen Maak de D-toets Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Fictie Tekst 1, 3 en 4 0 Laat eventueel tekst 1, 3 en 4 horen vanaf de luister-cd. Fictie 4 Keuzeopdrachten fictiedossier 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (4 Keuzeopdrachten fictiedossier, opdracht 2 Filmverslag) bij deze opdracht. Project Gewoon anders 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan de kopieerbladen bij het Project Gewoon anders! (Uiterlijk). 0 Reserveer computerlokaal en controleer beschikbaarheid van internet, Word en printerfaciliteiten. 0 Maak afspraken met systeembeheer en leerlingen over opslaan van bestanden. 0 Overleg en stem af met collega s van kunst en cultuur, en mens en maatschappij. 0 Kies een aanpak voor de beoordeling van groepswerk. Zie ook Nieuw Nederlands van A tot Z bij de trefwoorden beoordeling, groepswerk en zelfbeoordeling.

15 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding 15 HOOFDSTUK 3 TE KOOP Onderdeel Opdracht Actie Lezen 4 Neem een advertentie mee (variatietip) Lezen Taak Meer oefenen Maak de D-toets De beste aanbieding 0 Laat meenemen: tijdschriften met veel advertenties, bijvoorbeeld oude tv-gidsen, Kampioen etc. Leerlingen mogen ook op internet zoeken. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Maak voor stap 2 gebruik van deze mogelijkheden: 0 Neem mee of laat meenemen: kranten, tijdschriften en folders. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding en printerfaciliteiten. SKL 1 Om te beginnen 0 Zet cd/dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het luisterfragment bij deze opdracht. SKL 7 Luisteren naar een spreekbeurt 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (7 Luisteren naar een spreekbeurt) bij deze opdracht. SKL Bekijk het fragment 0 Zet dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het kijk- en luisterfragment van hoofdstuk 3. Schrijven 3 Advertentie in de supermarkt 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan het kopieerblad (3 Advertentie in de supermarkt) bij deze opdracht. Taak Dierenoppas gezocht! Taal en woordenschat Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computers, controleer internet en zorg voor beschikbaarheid Word en printer. 0 Neem mee of laat meenemen: regionale kranten en huis-aanhuisbladen. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Spelling en grammatica Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Fictie Tekst 4 en 5 0 Laat eventueel tekst 4 en 5 horen vanaf de luister-cd.

16 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding 16 HOOFDSTUK 4 VERKEERD Onderdeel Opdracht Actie Lezen 6 Het laatste nieuws (variatietip) Lezen Meer oefenen Maak de D-toets 0 Geef de opdracht ruim van tevoren zodat leerlingen tijd hebben om interessante nieuwsberichten te vinden. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Taak Leuk nieuws! Maak voor stap 2 gebruik van deze mogelijkheden: 0 Neem mee of laat meenemen: landelijke en regionale kranten. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding en printer. SKL 6 Poster maken (variatietip) 0 Geef de opdracht ruim van tevoren zodat leerlingen tijd hebben om interessante foto s met lichaamstaal te vinden. SKL Bekijk het fragment 0 Zet dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het kijk- en luisterfragment van hoofdstuk 4. SKL Taak 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding en printerfaciliteiten. Taak De week van klas Taal en woordenschat Spelling en grammatica Meer oefenen Maak de D-toets Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal, controleer internetverbinding en e- mailfaciliteiten. 0 Maak afspraken met systeembeheer en leerlingen over gebruik van programma s indien berichten op de harde schijf worden opgeslagen. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Fictie Tekst 1, 2, 4 en 5 0 Laat eventueel tekst 1, 2, 4 en 5 horen vanaf de luister-cd. Project Goed fout! 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan de kopieerbladen bij het Project Goed fout! (Verkeerd). 0 Reserveer computerlokaal en controleer beschikbaarheid van internet, Word, PowerPoint en printerfaciliteiten. 0 Maak afspraken met systeembeheer en leerlingen over opslaan van bestanden. 0 Overleg en stem af met collega s van mens en natuur (m.n. verzorging), godsdienst en/of levensbeschouwing, mens en maatschappij 0 Kies een aanpak voor de beoordeling van groepswerk. Zie ook Nieuw Nederlands van A tot Z bij de trefwoorden beoordeling, groepswerk en zelfbeoordeling.

17 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding 17 HOOFDSTUK 5 SCHOON Onderdeel Opdracht Actie Lezen 6 Achtergrondinformatie zoeken (variatietip) nemen. Lezen Meer oefenen Maak de D-toets 0 Geef de opdracht ruim van tevoren zodat leerlingen tijd hebben om een interessante tekst over een hobby te vinden en mee te 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. SKL 1 Om te beginnen 0 Zet cd/dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het luisterfragment bij deze opdracht. SKL Bekijk het fragment 0 Zet dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het kijk- en luisterfragment van hoofdstuk 5. Schrijven 4 Een affiche maken Taak Houd de kantine schoon! 3 Een werkstuk maken met Kennisnet 4 Zoek twee interessante teksten Meer oefenen Maak de D-toets 0 Reserveer computerlokaal en controleer beschikbaarheid van Word en printer. 0 Maak afspraken met systeembeheer en leerlingen over opslaan van bestanden. 0 Controleer de mogelijkheden op school om leerlingen hun poster van A4 naar A3 te laten kopiëren. 0 Reserveer computerlokaal, controleer beschikbaarheid van bijvoorbeeld Word en printer. 0 Controleer de mogelijkheden op school om leerlingen hun poster van A4 naar A3 te laten kopiëren. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding, o.a. beschikbaarheid van Studievaardigheid Studievaardigheid 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding, o.a. beschikbaarheid van davindi.nl, bibliotheek.nl, digischool.nl en scholieren.com. Taal en 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. woordenschat 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Spelling en Meer oefenen 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. grammatica Maak de D-toets 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Fictie Tekst 1 en 3 0 Laat eventueel tekst 1 en 3 horen vanaf de luister-cd.

18 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding 18 HOOFDSTUK 6 WEG Onderdeel Opdracht Actie Lezen 5 Zoek een advertentie met kleine lettertjes (variatietip) Lezen SKL Taal en woordenschat Spelling en grammatica Meer oefenen Maak de D-toets Bekijk het fragment Meer oefenen Maak de D-toets Meer oefenen Maak de D-toets 0 Neem mee of laat meenemen: landelijke en regionale kranten, oude tijdschriften met veel advertenties. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. 0 Zet dvd-speler en cd klaar. 0 Kies op de cd het kijk- en luisterfragment van hoofdstuk 6. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. 0 Reserveer computerlokaal en controleer internetverbinding. 0 Leerlingen hebben het wachtwoord uit het activiteitenboek nodig. Fictie Tekst 1 en 4 0 Laat eventueel tekst 1 en 4 horen vanaf de luister-cd. Project Op vakantie! 0 Geen activiteitenboek? Kopieer of print dan de kopieerbladen bij het Project Op vakantie! (Weg). 0 Reserveer computerlokaal en controleer beschikbaarheid van internet, tekstverwerking (bijvoorbeeld Word) en printerfaciliteiten. 0 Overleg en stem af met de collega s van bewegen en sport, mens en maatschappij, kunst en cultuur. 0 Kies een aanpak voor de beoordeling van groepswerk. Zie ook Nieuw Nederlands van A tot Z bij de trefwoorden beoordeling, groepswerk en zelfbeoordeling.

19 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding 19 5 NIEUW NEDERLANDS IN DE SCENARIO S 5.1 SCENARIO S IN DE ONDERBOUW In de onderbouw is er sprake van vier scenario s. Deze scenario s zijn modellen om het onderwijs in de onderbouw vorm te geven en hebben tot doel om het gesprek over inhoud en vorm van onderwijs te vergemakkelijken. Alle vier scenario s streven naar samenhang in leerstof en werkwijze. Er is geen kwalitatief onderscheid tussen de scenario s. Binnen ieder scenario kan dus het best mogelijke onderwijs voor leerlingen worden gerealiseerd. De scenario s kunnen als volgt worden gekarakteriseerd: Samenhang Programma Team 1 door leerstofafspraken schoolvakken blijven uitgangspunt op het rooster, met variaties zoals blokuren en keuzewerkuren afstemmen maar ieder werkt voor zich 2 door combinaties van vakken en projecten vakken en projecten bestaan naast elkaar in een vakrooster en projectrooster afstemmen en samenwerken 3 door integratie integratie van vakken met langere lessen (70/90 minuten) in grotere gehelen, bijv. leergebieden samenwerken bepaalt het resultaat 4 via competenties van leerlingen leerlingen kunnen zelf kiezen en werken zonder een rooster maar met flexibele planningen klantgerichtheid Het doel van de onderbouw is onder andere dat iedere school een eigen scenario ontwikkelt dat optimaal aansluit bij de leerlingen en optimaal gebruikmaakt van kwaliteiten van de docenten. De vier voorbeeldscenario s dienen ter inspiratie. Nieuw Nederlands kan in alle vier scenario s worden ingezet. In dit hoofdstuk worden een aantal mogelijkheden geschetst om de methode geheel of gedeeltelijk in te zetten binnen genoemde scenario s. 5.2 NIEUW NEDERLANDS IN SCENARIO 1 In scenario 1 is Nederlands een apart vak op het rooster. Afstemming met andere vakken vindt plaats door middel van overleg met de collega s van andere vakken. Omdat in de onderbouw geen sprake is van een advieslessentabel, kan het vak Nederlands in aantal uren per school sterk verschillen. Daarom hebben we het vak Nederlands binnen scenario 1 uitgewerkt in drie varianten: variant A: Nederlands als 4-uursvak (ca. 144 uren op jaarbasis) variant B: Nederlands als 3-uursvak (ca. 108 uren op jaarbasis) variant C: Nederlands als 2-uursvak (ca. 72 uren op jaarbasis) Deze drie varianten kunnen ook ter inspiratie dienen als Nederlands geperiodiseerd wordt. Als Nederlands in jaar 1 bijvoorbeeld alleen in het eerste half jaar wordt aangeboden als 4-uursvak (dus ongeveer 18 weken x 4 uur = 72 uur), kan worden uitgegaan van variant C. Variant A: Nederlands als 4-uursvak (voorbeeld) In variant A worden de drie projecten en alle lessen Studievaardigheid uitgevoerd buiten de lesuren van het vak Nederlands. Deze onderdelen hebben immers meerwaarde voor alle andere vakken in de onderbouw. Voor Nieuw Nederlands deel 1 is dan ongeveer 144 uur vereist, oftewel 36 weken à 4 uur. Bijvoorbeeld: Maak de lessen Studievaardigheid onderdeel van de mentorlessen of van een aparte cursus Studievaardigheid. Plan de drie projecten in de algemene projecttijd in, in samenwerking met andere vak- en leergebieden. Of: maak in overleg met de onderbouwcollega s andere keuzes.

20 Nieuw Nederlands 4 e editie, 2 vmbo-basis, docentenhandleiding 20 Variant B: Nederlands als 3-uursvak (voorbeeld) In variant B vindt net als in variant A overheveling plaats van de projecten en van Studievaardigheid naar andere uren in het rooster. Daarnaast worden sommige onderdelen versneld, beperkt of geïntegreerd uitgevoerd, bijvoorbeeld Grammatica, Spelling en Fictie. Voor Nieuw Nederlands deel 1 is dan ongeveer 108 uur vereist, oftewel 36 weken à 3 uur. Bijvoorbeeld: Maak de lessen Studievaardigheid onderdeel van de mentorlessen of van een aparte cursus Studievaardigheid. Plan de drie projecten in de algemene projecttijd in, in samenwerking met andere vak- en leergebieden. Combineer het onderdeel Grammatica met het onderwijs in een moderne vreemde taal. Verkort het onderdeel Spelling binnen de uren Nederlands en maak spelling tot inzet van alle vakken. Verkort het onderdeel Fictie tot twee lessen per hoofdstuk en integreer overige aspecten van Fictie met kunst- en cultuurvakken. Of: maak in overleg met de onderbouwcollega s andere keuzes. Variant C: Nederlands als 2-uursvak (voorbeeld) In variant C is met 2 uur per week op jaarbasis ongeveer 72 uur beschikbaar. Bijvoorbeeld: Kies alleen voor de onderdelen die sterk op communicatieve vaardigheden gericht zijn, bijvoorbeeld Lezen, Spreken/kijken/luisteren en Schrijven. Kies alleen voor die onderdelen die bij andere domeinen niet of niet voldoende aan de orde komen, bijvoorbeeld: Schrijven, Studievaardigheid, Spelling en Fictie. Of: maak in overleg met de onderbouwcollega s andere keuzes. 5.3 NIEUW NEDERLANDS IN SCENARIO 2 In scenario 2 wordt uitgegaan van aparte vakken waarbij samenhang wordt bereikt door projecten waaraan verschillende vakken tegelijk deelnemen. De verhouding tussen vakuren en projecturen kan verschillen. Sommige scholen kiezen bijvoorbeeld voor 50% vaklessen en 50% projecttijd. Er zijn tal van andere opties om projecten in scenario 2 een plaats te geven. Bijvoorbeeld: keuzewerktijd: leerlingen voeren in de reguliere keuzewerktijduren een project uit, bijvoorbeeld het 5 e en 6 e lesuur op woensdagmiddag projectdagdelen: in het rooster worden voor een bepaalde periode, bijvoorbeeld vier weken, dagdelen vrijgepland voor het werken aan een project projectrooster: in het rooster wordt bijvoorbeeld twee keer per jaar één week ingepland voor het werken aan een schoolbreed project of aan het werken aan een project naar keuze Nieuw Nederlands biedt drie projecten aan. Eén project kost ongeveer 6 lessen maar kan gemakkelijk worden uitgebreid door het aantal bronnen uit te breiden of door de complexiteit van bronnen te vergroten. Ook kan het eindproduct in omvang worden vergroot. Verder kan de inhoudelijke reikwijdte van het project toenemen door leerstof of vaardigheden uit andere domeinen een grotere rol te laten spelen. De samenhang met andere vak- en leergebieden is als volgt: Projecten Hoofdstuk 2: Altijd en overal feest! Hoofdstuk 4: Hoe leef ik gezonder? Hoofdstuk 6: Boosheid: wat doe je eraan? Relatie met andere vak- en leergebieden mens en maatschappij, kunst en cultuur (presentaties) mens en natuur, met name biologie en verzorging; kunst en cultuur (presentaties) mens en maatschappij, bewegen en sport (zelfverdediging); sociaal-communicatieve vaardigheden of drama De volgende onderdelen van Nieuw Nederlands spelen een belangrijke voorwaardelijke rol bij de uitvoering van projecten in andere domeinen: Lezen Spreken/kijken/luisteren