Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Drugbeleid Nr. 43 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 30 januari 1997 De vaste commissies voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport 1 en voor Justitie 2 hebben op 19 december 1996 overleg gevoerd met minister Borst van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, minister Sorgdrager van Justitie en staatssecretaris Kohnstamm van Binnenlandse Zaken over de voortgangsrapportage drugsbeleid (24 077, nr. 39). Van het gevoerde overleg brengen de commissies bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissies De heer Van de Camp (CDA) bracht naar voren dat na alle commotie rondom de action commune en de ambiguïté constructive nu opnieuw over de drugsproblematiek in Nederland wordt gesproken. De CDA-fractie telde bij de eerste voortgangsrapportage haar zegeningen, maar slechts een voor een. Op tal van onderdelen worden aanzetten gegeven tot een beleid dat de instemming van de CDA-fractie heeft. Er is een viertal pluspunten, te weten een meer dan aangescherpt coffeeshopbeleid, extra 1 Samenstelling: Leden: Lansink (CDA), Schutte (GPV), Van Nieuwenhoven (PvdA), voorzitter, Van der Heijden (CDA), ondervoorzitter, Van Heemskerck Pillis-Duvekot (VVD), M. M. H. Kamp (VVD), Doelman-Pel (CDA), Swildens- Rozendaal (PvdA), Vliegenthart (PvdA), Mulder-van Dam (CDA), Versnel-Schmitz (D66), Middel (PvdA), Leerkes (Unie 55+), Nijpels-Hezemans (groep-nijpels), Fermina (D66), Oedayraj Singh Varma (GroenLinks), Dankers (CDA), Marijnissen (SP), Essers (VVD), Oudkerk (PvdA), Cherribi (VVD), Sterk (PvdA), Van Boxtel (D66), Van Vliet (D66), Van Blerck-Woerdman (VVD). Plv. leden: Soutendijk-van Appeldoorn (CDA), Van der Vlies (SGP), Lilipaly (PvdA), Th. A. M. Meijer (CDA), Rijpstra (VVD), Voûte-Droste (VVD), Smits (CDA), Dijksman (PvdA), Houda (PvdA), Beinema (CDA), Van den Bos (D66), Vreeman (PvdA), Rouvoet (RPF), R. A. Meijer (groep-nijpels), Van Waning (D66), Sipkes (GroenLinks), De Jong (CDA), Passtoors (VVD), Kalsbeek-Jasperse (PvdA), J. M. de Vries (VVD), Noorman-den Uyl (PvdA), Bremmer (CDA), Bakker (D66), Hoogervorst (VVD). 2 Samenstelling: Leden: V. A. M. van der Burg (CDA), voorzitter, Schutte (GPV), Korthals (VVD), Janmaat (CD), De Hoop Scheffer (CDA), Soutendijk-van Appeldoorn (CDA), Van de Camp (CDA), Swildens-Rozendaal (PvdA), ondervoorzitter, M. M. van der Burg (PvdA), Scheltema-de Nie (D66), Kalsbeek-Jasperse (PvdA), Zijlstra (PvdA), Aiking-van Wageningen (groep- Nijpels), Rabbae (GroenLinks), J. M. de Vries (VVD), Van Oven (PvdA), Van der Stoel (VVD), Dittrich (D66), Verhagen (CDA), Dijksman (PvdA), De Graaf (D66), Rouvoet (RPF), B. M. de Vries (VVD), O. P. G. Vos (VVD), Van Vliet (D66). Plv. leden: Koekkoek (CDA), Van den Berg (SGP), Van Blerck-Woerdman (VVD), Marijnissen (SP), Biesheuvel (CDA), Bremmer (CDA), Doelman-Pel (CDA), Van Traa (PvdA), Van Heemst (PvdA), Bijleveld-Schouten (CDA), Rehwinkel (PvdA), Noorman-Den Uyl (PvdA), R.A. Meijer (groep-nijpels), Sipkes (Groen- Links), Rijpstra (VVD), Middel (PvdA), Passtoors (VVD), Van Boxtel (D66), Van der Heijden (CDA), Apostolou (PvdA), Roethof (D66), Leerkes (Unie 55+), Van den Doel (VVD), Weisglas (VVD), De Koning (D66). 7K0403 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 1997 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 1

2 inspanningen bij de opsporing van de grootschalige XTC-productie, de inmiddels gestarte voorlichtingscampagne over cannabisgebruik en het alsnog starten van een onderzoek naar het verbieden van verkoop van cannabisproducten aan buitenlandse jongeren. De CDA-fractie werd in maart jl. wat de laatste twee punten betreft nog zowat weggehoond. De heren Bolkestein en Wolffensperger hebben zich uitgesproken voor een verdere inperking van het gedoogbeleid. Terecht hebben de drie aanwezige bewindslieden de politiek van decriminalisering van softdrugs, zoals voorgestaan door PvdA en D66, verlaten. Er is absoluut geen reden voor euforie. De drugsproblematiek is onverminderd in de samenleving aanwezig. Een viertal aspecten verdient bijzonder de aandacht. In de eerste plaats mag het coffeeshopbeleid dan wel zijn aangescherpt, maar gemeentebesturen stoten nog veelvuldig hun neus bij de bestuursrechter ten aanzien van het sluiten van coffeeshops. Dient op dit dossier niet meer spoed betracht te worden? In de tweede plaats is er de grootschalige handel in soft- en harddrugs. Is er voldoende capaciteit om daaraan de nodige aandacht te schenken? Spectaculaire successen zijn nog te veel een druppel op de gloeiende plaat. In hoeverre zal het zogenaamde HARC-team zoden aan de dijk zetten? Kan de minister van Justitie aangeven hoe het staat met de speciale eenheid voor bestrijding van de XTC-productie? In Netwerk werden daarover onlangs enerzijds verhelderende, maar anderzijds verwarrende berichten geuit. Kan de minister van Justitie helderheid terzake geven? Degenen die het werk moeten verrichten, hebben recht op een helder beleidskader. In de derde plaats is er het extreme experimenteergedrag van jongeren. De indruk bestaat dat het voor sommige groepen niet gek genoeg kan zijn. Polygebruik alleen lijkt niet voldoende en de kick van het onbekende prevaleert. Het lijkt een Russische roulette. In toenemende mate blijken dertien- en veertienjarigen te experimenteren met drugs. Onderkennen de bewindslieden deze tendens? In hoeverre voldoen nog de gebruikelijke preventie- en voorlichtingsmethoden? Wordt het geen tijd om een leeftijdsgrens bij houseparty s te introduceren? De voorkeur van de CDA-fractie ging uit naar achttien jaar, maar dat is maatschappelijk niet haalbaar. Kan er begonnen worden met een strikte leeftijdsgrens van zestien jaar? In de vierde plaats zijn er de budgettaire consequenties van de in maart jl. besproken nota «Het Nederlandse drugsbeleid, continuïteit en verandering». De consequenties hiervan zijn in de afzonderlijke departementale begrotingen verwerkt, hetgeen de inzichtelijkheid niet verhoogt. Hoeveel geld wordt er bijvoorbeeld extra uitgetrokken voor preventie en voorlichting, voor de drugsgerelateerde zware criminaliteit en voor de uitbreiding van de verslavingszorg? Kan de Kamer alsnog een verhelderend overzicht ontvangen? Desgevraagd wees de heer Van de Camp erop dat er sprake is van een extreme verjonging van het publiek dat houseparty s bezoekt. Alles moet worden geprobeerd om jongeren met name van XTC af te houden. Hij zag dan ook niet in waarom de leeftijd bij houseparty s niet gecheckt kan worden. In de voortgangsrapportage wordt vermeld dat de Tweede Kamer de definitieve opzet van het experiment heroïneverstrekking zal ontvangen. De CDA-fractie ging ervan uit dat het experiment niet start alvorens de Kamer daarmee heeft ingestemd. Hoe staat het met de door de CDA-fractie gewenste aanvullende voorwaarden van een experiment gericht op afkicken in een intramurale setting? Uit de eerste evaluatie van de Wet bijzondere opname psychiatrische ziekenhuizen kan worden opgemaakt dat de huidige opnamecriteria van deze wet te strak zijn. Wanneer komt minister Borst met een kabinetsstandpunt? Wat betekent een en ander voor de zorg en opname van Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 2

3 ernstig gestoorde verslaafden? Kan er, naast het «gevaarcriterium», worden gerekend op de terugkeer van het «bestwilcriterium»? In het algemeen overleg van 11 december jl. inzake de planning van wetgeving op het ministerie van Justitie is over het wetsvoorstel inzake de strafrechtelijke opvang van drugsverslaafden gesproken. Veel voortgang lijkt er sinds 18 maart niet geboekt te zijn. Hoe staat het thans met het financiële probleem van de minister van Justitie? De Kamer wacht al geruime tijd op het kabinetsstandpunt ten aanzien van het rapport «Borg voor zorg». Met name de gemeentebesturen zijn bezorgd over de overheveling van een gedeelte van de middelen voor ambulante verslavingszorg naar de AWBZ. Hier past het spreekwoord «bezint eer ge begint». Drugsverslaafden mogen niet onnodig worden gemedicaliseerd. Resocialisatie en ambulante begeleiding in lokale projecten hebben de voorkeur. Fractievoorzitter Heerma heeft bij de algemene politieke beschouwingen zijn ernstige scepsis uitgesproken over het testen van XTC-pillen bij de ingang van houseparty s. Welk signaal gaat van deze test uit naar de betrokken jongeren? Op welke wijze wordt de leeftijdsgrens, terecht recent aangescherpt tot achttien jaar in het coffeeshopbeleid, in deze casus gehandhaafd? Het blijkt niet mogelijk om de complexe chemische verbindingen van XTC-pillen de tabletten met de fameuze MDMA- en MDEA-verbindingen in een eenvoudige opstelling bij de ingang van een megadancing te testen. Daarvoor is meer dan een volwaardig laboratorium nodig. Bovendien is het tijdsbeslag van deze test veel groter dan enkele minuten. Wat is de gedragslijn van justitie ten aanzien van houseparty s waar XTC-pillen al dan niet grootschalig worden verhandeld? Is er onderscheid tussen houseparty s met geteste en met niet-geteste pillen? In hoeverre hebben de bewindslieden, inclusief de heer Kohnstamm, contact met het nationaal comité drugsoverlast? Kan het comité rekenen op daadwerkelijke materiële en immateriële steun? Is er een tijdsplanning te maken, in samenwerking met de desbetreffende gemeentebesturen, over de wijze waarop de overlast in specifieke wijken wordt aangepakt? Wat de betrokkenheid van gemeentebesturen bij het in stand houden van coffeeshops de casus Delfzijl betreft, wordt in de brief van de minister van Justitie van 21 oktober jl. de goede richting aangegeven. Gemeentebesturen begeven zich op glad ijs als zij een formele betrokkenheid bij coffeeshops aan de dag leggen. De Kamer moet hierover concreet worden geïnformeerd. Een ander thema in dit verband betreft de verschillen van mening tussen het landelijke en het regionale OM. In hoeverre hanteert de officier van justitie in Groningen dezelfde criteria als de vergadering van procureurs-generaal? Het schijnt dat sommige officieren van justitie niet bereid zijn, de nuloptie te handhaven. Kan daarover helderheid worden geschapen? De CDA-fractie had een brief ontvangen van het afkickcentrum De Hoop in Dordrecht over de arbeidsrehabilitatie van ex-verslaafden. Het blijkt nog steeds bijzonder moeilijk te zijn om afgekickte mensen te resocialiseren en opnieuw aan het werk te krijgen. Er schijnt voldoende geld te zijn, maar dit wordt op de verkeerde momenten via de verkeerde kanalen ter beschikking gesteld. Desgevraagd wees de heer Van de Camp erop dat de eer van de nuloptie de CDA-fractie toekomt. Zij is ingebracht tijdens het grote drugsdebat van 18 maart jl. Spreker was dankbaar dat de heer De Hoop Scheffer dat gedachtegoed zich zo goed eigen heeft gemaakt. De nuloptie is niet morgen te realiseren, maar het is een politiek signaal om op langere termijn alle coffeeshops in Nederland te sluiten. De heer Van de Camp wees erop dat de restrictieve aanpak van Zweden niet slechter is dan het Nederlandse beleid. Het grote succes van het Nederlandse drugsbeleid betreft met name de verslavingszorg. Daarvan Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 3

4 wordt dan ook geen afstand genomen. De gang van zaken bij houseparty s is, vergeleken met de Zweedse benadering, geen succes. Nederland voert een restrictiever beleid dan een à twee jaar geleden. In dat opzicht wordt enigszins het Zweedse model overgenomen. Het heeft geen zin om een academische discussie te voeren over welke elementen van het Zweedse beleid wel en niet goed zijn. De heer De Hoop Scheffer heeft terecht opgemerkt dat de gedoogaanpak van Nederland niet beter is. De heer Oudkerk (PvdA) kwam terug op het sterke punt van het Nederlandse nationale drugsbeleid, te weten de resultaten op het gebied van de volksgezondheid, die minstens even goed zo niet beter zijn dan in landen met hardere repressie. Dat betreft met name het aantal nieuwe harddrugsverslaafden, de gezondheidstoestand daarvan en het aantal drugsdoden. Dit zijn feiten en geen meningen. Iedere harddrugsverslaafde is er overigens een te veel, maar Nederland durft verantwoordelijkheid te nemen voor zijn beleid. Enerzijds kan gesteld worden dat het met een minder repressief beleid beter lukt om het gebruik te ontmoedigen en verstandig gebruik te bevorderen. Anderzijds zie je dat erg veel jongeren op school weed en hasj gebruiken. Er is dus nog veel te doen. Waaruit blijkt het succes van de voorlichtingscampagnes dat in de voortgangsrapportage wordt beschreven? Waarom kan de per 1 november jl. gestarte grootschalige anticannabiscampagne niet gekoppeld worden aan de campagnes ter ontmoediging van het gebruik van tabak en alcohol? De nadruk dient daarbij gelegd te worden op het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. Wellicht kan er een eenduidig ontmoedigingsbeleid worden gevoerd. Dat betreft ook de XTC-campagne die in het voorjaar zal starten. Hoe zit het met het onderzoek naar de testen door de Gezondheidsraad? Kan het kabinet duidelijkheid geven over de verwevenheid van de productie en het gebruik van XTC en de lokale horeca? Ds. Hans Visser heeft begin november een prijs gekregen van de Drug policy foundation in Washington, omdat hij tegen alle weerstand in is doorgegaan met de gebruikersruimte in de Pauluskerk in Rotterdam. Zelfs Amerika ziet in dat dit soort initiatieven tot harmreduction leidt. Wat heeft de in september aangekondigde bespreking van de taskforce veiligheid en verslavingszorg ten aanzien van de gebruikersruimten opgeleverd? Ds. Visser en anderen zorgen ervoor dat ten minste een deel van de meest verloederde gebruikers er niet op achteruitgaat of er soms zelfs op vooruit gaat. Een onderscheid tussen klein- of grootschalig doet onrecht aan dat soort initiatieven. Ds. Visser verdient alle eer voor zijn werk. De experimenten met heroïneverstrekking worden vertraagd en ingeperkt. Leveren deze experimenten meer gegevens op dan die uit Liverpool, Zürich en andere plaatsen? Kan aan het roken van heroïne, dat de helft minder schadelijk is dan spuiten, ook aandacht besteed worden in de experimenten? Is het juist dat het pilotproject pas in september 1997 zal starten, vervolgens twee jaar zal duren en er daarna een jaar wordt geëvalueerd, waardoor het eigenlijke experiment pas in 2000 of 2001 wordt gestart? Zo ja, dan treedt er een enorme vertraging op. Wil de minister van Volksgezondheid haar mening geven over de sociaalmedische verstrekking van palfium aan zeer langdurig verslaafden langer dan 20, 25 jaar in het kader van resocialisatie? Wat «stadhuis en house» betreft, stelt het kabinet dat de richtlijnen voor gemeenten in een behoefte hebben voorzien. Uit berichten wordt duidelijk dat die richtlijnen en adviezen niet worden gebruikt en dat soms aan de meest essentiële voorwaarden voor de gezondheidszorg, zoals ventilatie en het testen van de pillen, niet wordt voldaan. Het is natuurlijk beter dat er geen enkele XTC-pil in Nederland verkrijgbaar is, maar zo lang dat niet het geval is en jongeren gemalen neonbuizen tot zich nemen, zijn goede Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 4

5 testen nodig. Een evaluatie van het gebruik van de stadhuis- en houserichtlijnen is noodzakelijk. De landelijke stuurgroep aids en drugsgebruik is van mening dat beleidsmatig meer structurele aandacht voor de drugsgerelateerde gezondheidsproblematiek noodzakelijk is. De stuurgroep pleit voor een integrale inbedding van de bestrijding van infectieziekten, zoals aids, TBC en hepatitis, binnen het drugsbeleid. Is het mogelijk dat de Gezondheidsraad of welk orgaan dan ook de regering en het parlement stelselmatig rapporteren en informeren over de algehele volksgezondheidsaspecten van het drugsbeleid? Het medisch beleid in gevangenissen is een groot zorgpunt. Er zijn een jaar geleden al vragen gesteld over het binnen en buiten de muren epidemisch verspreid voorkomen van tuberculose. Het medisch regime in gevangenissen biedt zowel voor de inwoners, maar ook voor de gehele Nederlandse bevolking onvoldoende bescherming tegen besmetting met tbc, hepatitis en aids. In het rapport-van Dinter werd reeds gesteld dat de kwaliteit van de medische zorg binnen instellingen onder druk staat. In de voortgangsrapportage valt niets terug te vinden over de toezeggingen die de ministers van Justitie en Volksgezondheid hebben gedaan. Frankrijk ligt op dat punt voor op Nederland. De ministers Toubon en Gaymard hebben op 22 november tijdens een persconferentie meegedeeld dat het besmettingsgevaar voor de bevolking zo groot is dat in gevangenissen met onmiddellijke ingang condooms en bleekwater ter beschikking worden gesteld, en dat spuitomruil mogelijk wordt. In Frankrijk is een regeling getroffen dat de mensen die buiten de gevangenis een bepaalde hoeveelheid methadon krijgen, diezelfde hoeveelheid ook in de gevangenis krijgen. Dat is in Nederland een groot probleem. Rechterscommissarissen overwegen inmiddels om de aan ernstig zieke verslaafden opgelegde vrijheidsstraffen niet uit te voeren bij gebrek aan garanties over de kwaliteit van de medisch noodzakelijke zorg. Is het kabinet bereid om de Gezondheidsraad of een ander adviesorgaan te verzoeken om op korte termijn en op basis van de vele beschikbare rapportages advies uit te brengen over de aan de medische zorg in instellingen te stellen eisen, de daartoe gewenste structuur en eventuele verbeteringen binnen de bestaande, maar ook mogelijk nieuwe organisatiestructuren? In Rotterdam zegt men dat de gevangenis zelf misschien wel de belangrijkste verspreidingsbron is van de ziektes tbc, hepatitis en Aids. Dat kan nooit de bedoeling zijn. De heer Van Oven (PvdA) ging vervolgens in op de handhaving en de XTC-squad. Er zijn in 1994 en opsporingsonderzoeken verricht, die tot 70 veroordelingen hebben geleid. Dat is niet opzienbarend veel, aangenomen dat elk onderzoek meer dan één verdachte telt. Wat is daarvan de reden? De PvdA-fractie stond sceptisch ten opzichte van een eventuele opsporingsbevoegdheid van de BVD. Waarom wordt de BVD door de XTC-squad ingeschakeld? In de voortgangsrapportage wordt een verdrag genoemd inzake de grensoverschrijdende drugshandel en de versnelling van overdracht van strafvervolging aan Frankrijk. De Franse gesprekspartners van de delegatie uit de Kamer waren daarvan niet op de hoogte. De ambtelijke begeleiders van de delegatie hebben meegedeeld dat een dergelijk verdrag wel degelijk aan de Franse autoriteiten is voorgelegd. Kan de minister daarover mededeling doen? De nieuwe richtlijn ten opzichte van coffeeshops voorziet in een hardere aanpak van de productie van nederwiet. Er komt een wetsvoorstel tot verhoging van de strafmaat voor productie. Het strafbaar stellen van het voorhanden hebben van hennepzaden wordt onderzocht. Voorzover daarmee wordt beoogd om ongebreidelde productie, gericht op export, tegen te gaan, kon de PvdA-fractie daarmee leven. Het lijkt er echter op Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 5

6 dat de nieuwe richtlijn ook de teelt van kleinere hoeveelheden zodanig frustreert dat de coffeeshops zich niet meer «bonafide» kunnen bevoorraden. Die klacht is nu al te horen. Gevolg zal zijn dat de prijzen omhoog gaan en dat ook bonafide coffeeshophouders in de armen van de criminaliteit worden gedreven. Hoe verhoudt zich die te vrezen ontwikkeling tot het uitgangspunt dat coffeeshops juist buiten het criminele circuit gehouden moeten worden? Wanneer is de inventarisatie te verwachten van de taskforce met betrekking tot de ervaringen van gemeenten inzake de bevoorrading? Desgevraagd merkte de heer Van Oven op dat de PvdA heeft voorgesteld, dat de PG-vergadering richtlijnen formuleert waaraan producenten voor coffeeshops moeten voldoen. Het voordeel daarvan is dat er een controlemogelijkheid ontstaat en dat degenen die niet aan de criteria voldoen strafrechtelijk kunnen worden aangepakt. Dat zal ook gevolgen hebben voor de export. De bonafide bevoorrading van coffeeshops wordt daarmee niet in gevaar gebracht. Zo lang er coffeeshops zijn, zullen zij op een behoorlijke manier bevoorraad moeten worden. De PvdA-fractie wachtte de inventarisatie van de taskforce met betrekking tot de bevoorrading af. Blijkt daaruit dat de nu te vrezen problemen ook zijn ontstaan, dan zal zij niet aarzelen, het voorstel opnieuw ter tafel te brengen. De PvdA-fractie was niet gelukkig met de verkoopnorm van 5 gram, met name vanwege de handhaafbaarheid. In de richtlijn van het OM wordt ook het bezit van tussen de 5 en 30 gram softdrugs onnodig gecriminaliseerd. Er is een groep oudere gebruikers die niet in de buurt van een coffeeshop woont en eens in de zoveel tijd naar een coffeeshop gaat om zich geheel voor eigen gebruik te bevoorraden. Deze groep zal verrast opkijken als er wordt geverbaliseerd. De PvdA-fractie had er bezwaar tegen dat mensen die daartoe absoluut geen aanleiding geven, worden gecriminaliseerd. Als ome Leen uit Oudewater één keer per twee weken de coffeeshop in Gouda bezoekt en twintig gram aanschaft, hoeft hij toch niet te verwachten dat hij nu plotseling wordt geverbaliseerd en hem een boete wordt opgelegd? De heer Van Oven merkte op dat de PvdA-fractie het drugstoerisme wil tegengaan. Dat kan eventueel door het verbieden van verkoop aan niet-ingezetenen. De minister van Justitie heeft tijdens het drugsdebat gezegd, die mogelijkheid niet haalbaar te achten. De heer Van Oven was dan ook blij dat de minister in de Eerste Kamer heeft gezegd dat zij toch over die mogelijkheid nadenkt. Wanneer verschijnt de door de minister in maart jl. toegezegde notitie? Nationale ontwikkelingen kunnen niet worden los gezien van de internationale discussie. Wat is het concrete gevolg van de action commune op nationaal niveau voor wetgeving en praktijk? Hoe gaat het verder met de Europese discussie? Het is van het grootste belang dat er wordt gediscussieerd op basis van ervaringen uit de praktijk. Is het denkbaar dat onder het Nederlands voorzitterschap een verantwoord vergelijkend praktijkonderzoek wordt bevorderd? Op basis daarvan kan in de Europese Unie verder worden gediscussieerd. Door het voorzitterschap wordt eind 1997 over de resultaten van de action commune gerapporteerd. In de action commune is uitsluitend geregeld dat de voorzitter rapporteert, maar men kan zich moeilijk voorstellen dat de Luxemburgse eerste minister alle lidstaten van de Europese Unie afgaat om het drugsbeleid te bekijken. Er is daarvoor een of andere instantie nodig. Welke zal dat zijn? Is zij betrouwbaar genoeg? Hoe gaat het in de praktijk met de verspreiding van Nederlands voorlichtingsmateriaal vanuit de Nederlandse ambassades? Er zijn berichten dat niet alle ambassadeurs daarover even enthousiast zijn. De heer Korthals (VVD) bracht naar voren dat de VVD-fractie zich in maart jl. grotendeels achter de drugsnota heeft gesteld. Het gaat nu om de vraag in hoeverre de aangekondigde beleidsvoornemens en maatre- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 6

7 gelen daadwerkelijk worden uitgevoerd. In de voortgangsrapportage wordt gesteld dat het drugsbeleid in Nederland in het algemeen succesvol is geweest. Er wordt gedaan alsof iedereen het daarmee eens is. In het debat van maart heeft de VVD-fractie daarbij kanttekeningen gezet. Op het gebied van volksgezondheid en verslavingszorg is dat zeker waar, maar het heeft ook zeer nadelige effecten gehad, zoals zware georganiseerde criminaliteit, overlast en dergelijke. Er is in maart gevraagd om op basis van zoveel mogelijk feiten en cijfers de zaak te herwaarderen, waardoor een vergelijking met andere landen gemaakt kan worden. Kunnen er meer feiten worden verstrekt? De heer Korthals vond het verheugend dat er geen verdere legalisering, regulering dan wel liberalisering plaatsvindt en dat er een aanscherping komt ten aanzien van softdrugs, namelijk het terugbrengen van de verkoopnorm in coffeeshops. Er was een discrepantie tussen de verkoopen de bezitnorm. De heer Korthals was dan ook verheugd dat die aanpassingen zijn doorgevoerd. De VVD-fractie zag in maart geen aanleiding om afstand te nemen van de kern van het beleid en zij heeft de laatste weken voortdurend naar voren gebracht dat zij het in de drugsnota geformuleerde beleid volledig steunt. Het ingezette beleid ten aanzien van harddrugs, te weten de sterke aanpak van de handel in harddrugs en het wetsvoorstel inzake sluiting van drugspanden, is juist. Een probleem zijn de gebruikersruimten. Er is een tendens dat zij gedoogd worden. De overheid moet zich daarmee niet inlaten. De heer Korthals kon zich voorstellen dat er in een moeilijke situatie geen prioriteit wordt gegeven aan sluiting van gebruikersruimten wanneer zij niet of nauwelijks overlast bezorgen. Het mag echter niet tot een gedoogbeleid verworden van gebruikersruimten. De heer Korthals was het niet eens met de stelling van de heer De Graaf dat het geen prioriteit geven aan opsporing een goede definitie van gedogen is. Het toestaan van gebruikersruimten mag niet aan gemeenten worden overgelaten. Het is een strafrechtelijke kwestie, hetgeen primair rijksbeleid betreft. Het OM behoort daarin het voortouw te hebben. Het is een misverstand, te denken dat gedogen hetzelfde is als het geven van een wat lagere prioriteit. Op basis van gedogen ontstaan er rechten. Als er lange tijd iets wordt gedoogd, kan op die gronden een bepaalde zaak van het OM niet ontvankelijk verklaard worden. Voorkomen moet worden dat er rechten ontstaan. Vandaar dat de productie van nederwiet niet gedoogd mag worden. Prioriteit in de opsporing en vervolging dient echter gegeven te worden aan grootschalige teelt. Dat is een fundamenteel verschil. Deze beleidslijn is ook neergelegd in de drugsnota. Als de teelt van maximaal vijf planten wordt toegestaan, zal de politie in dat geval niets doen. Bij het geen prioriteit geven in de opsporing zal de politie, als zij planten tegenkomt, die in beslag nemen en hetgeen niet in de richtlijn staat een boete geven. Er is dus een fundamenteel verschil. Er kan bij de gebruikersruimten een parallel met het beleid ten aanzien van de coffeeshops worden getrokken. De heer Korthals was het volstrekt eens met de reactie van de regering ten aanzien van de coffeeshop in Delfzijl. Men is daar een stap te ver gegaan door het verstrekken van een lening. Bij gebruikersruimten gaat het om gebruikers van heroïne, hetgeen zwaarder is dan hetgeen in coffeeshops gebeurt. Het verbaasde de heer Korthals dan ook dat de CDA-fractie kennelijk voor een gedoogbeleid opteert ten aanzien van gebruikersruimten. Er dient een duidelijk onderscheid te worden gemaakt tussen gedoogbeleid en een beleid met prioriteitsstelling. Hij vond dat de opstelling van de CDA-fractie ten aanzien van coffeeshops te vergelijken is met de stelling van de VVD-fractie ten aanzien van gebruikersruimten. Er is vertraging opgetreden in het heroïne-experiment. Zal er echt niet eerder met het experiment worden begonnen dan nadat de Kamer over het gehele voorstel heeft gesproken en haar goedkeuring daaraan heeft gegeven? De gemeenten moeten weten dat dit de procedure is en mogen Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 7

8 daarop niet vooruitlopen. De VVD-fractie heeft aarzelingen bij het experiment. Naar aanleiding van het pleidooi van de heer Van Oven om het experiment voor de verkiezingen te kunnen evalueren, bracht de heer Korthals naar voren dat, los van electorale overwegingen, het experiment zorgvuldig moet worden voorbereid. Er zitten veel haken en ogen aan. Het moet kunnen stoppen als blijkt dat het niet werkt. De regering dient de tijd ervoor te nemen. De VVD-fractie zal het objectief bekijken, maar staat niet te springen om zo n experiment. Er is dan ook geen haast geboden. Het wetsvoorstel inzake de strafmaatregel voor drugsverslaafden zal in de tweede helft van 1997 verschijnen. Kan er informatie worden verstrekt over het experiment dat thans in Rotterdam gaande is? Kan de regering feitenmateriaal verstrekken over het huidige aantal coffeeshops? Er zijn voorwaarden vastgesteld, maar daaraan wordt niet altijd vastgehouden. In hoeveel gevallen is er tot sluiting overgegaan? Een woningstichting heeft in november een brief geschreven over een grote hoeveelheid nederwietplanten in bepaalde huizen. Het verzoek aan de politie, daaraan iets te doen, werd niet gehonoreerd. Is die informatie juist of gaat men nu wel tot opsporing over? De richtlijn is dat bezit tot 5 gram wordt toegestaan. Bezit tussen de 5 en 30 gram wordt daadwerkelijk strafbaar gesteld. Dat is een verbetering en sluit aan bij de verkoopnorm. In Duitsland hanteert men een norm van zes gram. Reeds eerder heeft de VVD-fractie verzocht, daarover te overleggen met de omringende landen. Aanpassing dient dan ook plaats te vinden. Het houden van vijf planten dreigt via een omweg toch gedoogd te worden, want in de nota staat dat een en ander geen prioriteit heeft. Blijkbaar vindt men het allemaal niet zo erg. Bij inbeslagname dient ook een boete gegeven te worden, wellicht gerelateerd aan de waarde van de plant. Desgevraagd merkte de heer Korthals op dat hij geen bemoeienis wil hebben met de wijze waarop de coffeeshops worden voorzien. Een en ander kan pas uit criminele handen worden gehaald als het geheel wordt gedecriminaliseerd. Internationale verdragen houden dat tegen. Het is niet verstandig om te ver voor de troepen uit te lopen. De heer De Graaf (D66) bracht naar voren dat een fundamenteel debat over de grondslagen over het drugsbeleid op dit moment overbodig lijkt. De Kamer heeft zich in maart jl. verenigd op de hoofdlijnen die door het kabinet zijn uitgezet. Hij benadrukte nogmaals dat de keuzen in het drugsbeleid meer te maken hebben met feiten dan met een politieke ideologie. Wie het drugsbeleid politiseert en ideologiseert, verliest snel de harde cijfers en de harde feiten uit het oog. De D66-fractie doet daaraan dan ook niet mee. Er mag geen schimmenstrijd ontstaan tussen partijen die het huidige beleid verdedigen en partijen die het afwijzen in de sfeer van goed tegen kwaad. Er moet gekeken worden naar de cijfers en de feiten op het gebied van criminaliteit, volksgezondheid, gebruik en verslavingszorg. Op grond daarvan moet een koers worden uitgezet, gericht op het zo veel mogelijk beperken van de schade. Het beleid van de afgelopen jaren is op hoofdzaken het best mogelijke geweest. Om die reden dient dat voortgezet te worden. Er is geen sprake van een soort ideologie van tolerantie of van «laat maar waaien». De heer De Graaf merkte op dat D66 de scheiding van de markten veel verder wil doorvoeren dan thans het geval is, juist om te zorgen dat een en ander uit de criminele sfeer wordt gehaald en met het oog op de volksgezondheid. Dat is een rationele overweging, gebaseerd op de feiten. Dat is geen politieke ideologie. D66 streeft geen ideologieën, maar idealen na, die in een verkiezingsprogramma worden neergelegd. Het kabinet heeft ervoor gekozen, de rode draad van het drugsbeleid van de afgelopen twintig jaar ook in de toekomst te behouden, maar wel onder aanscherping van de bestrijding van overlast en criminaliteit, met een stevig ontmoedigingsbeleid. Die aanscherping is ook dringend Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 8

9 noodzakelijk, omdat het gedoogbeleid onder vorige kabinetten te veel een «laat maar waaienbeleid» is geworden. Drugsbeleid mag nooit een zaak zijn van onachtzame tolerantie, maar moet gebaseerd zijn op actieve betrokkenheid om de schade zo veel mogelijk te beperken. De huidige inzet en actieve betrokkenheid worden vertaald in concrete maatregelen. De overlast kan nu worden bestreden met een arsenaal van nieuwe instrumenten. Ook de overlast die de buurlanden raakt, wordt tegengegaan. Het valt op dat Nederland veel initiatieven neemt tot effectieve samenwerking, maar met name Frankrijk wil maar niet meewerken. De heer De Graaf wees op de versnelde uitlevering, de overdracht van vervolging en de concrete douanesamenwerking. Steeds blijkt dat Frankrijk het nog niet helemaal eens is of nog wachtende is op een akkoord. Hij betreurde het dat een land dat met zoveel kracht gemeenschappelijk optreden propageert, niet in staat is om handen en voeten te geven aan concrete bilaterale samenwerking. Veel woorden, maar weinig Franse wol, lijkt het wel. Iedereen kan voorts constateren dat de opsporing van de georganiseerde criminaliteit, de drugshandel, in Nederland grote prioriteit heeft gekregen. Recente opsporingssuccessen zijn daarvan een treffend bewijs, maar ook de maatregelen die het kabinet het afgelopen jaar heeft aangekondigd, zoals de aanpak van grootschalige canabisteelt en de prioriteit die de productie en handel in XTC en andere synthetische drugs in de opsporing heeft gekregen. Nederland heeft met de georganiseerde drugscriminaliteit een ernstig probleem, dat niet onderschat kan worden. D66 was blij met de gestarte actieve preventie- en ontmoedigingscampagnes. Die zijn voor softdrugs even hard nodig als voor tabak en alcohol, liefst geïntegreerd. De feiten ten aanzien van de volksgezondheid zijn bekend. Zij dienen bezien te worden in samenhang met de omringende landen. Als de resultaten elders beter zouden zijn, zou dat te denken moeten geven, maar dat is niet zo. De meest recente onderzoeken geven aan dat het Nederlandse beleid relatief gezien gunstig afsteekt tegen andere Europese landen. Alleen het zeer repressieve Zweden haalt op een enkel front, namelijk het percentage verslaafden, eenzelfde cijfer, 1,6 promille. Ook het aantal cannabisgebruikers lijkt in Zweden onder de jongeren lager, maar is de afgelopen vier jaar overigens wel verdubbeld. Onderdeel van de Zweedse repressieve werkelijkheid is ook dat bijzonder veel jongeren, in tegenstelling tot Nederland, zich overgeven aan amfetaminegebruik. Lijm snuiven is een nationale sport in Zweden. Erger is dat in Zweden het aantal drugsgerelateerde sterfgevallen in bedroeg. In Nederland, met een twee maal zo grote bevolking, was dat 37. Kortom, over het beleid in Nederland kan worden gediscussieerd en gedebatteerd, maar het Zweedse model lijkt niet echt een redelijk alternatief. D66 onderschreef de grote zorg die uit de voortgangsrapportage spreekt over het toegenomen gebruik en de criminele bedrijvigheid rond XTC en aanverwante synthetische drugs. Van groot belang voor de wijze waarop met het gebruik wordt omgegaan, is het onderzoek naar de werking van XTC op langere termijn. Ook monitoring van nieuwe ontwikkelingen is belangrijk. D66 was dan ook blij dat het kabinet daarvoor meer geld ter beschikking heeft gesteld. Preventie en goede voorlichting zijn essentieel. Het is ook goed dat het kabinet het uit een oogpunt van volksgezondheid wenselijk vindt dat XTC-pillen bij evenementen, zoals houseparty s, op kwaliteit kunnen worden getest. Dat mag ook door gemeentelijke instellingen gebeuren. De intensivering van de opsporing en vervolging van de productie van en handel in synthetische drugs heeft van het kabinet terecht absolute prioriteit gekregen. Uit de voortgangsrapportage kan worden opgemaakt dat ook de BVD actief deelneemt aan het nieuwe XTC-team. Dat leek de heer De Graaf in strijd met de ook door de regering onderschreven aanbeveling van de enquêtecommissie om BVD-taken en opsporing strikt Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 43 9

10 gescheiden te houden. Graag een toelichting van de regering daarop. Bestaat dit team nu echt of is het virtueel? De D66-fractie juichte het toe als de minister van Justitie onder het komend Nederlands voorzitterschap initiatief kan nemen tot een Europese coördinatie van de bestrijding van de handel en de productie van synthetische drugs, met inbegrip van een inventarisatie van gebruik en trends. Een action commune op dit punt werd door de D66-fractie met instemming begroet. Ten aanzien van coffeeshops wordt thans door gemeenten een beleid gevoerd dat zich kenmerkt door een zekere vrijheid in regulering en experimenten. Dat is ook de uitkomst geweest van het debat in maart tussen kabinet en Kamer. Die gemeentelijke vrijheid blijft een wezenlijk uitgangspunt waaraan in de praktijk niet te gemakkelijk mag worden getornd. Initiatieven zoals in Delfzijl en Bussum zijn de moeite waard, omdat er wordt geprobeerd, een gesloten circuit te scheppen waarbij criminaliteit en harddrugs worden buitengesloten. Het verstandig omgaan met het opportuniteitsbeginsel kan uitkomst bieden voor het openbaar ministerie en voor de regering. De heer De Graaf wilde graag op de hoogte worden gesteld van de stand van zaken van het overleg met betrokken gemeenten en met de VNG. De D66-fractie had al eerder aangegeven, moeite te hebben met de wijze waarop de regering omgaat met «de achterdeur» van de coffeeshops. Deze zorg is niet minder geworden met de verschijning van de nieuwe richtlijnen van het openbaar ministerie over de nederwiet. Een goed en sluitend gedoogbeleid moet ook een niet-criminele en een kleinschalige toevoer van nederwiet omvatten. In het debat van maart jl. heeft de D66-fractie, in tegenstelling tot de PvdA-fractie, gesteld, geen behoefte te hebben aan richtlijnen van het openbaar ministerie waarin een en ander expliciet geregeld wordt. Er dient lokale vrijheid te bestaan voor gemeenten en openbaar ministerie om daarmee flexibel om te gaan. Daaronder verstond D66 niet een richtlijn die precies het tegenovergestelde lijkt te doen, namelijk de toevoer van nederwiet door kleinschalige huistelers die niet bedrijfsmatig opereren per definitie onmogelijk te maken. Als de regering het ermee eens is dat de achterdeur van coffeeshops zo weinig mogelijk afhankelijk moet zijn van de georganiseerde criminaliteit, hoe rijmt zij dat dan met de nieuwe richtlijn, waarin expliciet wordt gesteld dat alleen het telen van enkele planten voor eigen gebruik geen opsporingsprioriteit heeft, maar dat inbeslagneming plaatsvindt als ze worden aangetroffen? Spreker herinnerde de minister van Justitie aan haar uitspraak in het debat van maart, dat wanneer iemand volgens de lokale driehoek kan worden aangemerkt als een bonafide persoon die op kleinschalige wijze teelt, waardoor hij die ene coffeeshop kan bevoorraden, dat binnen het tolerantiebeleid van die lokale driehoek kan vallen. Blijft deze uitspraak van de minister overeind bij de toepassing van de nieuwe richtlijnen? Kan de minister verzekeren dat ook binnen deze richtlijnen lokale experimenten met de aanvoer door bonafide huistelers mogelijk blijven? In het kader van de strafrechtelijke opvang van verslaafden is er door de regering een maatregel aangekondigd. Er bestaat onduidelijkheid over de voortgang van dat initiatief. Het is jammer dat het wetsvoorstel terzake pas na verwachting over een jaar bij de Kamer kan zijn. Waarom kan dan niet sneller? In de interimfase hoeft er immers, gelet op het aspect van vrijwilligheid, niet zo veel verwacht te worden. Het is niet acceptabel dat alles op de lange baan wordt geschoven als gevolg van een financieringsprobleem tussen Rijk en gemeenten. Om die reden heeft D66 voorstellen gedaan in het kader van de behandeling van de Najaarsnota om het financiële gat van enige miljoenen te dichten. De heer De Graaf ging ervan uit dat de regering bij het kabinetsstandpunt ten aanzien van het rapport «Borg voor zorg» rekening zal houden met het standpunt van de Kamer dat de centrumgemeenten ook Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

11 financieel verantwoordelijk blijven voor en de regie kunnen blijven voeren over de ambulante verslavingszorg. Versnippering van de gelden na 1997 over alle gemeenten is uit den boze. Een gedeeltelijke overheveling van de financiering naar de AWBZ, zoals voorgesteld door de commissie-van Thijn, kan pas besproken worden nadat er een beter inzicht is verkregen in de effectiviteit van de huidige systematiek. D66 was blij met de positieve houding van het kabinet ten aanzien van de gebruikersruimten. Het openbaar ministerie wil daaraan nadrukkelijk een bijdrage leveren. De taskforce zou hierover uitspraken hebben gedaan of doet dat binnenkort. Graag nadere informatie daarover, ook over het op te richten landelijk steunpunt drugspreventie, waarvan de afkorting LSD in dit verband wat minder gelukkig is! De D66-fractie was over de oprichting ervan positief. Zij vroeg zich af of het steunpunt ook niet kan dienen als informatiebank voor gemeenten in het kader van het gebruik van XTC op houseparty s. D66 hoopte van harte dat de voorfase van het heroïneverstrekkingsexperiment niet lang meer hoeft te duren en dat er op zeer korte termijn beslissingen kunnen worden genomen. Voorkomen moet worden dat er in deze kabinetsperiode niets substantieels meer gebeurt. Wat is de stand van zaken tot op heden? In maart jl. is door de Kamer een motie aanvaard, waarin op instigatie van D66 en de PvdA is gevraagd om een initiatief tot een Europees vergelijkend onderzoek naar de feitelijke situatie van drugsgebruik en gezondheid in verschillende landen. In geen enkele begroting, noch in de begroting van BiZa, noch in die van Justitie en noch in die van Volksgezondheid is terug te vinden wat er met de motie is gebeurd. Wat heeft de regering daarmee gedaan? De universiteit van Gent heeft een rechts- en beleidsvergelijkend onderzoek verricht in opdracht van de Europese Commissie. Er wordt niet ingegaan op het feitelijk gebruik en de verslavingsproblematiek van de verschillende landen en op de stand van zaken rondom de volksgezondheid. Dat was de portee van de motie. Kan de regering het Nederlands voorzitterschap van de Europese Unie gebruiken om dat onderzoek alsnog van de grond te krijgen? De heer Rabbae (GroenLinks) was aanvankelijk niet van plan om terug te komen op de heer Chirac. Hij heeft nog nooit enig respect voor hem kunnen opbrengen, ook niet toen hij burgemeester van Parijs was. Chirac heeft echter een machtige positie in Frankrijk. Hij is kennelijk in staat om het drugsbeleid van Nederland aanzienlijk te frustreren, en daarom kwam de heer Rabbae daar wel op terug. Hij constateerde helaas dat er zowel in maart alsook in dit overleg nog net geen knievallen voor Chirac worden gedaan, maar dat er wel naar hem wordt geknipoogd. Daaraan moet een eind komen. GroenLinks had van het paarse kabinet en met name van D66 en de PvdA voortgang verwacht in het verder regulariseren of liberaliseren van het drugsbeleid, met name ten aanzien van softdrugs. De heer Rabbae constateerde dat Nederland sinds de bemoeienissen van Chirac in het defensief is gedrongen. Men mag blij zijn dat hetgeen er in Nederland is, overeind kan worden gehouden. Dat is als het ware de maximumoptie geworden. De heer Rabbae merkte op dat de VVD consequent de kern van het door het kabinet gevoerde drugsbeleid steunt. De VVD-fractie is ook consequent in haar indirecte rol als stoorzender ten aanzien van het drugsbeleid. Hij was echter teleurgesteld dat de VVD-fractie de internationale dimensie altijd heeft verbonden aan verdere liberalisering. De VVD-fractie heeft Chirac in feite zelf ontdekt, nog voordat hij aan de macht kwam. Op de stelling van de heer Korthals dat politiek de kunst van het haalbare is, waarbij rekening wordt gehouden met de omringende landen, reageerde de heer Rabbae met de opmerking dat politiek ook inhoudt dat durf wordt getoond. Dat doet de VVD-fractie niet op dit terrein, maar ook niet op andere terreinen. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

12 De heer Rabbae constateerde dat Nederland bereid is om Fransen die in Nederland worden opgepakt over te dragen aan Frankrijk. Daartegen is geen bezwaar, mits dat op rechtsstatelijke gronden gebeurt. Hij wachtte nog steeds op informatie van de minister van Justitie. Tijdens de behandeling van de begroting van Justitie is gevraagd om de hoofdlijnen van het voorstel aan Frankrijk de Kamer te doen toekomen. Het is nog niet duidelijk welke aspecten er aan het verzoek van Frankrijk kleven en op welke wijze daaraan met name rechtsstatelijk bezien inhoud is gegeven. De minister was aanvankelijk niet erg geporteerd van het verzoek van de PvdA om te bezien in hoeverre de verkoop van softdrugs via coffeeshops aan buitenlanders, ook Europese ingezetenen, verboden kan worden. De heer Rabbae had begrepen dat de minister van Justitie, kennelijk onder druk van Chirac, bereid is om die mogelijkheid te bestuderen. Dat leek hem een lastige kwestie in het kader van het Europees recht. Op welke wijze kan onderscheid worden gemaakt tussen Europese onderdanen, in dit geval tussen ingezetenen en niet-ingezetenen? In de salamipolitiek van Chirac past het opleggen van een hogere strafmaat voor het bedrijfsmatig telen van nederwiet, een wens die de minister de afgelopen dagen via de media heeft onderschreven. Terwijl minister Kok probeerde standvastigheid te tonen in Dublin, zeker ten aanzien van de Franse president, kondigde de minister van Justitie aan dat die mogelijkheid wordt bekeken. Dat is een brug te ver, want dit kan de kern van het Nederlandse beleid raken, namelijk dat de criminele organisaties en kaders zo ver mogelijk van het beleid gehouden moeten worden. Het gevolg kan zijn dat de teelt van nederwiet weer in handen wordt gegeven van criminele organisaties. Is dat de bedoeling van de minister van Justitie? De heer Rabbae maakte zich zorgen over de verdere ontwikkelingen op dit terrein, zeker als Nederland kennelijk bereid is om de heer Chirac tegemoet te komen. De heer Rabbae vond dat de heer Chirac beter eerst de grote werkloosheid in zijn land kan oplossen voordat hij naar Nederland kijkt. De heer Chirac weet waarschijnlijk niet dat de verslavingszorg in Noord-Frankrijk inmiddels al «om» is in de richting van het door Nederland gevoerde beleid. Nederland moet vasthouden aan zijn beleid en dat nog beter ontwikkelen, zeker wat de resocialisatie van verslaafden betreft. Dat geldt zowel voor mensen buiten alsook in de gevangenissen. Huisvesting en arbeid zijn na vrijlating vaak een probleem. Het gevolg daarvan is dat men meteen terugvalt in de oude situatie. Het is dan dweilen met de kraan open. Welke maatregelen neemt het kabinet om deze problemen zodanig op te lossen dat gedetineerde verslaafden na vrijlating niet meer terugvallen in de oude situatie? Wat de resocialisatie betreft, zal het de bewindslieden, zeker de minister van Volksgezondheid, bekend zijn dat het instituut De Hoop in Dordrecht goed werk verricht. Er kan niet altijd op materiële steun van de minister van Volksgezondheid worden gerekend. In het kader van de behandeling van de drugsnota had de heer Rabbae gevraagd of de minister bereid was om het instituut alsnog financieel tegemoet te komen. Zij heeft dat toegezegd. Dat is echter niet gebeurd. Waarom niet? De heer Rabbae sloot zich wat de arbeidsrehabilitatie betreft aan bij vorige sprekers. Hij kon zich voorstellen dat de middelen hiervoor doorgesluisd kunnen worden naar de gemeenten. Er is echter ook een aantal landelijke organisaties op dit terrein, die daarvan niet de dupe mogen worden. Op welke wijze wordt dat probleem opgelost? De heer Rouvoet (RPF) die mede namens het GPV het woord voerde, wees erop dat er niet alleen in Frankrijk aandacht is voor het Nederlandse drugsbeleid. In The International Herald Tribune van half oktober werden door de voormalige onderminister voor volksgezondheid in de VS zes mythen rondom het Nederlandse drugsbeleid aan de orde gesteld en Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

13 doorgeprikt. In Die Welt van eind november werd in een artikel met als titel «Der Joint werd zum Kulturgut», de joint als een nieuw nationaal symbool opgevoerd naast de tulpen, de molens en de kaas. Men kan zich zelfs afvragen waarom dit symbool niet is opgenomen in de nieuwe Holland-promotiefilm. Als minister Van Mierlo gelijk heeft dat het gedoogbeleid, het coffeeshopbeleid, van zwaarwegend nationaal belang is, had het toch een plaats verdiend in deze film. Vandaag is de vraag aan de orde of de praktijk van het drugsbeleid voldoet aan hetgeen het kabinet en de meerderheid van de Kamer voor ogen stonden. Uit een vorig jaar door de VNG verricht onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de gemeenten met een drugsprobleem van mening is dat er geen scheiding tussen hard- en softdrugs is aan te brengen dan wel dat die grens aan het vervagen is. Dit onderzoek leverde ook verontrustende cijfers op inzake het gedoogbeleid via de coffeeshops. Het is bekend dat coffeeshops pas het derde verkooppunt zijn, na woonhuizen en cafés. Kunnen de bewindslieden de cijfers van dat onderzoek bevestigen of weerleggen? Is er wel voldoende greep op de verkoop van softdrugs? Wordt er voldoende op leeftijd gecontroleerd? Wordt niet alleen naar de overlast gekeken? De heer Rouvoet wees erop dat zijn fractie nog steeds tegen het gedoogbeleid is, maar dat zij op de hoogte wil blijven van de hetgeen er buiten de coffeeshops om gebeurt. Hoe ernstig is de situatie op andere plaatsen? Het onderzoek van de VNG dateert al van een jaar geleden en wellicht is de situatie drastisch veranderd. Hoewel niet te verwachten is dat door het uitbrengen van een nota de praktijk automatisch daaraan wordt aangepast. In een artikel in Het Parool van 17 december jl. wordt aangegeven dat een grote groep jongeren die net is begonnen met het experimenteren met drugs gemakkelijk op basecoke overstapt; gekookte cocaïne. Ook dat is een indicatie dat de grenzen veel vager zijn dan vaak wordt aangenomen. Begin november werd in De Volkskrant door de socioloog Van Ree het onderscheid tussen soft- en harddrugs bizar en volstrekt onzinnig genoemd. Hij hield overigens een pleidooi voor de erkenning van alle drugs als legale genotmiddelen; iets waarmee de heer Rouvoet het volstrekt oneens was. De winst van de drugsnota is dat het beleid op enkele punten is aangescherpt. In het kader van de nuloptie voor coffeeshops zal er overleg gevoerd worden in de regionale driehoek. Als dit overleg minder succesvol verloopt, wat betekent dat dan voor de beleidsruimte van de gemeenten? De heer Rouvoet was aangenaam verrast door het inzicht van het kabinet dat het in de rede ligt om de verkoop- en de bezitnormen op elkaar af te stemmen. Hij was in tegenstelling tot sommige voorgaande sprekers van mening dat dit niet komt door druk vanuit het buitenland maar dat dit aan binnenlandse bezwaren is toe te schrijven. De heer Rouvoet wees erop dat het gewenst is, meer duidelijkheid te krijgen over de reclame. Een hennepplantje als symbool zegt veel meer dan een groot reclamebord. Er is nog het nodige te bespreken in het kader van de notitie «stadhuis en house». Er is een harde aanpak van de laboratoria nodig. Nederland heeft op dat punt een slechte reputatie. Daarbij dient niet te vergoelijkend over het gebruik van pillen op houseparty s gesproken te worden, omdat daar de suggestie van acceptatie van uitgaat. Welke deelnemer aan een houseparty beseft dat hij zich schuldig maakt aan een strafbaar feit, zeker als de pillen eerst gecontroleerd worden? Het beleid op dit punt is nogal dubbelzinnig. Ten aanzien van de ontwikkelingen in Delfzijl merkte de heer Rouvoet op dat een gemeente niet op een dergelijke manier bij coffeeshops betrokken moet zijn. Wat zijn de resultaten van het overleg terzake? In het debat van maart is toegezegd dat er een campagne zal worden gestart tegen het gebruik van drugs in het verkeer. Hoe staat het daarmee? Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

14 De heer Van der Vlies (SGP) herinnerde aan de principieel ethische invalshoek die zijn fractie steeds heeft gekozen. Hij wees het gedoogbeleid af. Het gaat vooral om een krachtige bestrijding van de drugshandel en een ontmoedigingsbeleid terzake van het drugsgebruik. De problematiek blijft actueel. Waarom is het voor dit najaar toegezegde concrete werkprogramma inzake het onderzoek naar de gecontroleerde verstrekking van heroïne er nog niet? Wanneer kan dit nu wel verwacht worden? De SGP had grote twijfels bij de keuze van de regering terzake. De heer Van der Vlies verwees naar de toezegging dat er niets op dit terrein zal gebeuren voordat de Kamer een oordeel heeft geveld over de voorwaarden waaronder een en ander zich zal voltrekken. De termijnen van het kabinetsstandpunt ten aanzien van «Borg voor zorg» worden iedere keer niet gehaald. Vanwaar die vertraging? De minister heeft aangekondigd dat vandaag gesproken kon worden over de arbeidsrehabilitatie van ex-verslaafden en de inpassing van de AWBZ-systematiek. De Kamer heeft echter nog geen notitie terzake ontvangen. Dat aspect van de hulpverlening is essentieel voor het niet terugvallen in het oude gedrag. De heer Van der Vlies verwees in dit verband naar de stichting De Hoop in Dordrecht. De toegekende prioriteit aan preventie wordt gesteund. Er moet ook prioriteit worden gegeven aan preventie van XTC-gebruik en het tegengaan van de productie ervan. Nederland mag geen exportland van XTC blijven. De minister-president heeft daar een dezer dagen nog terecht zijn gêne over getoond. De regio s verzetten zich tegen een landelijke aanpak. Wat is het oordeel van de minister hierover? Het bereik ten aanzien van allochtone verslaafden schiet tekort. Deze groep wordt groter. Op welke wijze zal de positie van minderheden bijzondere aandacht krijgen? Er wordt gesteld dat de Wet op de geneesmiddelenvoorziening en de Warenwet van toepassing zijn op smart drugs en smart products. Tegelijk wordt gesteld dat gemeenten voldoende juridisch instrumentarium hebben voor het optreden terzake. Gemeenten zijn echter niet bevoegd in het kader van genoemde wettelijke regelingen. Welke concrete mogelijkheden blijven er voor gemeenten over? De heer Van der Vlies juichte de mogelijkheden toe die gemeenten krijgen om coffeeshops te sluiten, tot aan de nuloptie toe. Er is trouwens alle reden om voor de nuloptie te kiezen. Wanneer kan het wetsvoorstel terzake tegemoet worden gezien? Het bijeenbrengen van de verkoop- en de bezitnorm is een positief en verstandig signaal. Op het punt van de teelt van nederwiet sloot de heer Van der Vlies zich aan bij de vragen van de heer Korthals over de situatie in Groningen. De maatregelen ter bestrijding van de overlast werden onderschreven door de heer Van der Vlies. De prioriteiten voor de inzet van politie en OM zullen zichtbaar gemaakt moeten worden. Ten aanzien van de gebruikersruimten was er een dilemma voor de SGP-fractie. De heer Van der Vlies meende dat de nieuwe OM-richtlijnen enige opening bieden voor het toestaan van gebruikersruimten. Positief is dat de overlast wordt tegengegaan en dat de openbare orde kan worden beheerst. Er blijft contact met de groep verslaafden en dat is belangrijk vanuit het oogpunt van volksgezondheid en hygiëne. Negatief is echter dat gebruikersruimten de uitstraling hebben dat men berust in het gebruik van verdovende middelen; het wordt niet tegengegaan. Het gebruik van drugs is niet strafbaar maar wel uiterst onverstandig. Er is geen scheiding tussen soft- en harddrugs. Er moet al het mogelijke gedaan worden om het gebruik van drugs tegen te gaan. Daarbij dient voorkomen te worden dat er een bepaalde infrastructuur in het leven wordt geroepen die een verkeerde uitstraling heeft. De heer Van der Vlies stelde in reactie op de opmerkingen van de heer van de Camp terzake dat hij eraan hecht, zo Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

15 christelijk mogelijk door het leven te gaan, ook als politicus. Er zit echter ook een keerzijde aan die medaille. Vooralsnog moet een en ander niet onder de paraplu van de overheid gestalte krijgen. Er dient, zo nodig, te worden aangesloten bij de reguliere gezondheidszorg. Het antwoord van de regering De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport kwam terug op het Groningse onderzoek dat erop wijst dat 30% van de dertienjarigen al ervaring heeft met cannabis. De minister wilde dat onderzoek niet bagatelliseren, maar wel zijn sommige uitkomsten merkwaardig. Dat dertienjarigen een veel hoger cannabisgebruik vertonen dan de zeventienjarigen is een merkwaardig resultaat. Het laatste NIAD-onderzoek uit 1992 wijst uit dat 13,6% van de scholieren wel eens cannabis heeft gebruikt. Een verdubbeling in vier jaar is niet alleen verontrustend maar ook wel een zeer grote sprong. Het roken van hasj en marihuana onder jongeren neemt over de gehele wereld toe. Een stijging in Nederland is niet alleen aan het beleid te wijten. Via aanvullend onderzoek en door het constant monitoren zal bezien worden of deze trend bevestigd wordt. Het stellen van een leeftijdsgrens voor houseparty s lijkt een sympathieke gedachte. Een en ander is echter moeilijk te handhaven. Voorkomen moet worden dat er geen enkel zicht meer is op hetgeen er gebeurt. Het gebruik van XTC komt ook elders in het uitgaanscircuit voor, zoals in de reguliere horeca en in de wat grotere discotheken. De Dranken horecawet biedt aangrijpingspunten voor beleid terzake. Gemeenten kunnen leeftijdsgrenzen stellen voor alternatieve manifestaties. De minister zal het steun- en informatiepunt drugsbeleid bij de VNG vragen, hierover advies uit te brengen. Minister Borst zegde nogmaals toe dat er geen besluiten inzake heroïneprojecten worden genomen zonder de Kamer daarin te kennen. De centrale commissie behandeling heroïneverslaafden is in juli aan de slag gegaan. Het bureau van deze commissie is bij de faculteit geneeskunde van de universiteit Utrecht ondergebracht. Alle aangezochte internationale adviseurs hebben hun medewerking toegezegd. De minister zal nog dit jaar de voortgang van de commissie beoordelen. De Kamer zal zo spoedig mogelijk een overzicht van de stand van zaken ontvangen. Bij de keuze van gemeenten zal ook de opvatting van de desbetreffende gemeente betrokken worden. De stand van zaken zal besproken worden in de taskforce veiligheid en verslavingszorg. In maart 1997 wordt het advies over de te selecteren gemeenten verwacht. In juni zal het onderzoeksprotocol aan de minister worden aangeboden en ook in die maand kan een en ander aan de Kamer worden voorgelegd, waarna zij eventueel groen licht kan geven. In oktober/ november kan dan met het onderzoek begonnen worden. Dit kan dan zeker niet zijn afgerond, laat staan geëvalueerd voor de volgende verkiezingen. Er is veel aandacht voor het ontwikkelen van een rookbare vorm van heroïne. Voor de beantwoording van de vraag of daar veel tabak aan te pas komt, verwees de minister naar de toegezegde schriftelijke reactie. De minister bracht naar voren dat het testen van XTC-pillen de overheid voor een dilemma stelt. Als iedereen maar zonder meer slikt wat te koop wordt aangeboden, is dat vanuit een oogpunt van volksgezondheid niet ideaal. Het testen van pillen wordt om die reden toegestaan. Voordeel is dat van de gelegenheid gebruik gemaakt kan worden om de jongeren voor te lichten over de gevaren van al dit soort «rommel». In het kader van het grotere XTC-onderzoek wordt ook aandacht besteed aan een eventueel aanmoedigend effect van de testen. Als blijkt dat het testen het gebruik van XTC stimuleert, is men verkeerd bezig. Het blijft een kwestie van tussen Scylla en Charybdis doorzeilen. Het schijnt Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

16 dat men 70% van de pillen die ter plekke wordt aangeboden, betrouwbaar chemisch kan onderzoeken. Nadere gegevens hierover volgen nog. De minister onderschreef de opvatting dat de verslavingszorg niet onnodig gemedicaliseerd mag worden. Het kabinet heeft besloten dat het geld voor de verslavingszorg, voorzover dat uit het fonds van de Tijdelijke wet stimulering sociale vernieuwing naar de gemeente vloeit, niet in het Gemeentefonds terecht mag komen. Dit moet een doeluitkering aan de 23 centrumgemeenten zijn. Er is echter een groep verslaafden die zodanige medische zorg nodig heeft dat wellicht een deel van het geld naar de AWBZ gesluisd moet worden. Eerst moet echter een goed inzicht in de effectiviteit van de verslavingszorg verkregen worden. De Kamer zal begin volgend jaar hierover nader geïnformeerd worden in het kader van het kabinetsstandpunt over «Borg voor zorg». De minister vermoedde dat niet voor 1 januari 1998 een scherp oordeel geveld kan worden over de vraag of en, zo ja, hoeveel geld er naar de AWBZ overgeheveld moet worden. Totdat die duidelijkheid er is moeten de middelen als doeluitkering aan de gemeenten worden verstrekt onder de aantekening dat voortschrijdend inzicht ertoe kan leiden dat een klein deel van het geld in het AWBZ-kanaal terecht komt ten behoeve van individuele medische zorg. Een dezer dagen zal schriftelijk aan De Hoop in Dordrecht worden toegezegd dat de wensen voor een belangrijk deel gehonoreerd zullen worden. Een afschrift van die brief zal aan de Kamer gezonden worden. Ook in dit geval geldt dat er een splitsing gemaakt moet worden in geld voor AWBZ-zorg en geld voor arbeidsvoorziening en dergelijke. De minister zei dat het succes van de voorlichtingscampagnes op dit moment alleen nog maar afgemeten kan worden aan het bereik. Gelet op de trends in het gebruik van softdrugs is het moeilijk, exact aan te geven hoeveel minder men is gaan gebruiken als gevolg van de voorlichtingscampagnes. In de eerste maand van de campagne zijn er al folders afgehaald. Bij de drugsinformatielijn komen ongeveer 100 telefoontjes per dag binnen. Incidentele peiling geeft aan dat ouders de televisiespots herkenbaar vinden en dat de inhoud van de folders goed aansluit bij de vragen waar zij mee geconfronteerd worden. Integrale voorlichting over de gevaren van alcohol, tabak en drugs is zeker van belang. Deze voorlichting krijgt vooral in het onderwijs gestalte, bijvoorbeeld in het project «de gezonde school en de genotmiddelen» van het Trimbosinstituut. In deze campagne wordt ook aandacht besteed aan gokken. Uit een oogpunt van doelmatigheid is een integrale voorlichting zeker gewenst, maar ook kan het van belang zijn om aandacht voor specifieke gevaren te vragen. Het is goed dat in voorlichtingscampagne naar voren komt dat cannabis niet zo onschuldig is als velen denken. Hetzelfde geldt voor XTC. Voor het tegengaan van die twee vormen van drugsgebruik is een inhaalslag nodig. Tot voor kort zijn er in Nederland ook minder positieve ervaringen met gebruikersruimten opgedaan. In de Pauluskerk werd ook gedeald, terwijl in Arnhem alleen gebruikt werd. Gebruikersruimten kunnen de overlast beperken en er is medisch toezicht mogelijk. In het rapport van het NIAD van augustus 1996 wordt gewezen op positieve ervaringen in Zwitserland en Duitsland. De inrichting van dergelijke ruimtes is vooral een lokale competentie. De taskforce zal begin volgend jaar de ervaringen met de gebruikersruimten bespreken. De Gezondheidsraad heeft met het uitbrengen van de adviezen heroïneverstrekking en marihuana als medicijn inderdaad de werkzaamheden terzake niet afgerond. De raad stelt op het ogenblik een actueel overzicht op inzake de behandelingsvormen van drugsverslaving. Daarin wordt met nadruk aandacht besteed aan het experiment van het verstrekken van palfium. De Gezondheidsraad zal moeten blijven adviseren naar aanleiding van specifieke vragen. De raad heeft echter ook een continue signaleringstaak van nieuwe ontwikkelingen. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

17 De minister kon helaas bevestigen dat de handleiding «stadhuis en house» niet overal wordt toegepast. De meerderheid van de gemeenten, en zeker de grotere gemeenten, maken er wel gebruik van, maar dit gebeurt nog niet algemeen. De taskforce zal gevraagd worden, de handleiding opnieuw onder de aandacht van de gemeenten te brengen. Nederland neemt ten aanzien van het monitoren van onderzoek internationaal gezien een goede positie in. Uit het jaarrapport 1995 van het Europees waarnemingscentrum in Lissabon blijkt dat Nederland op alle besproken deelterreinen cijfers heeft aangeleverd, terwijl er ook landen zijn die op dit punt sterk in gebreke blijven. Het is overigens de vraag hoe betrouwbaar de cijfers zijn. Het is vaak moeilijk, op dit terrein onderzoeksgegevens van hoge kwaliteit te verkrijgen. Op het ogenblik is een werkgroep van deskundigen bezig met het opzetten van een nationaal drugsmonitoringsysteem. De eerste schets daarvan zal in januari beschikbaar zijn en zal aan de Kamer worden toegestuurd. Het ter beschikking stellen van cijfers in EU-verband is absoluut voor verbetering vatbaar. Het Nederlands voorzitterschap is een prima gelegenheid om op dit punt het voortouw te nemen. In de eerste helft van 1997 worden de resultaten van het brede XTC-onderzoek verwacht. Dit betreft de prevalentiestudie onder scholieren en de landelijke household surveys. Ook worden de resultaten van een bilaterale studie Nederland/Zweden verwacht. Dit betreft een vergelijking van beleid en praktijk in beide landen. Vergelijkende studies naar de situatie in Duitsland, Frankrijk en de VS tonen aan dat Nederland op het gebied van de volksgezondheid «het hoofd rechtop» kan houden. Dit betekent echter niet dat er geen verbetering mogelijk is. Het landelijk steunpunt drugspreventie zal zijn steunfunctie vooral in samenwerkingsverbanden gestalte geven. Dit betreft samenwerking met het Trimbosinstituut op het gebied van informatisering en onderzoeksaspecten en met het veld, bijvoorbeeld de betrokken GGD en. Er zijn gesprekken gaande om dit samenwerkingsverband verder vorm te geven. Begin januari a.s. zal die steunfunctie feitelijk gerealiseerd zijn. Over het bestrijden van het XTC-gebruik in het verkeer zijn interdepartementale afspraken gemaakt. Er moet allereerst een adequaat meetinstrumentarium ontwikkeld worden. Vervolgens moet er een protocol voor de politieopleidingen opgesteld worden. Verder wordt bezien in hoeverre additioneel onderzoek nodig is op het terrein van XTC en verkeer. Overigens wordt in het eerder genoemde brede XTC-onderzoek ook aandacht besteed aan het verkeer. Hierna wordt nagegaan of het mogelijk is om over te gaan op een registratiesysteem. Door verschillende betrokkenen is het vermoeden uitgesproken dat het XTC-gebruik in het verkeer meer risico s met zich brengt dan aanvankelijk gedacht werd. Duidelijk is echter dat er een concrete voorlichtingscampagne opgezet moet worden. Uit de monitoringcijfers blijkt niet dat gebruikers van softdrugs overstappen op gekookte cocaïne. Dat betekent dat dit verschijnsel zich niet in grote mate voordoet. Men zal hier uiteraard wel zeer alert op moeten blijven. Wel is bekend dat vaak van heroïne op gekookte coke wordt overgestapt. De minister merkte op dat al eerder is geconstateerd dat het drugsgebruik en de verslaving aan harddrugs onder jonge allochtonen zorgelijk zijn. Sinds 1 januari 1995 functioneert het platform inzake multiculturele verslavingszorg. Dit blijkt zeer nuttig te zijn. Binnen dat platform spelen de eigen organisaties met eigen projecten een grote rol. Voor Molukkers is er sinds jaar en dag een hulpverleningsnetwerk dat dankzij de inbreng van de eigen gemeenschap zeer goed werk verricht. De door VWS gesubsidieerde stichting Tjandu speelt daarin een belangrijke rol. Deze stichting heeft voor drie jaar een extra subsidie gekregen ten behoeve van een preventieproject verslaving. Drie jaar geleden is met een flinke subsidie van VWS in Amsterdam door het comité Marokkaanse arbeiders in Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

18 Nederland en de Regenboog een project ontwikkeld dat speciaal gericht is op Marokkanen. De eerste fase hiervan is onlangs afgerond en het blijkt dat dit project een hoog bereik heeft onder Marokkaanse ouders. Er valt te constateren dat problemen rond drugsgebruik, verslaving en de relatie met criminaliteit in de Marokkaanse gemeenschap in Nederland steeds beter bespreekbaar worden en dat is een geweldig groot winstpunt. Uiteraard wordt geprobeerd, de verschillende initiatieven zoveel mogelijk te coördineren, zodat men gebruik kan maken van elkaars instrumenten en kan leren van elkaars ervaringen. De minister van Justitie was het geheel eens met de heer Van de Camp dat er geen reden is tot euforie. Het drugsprobleem is omvangrijk en het is zeker niet nu, maar waarschijnlijk ook niet in de toekomst uit te bannen. Het beleid moet erop gericht zijn, de zaak zoveel mogelijk onder controle te houden. Ieder land zoekt naar de beste manier om dat te doen. Internationaal gezien krijgt het volksgezondheidsaspect van het Nederlandse beleid zeker waardering. Er is geen kritiek op de Nederlandse verslavingszorg, hulpverlening en preventie. De coffeeshops zijn inderdaad de steen des aanstoots. Zij vormen onderdeel van een kwetsbaar beleid dat alleen mogelijk is bij zeer strikte handhaving en controle. De bonafide coffeeshop moet zo goed mogelijk gecontroleerd worden, want als die verdwijnt, is het de vraag wat er zal gebeuren. Men moet realistisch blijven. Het sluiten van coffeeshops betekent niet dat het drugsprobleem daarmee is opgelost en ook niet dat een en ander beter onder controle te houden is. De minister wees erop dat beleid dat met de beste intenties is opgezet in de praktijk voortdurend wordt doorkruist door ongewenste ontwikkelingen. Aanvankelijk was er niet zo veel bezwaar tegen kleine huistelers, maar nu blijkt dat er zich in bepaalde wijken in Rotterdam veel grote huistelers gevestigd hebben; hetgeen veel overlast met zich brengt. De politie moet dus wel degelijk tegen huisteelt optreden. De OM-richtlijn is mede tegen deze achtergrond opgesteld. Het beleid zal in een realistisch perspectief geplaatst moeten worden. De minister vond dat de heer Chirac te veel eer krijgt door te veronderstellen dat het Nederlandse drugsbeleid alleen op hem wordt geënt. Het onderwerp «drugs» staat in Europa zeer hoog op de agenda en niet alleen in de JBZ-raad. De veiligheid van burgers wordt vaak opgehangen aan drugs. Dat is een te eenzijdige benadering. Dit betekent dat de roep om de strijd tegen drugshandel en alles wat daarmee verbonden is, steeds sterker wordt. Dit werkt door tot op het niveau van de regeringsleiders. De action commune houdt geen wijziging van wetgeving in en ook niet een wijziging van het nationaal beleid. De betekenis van de action commune is dat erover nagedacht wordt op welke wijze in Europees verband met drugs moet worden omgegaan. Ook tijdens het Nederlands voorzitterschap zullen drugs aandacht moeten krijgen. De minister merkte op dat zij de nadruk wil leggen op de synthetische drugs. Wellicht is het mogelijk om een soort werkprogramma op dat terrein op te stellen. Voorop staat de praktische samenwerking. Er zijn prachtige teksten opgesteld, maar er moet ook iets gebeuren. Politie en Justitie moeten zo weinig mogelijk belemmerd worden in de internationale samenwerking. Het uitgangspunt dat de discussie gebaseerd moet zijn op feiten sprak de minister bijzonder aan. De cijfers worden door de betrokken landen zelf aangeleverd. Als er geen cijfers zijn, als ze onbetrouwbaar zijn of als ze niet worden aangeleverd, ontstaat er een beeld dat niet in overeenstemming is met de werkelijkheid. Nederland beschikt over relatief veel cijfers en die worden ook aangeleverd. Dit geldt echter niet voor alle Europese landen. Het gevolg is bijvoorbeeld dat Nederland een A-4 tje met gegevens over de georganiseerde criminaliteit overlegt, terwijl Italië volstaat met een korte alinea. Daardoor ontstaat een verkeerd beeld. Ten aanzien van drugs kan zich hetzelfde voordoen. Dit neemt niet weg dat er, Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

19 al was het alleen maar voor intern gebruik, zo betrouwbaar mogelijk cijfermateriaal verzameld moet worden. Het ontwerpverdrag met Frankrijk over de actieve overdracht van strafvervolging bevindt zich nog in de conceptfase. Er wordt een brief opgesteld waarin wordt aangegeven wat de ontwikkelingen op dit terrein zijn. Het betreft echter een zeer ingewikkelde materie. Deze toezegging wordt gestand gedaan, alleen is er iets meer tijd voor nodig dan aanvankelijk werd gedacht. Dat men in Lille hiervan niet op de hoogte is, is een interne Franse zaak. De ambassades stellen zich passief op. Er wordt voorlichting gegeven als erom gevraagd wordt. Echter, als het nodig is, treedt men actief op. Het HARC-team controleert voornamelijk in de havens en neemt daar illegale spullen in beslag. Het is niet gericht op het oprollen van criminele organisaties. Het team is nog niet zo lang actief. Er worden nu scanners aangeschaft waarmee containers kunnen worden doorgelicht. Het team zal enige tijd gefunctioneerd moeten hebben voordat de effectiviteit ervan beoordeeld kan worden. De laatste twee jaar zijn er door de politie grote successen behaald. Dat mag niet afgedaan worden met de opmerking dat het een druppel op een gloeiende plaat is. De minister maakte bezwaar tegen het beeld dat wordt geschetst van het proces in de grote softdrugszaak in Amsterdam. Het is geen gevecht tussen het OM en een aantal criminelen. Het OM is bezig met de zeer belangrijke taak van het handhaven van het recht. Dat is zeker geen spel. In de drugsnota is aangekondigd dat het telen van nederwiet met een hogere straf bedreigd zal worden. Het wetsvoorstel terzake zal binnenkort bij de Kamer worden ingediend. De strafmaat van twee jaar wordt verhoogd tot vier jaar. Er is geen sprake van dat de teelt wordt gecriminaliseerd. Doel is om te voorkomen dat men van het telen van een normaal landbouwproduct overgaat op nederwiet. De minister zegde toe, navraag te doen naar het niet reageren van de politie op een tip van een woningstichting. Grootschalige teelt in huizen geeft veel overlast, zoals een sterke kattenpislucht, en ook de staat van het huis wordt nadelig beïnvloed. Als officieren van justitie niet bereid zijn, de nuloptie te handhaven, gedragen zij zich niet conform hetgeen van hen verwacht wordt. Het OM zal een wens van het bestuur tot een nuloptie steunen en handhaven, maar daarbij zal wel geattendeerd worden op mogelijke verplaatsingseffecten. Een officier van justitie is verantwoordelijk voor zijn gehele arrondissement. Voorkomen moet dan ook worden dat de nadelige effecten van een nuloptie in de ene gemeente door een andere gemeente worden gevoeld. Er dient regionaal overleg hierover plaats te vinden, zoals onlangs in Zeeuws-Vlaanderen is gebeurd. De lasten moeten op een goede manier verdeeld worden. Een deel van het beleid is gedecentraliseerd en de officier van justitie heeft in het driehoeksoverleg een zekere beleidsvrijheid die moet passen binnen de kaders van de richtlijnen van de procureurs-generaal. De minister kende de organisatie waarvan ds. Visser een prijs gekregen heeft niet. De intentie van ds. Visser is goed. Er werd echter gedeald in de Pauluskerk. Er ontstond een aanzuigende werking waar de omwonenden zeer veel last van hadden. Dat kon niet getolereerd worden. Er zal altijd ingegrepen worden als er in gebruikersruimten wordt gedeald. Er is inderdaad sprake van een aangescherpt beleid ten aanzien van coffeeshops. Het beleid is alleen te handhaven als er scherp wordt gecontroleerd en als het duidelijk wordt afgebakend. De afgelopen jaren is gebleken dat het anders uit de hand loopt. Er zijn landelijk richtlijnen opgesteld, maar dit betreft voor een groot deel gemeentelijk beleid. De regering is van mening dat er geen directe betrokkenheid van gemeenten moet zijn, omdat gemeenten zich daarmee kwetsbaar maken en ook strafrechtelijk gezien in de problemen kunnen komen. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

20 De richtlijn van het OM heeft een hoog realiteitsgehalte. Daarin is opgenomen dat het bestrijden van de kleine teelt op zichzelf geen prioriteit heeft, maar er zijn marges om op lokaal niveau beleid terzake te ontwikkelen. Er zullen altijd mensen zijn die de grenzen van het beleid willen verkennen. Binnen de lokale driehoek kan dus sprake zijn van een zekere tolerantie ten aanzien van iemand die kan worden aangemerkt als een bonafide teler op kleine schaal. Overigens zijn er ook mogelijkheden om telers wel te vervolgen, want in de praktijk blijkt dat een en ander snel uit de hand kan lopen. Het is met nadruk niet de bedoeling dat toeristen alleen maar voor het gebruik van drugs naar Nederland komen. De bedoeling van de coffeeshops is, de eigen bevolking in de gelegenheid te stellen, in een goede omgeving softdrugs te kopen en te gebruiken. Om die reden is de norm van vijf gram gesteld en daarom wordt ook bezien of er een mogelijkheid is om te voorkomen dat softdrugs aan buitenlanders wordt verkocht. Juridisch is een en ander echter zeer ingewikkeld. Een positief discriminatieartikel is niet houdbaar. Het bezit van drugs blijft strafbaar. In de Opiumwet staat dat bezit tot dertig gram een overtreding is en bezit van grotere hoeveelheden een misdrijf. Er is geen sprake van criminaliseren. Volgens de richtlijn kon altijd op het bezit een boete gesteld worden. Bezit van minder dan vijf gram wordt er in de regel geseponeerd, maar daarboven kan er een boete opgelegd worden. Het gaat om een algemene regel, waarop OM en de politie in de praktijk ongetwijfeld een verstandig beleid zullen baseren. Het is ongewenst om ten behoeve van individuele gevallen een richtlijn opzij te zetten, zoals voor Ome Leen uit Oudewater. Voorlopig dient vastgehouden te worden aan de norm van vijf gram. Voor de handhaving maakt de hoeveelheid niet uit. Bij de evaluatie kunnen eventuele aanpassingen bezien worden. In de gemeente Enschede blijkt dat regelmatige controle op coffeeshops vruchten afwerpt. De minister wees erop dat reclame voor softdrugs verboden is. Daar wordt ook tegen opgetreden. De praktijk is vindingrijk en het is de vraag wat nu precies een «summiere aanduiding» is. Men zal naar bevind van zaken moeten handelen. Het moet duidelijk in wat voor gelegenheid men binnenkomt, maar men mag er niet toe worden uitgenodigd. Vanaf januari a.s. wordt een XTC-team ingesteld dat gelokaliseerd wordt bij het kernteam Zuid-Nederland. Dit bestaat uit tien politiemensen en tien mensen van de ECD. Verder wordt er informatie uitgewisseld met een groot aantal instanties. Dit geldt ook voor de BVD, die overigens gehouden is om eventuele gegevens uit te wisselen met het XTC-team. Een en ander loopt via de landelijke officier die zich bezighoudt met BVD-aangelegenheden. Het XTC-team is in eerste instantie opgezet als informatiepunt en als aanspreekpunt voor het buitenland. Later zal eventueel kunnen worden deelgenomen aan buitenlandse onderzoeken. De minister betreurde het dat sommige politiemensen in het zuiden van het land zich hier negatief over hebben uitgelaten. Zij wees erop dat de hoofdcommissarissen hun medewerking nogmaals hebben bevestigd. De minister bracht naar voren dat justitie zich uiteraard conformeert aan de richtlijnen uit de notitie «stadhuis en house». Justitie kan tegen de handel in XTC optreden en zij doet dit ook, ongeacht of er een mogelijkheid is om pillen te laten testen. Vanuit een oogpunt van volksgezondheid valt het testen van pillen uiteraard te waarderen. Er is inderdaad sprake van een dilemma. De minister vond de opmerkingen van de heer Oudkerk over het gevangeniswezen onterecht. Artsen werken daar zeer integer. Er is een brief uitgegaan waarin nogmaals is aangegeven dat methadonverstrekking geen automatisme mag zijn, maar dat het ook niet mag voorkomen dat er in een inrichting geen methadon wordt verstrekt. Methadonverstrekking door een arts is een medische handeling die valt Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr