Technologiestichting STW. Jaarverslag 2003

Transcriptie

1 Technologiestichting STW Jaarverslag 2003

2

3 Inhoud 3 Jaarverslag Technologiestichting STW Jaaroverzicht _ Het Innovatieplatform _ EZ en OCW _ Veranderende kennisinfrastructuur _ Overheidsinvesteringen in de kennisinfrastructuur (Bsik) _ Open Technologieprogramma () _ Behandelingsduur projectvoorstellen _ Universitaire faciliteiten _ Nulaanstellingen _ De overheid als gebruiker _ Uitvindersvergoeding _ Chemische Wetenschappen _ Kennishandelexpertise _ Simon Stevin Meesterschap _ Andere STW-Programma s _ NWO-programma s en thema s _ interview PROF.DR. JOHN JANSEN _ NGT.6205 _ EZ _ Bijzondere taken _ Internationaal _ Financiële highlights Bestuur en Bestuursraad Bureau Diversen _ STW in de pers _ Lidmaatschappen en adviezen Tot slot Conferenties, workshops en symposia Prijzen en eerbewijzen _ figuur 15 t/m 17 _ tabel 4 t/m 7 _ figuur 18 t/m 20 _ tabel 8 Toepassing en kennishandel Kennisdiffusie, Kennisdisseminatie, Valorisatie, Utilisatie, Innovatie _ Overzicht totale octrooiportefeuille Resultaten in 2003 _ Vijf nieuwe ondernemingen _ Octrooiaanvragen _ Octrooikosten _ Overeenkomsten _ Inkomsten Onderzoek Inleiding Programmatisch activiteiten in 2003 _ interview DR. ANTON VEDDER _ ETC.5963 In 2003 lopend onderzoek _ Eerder gehonoreerde projecten _ interview DR.IR. MICHIEL MÜLLER _ ABI.4929 _ interview DR.IR. RICHARD HEUSDENS _ DEL.4625 _ interview DR.IR. HENNY SPAAN _ EWO.5423 _ interview DR.IR. MARCEL TER BRAKE _ TTF.5677 _ interview DR. HANS HELDER _ WBI.4725 _ Gehonoreerde projecten in 2003 _ interview PROF.DR. JOKE BOUWSTRA _ LGT.6117 _ Beëindigde projecten in _ interview IR. PETER SOMERS EN Statistische gegevens _ tabel 1 _ figuur 1 _ figuur 2 en 3 _ figuur 4 t/m 6 _ figuur 7 en 8 _ tabel 2 en 3 _ figuur 9 t/m PROF.DR.IR. JOSEPH BRAAT _ DTN.4323 Lijst van gebruikers Jurykamers en commissies Lijst van afkortingen Financieel verslag

4 4 jaarverslag 2003 Bestuur Prof.dr.ir. P.M. Dewilde, voorzitter Technische Universiteit Delft Prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt, vice-voorzitter Universiteit Twente Mw.dr. E.M.M. de Brabander-Van den Berg DSM Fine Chemicals Dr. F.J.A.M. Greidanus Philips Research Laboratories Ir. D.Ph. Schmidt TPD-TNO 1 Prof.dr. F.W. Saris Universiteit Leiden 2 Bestuursraad Prof.dr. P.M.G. Apers Universiteit Twente Prof.dr.ir. D.H. van Campen Technische Universiteit Eindhoven 3 Prof.dr. W.M.J. van Gelder Technische Universiteit Eindhoven, Numico 3 Ir. N.G. Ketting Commissie MER 4 Dr. C.J. Kroese Kadaster 5 Prof.dr. J.H. van Lint Technische Universiteit Eindhoven Mw.dr. M.J. de Nie-Sarink Shell Pensioenfonds Beheer BV Ir. A.A.J. Reuver IBM Nederland NV 5 Prof.dr.ir. K. van t Riet S&P-TNO (sinds oktober niet meer werkzaam bij TNO) Ir. J.A. Roels Gist-Brocades BV Prof.dr. F.W. Saris Universiteit Leiden 6 J.F. Sistermans Universiteit Twente 3 Prof.dr.ir. G. van Straten Wageningen Universiteit Prof.dr.ir. C.T. Verrips Unilever Research Laboratorium 7 Dr. S. Wittekoek ASML BV Ir. D.Ph. Schmidt vertegenwoordiger TNO 2 Prof.ir. J. Witteveen vertegenwoordiger KIvI 4 Directie Drs. F.J.G. van de Linde 8 Dr. C.A.M. Mombers 9 Dr. J.W. Maas 10 Mw. R.L.C. Wijnans 1 sinds februari 2 tot februari 3 tot maart 4 tot december 5 sinds juni 6 sinds mei 7 tot juli 8 tot november 9 sinds november waarnemend directeur 10 sinds 8 december directeur

5 Jaaroverzicht 5 Het jaar 2003 kan zonder meer worden gekenschetst als het jaar van de ontdekking van de innovatie. Na jaren van moeizaam pleidooi bij de politiek voor versterking van het wetenschappelijk onderzoek werd innovatie tot veler verrassing één van de thema s in de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen. In navolging van D 66 hebben ook de andere politieke partijen zich over dit onderwerp uitgesproken, waardoor de politieke bewustwording omtrent het belang van onderwijs en onderzoek voor onze economie en samenleving in het afgelopen jaar enorm is toegenomen. De haperende economie en de Lissabon-doelstelling om Europa in 2010 tot de meest dynamische en concurrerende kenniseconomie van de wereld te maken, hebben ongetwijfeld geholpen om die bewustwording te vergroten. Voor STW is in deze context in 2003 een aantal gebeurtenissen van bijzondere betekenis geweest, namelijk de instelling van het Innovatieplatform, de Innovatiebrief, het Wetenschapsbudget en het kabinetsbesluit om 800 miljoen euro te investeren in de kennisinfrastructuur. Het Innovatieplatform Met de instelling van het Innovatieplatform onder leiding van de minister-president geeft de overheid duidelijk aan dat het haar menens is met de realisatie van de Europese ambitie. De politieke aansturing van ons nationale innovatiesysteem, waarvan publieke R&D een belangrijk onderdeel is, moet helpen om obstakels bij de afstemming van de vraag en het aanbod van nieuwe kennis uit de weg te ruimen en om een nieuw elan te geven aan de synergie tussen publieke en private partijen. Voor STW is deze gebeurtenis van bijzondere betekenis omdat de doelstellingen van het Platform raken aan de kern van de STW-missie, namelijk bevordering van goed technisch wetenschappelijk onderzoek en de toepassing daarvan door gebruikers, in merendeel het bedrijfsleven. Op basis van haar ervaringen op het gebied van publiek-private samenwerking heeft STW dit platform niet alleen gewezen op het belang van kiezen op kwaliteit en scheppen van ruimte voor nieuwe ideeën, maar ook op de noodzaak de kloof te overbruggen tussen het eindproduct van universitair wetenschappelijk onderzoek en de start van het innovatieproces binnen een private onderneming. In de praktijk is het nog vaak zo dat een onderzoeker meent dat het academische ei is gelegd, maar dat zijn klant, met name de (MKB-)ondernemer nog met de vraag zit hoe dit ei moet worden uitgebroed. In navolging van het al vele jaren zeer succesvolle Small Business Innovative Research programme (SBIR) in de Verenigde Staten heeft STW bij het Innovatieplatform en bij leden van de Tweede Kamer gepleit, of liever gezegd wederom gepleit, voor een Nederlandse variant op dat programma. STW zal in het komende jaar met andere partijen de haalbaarheid verkennen van een dergelijk Nederlands initiatief. EZ en OCW Met de Innovatiebrief en het Wetenschapsbudget 2004 hebben de ministers van Economische Zaken en Onderwijs Cultuur en Wetenschap duidelijk het signaal afgegeven dat de overheid keuzes wil maken in de te stimuleren onderzoeksrichtingen en streeft naar focus en massa, excellentie en waardecreatie. De gebieden ICT, genomics en nanotechnologie zijn daarbij benoemd tot nationale prioriteiten. Gezien het open karakter van het Open Technologieprogramma () van STW, dat vroegtijdig ruimte biedt aan nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen met goede perspectieven voor utilisatie, is het niet te verwonderen dat deze terreinen ook prominent bij STW figureren. Wij begrijpen dat de overheid uitdrukkelijk inzet op deze terreinen. Nederland is echter niet uniek in haar keuze voor de drie genoemde speerpuntgebieden, wat moge blijken uit het feit dat goede onderzoekers binnen een internationaal referentiekader werken en in die optiek ook hun bench marks plaatsen. Door nationale stimulering

6 6 Jaaroverzicht jaarverslag 2003 van specifieke onderzoeksgebieden kan onze internationale impact enorm verbeteren. In die zin steunen wij het overheidsbeleid. Wel is te hopen dat niet de illusie ontstaat dat met tijdelijke maatregelen of met een tijdelijke aansturing grote structurele effecten kunnen worden bereikt. Veel zal afhangen van de manier waarop de nieuwe beleidsmaatregelen hun structurele inbedding krijgen. Veranderende kennisinfrastructuur De Nederlandse kennisinfrastructuur, of althans de aansturing daarvan, was in 2003 flink in beweging. De vorming van onderzoeksconsortia, de toenemende gerichtheid op waardecreatie en innovatie, de stroomlijning van het EZ-instrumentarium, de toenemende centrale regie over publiek onderzoek op deelterreinen, de toenemende behoefte aan kenniswerkers in de maatschappij, de samenwerking van de drie Technische Universiteiten, het zijn alle elementen in deze dynamiek. STW wil hierin bewust meebewegen. Temeer ook omdat de inzet voor het nieuwe beleid sterk appelleert aan de missie van STW. Daarom kiezen wij voor de komende tijd voor een verdere uitbouw van het goede dat STW aan Nederland BV te bieden heeft, namelijk: bevordering van goed technologisch onderzoek, transparantie in aanpak en besluitvorming, expertise op het gebied van kennisbescherming en -exploitatie en dienstverlening in publiek-private samenwerking. STW beschouwt het als kern van haar activiteit en blijft daaraan in de toekomst grote waarde hechten. In aansluiting daarop wil STW nadrukkelijk bijdragen aan de dynamiek in het onderzoeksveld en aan de beantwoording van relevante onderzoeksvragen uit de marktsector. Dit houdt in dat wij in de komende jaren actiever zullen zoeken naar mogelijkheden om schaalgrootte en samenhang in onderzoeksactiviteiten te bevorderen en om doorstroming van kennis in de innovatieketen te stimuleren. Zoals in dit jaarverslag beschreven, hebben wij hiervoor voldoende aanknopingspunten. Het -netwerk biedt een uitstekende basis om op verder te bouwen. In 2004 zullen de mogelijkheden worden verkend om, met behoud van de openheid van de STW-aanpak, nieuwe onderzoeksactiviteiten te starten met (clusters van) bedrijven en goede onderzoeksgroepen (al dan niet programmatisch). Dit om het starten van bedrijven te stimuleren en om meer programma s (al dan niet in samenwerking met derden) uit te voeren. Er zal aansluiting worden gezocht bij het nieuw te ontwikkelen programmatisch instrument van EZ en bij de bestaande samenwerking met spelers als NWO, de regieorganen en Senter. Het veld van onderzoekers en gebruikers heeft tijdens de evaluatie van STW in 2001/2002 aangegeven grote waardering te hebben voor de werkwijze van STW. Deze reputatie willen wij in de komende jaren graag blijven waarmaken, ook in de nieuwe taken en programma s die naast het zullen worden opgepakt. Overheidsinvesteringen in de kennisinfrastructuur (Bsik) Het besluit van het kabinet om ruim 800 miljoen euro te investeren in de kennisinfrastructuur betekent voor STW werk aan de winkel. Wij voelen ons zeer vereerd dat de consortia van NanoNed, het grootste project in het kader van Bsik (95 miljoen euro) en van Tissue Engineering (25 miljoen euro) onze organisatie hebben gevraagd de uitvoering van deze projecten te verzorgen. Tissue Engineering zal worden uitgevoerd in samenwerking met ZonMW. De taken van STW betreffen daarbij niet alleen de financieel-administratieve afhandeling en het bestuurssecretariaat, maar ook de onderzoeksbegeleiding door middel van gebruikerscommissies en de inbreng van expertise en dienstverlening op het gebied van kennisbescherming en kennishandel. Ten derde is STW betrokken bij de uitvoering van het project Freeband Communication (30 miljoen euro). In dit geval is STW onderuitvoerder voor het Telematica Instituut en neemt zij de monitoring van onderzoeksprojecten voor haar rekening. Uitvoering van deze Bsik-projecten betekent niet alleen een uitbreiding

7 jaaroverzicht 7 voor het STW-bureau, maar ook een verandering van de positionering van STW in het veld. Het vertrouwde STW-imago, gebaseerd op het Open Technologieprogramma, ondergaat met de uitvoering van NanoNed en Tissue Engineering een duidelijke differentiatie. Zo zal STW in de hierboven genoemde dynamiek ook in de komende tijd de nodige veranderingen ondergaan. De aandacht voor kwaliteitsbewaking, transparantie, kennisbescherming en -exploitatie bij het onderzoek zullen echter sleutelelementen in onze werkzaamheden blijven. Dat Bsik en voor elkaar geenszins wezensvreemde activiteiten zijn, moge blijken uit het feit dat veel STW-onderzoekers deelnamen in deze derde investeringsronde, ook bij projecten waarin STW niet betrokken was. Een leuke bijzonderheid daarbij was dat het best beoordeelde Life Sciences voorstel ( Ecogenomics ) werd ingediend door BioDetection Systems, een bedrijf dat voortkwam uit -project WBI Open Technologieprogramma () Het, één van de kernactiviteiten van STW, kreeg in 2003 een uitbreiding in de vorm van 63 nieuw gehonoreerde projecten op velerlei terrein. Daarnaast werden in dit jaar ook 184 nieuwe voorstellen ingediend. Soms voor STW zeer verrassende nieuwe onderwerpen, zoals Aids in Africa: affordable HIV stageing (het snel opsporen van HIV-infecties, project TGT.6146), maar ook initiatieven die aansluiten bij bestaande STWthema s zoals Genomics, Schone en Zuinige Verbranding, Scheidingstechnologie en Wiskunde Toegepast. In het heeft ieder onderzoeksinitiatief van voldoende hoge kwaliteit een kans. Dit is één van de weinige mogelijkheden tot financiering van vernieuwende toepassingsgerichte onderzoeksplannen, waarvoor gewoonlijk nog geen speciale programma s bestaan of waar een multidisciplinaire uitvoering noodzakelijk is. In het worden nieuwe trends in het onderzoeksveld daarom vaak al in een vroeg stadium zichtbaar. In dit jaarverslag geven wij voor het eerst inzicht in gebieden waarin wij bijzondere activiteit signaleren (zie tabel 1). Daarnaast zijn er natuurlijk ook gebieden waarop wij minder projecten krijgen. Dat kan duiden op een geringer belang van het onderwerp, maar het kan ook het gevolg zijn van nieuwe programma s die door derden worden uitgevoerd. Omdat men wellicht kan denken dat een open programma weinig samenhang vertoont, hebben wij onlangs een nadere analyse gemaakt van de portefeuille die STW sinds 1990 heeft opgebouwd (zie kader op pagina 11). Men mag concluderen dat het onderzoek plaatsvindt in een uitgebreid netwerk van samenwerkende onderzoeksgroepen met daaromheen een uitgebreid netwerk van bedrijven en andere gebruikers. Het aantal losse projecten, dat wil zeggen projecten van een onderzoeksgroep die geen connecties heeft met andere STW-onderzoeksgroepen, is in feite klein, minder dan 10 procent. Een opvallende constatering is dat onderzoeksgroepen van verschillende onderzoeksinstellingen in het kader van het vaker met elkaar samenwerken (namelijk bij meer dan dertig procent van de projecten) dan in het geval van speciale programma s (minder dan twintig procent van de projecten). Soms nemen zelfs vier verschillende onderzoeksinstellingen deel in de uitvoering van een project. Hieruit kan men concluderen dat de vrije formule van het volop ruimte biedt tot zelforganisatie, dat wil zeggen organisatie vanaf de werkvloer in plaats van bovenaf. De dominante aanwezigheid van de grote vijf Nederlandse R&D-bedrijven en van organisaties als TNO en DLO is niet verrassend. Wel valt op dat deze invloed afneemt. Het -netwerk is dynamisch. Door het starten van nieuwe projecten worden steeds nieuwe samenwerkingsrelaties en nieuwe gebruikerscontacten aangegaan die aansluiten bij actuele behoeften in onderzoek en markt.

8 8 Jaaroverzicht jaarverslag 2003 tabel 1 bijzondere activiteiten in het onderzoeksveld Toelichting Multidisciplinair onderzoek, met inbreng vanuit onder andere werktuigbouwkunde, natuurkunde en scheikunde (bijvoorbeeld miniaturisering, stromingsonderzoek en nieuwe materialen). Imaging technieken (bijvoorbeeld voor de reductie en localisering van röntgenstraling). Met name voor network-on-chip (een meta-chip die zo is georganiseerd dat taken parallel uitgevoerd kunnen worden, waardoor de communicatie geminimaliseerd wordt) en tile-based architectuur (combinatie van verschillende taak-specifieke en generieke processoren, waarbij een van de processoren moet beslissen hoe een metataak in taken opgedeeld wordt en welke processor welke taak doet). Mogelijkheden om automatisch een serieel omschreven programmeercode om te zetten naar parallelle computercode. Voor controlerende en sturende functies in technisch ingewikkelde processen, bijvoorbeeld toepassingen van MEMS. Het inzetten van genomics-kennis voor betere voedingsmiddelen en gezondheidsbevordering. Technieken om verband te leggen tussen eigenschappen van materialen op verschillende schalen, bijvoorbeeld eigenschappen die op kleine schaal worden vastgesteld en de extrapolatie daarvan naar grotere schalen. Toepasbaar in vakgebieden, zoals civiele techniek, werktuigbouwkunde, lucht- en ruimtevaarttechniek en materiaalkunde. Nog geen proven technology Numerieke technieken zijn nu pas geschikt om grip te krijgen op het beter begrijpen van de fundamenten van het verbrandingsproces (stroming, turbulentie en verbranding). Samen met FOM werkt het STW-Platform Schone en Zuinige Verbranding aan een programma om op fundamenteel gebied doorbraken te bewerkstelligen. Wiskundig onderzoek voor toepassing in de financiële sector. Dit sluit aan op het programma Wiskunde Toegepast. Geen nieuw onderwerp, wel nieuwe wegen: in de milieubiotechnologie zijn er het anammox proces en het sulfide oxidatie proces voor ontzwaveling van brandstof. Beide processen zijn ontstaan uit eerdere STWprojecten en genereren duidelijk utiliseerbare kennis. Integratie van protocollen, fysieke optische netwerkarchitectuur en de daarvoor benodigde optische componen- ten met onderlinge afstemming tussen de software en de hardware. Afstemming tussen 1) de informatici (de protocol-ontwikkelaars) 2) de ontwerpers van fysieke netwerkarchitecturen en 3) de componenten en devices ontwikkelaars. Ontwikkelingen op het gebied van antennes, ook in de mobiele communicatie. In een globale ICT infrastructuur zoals steeds meer gangbaar wordt, zal de traditionele computerveiligheid niet meer afdoende zijn: zij moet op alle niveaus geïntegreerd worden. Het gloednieuwe Sentinels-programma ( gaat hierover. Omnipresent computing of ambient intelligence. Computers zijn overal. Overal is informatie en intelligentie beschikbaar. Hiermee sterk verband houdend: embedded systems en Sentinels. Software-architectuur en ontwerp op systeemniveau: een poging om de kennis en het inzicht van systeemontwerpers te abstraheren en hier een gedegen en onderbouwde methode van te maken. Dit kan ook om gemengde hardware/software projecten gaan. Ook hier een verband met embedded systems en met het programma JACQUARD. Gebied Medische technologie Parallel programmeren Geïntegreerde werktuigkundige en elektronischesystemen Nutritional genomics Multi-scale modelling Verbrandingsprocestechnologie Financiële wiskunde Ontzwaveling en (de)nitrificatie Optische netwerken en schakelingen Radartechnologie Cybersecurity Ubiquitous intelligence Software Engineering

9 jaaroverzicht 9 Gebied Toelichting Toepassingen van magnetisme In micro-elektronica, magnetisch koelen, magnetische sensoren. Ook voor het meten van kleine of hoogfrequente electromagnetische signalen (bijvoorbeeld hartpuls): squids, MRI. Local drug delivery Nieuwe wijzen van aanpak voor dit aloude doel, bijvoorbeeld met behulp van ultrageluid. Nanotechnologie Manipulatie op nanoschaalvan vloeibare kristallen en toepassingen van quantum dots: Voorbeelden van nanotechnologische ontwikkelingen die aansluiten op het Bsik-programma NanoNed. Gebieden waarop verder veel projecten bij STW lopen, zijn: milieu en duurzaamheid, embedded systems, miniaturisatie (microsysteem technologieën, lab-on-a-chip), multi-media, convergentie en integratie van systemen, breedband ICT (met name op het onderdeel mobiel), adaptive systems (een onderdeel van neurale netwerken), microreactortechnologie en scheidingstechnologie. Behandelingsduur projectvoorstellen De in ons vorige jaarverslag genoemde doelstelling om de behandelingsduur van projectvoorstellen te verkorten tot gemiddeld zes maanden is gehaald. Deze was in het afgelopen jaar namelijk 5,9 maanden met een standaarddeviatie van 1,9 maanden (gemeten van het moment van acceptatie van het voorstel tot de datum van het besluit door het STWbestuur). De spreiding in de behandelingsduur hangt samen met enerzijds de mogelijkheid van continue indiening (denk aan de invloed van vakantietijd) en anderzijds het feit dat omvangrijke projecten, of projecten met een complexe situatie rond de intellectuele eigendomsrechten, soms een langere behandelingsduur vergen. Universitaire faciliteiten Naar aanleiding van een aantal voorkomende situaties heeft het STWbestuur zich in de loop van het jaar gebogen over vragen betreffende kosten van universitaire faciliteiten, nulaanstellingen van projectleiders en de soms dubbele rol van de overheid als onderzoeksfinancier én als gebruiker. Met enige regelmaat kreeg STW vanuit het veld verzoeken om interne doorberekeningskosten voor facilitaire voorzieningen te vergoeden. Het bestuur besloot echter de oude beleidslijn te handhaven, namelijk dat STW wel bereid is om gebruiksgoederen en investeringskosten voor haar rekening te nemen, maar dat de onderzoeksinstelling verantwoordelijk blijft voor alle overige (exploitatie) lasten van universitaire voorzieningen. De Colleges van Bestuur van de universiteiten zijn hiervan per brief op de hoogte gesteld. Zo blijft dus het uitgangspunt van kracht dat STW-projecten een gezamenlijke activiteit zijn, met een gezamenlijke aanspraak op kenniseigendom, van STW en onderzoeksinstelling. Nulaanstellingen Bij onderzoekers met een nulaanstelling bij een universiteit die bij STW een project verwerven, kan de situatie ontstaan dat de universiteit zich niet gebonden acht aan de hiervoor beschreven infrastructurele inbreng in het onderzoek. Bovendien is in een dergelijke situatie de kenniseigendom van de universiteit niet geregeld (de universiteit is dan de facto geen werkgever). Omdat een dergelijke situatie ongewenst is, besloot het STWbestuur om onderzoekers met een nulaanstelling niet langer toe te laten als aanvrager. Alleen wetenschappelijk personeel (UD s, UHD s en hoogleraren, niet aio s en post-docs) met een bezoldigd dienstverband bij de universiteiten of bepaalde instituten

10 10 Jaaroverzicht jaarverslag 2003 voor wetenschappelijk onderzoek kunnen indienen. In geval van emeriti zal het Bestuur de zaak per geval bezien, waarbij altijd de voorwaarde zal gelden dat de universiteit de beschikbaarheid van infrastructuur garandeert en dat de intellectuele eigendomsrechten zijn geregeld. STW zal de kwestie van de nulaanstellingen te zijner tijd met de VSNU bespreken. De overheid als gebruiker In 2000 heeft STW voor de categorie projecten met een budget groter dan euro de regel ingevoerd dat gebruikers een bijdrage in de onderzoekskosten moeten leveren, in geld dan wel in natura. Deze zogeheten staffelbijdrage is ingevoerd om te voorkomen dat een te groot deel van het -budget wordt besteed aan omvangrijke, veelal samenwerkingsprojecten. Momenteel is meer dan 30 procent van het aantal projecten groter dan euro. In het geval dat de overheid optreedt als (meebetalende) gebruiker in STWonderzoek, moet men zich vanwege de Europese mededingingswetgeving afvragen of een dergelijke extra steun is geoorloofd. Het bestuur concludeerde dat de overheid als een private gebruiker moet worden beschouwd wanneer er sprake is van tegenprestatie of winstoogmerk in ruil voor de bijdrage. Voor het overige kan worden volstaan met de bestaande STW-werkwijze: een gebruikersbijdrage moet nieuw, specifiek en inzichtelijk zijn en de eventuele claims wat betreft tegenprestatie moeten in overeenstemming zijn met het STW-kennishandelbeleid. Uitvindersvergoeding In één geval is de rechter er aan te pas gekomen. Het betreft een exonderzoeker op een STW-project die aanspraak maakt op een persoonlijke vergoeding voor zijn uitvinderschap (Rijksoctrooiwet 1995 artikel 12.6). In eerste instantie heeft de rechter NWO/STW in het gelijk gesteld. De zaak loopt echter nog in hoger beroep. In de loop van 2004 zal de Centrale Raad van Beroep zich hierover buigen. Chemische Wetenschappen In het kader van het werd ook in het afgelopen jaar samengewerkt met het NWO-gebied Chemische Wetenschappen (CW), dat een aantal onderzoeksprojecten begeleidde en daarvoor de kennishandel verzorgde. Het aantal lopende chemische onderzoeksprojecten nam in 2003 verder af tot ongeveer 55 stuks. Dit ging gepaard met een herschikking van de werkverdeling binnen het CW-bureau. Naast het werkt STW samen met CW in enkele programma s, zoals het programma Scheidingstechnologie. De afspraak is gemaakt dat STW en CW beurtelings de administratie van dergelijke samenwerkingsprogramma s voor hun rekening nemen om de uitvoering niet al te gecompliceerd te maken. Kennishandelexpertise Ten aanzien van de kennishandel willen wij op deze plaats vermelden dat STW ook buiten het kader van het haar diensten aan NWOgebieden en aan derden aanbiedt waar het gaat om ondersteuning van kennisbescherming en juridische kennishandelzaken. STW en het Algemeen Bestuur van NWO blijven er naar streven om binnen de eigen NWO-organisatie een eenheid van beleid en praktijk tot stand te brengen in kennisbescherming en kennisoverdracht. In het komende jaar wil STW zich bezinnen op de vraag hoe zij beter invulling kan geven aan deze expertisefunctie (zie verder hoofdstuk Toepassing en kennishandel). In samenwerking met VNO/NCW gaven wij actief ondersteuning aan de ontwikkeling van een algemeen universitair octrooibeleid, alsook aan het totstandkomen van algemene richtlijnen voor publiek private samenwerking in de vorm van een Memorandum of Understanding. Het doel daarvan is om de formulering van een beleid en de naleving daarvan beter aan elkaar te koppelen.

11 jaaroverzicht 11 figuur 1 de STW-gebruikerscontacten in 2003 In de loop van de jaren heeft STW een uitgebreid netwerk van samenwerkende onderzoekers en gebruikers opgebouwd. Vrijwel ieder nieuw -project draagt bij aan een verdere uitbouw van dit netwerk of aan het leggen van nieuwe verbanden. Door de projectmatige aanpak van het is er sprake van een continue dynamiek. Deze dynamiek is mede een gevolg van ontwikkelingen in de omgeving van kennisinstellingen. Bedrijven veranderen van interesse of van strategie, veranderen soms van eigenaar of houden op te bestaan, met als gevolg dat verbanden tussen publieke en private partijen in het onderzoek worden aangegaan of verbroken. Het STW-netwerk geeft een continue afbeelding van nieuwe bewegingen in het onderzoeksveld. In een terugblik op de periode vanaf 1990 heeft het STW-netwerk met ongeveer 1300 verschillende bedrijven en gebruikersorganisaties te maken gehad. Daar komt bij het aantal gebruikers waarmee contracten zijn gesloten en die niet in gebruikerscommissies waren vertegenwoordigd. Zo n 600 verschillende bedrijven namen in die periode meerdere malen deel in het, waarbij sommige, zoals de grote vijf, zeer frequent in STW-onderzoek participeerden. Zoals figuur 1 aanduidt, waren de grote vijf in deze periode dominant aanwezig. Gezamenlijk namen zij deel in 56 procent van de STW-gebruikerscommissies. Daarnaast zijn ook organisaties zoals TNO, DLO en de GTI s belangrijke afnemers van STW-onderzoek. Gezamenlijk namen zij deel in 40 procent van alle projecten, waarmee duidelijk wordt dat deze organisaties net als de grote bedrijven 2% overige niet-academische gebruikers 3% overheid 21% bedrijven (grote vijf) 6% ziekenhuizen Philips Shell 13% TNO/DLO/GTI s Akzo DSM Unilever uitgebreide relaties onderhouden met de overige kennisinfrastructuur. Een opvallende trend in de periode is dat de representatie van de grote vijf in het STW-netwerk afneemt. In deelname aan het aantal gebruikerscommissies uitgedrukt is hun aanwezigheid in de tweede helft van deze periode teruggelopen met ongeveer 14 procent ten opzichte van de eerste helft. Voor Philips was er zelfs sprake van een afname met 23 procent, ook al blijft Philips voor STW verreweg de grootste speler. Deze verschuiving voltrekt zich tegen de achtergrond van een aantal ontwikkelingen. Grote bedrijven als Shell, Akzo en KPN sloten centrale research laboratoria. Akzo verkocht Organon Teknika en diverse veredelingsbedrijven verkochten of sloten hun R&D-vestiging. Andere NWO-geledingen en onderzoeksorganisaties hebben in de loop van de jaren 55% bedrijven (overige) steeds meer onderzoeksprogramma s opgezet met vooral de grote bedrijven. Dergelijke programma s hebben in hoofdzaak een fundamenteel wetenschappelijke inslag en zijn minder gericht op kennishandel en daadwerkelijke toepassing. Het STW-kennishandelbeleidbetekent voor de grote bedrijven soms een hindernis, wanneer die kennis via andere wegen zonder commerciële voorwaarden beschikbaar is. Deze ontwikkelingen zijn ongetwijfeld van invloed geweest. Tegenover deze afname in de vertegenwoordiging van de grote vijf staat een toestroom van kleinere bedrijven en de opkomst van het aantal buitenlandse partners. Steeds vaker heeft STW te maken met buitenlandse contractpartners. Er komen dus meer spelers op de markt. In 2003 namen 261 nieuwe gebruikers deel in STW-gebruikerscommissies, waaronder 61 buitenlanders.

12 12 Jaaroverzicht jaarverslag 2003 Simon Stevin Meesterschap Tijdens de startconferentie van het gezamenlijke ZonMW/STW-programma Tissue Engineering op 7 november werd aan prof.dr. J.A. Jansen (Universitair Medisch Centrum St. Radboud) het Simon Stevin Meesterschap uitgereikt. De prijs is aan hem toegekend voor zijn grote verdiensten op het gebied van biomaterialen en tissue engineering. Het belangrijkste thema van het werk van John Jansen (1953) is Wondgenezing rondom implantaten, dat wil zeggen, hoe cellen en lichaamsweefsels reageren op implantaatmaterialen en hoe beschadigde weefsels op een zo natuurlijk mogelijke wijze kunnen herstellen. Met de euro, die aan het Meesterschap is verbonden, gaat prof. Jansen een nieuw botcement ontwikkelen op basis van calciumfosfaat. Zie ook de toelichting van het SSM-programma in het hoofdstuk Onderzoek op pagina 49. Een interview met prof. Jansen staat op pagina 14. Uitreiking van de Simon Stevin Meesterschapsprijs door vice-voorzitter van STW prof.dr.ir. D.N. Reinhoudt (l) aan prof.dr. J.A. Jansen (r) Andere STW-Programma s Als nieuwe programma-activiteiten van STW zijn voor dit jaar te noemen NanoImpuls en Sentinels (zie ook het hoofdstuk Onderzoek). Met NanoImpuls, een Impulsprogramma van EZ, werd een forse stimulans gegeven (23 miljoen euro) van het nanotechnologisch onderzoek in Nederland met het doel om de nationale krachten op dit terrein te versterken en te bundelen. STW zal voor dit programma de bureautaken verzorgen, evenals voor het Bsikprogramma NanoNed. De definitieve start van Sentinels (dit onderzoek is gericht op veiligheid van ICT, netwerken en informatiesystemen) werd mogelijk gemaakt door een toezegging van 2,5 miljoen euro door EZ. NWO besloot al eerder 2,5 miljoen te investeren in dit programma, dat inclusief de eigen bijdrage van STW en bedrijfsbijdragen een omvang zal hebben van ongeveer 10 miljoen euro voor acht jaar. Op het gebied van genomics nam het STW-bestuur het besluit om in het kader van de samenwerking met de IOP-programmacommissie een bedrag van 1,8 miljoen euro te investeren in technologieontwikkeling voor proteomics (zie paragraaf Genomics op pagina 40). Voor de overige genomics-activiteiten wordt getracht om in overleg met het Nationaal Regieorgaan Genomics verdere invulling te geven aan het geoormerkte -genomicsbudget (5 miljoen euro per jaar voor vijf jaar) dat het Algemeen Bestuur van NWO in 2001 aan STW heeft toegezegd. De besluitvorming over deze invulling verloopt echter langzamer dan gehoopt, zodat wij voor het derde jaar op rij geen gebruik hebben kunnen maken van dat toegezegde accres. Op het totaal van de STW-begroting bezien, werd met de nieuwe programma s Sentinels en Genomics dit jaar 8,1 procent van het budget uitgegeven aan speciale programma s buiten het (zie figuur 3). Dit is nog onder de richtlijn die de financiers NWO en EZ naar aanleiding van de evaluatie voor STW hebben vastgesteld. Echter in 2002 en 2003 zijn door STW uit -middelen voor de programma s JACQUARD, Sentinels, Scheidingstechnologie en PROGRESS II verplichtingen aangegaan, zodat binnen enkele jaren aan deze richtlijn zal worden voldaan. In 2003 is uit het -basisbudget 9 miljoen euro toegekend aan speciale programma s. In de komende jaren zullen de STWprogramma-activiteiten nog verder worden uitgebreid. Zoals hierboven al is beschreven, is het STW-bestuur een voorstander van een Nederlandse variant op het Amerikaanse SBIR-programma. Het bestuur nam in 2003 het principebesluit om, parallel aan het overleg met externe partners, alvast een experimentele opzet voor een eigen SBIR-programma voor te bereiden.

13 jaaroverzicht 13 figuur 2 verdeling van de 637 lopende projecten in 2003 naar soort programma NWO-programma s en thema s Zoals ook in andere jaren nam STW deel aan verscheidene NWOprogramma s en -thema s, namelijk Scheidingstechnologie (met CW), Grenzen aan Welzijn en Dierlijke Productie (met ALW), Aspasia, het Stimuleringsprogramma Energieonderzoek, Tissue Engineering en de Vernieuwingsimpuls. Zie ook tabel 8 op pagina 36 en de daarbij behorende verslaggeving. figuur 3 17,5% NWO/EZ-programma s 11,8% STW-programma s 70,7% verdeling van de STW-projectbudgetten in 2003 naar soort programma Verder werd medewerking gegeven aan de uitvoering van centrale NWOprogramma s als Mozaïek en de European Young Investigators Awards (EURYI). Voor het centrale NWOprogramma Cognitie werd voor 2004 een Call for Application-oriented Cognitive Research Projects voorbereid. Bij het NWO-programma Verantwoorde Voeding besloot STW in goed overleg met de Programmacommissie de medewerking te beëindigen. Hoewel STW destijds mede initiatief nam tot deze door OCW, LNV, VWS en VROM gefinancierde activiteit, bleek de utilisatiedoelstelling gaandeweg echter op de achtergrond te geraken, waardoor onderzoekers begeleiding van hun projecten door middel van gebruikerscommissies eerder als last zagen dan als een toegevoegde waarde. Voor ons was dit het signaal om de verdere begeleiding van het onderzoek geheel aan de NWO-gebieden ZonMW en MaGW over te laten. 13,8% NWO/EZ-programma s 8,1 STW-programma s 78,1% De definitie van het is als volgt: Het omvat de programma s en activiteiten die voor de helft of meer op rekening van STW worden gefinancierd en waarbij een afweging van de projecten op basis van competitie plaatsvindt. In hoofdzaak extern gefinancierde programma s, zoals bijvoorbeeld PROGRESS en een programma als de Werkbezoekregeling behoren dus niet tot het. De figuren 4 tot en met 6 en 9 tot en met 15 zijn gebaseerd op het.

14 SIMON STEVIN MEESTER 2003 PROF.DR. JOHN JANSEN Spontane botgroei moet mogelijk zijn project: NGT.6205

15 NGT Prof.dr. John Jansen ontving op 7 november het Simon Stevin Meesterschap Sinds 1984 houdt hij zich bezig met tandimplantaten en alles wat op dat gebied te onderzoeken is. Sinds 1992 doet hij dat (hernieuwd) aan het Universitair Medisch Centrum Nijmegen. Hij kreeg toen een pioniersubsidie van STW en dat is aan het UMCN niet ongemerkt voorbijgegaan. In ruim tien jaar heeft Jansen de sector Parodontologie en Biomaterialen helpen groeien van een groep van drie onderzoekers tot een afdeling van meer dan twintig medewerkers die aan allerlei projecten werken. De verschillende projecten hebben allemaal wel iets met elkaar te maken en moeten uiteindelijk leiden tot verbeteringen in het inbrengen van tandimplantaten, wondgenezing en, als alles goed gaat, spontane botgroei uit botvullers. Bij een tandimplantaat brengen we een schroef aan in de kaak en daarop plaatsen we een kroon of een brug. Alle materialen die we gebruiken om ervoor te zorgen dat we iets op of in de kaak kunnen plaatsen, noemen we biomaterialen. Behalve in die materialen zelf zijn we uitermate geïnteresseerd in de wondgenezing ten opzichte van dergelijke biomaterialen. Voor het uiteindelijke klinische succes is het belangrijk dat het biomateriaal de botgroei ondersteunt en zelfs bevordert. Met tandimplantaten zijn we inmiddels zo succesvol dat we de indicaties voor plaatsing steeds verder kunnen opschuiven. Dat wil zeggen dat we momenteel ook al kans zien om op plaatsen waar weinig bot aanwezig is, toch tandimplantaten te plaatsen. Mede daardoor heeft het onderzoek naar materialen die als botvervanger gebruikt kunnen worden, de botvullers, zich eveneens ontwikkeld. Gedurende de afgelopen tien jaar hebben zich twee belangrijke ontwikkelingen voorgedaan. Op het gebied van deklagen op tandimplantaten zijn we zo goed als uitontwikkeld. Ook hebben we op het gebied van peritoneale dialyse vorderingen geboekt. Omdat we bij tandimplantaten in feite hetzelfde doen als bij nierdialyse via het buikvlies, het is immers ook doorvoer door de huid, begrijpen wij de risico s van infecties rond een katheter heel goed. Door toepassing van de juiste middelen hebben we de wondgenezing bij deze vorm van dialyse kunnen verbeteren. Nauwe samenwerking Ook met andere onderzoeksgroepen is door de jaren heen nauwe samenwerking ontstaan. Jansen: Opvallend genoeg kijken tandartsen meer op van onze samenwerking met heel andere vakgebieden dan die andere vakgebieden. Zo hebben we veel geleerd van Grensvlakfysica uit Utrecht. Deze onderzoeksgroep kijkt fysisch naar grensvlakken en wij vanuit een biologisch oogpunt. Fysici hebben in het algemeen meer verstand van grensvlakken en wij hebben dan ook veel gehad aan deze samenwerking. Dat geldt evenzeer voor een onderzoek naar een glucosesensor dat we samen met organisch chemici doen. Dat levert nog niet de resultaten op die we voor wondgenezing hopen te vinden. Toch zijn er voldoende aanknopingspunten om ermee door te gaan. De kennis die uit dergelijke ontwikkelingen en samenwerkingsverbanden voortkomt, is op zijn beurt bruikbaar voor het doel dat Jansen zich heeft gesteld met het onderzoek dat hij van de geldprijs, die met de benoeming tot Simon Stevin Meester is gemoeid, gaat doen. In dit onderzoek gaat Jansen op zoek naar een verbeterde versie van botcement, een vorm van botvuller die je in een botdefect kunt injecteren. In 1996 zijn we in samenwerking met de firma Biomed-Merck een STW-project gestart, waarin we onderzoek gedaan hebben naar een dergelijk botcement. De diverse studies lieten zien dat het materiaal klinisch goed te gebruiken was, onder meer hardde het goed uit, was goed aan te brengen en bot groeide er overheen. De pasta, gemaakt van calciumfosfaat keramiek, was echter zo weefselvriendelijk dat het slechts heel langzaam afbrak in het lichaam. Een nadeel van calciumfosfaat keramiek is dat keramiek niet sterk genoeg is om belasting te doorstaan. Als een botvuller gemaakt

16 16 NGT.6205 jaarverslag 2003 van dit materiaal dus lange tijd in het lichaam aanwezig blijft, is de kans op breuk van het materiaal groot met alle mogelijke klinische gevolgen van dien. halverwege het onderzoek het roer omgooit, zich op andere activiteiten gaat concentreren en uit het onderzoek stapt. Daar valt niet mee te werken. Porositeit in pasta Driedimensionale reconstructies van botgroei Jansen en zijn onderzoeksgroep probeerden porositeit aan te brengen in de pasta. Hierdoor werd de pasta wel afbreekbaar in het lichaam, maar werd het weer minder goed klinisch bruikbaar omdat het materiaal niet goed uithardde. Een positief verschijnsel dat toen wel optrad was dat de pasta nog botvriendelijker werd. Jansen: Als we op de botvriendelijkheid doorgaan, zou er wel eens een mogelijkheid kunnen ontstaan om spontaan botweefsel te laten groeien. Als dat zo blijkt te zijn, dan zijn de toepassingsmogelijkheden natuurlijk legio. Denk maar aan het sneller genezen van botbreuken. Daarom willen we weten of calciumfosfaat keramiek daartoe in staat is. En zo ja, waarom? Die vraag is van belang. We willen bijvoorbeeld weten of het echt alleen door de porositeit komt. Het aanbrengen van de porositeit heeft de injecteerbaarheid van het materiaal namelijk nadelig beïnvloed. Nu moeten we eerst een mal maken buiten het lichaam en wat er uit die mal komt, plaatsen we in het lichaam. Als porositeit de oorzaak van de spontane groei blijkt te zijn, dan kunnen we onderzoeken of er andere mogelijkheden zijn om porositeit in materiaal aan te brengen, waarmee dan wellicht ook de botgroei bevorderd kan worden. De laureaat toont zich ingenomen met de eretitel van STW. Een onderzoeksbudget dat je ter vrije besteding toegewezen krijgt, stelt je in staat onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek te doen. Met samenwerking met het bedrijfsleven is niets mis, zolang we maar niet om een boodschap worden gestuurd. Je ziet nog wel eens bedrijven met onderzoeksvragen komen die eigenlijk niet op een universiteit thuishoren. Zij verwachten dan op een goedkope manier kennis te vergaren. Een ander euvel wil nog wel eens zijn dat een bedrijf waarmee je afspraken maakt, Van het geld dat bij de eretitel Simon Stevin Meester hoort, een half miljoen euro, heeft Jansen een Micro CT aangeschaft om de morfologie van het materiaal te karakteriseren en om biologische studies uit te voeren. Het apparaat biedt de mogelijkheid driedimensionale reconstructies van botgroei in beeld te brengen. Voorts zijn drie onderzoekers aangesteld: een chemicus voor de ontwikkeling van het materiaal, een gezondheidswetenschapper die naar de biologische reacties kijkt en een basisarts die onderzoek gaat doen bij proefdieren. Als we met dit instrumentarium en deze mensen over vier jaar een systeem hebben dat injecteerbaar is en porositeit heeft, dan hebben we in dit project veel bereikt. Daarnaast levert zo n onderzoek altijd veel nevenkennis op. Hoewel het er naar uitziet dat we op de goede weg zitten, kan het in een onderzoek als dit ook nog helemaal anders uitpakken. Ik weet bijvoorbeeld nog niet eens zeker of de groeiverschijnselen die we hebben waargenomen, niet overeenkomen met pathologische verkalking. Als dat onverhoopt wel zo blijkt te zijn, heb je veel onderzoek gedaan, ook wel kennis opgedaan, maar niet gevonden wat je zocht. Zo kan het gaan in grensverleggend onderzoek, aldus Jansen.

17 figuur 4 aantal referenten 17 aantal project(voorstell)en Aantal referenten per ingediend projectvoorstel in 2003 in de beoordelingsfase > 10 aantal referenten figuur 5 gebruikers aantal projecten Aantal gebruikers in de gebruikerscommissies >10 aantal gebruikerscommissieleden figuur 6 projecten en gebruikers aantal gebruikers >14 aantal projecten waaraan de gebruiker is verbonden Verdeling van de externe gebruikers naar het aantal projecten waarbij zij zijn betrokken. Zo zijn er 528 gebruikers slechts bij één STWproject betrokken, 114 gebruikers zijn bij twee projecten betrokken. Ook zijn er nog 13 gebruikers bij meer dan 14 verschillende projecten betrokken. STW-onderzoek is er dus niet voor een happy few, in 2003 waren totaal 793 gebruikers bij het onderzoek betrokken. N.B. Divisies van bedrijven worden niet als afzonderlijke gebruikers weergegeven.

18 18 Jaaroverzicht jaarverslag 2003 Op verzoek van de NWO-gebieden EW en CW heeft de directeur STW met de directeur van CW het duotrekkerschap aanvaard van het NWOthema Nanowetenschappen en -technologie. CW, STW, FOM en wellicht ALW, willen zich inspannen om een multidisciplinair themaprogramma te starten (4 à 8 miljoen euro). Er zal een programmavoorbereidingscommissie worden ingesteld. Vanzelfsprekend zal aansluiting worden gezocht bij het Bsik-programma NanoNed. Een bijzondere activiteit was voor STW de deelname in het maatschappelijk debat rond thema s als ICT, Genomics en Nanotechnologie. Door participatie in het NWO-programma Ethiek, Onderzoek en Bestuur werken technische STW-onderzoekers nauw samen met ethici, waardoor de maatschappelijke dimensie van hun technologische projecten zeer concreet vorm krijgt. Voor de overige toelichting zie de verslaggeving voor de desbetreffende programma s in het hoofdstuk Onderzoek (pagina 36). EZ Als vervolg op de evaluatie van STW in 2001, in opdracht van de geldgevers, werd met EZ gesproken over prestatie-indicatoren waarmee de output van STW in de loop der jaren kan worden gevolgd. Ook werd gesproken over de minimale omvang van gebruikerscommissies bij projecten en over de signaleringsfunctie van het voor het nieuwe EZ-instrumentarium. Naast de indicatoren die voorheen al in het jaarverslag werden opgenomen, zal in de komende jaren melding worden gemaakt van de klanttevredenheid. In december hebben wij projectleiders en gebruikers van de in 2003 beëindigde projecten gevraagd naar hun tevredenheid over onze dienstverlening in het kader van hun STW-project. In de figuren 7 en 8 is te zien dat onze klanten over het algemeen tevreden zijn. Omgerekend kregen wij van hen als rapportcijfers respectievelijk gemiddeld een 8,7 en een 7,7. Naast een tevredenheidsscore gaven sommige geënquêteerden ons waardevolle suggesties voor verdere verbetering van onze dienstverlening. Wij zullen daar in de komende tijd dankbaar gebruik van maken. Ten aanzien van de wens van de evaluateurs om de minimale omvang van gebruikerscommissies te vergroten, is met EZ de afspraak gemaakt om, teneinde verdere kennisverspreiding te bevorderen, de minimale omvang van gebruikerscommissies op een streefwaarde van drie leden (in plaats van één) te stellen. Wij verwachten dat deze wijziging slechts in een beperkt aantal gevallen tot complicaties zal leiden. In die situatie zal achteraf worden gemeld waarom de streefwaarde niet kon worden gehaald. Figuur 5 toont hoe de omvang van gebruikerscommissies was verdeeld in het afgelopen jaar. Bijzondere taken Ook in 2003 voerde STW een aantal taken uit op verzoek van het Ministerie van EZ. Dipl.-Phys. C.N.M. Jansz organiseerde en coördineerde de monitoring van de Technologische Topinstituten en het toezicht op de Nederlandse bijdragen aan het EUREKA-programma MEDEA+ en zij begeleidde de internationale monitoring van MEDEA+ projecten waarvoor Nederland verantwoordelijk was. STW sloot met EZ een overeenkomst voor de beoordeling en begeleiding van de Nederlandse bijdragen aan het EUREKA-programma ITEA 2003, alsmede voor de coördinatie en begeleiding van de internationale monitoring van de ITEA-projecten waarvoor Nederland in 2003 verantwoordelijk is. Dr. W.H. Segeth coördineert de werkzaamheden. NWO sloot in het afgelopen jaar met de Europese Commissie een uitvoeringsovereenkomst voor het European and Developing Countries Clinical Trials Partnership (EDCTP, een internationaal programma met een omvang van 600 miljoen euro). Tussen NWO (gastheerorganisatie) en STW is de afspraak gemaakt dat STW op basis van detachering aan EDCTP juridische ondersteuning zal bieden ten behoeve van kennisbescherming en kennisexploitatie. In 2004 zal hiervoor een overeenkomst worden gesloten. Voor de uitvoering van de nanotechnologieprogramma s NanoImpuls en

19 jaaroverzicht 19 figuur 7 totale waardering projectleiders NanoNed werd een overeenkomst gesloten met de Universiteit Twente (penvoerder van het nanotechnologieconsortium van onderzoeksinstellingen en Philips). zeer tevreden tevreden neutraal Internationaal Dit jaar werd het INTAS-project Collaboration as a main factor of sustainability of Russian science in the provinces afgerond. Een belangrijk product van dit project is een database met uitgebreide informatie over alle Russische wetenschappers die na 1991, onder het voor Rusland nieuwe systeem van peer review, geld voor onderzoek wisten te verwerven. Deze database werd vervolgens gebruikt om inzicht te krijgen in de groeiende rol die universiteiten en onderzoeksinstituten buiten de conglomeraten Moskou en St. Petersburg in het Russische wetenschapslandschap spelen evenals in het belang van interregionale en internationale samenwerking voor succesvol onderzoek. Zoals in voorgaande jaarverslagen reeds is gemeld, zoekt STW internationale samenwerking in het kader van het vooral in de vorm van bilaterale samenwerking met zusterorganisaties. In de samenwerking met de Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG) zijn twee projecten gezamenlijk beoordeeld; beide zijn gehonoreerd. In deze projecten is nauwe samenwerking tussen Nederlandse en ontevreden zeer ontevreden aantal personen Klanttevredenheid is voor STW een belangrijke output-indicator. Eind 2003 hebben wij voor het eerst een vinger aan de pols gehouden voor de projecten die in dat jaar afliepen. Projectleiders en gebruikerscommissieleden werden gevraagd om in terugblik op het project een beoordeling te geven voor de STW-dienstverlening. Op het moment van afsluiten van dit jaarverslag was het resonspercentage voor beide categorieën ondervraagden omstreeks 30 procent. In de komende jaren zullen onze klanten steeds direct na afloop van hun project worden ondervraagd, waardoor wij een hoger responspercentage hopen te bereiken. figuur 8 totale waardering gebruikers zeer tevreden tevreden neutraal ontevreden zeer ontevreden aantal personen

20 20 Jaaroverzicht jaarverslag 2003 BESTUUR EN BESTUURSRAAD Duitse groepen voor zien, onder andere door de tijdelijke uitwisseling van onderzoekers. Met de EPSRC (UK) zijn afspraken gemaakt voor het afwisselend beoordelen van projectvoorstellen van Nederlandse en Britse onderzoekers. Een eerste project werd door STW behandeld en kon om reden van kwaliteit helaas niet worden gehonoreerd. Naast bilaterale samenwerking oriënteren wij ons wat betreft deelname in bredere programma s zoals de door de European Science Foundation (ESF) geïnitieerde EUROCORES (European Cooperative Research Programmes). Met meerdere buitenlandse ministeries en researchorganisaties, onder andere in Japan, Polen en Bulgarije, hadden wij in het afgelopen jaar contact. Alom is de vraag hoe publiekprivate samenwerking in onderzoek kan worden bevorderd en hoe onderzoeksorganisaties en overheden de ontwikkeling van hun kenniseconomie kunnen stimuleren. Financiële highlights De hoogte van STW-verplichtingen inzake personeelskosten is de afgelopen twee jaren met tien miljoen euro verhoogd, als gevolg van loonindexering. Deze kostenstijging zal zich de komende jaren vermoedelijk doorzetten wegens de afschaffing van het aio-schap, de stijging van de afdrachten aan het ABP (2,8 procent) en een stijging van de Interim Regeling Ziektekosten (0,8 procent). Met NWO werd een stelselwijziging overeengekomen. De verplichtingenruimte voor STW wordt vastgesteld op het huidige kasniveau van 27 miljoen euro per jaar en eenmalig 81 miljoen euro. Zo heeft STW steeds een vordering op NWO op de balans van 81 miljoen euro. EZ stelde een extra financiële bijdrage beschikbaar van 283 duizend euro vanwege de goede uitkomst van de STW-evaluatie. Daar stond helaas tegenover dat STW moest delen in de efficiency-korting (vier procent) die aan meerdere organisaties werd opgelegd. Doordat het STW-budget sinds 1998 tamelijk stabiel is en ongeveer 46 miljoen euro bedraagt, leiden de bovengenoemde kostenstijgingen en korting tot een forse reductie van de uiteindelijke STW-onderzoekscapaciteit. Dit is een zorgelijke ontwikkeling. Voor de overige financiële zaken verwijzen wij naar het financiële verslag op pagina 153. In december vond de 256e vergadering van het bestuur plaats. De bestuursraad kwam voor de 67e keer bijeen. Het bestuur nam afscheid van prof.dr. F.W. Saris. Hij nam plaats in de bestuursraad. STW is Saris veel dank verschuldigd voor de wijze waarop hij de belangen van STW gedurende drie jaar heeft behartigd. Ir. D.Ph. Schmidt werd benoemd tot bestuurslid. De bestuursraad nam afscheid van prof.dr.ir. D.H. van Campen, prof.dr. W.M.J. van Gelder, ir. N.G. Ketting, mw.dr. M.J. de Nie-Sarink, ir. D.Ph. Schmidt, dhr. J.F. Sistermans, prof.dr.ir. C.T. Verrips en prof.ir. J. Witteveen. Prof.ir. L.A.A.M. Coolen is begin 2003 prof.dr. E.C. Klasen opgevolgd als directeur van NWO en heeft toen de Bestuursraad verlaten. Deze bestuursraadleden hebben STW vele jaren met raad en daad terzijde gestaan. Wij zijn hen daarvoor zeer erkentelijk en wensen hen veel succes. Tot de bestuursraad zijn toegetreden dr. C.J. Kroese, ir. A.A.J. Reuver en prof.dr. F.W. Saris. Eind 2003 zijn de volgende nieuwe bestuursraadleden benoemd: prof.dr.ir. R. de Borst (vertegenwoordiger KIvI), prof.dr. C.A. van Blitterswijk (IsoTis NV),dr.ir. C.P. Jongenburger (Corus Research), prof.dr. R. Rabbinge (Wageningen Universiteit) en dr. K. Wiedhaup (OctoPlus en International Holding BV).