DEEL 2 Groepering en identificatie van micro-organismen DEEL 3 Voedselveiligheid: voedselinfecties en -vergiftigingen

Transcriptie

1 7 Inhoudsopgave DEEL 1 Algemeen Aanwijzingen voor microbiologisch onderzoek Inleiding Veilig werken Inrichting Personeel Persoonlijke hygiëne Apparatuur Beheer van apparatuur Materialen Media Bereiden en bewaren van media Gieten van platen Uitvoering van het onderzoek Resuscitatie Bebroeden (aeroob, anaeroob en micro-aeroob) Microbiologisch laboratoriumafval Kwalitatieve methoden (grensreactie, MPN) Inleiding Grensreactie Meest waarschijnlijke aantal (MPN) Uitvoering MPN Beoordelen resultaten Bepalen MPN Kwantitatieve plaatmethode (telling) Inleiding Bepaling in tweevoud of duplo Beoordelen van platen en berekenen van het kiemgetal Vergelijken van resultaten Bijzondere gevallen Maximaal verschil in aantal kolonies tussen 2 platen (bepaling in tweevoud) Maximaal verschil in uitkomsten bij duplobepalingen Bevestigingsreacties Kwaliteitsborging Inleiding Eerstelijnscontrole Tweedelijnscontrole Derdelijnscontrole Validatie, verificatie en normalisatie Validatie van methoden Verificatie Meetonzekerheid Normalisatie Monstername en-transport Inleiding Monstername schema s

2 Keuze van de monsters Statistische aspecten Monstername van levensmiddelen Monstername van water Transport en bewaring Ontvangst en registratie Bewaren van monsters na onderzoek Bereiding en verdunning van monsters Inleiding Monstervoorbereiding Verdunningsvloeistof Homogenisatie met verdunningsvloeistof Verdunnen van vloeibare producten Verdunnen van niet-vloeibare producten Aanwezigheid van groeiremmende stoffen Bijzondere gevallen DEEL 2 Groepering en identificatie van micro-organismen Inleiding Kleuren van micro-organismen Inleiding Waterpreparaat Hangende druppeltechniek Gramkleuring Alternatieven voor Gramkleuring Methyleenblauwkleuring Flagellenkleuring Sporenkleuring voor bacteriën Sporenkleuring voor gisten Bevestiging en identificatie of determinatie Typering Schimmeldeterminatie Inleiding Nadere identificatie Determinatieschema DEEL 3 Voedselveiligheid: voedselinfecties en -vergiftigingen Pathogene bacteriën en symptomen Overige oorzaken Mycotoxinen Fycotoxinen Fytotoxinen Virussen Parasieten Biogene aminen Bovine Spongiforme Encephalopathie (BSE) Betrokken producten Onderzoek naar oorzaken Onderzoek van levensmiddelen

3 9 DEEL 4 Onderzoek van voedingsmiddelen, diervoeders en overige producten Inleiding Cacao, cacaoproducten en chocolade Diervoeders Droge voedingsmiddelen Granen en graanproducten Deegwaren Specerijen en kruiden Puddingpoeders Ei en eiproducten Ei Eiproducten Frisdranken en vruchtensappen Frisdranken Vruchtensappen Groenten en fruit Kip, kipproducten, overig gevogelte en wild Kip en kipproducten Overig gevogelte Wild Melk en melkproducten Melk Boter Kaas Melkpoeder Yoghurt en gefermenteerde zuiveldranken Samengestelde voedingsmiddelen Kokswaren Gekoelde maaltijden Banketbakkerswaren Vis, visproducten, schaal- en schelpdieren Vis Visproducten Schaal- en schelpdieren Vlees en vleesproducten Vlees Vleesproducten Volconserven Water Drinkwater Flessenwater Proceswater Zwemwater in badinrichtingen en zwemgelegenheden Oppervlaktewater als zwemwater DEEL 5 Onderzoek in de productieomgeving Inleiding Primaire productiefase Productieomgeving

4 Onderzoek van karkassen Kurkboor- of framemethode Onderzoek met swabs Onderzoek met sponsjes Onderzoek van pluimveekarkassen Spoelmethode Huidonderzoek Onderzoek met swabs Onderzoek van oppervlakken Onderzoek met afdrukplaatjes en dipslides Onderzoek met swabs Onderzoek met sponsjes of doeken (grote oppervlakken) Hygiënescores Onderzoek van handen Onderzoek met afdrukmethode Onderzoek met spoelmethode Onderzoek van lucht Luchtbemonstering Schimmelsporen in lucht Richtlijnen luchtkwaliteit Opsporen van een huiskiem DEEL 6 Alternatieve methoden Inleiding Methoden afgeleid van de klassieke isolatiemethoden Standaard plaattelling Spiraalplaatapparaat Fluorogene en chromogene media Rehydrateerbare agarfilms Tempo Methoden gebaseerd op microscopie Directe microscopische tellingen (DMT) Flowcytometer Direct Epifluorescent Filter Technique (DEFT) Methoden gebaseerd op de activiteit van micro-organismen Impedantie Diagnostische kits Methoden gebaseerd op de detectie van biochemische componenten Adenosinetrifosfaat (ATP) Immunologische methoden (Latex)agglutinatietest Immunoconcentratie Enzyme Linked Immunosorbent Assay (ELISA) Deel 7 Moleculair-biologische methoden Inleiding Principe DNA-probes Fluorescentie in situ hybridisatie (FISH)

5 Micro-arrays Polymerase Chain Reaction (PCR) Klassieke PCR Real-time PCR Toepassingen van PCR Problemen in de praktijk Kwantitatieve real-time PCR Amplificatie van RNA Moleculaire typering Random Amplification of Polymorphic DNA (RAPD) Amplified Fragment Length Polymorphism (AFLP) Typering via restrictie en hybridisatie Restrictie Enzym Analyse (REA) Restriction Fragment Length Polymorphism (RFLP) Ribotypering Pulsed Field Gel Electrophoresis (PFGE) Populatiestudies Denaturing Gradient Gel Electrophoresis (DGGE) Terminal Restriction Fragment Length Polymorphism analysis (T-RFLP) DEEL 8 Overige bepalingen Productiviteits- en selectiviteitstesten bereide media Inleiding Kwantitatief onderzoek van vaste media Kwantitatief onderzoek van vloeibare media Semi-kwantitatief onderzoek van vaste media Semi-kwantitatief onderzoek van vloeibare media Kwalitatief onderzoek van vaste media Kwalitatief onderzoek van vloeibare media Desinfectantia Inleiding Bepaling bactericide werking van een product Bepaling fungicide werking van een product Verificatie Validatie Bewaren van bacterie- en schimmelstammen gebruikt voor bepalen bactericide en fungicide werking Bacteriofagen Inleiding Methode voor aantonen van bacteriofagen Bacteriegroeiremmende stoffen Inleiding Bepaling bacteriegroeiremmende stoffen in vlees Bepaling bacteriegroeiremmende stoffen in melk en melkproducten Bewaren van bacteriestammen gebruikt voor bepalen aanwezigheid bacteriegroeiremmende stoffen Fosfatasetest Inleiding Bepaling aanwezigheid fosfatase

6 Microscopische tellingen Inleiding Telling volgens Breed Telling volgens Bürker-Türk DEEL 9 Onderzoek van micro-organismen in voedingsmiddelen en diervoeders Acetobacter Bacillus cereus A. Grensreactie B. MPN C. Telling Boterzuurbacterien (sporen) Campylobacter Clostridium botulinum Clostridium perfringens Coagulasepositieve staphylococcen A. Grensreactie B. MPN C. Telling Coliformen A. Grensreactie B. MPN C. Telling Eiwitsplitsende micro-organismen Enterobacteriaceae A. Grensreactie B. MPN C. Telling Enterobacter sakazakii Enterococcen Escherichia coli A. Grensreactie B1. MPN B2. MPN met chromogeen medium C1. Telling met resuscitatiemedium C2. Telling met gietplaten Escherichia coli O Gisten en schimmels Halofiele bacteriën Kiemgetallen - Algemene informatie Kiemgetallen - Aeroob kiemgetal en aerobe bacteriesporen (mesofiel) Kiemgetallen - Anaeroob kiemgetal en anaerobe bacteriesporen (mesofiel) Kiemgetallen - Psychrotroof aeroob kiemgetal Kiemgetallen - Psychrotroof aeroob kiemgetal van melk (telling bij 21 C) Kiemgetallen - Thermofiele micro-organismen en thermofiele bacteriesporen Kiemgetallen - Thermoresistente micro-organismen Listeria monocytogenes Melkzuurbacteriën Melkzuurbacteriën als bederfflora A. Lactobacillen (gasvormende zouttolerante)

7 13 B. Lactobacillen in kaas en kaasproducten C. Melkzuurbacteriën in levensmiddelen D. Streptococcen (thermoresistente) Melkzuurbacteriën als functionele microflora A. Bifidobacteriën (inclusief Bifidobacterium bifidum) B1. Citraatfermenterende melkzuurbacteriën (coccen) B2. Citraatfermenterende melkzuurbacteriën (Leuconostoc) C. Enterococcus D. Lactobacillus E. Lactobacillus acidophilus in zuivelproducten F. Lactobacillus casei, Lactobacillus rhamnosus G. Streptococcus en Lactococcus Pseudomonas Salmonella Salmonella in levensmiddelen Salmonella in melk en melkproducten Salmonella in dierlijke feces en monsters uit de primaire productieomgeving Shigella Sulfietreducerende clostridia Vetsplitsende micro-organismen Vibrio (enteropathogene) Vibrio parahaemolyticus Yersinia enterocolitica DEEL 10 Onderzoek van micro-organismen in water Aeromonas Aeroob kiemgetal bij 22 C en 37 C Campylobacter (thermofiele) Clostridium perfringens Coliformen Coliformen in drinkwater Coliformen in oppervlaktewater (inclusief thermotolerante coliformen) A. MPN B. Telling Enterococcen Escherichia coli Legionella Pseudomonas aeruginosa Salmonella Sulfietreducerende clostridia (sporen) A. MPN B. Telling DEEL 11 Bevestigingsreacties Inleiding Principe Acetylmethylcarbinolvorming (Voges-Proskauertest) Beweeglijkheid Citraattest

8 Coagulasetest Esculinehydrolysetest Fermentatie van suikers (zoals glucose, lactose, rhamnose, sucrose, trehalose, xylose) ß-Galactosidasetest Gelatinasetest H 2 S-vorming Hippuraathydrolysetest Indoolvorming Katalasetest Lysine-decarboxylasetest Nitraatreductie Ornithine-decarboxylasetest Oxidasetest Pyrazinamidasetest Ureasetest Werkwijze Acetylmethylcarbinolvorming met Voges-Proskauer (VP)-medium Aerobe/anaerobe groei met saline meat yeast-agar Ammoniadetectie met acetamidebouillon en Nesslerreagens Argininedihydrolasetest met argininedihydrolasemedium Beweeglijkheidstest met semi-vaste nutriëntagar Calciumafhankelijkheid bij 37 C met caseïnesoya-agar (met magnesium en oxalaat) CAMP-test met CAMP-platen Citraattest met Christensen s-medium Citraattest met Simmons-medium Coagulasetest met coagulaseplasma Detectie van fluorescentie en/of pigmenten met King s B-agar Esculinehydrolyse met esculine-agar Esculinehydrolyse met esculinehydrolyse-agar Fermentatie en/of oxidatie van glucose met Oxidatie- en Fermentatie (O/F)-medium Fermentatie van dulcitol, glucose, lactose, mannitol, melibiose, raffinose, salicine, sorbitol, sucrose en xylose met koolhydraatbouillon voor Shigella Fermentatie van glucose en lactose met Kligler-agar Fermentatie van glucose, lactose en sucrose met Triple Sugar Iron (TSI)-agar Fermentatie van glucose met glucose-agar Fermentatie van lactose en gasvorming met Lactose Sulfiet (LS)-bouillon Fermentatie van lactose en gelatineafbraak met Lactose Gelatine (LG)-medium Fermentatie van lactose met Brilliant Green Bile (BGB)-bouillon Fermentatie van rhamnose en xylose met rhamnose- en xylosebouillon voor Listeria Fermentatie van sorbitol, rhamnose, sucrose, melibiose en amygdaline met koolhydraatbouillon voor Enterobacter sakazakii Fermentatie van sucrose, rhamnose, trehalose en xylose met koolhydraatbouillon voor Yersinia enterocolitica ß-Galactosidasetest met ß-galactosidasereagens en tolueen Gasvorming uit glucose met glucose-vergistingsmedium Gevoeligheid voor nalidixinezuur en cefalothine met Mueller Hinton-bloedagar Gevoeligheid voor O129 met zoutnutriëntagar Groei (micro-aeroob) bij 25 C met Columbia-bloedagar Groei (aeroob) bij 41,5 C met Columbia-bloedagar ß-Hemolysetest met schapenbloed(agar) Hippuraathydrolysetest met hippuraathydrolysereagentia

9 Indoolvorming met trypton/tryptofaanmedium* en Kovacsreagens Indoolvorming met ureumtryptofaanmedium en Kovacsreagens Indoxylacetaathydrolysetest met indoxylacetaatschijfjes Katalasetest met waterstofperoxide-oplossing (3%) Lysine-decarboxylasetest met lysine-decarboxylatiemedium Lysine-decarboxylasetest met zoutmedium Natriumacetaattest met natriumacetaatagar Natriummucaattest met natriummucaatbouillon Nitraatreductie en beweeglijkheid met Beweeglijkheid Nitraat (BN)-medium en nitrietreagens Nitraatreductie met nitraatmedium Ornithine-decarboxylasetest met ornithine-decarboxylatiemedium Oxidasetest met oxidasereagens Pyrazinamidasetest met caseïnesoya-agar voor pyrazinamidasetest Serologische bevestiging van Salmonella met mono- en polyvalentserum Serologische bevestiging van Shigella met antisera Tween-esterasetest met Tween-esterasemedium Ureasetest met ureumagar Ureasetest met ureumtryptofaanmedium DEEL 12 Media en reagentia Verdunningsvloeistoffen, ophopings- en isolatiemedia Bevestigingsmedia en reagentia Media en reagentia deel 2 en deel Kleuren van micro-organismen Desinfectantia Bacteriofagen Bacteriegroeiremmende stoffen Fosfatasetest DEEL 13 Overige informatiebronnen Overzicht genormaliseerde voorschriften Eigenschappen van in voedingsmedia gebruikte indicatoren Overzicht van in voedingsmedia gebruikte groeiremmende componenten Aanbevolen literatuur Aanbevolen internetsites Referentiematerialen, -stammen en ringonderzoeken Referentiematerialen Referentiestammen en cultuurcollecties Ringonderzoeken Overzicht van laboratoria voor microbiologisch onderzoek Bedrijven in Nederland Bedrijven in België Enkele fabrikanten van media Enkele leveranciers van (kant-en-klare) media en overige benodigdheden Bedrijven in Nederland Bedrijven in België Index