Beleid in uitvoering 2009/2010. Verbond van Verzekeraars

Transcriptie

1 Beleid in uitvoering 2009/2010 Verbond van Verzekeraars

2 Remco Muntz Fotoacademie, Rotterdam Zonder titel In Beijing wordt ontzettend veel gebouwd. Hele wijken gaan plat. Om de stad nog een leefbaar aanzien te geven, worden de bouwplaatsen omkaderd met dit soort foto s, waarbij hier het echte overloopt in de foto. De Fotoprijs: what you see is what you get Afgelopen najaar werd voor de zesde keer De Fotoprijs uitgereikt aan drie van de de meest talentvolle jonge fotografen in ons land. De Fotoprijs is een initiatief van het Verbond van Verzekeraars, dat inmiddels is versterkt door deelname van Nikon Nederland, de Steenbergen Stichting en het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam. Daarmee is De Fotoprijs een van de belangrijkste fotoprijzen voor aankomende beroepsfotografen in ons land. VerzekeraarsVernieuwen is het motto van het Verbond in deze periode. Kernthema van dat proces is de focus op transparantie. Vertaald naar het thema van De Fotoprijs is dat geworden: What you see is what you get. In deze publicatie ziet u werken van de winnaars in de verschillende categorieën van De Fotoprijs, en een selectie van de genomineerden.

3 Beleid in uitvoering Verbond van Verzekeraars 3 Inhoud VerzekeraarsVernieuwen Algemeen Schade Leven Zorg CBV CVS...27

4 Beleid in uitvoering Verbond van Verzekeraars 4 VerzekeraarsVernieuwen De verzekeringssector heeft zijn blik vooruit gericht om vooral zijn relatie met de klant en stakeholders te verbeteren. Het Verbond van Verzekeraars werkt aan een cultuuromslag voor de sector. Daartoe heeft het Verbond een integraal verbeteringsprogramma in gang gezet: VerzekeraarsVernieuwen. Om zo de klantgerichtheid van de sector te verbeteren. En daarmee de reputatie van en het vertrouwen in de sector te herstellen. Vertrouwen van consumenten en stakeholders is essentieel voor het functioneren van verzekeraars. Om dat te versterken stellen verzekeraars de consument centraal in hun beleid, in hun attitude en in hun gedrag. Daardoor krijgt de klant daadwerkelijk een sterkere positie. Ook kijken verzekeraars kritisch of de maatschappelijke waarde van verzekeren en het bedrijfseconomische belang van de onderneming meer met elkaar in lijn kunnen worden gebracht. Dat moet ertoe leiden dat Nederlandse verzekeraars over drie jaar een solide en vernieuwde uitstraling hebben, met een sterke reputatie op het gebied van kennis, producten, service en gedrag jegens de klant. En dus ook een goede relatie met de consument, en waarbij verzekeraars in de ogen van de overheid een constructieve partner zijn, met wie maatschappelijke aspecten die samenhangen met verzekeringsvraagstukken, kunnen worden uitgewisseld. Ook de komende periode richt het Verbond zich ook op de financiële soliditeit van de sector. Ten gevolge van de kredietcrisis willen nationale en Europese overheden namelijk meer zekerheid van financiële instellingen. Wat dit aangaat, ondersteunt en draagt het Verbond waar mogelijk actief bij aan het proces van herziening en aanscherping van gedrags- en toezichtregels voor zover die de betrouwbaarheid en soliditeit van de sector schragen, en de marktpositie van verzekeraars kunnen versterken. Ook al heeft solvabiliteit terecht aan belang gewonnen dat wil niet zeggen dat de in Europees verband vereiste solvabiliteit sluipenderwijs en onnodig veel groter moet worden. Het Verbond vindt dat daarvoor moet worden opgepast, omdat het de klant is die uiteindelijk voor de kosten zal moeten opdraaien. Deze publicatie laat in het kort zien wat vandaag de dag de uitgangspunten van de verzekeringssector zijn, waar de sector concreet mee bezig is, en waarnaar hij op weg is.

5 Beleid in uitvoering Verbond van Verzekeraars 5 1 Algemeen VerzekeraarsVernieuwen VerzekeraarsVernieuwen is een veelomvattend actieprogramma met als onderliggend idee dat de sector de komende jaren een cultuuromslag maakt, zich nadrukkelijker oriënteert op zijn maatschappelijke taak. Doordat verzekeraars vertrouwen verdienen met producten die zekerheid bieden in een sector die mogelijkheden creëert. Verzekeraars willen dat de positie van de klant sterker wordt. Dat kan bijvoorbeeld doordat verzekeraars meer en meer concurreren op klantgerichtheid. Hun producten en processen, zeg maar: hun prestaties worden nauwer aangesloten op de verwachtingen van de klant zodat die erop kan vertrouwen dat hij de zekerheid krijgt die hij verwacht. En verzekeraars zorgen ervoor dat er geen licht zit tussen de verwachtingen van de klant en de realiteit van de polis. Modernisering van de distributie van verzekeringen kan als eerste bijdragen aan de structurele versterking van de positie van de klant. Dat betekent dat vóór alles de rol en verantwoordelijkheid van verzekeraar en adviseur helder wordt. Op deze weg zijn intussen flinke stappen gezet. Eindpunt is in de optiek van het Verbond de introductie van een distributie- en beloningsstelsel waarin de klant afspraken maakt met de adviseur over zijn diensten en de kosten voor het advies. Verderop wordt op dit punt dieper ingegaan. Met het Keurmerk Klantgericht Verzekeren, een initiatief van het Verbond van Verzekeraars, dat de onafhankelijke Stichting toetsing Verzekeraars dit jaar aan de eerste verzekeraars zal uitreiken, krijgt de positie van de klant ook extra kracht. Verzekeraars kunnen het keurmerk voeren als zij wat betreft productontwikkeling, service, schadeafhandeling en klachtenprocedures aan bepaalde normen voldoen waarin de klant centraal staat. En met nieuwe klanttevredenheidsmetingen door het CVS, het statistisch onderzoeksbureau van het Verbond, kunnen verzekeraars op dit punt hun plaats bepalen ten opzichte van het marktgemiddelde en zich verder verbeteren. In het vernieuwingsprogramma werkt het Verbond ook aan het oplossen van oude probleemdossiers zoals de beleggingspolissen. Daarmee is afgelopen jaren goede voortgang geboekt. Zo heeft het Verbond in het voorjaar 2010 inmiddels ook een oplossing van de problemen bij de beschikbare premieregelingen bereikt. Zoals gezegd heroriënteert de sector zich op de nieuwe invulling van zijn maatschappelijke rol. De basis van wat verzekeraars doen is dat zij door het overnemen van risico s aan verzekerden (nieuwe) mogelijkheden bieden. Feitelijk gedrag en standpunten van de sector worden de komende tijd opnieuw langs de meetlat van deze kernwaarde gelegd zodat de sector het vertrouwen van de klant en van de overheid herovert. Zodat de overheid de verzekeringssector als partner ziet op risicogebieden met grote maatschappelijke impact waar zekerheid in het vaandel staat.

6 6 Algemeen Ten slotte wil het Verbond dat het gedrag en de cultuur van de sector verandert in dialoog met de samenleving. De geesten in de bedrijfstak moeten scherp blijven over hoe buiten de muren van de branche wordt gedacht en hoe wordt aangekeken tegen producten en handelwijzen van verzekeraars. Daartoe zullen diverse initiatieven worden genomen. Zo wordt een Raad van Advies in het leven geroepen die bestaat uit onafhankelijke, deskundige en kritische mensen van buiten de bedrijfstak, wordt onderzoek onder consumenten gedaan en worden in samenwerking met het Kifid de klachten beter benut om inzicht te krijgen in waar klanten wel en niet tevreden over zijn. In het kader van het programma VerzekeraarsVernieuwen zijn, zoals hierboven al beschreven, verschillende initiatieven genomen die de komende tijd verder worden uitgewerkt. Enkele high lights: 1. Op aandringen van het Verbond is er sinds 1 januari 2010 een totaalverbod op bonusprovisie voor complexe producten. Het Verbond van Verzekeraars werkt verder aan een toekomstbestendig, onafhankelijk intermediairsysteem waarin de beloning van onafhankelijk adviseurs een afspraak is tussen klant en adviseur. Daarover verderop meer. 2. Verzekeraars zijn transparant over de besteding van de premie bij vermogensopbouwende producten. Dit betreft beleggingsverzekeringen, traditionele levensverzekeringen en beschikbare premieregelingen. 3. De provisies voor woonlastenverzekeringen en uitvaartverzekeringen zijn sinds 1 januari 2010 transparant. 4. Verzekeraars zijn de Gedragscode geïnformeerde verlenging en contractstermijnen particuliere schadeverzekeringen overeengekomen, die op 1 januari 2010 is ingegaan, waarbij het uitgangspunt voor het aangaan van nieuwe verzekeringsovereenkomsten een periode van één jaar is. Vanaf 1 juli 2010 zal ditzelfde gelden voor inkomensverzekeringen. 5. Het Convenant over de toegang tot aan arbeid gerelateerde verzekeringen regelt dat verzekeraars de ook nieuwe deelnemers aan collectieve contracten van meet af aan zekerheid kunnen bieden. In samenwerking met de patiëntenorganisaties wordt gewerkt aan verbetering van de verzekeringsmogelijkheden voor mensen met een verhoogd gezondheidsrisico. Hierdoor is het door gericht onderzoek mogelijk gemaakt dat mensen met hiv een levensverzekering kunnen sluiten. 6. Het Verbond heeft het initiatief genomen voor het Keurmerk Klantgericht Verzekeren. De inschrijving hiervoor is inmiddels geopend. 7. Het Verbond heeft een marktbreed klanttevredenheidsonderzoek ontwikkeld, waardoor verzekeraars inzicht krijgen in de tevredenheid van de eigen klanten ten opzichte van klanten van concurrenten, zodat we gericht kunnen werken aan verbetering van die tevredenheid. Hierin wordt per individuele verzekeraar inzichtelijk wat de klant vindt van claimafhandeling, informatievoorziening, klachtafhandeling, productkwaliteit e.d. Na een pilot zullen de rapportcijfers ook voor klanten zichtbaar worden, zodat zij dit in hun keuzes kunnen meewegen. 8. Met Kifid wordt gewerkt aan een zodanige wijze van klachtregistratie en rapportage, dat hieruit informatie komt om meer klantgericht te werken en signalen over mogelijke verbeteringen vroegtijdig aan de orde te stellen. Het Verbond wil dat verzekeraars met gepaste waarborgen omgaan met persoonsgegevens van hun klanten. Dat is min of meer een basisvoorwaarde voor vertrouwen. Tegelijk streeft het Verbond

7 Beleid in uitvoering Verbond van Verzekeraars 7 ernaar dat verzekeraars in hun administraties het burgerservicenummer (BSN) van hun klanten mogen gebruiken en een ruimere toegang verkrijgen tot de GBA. Dat vereenvoudigt niet alleen een aantal processen enorm het verkleint ook de kans op fouten en vergroot de afhandelingssnelheid. Dat zijn goede dingen voor de klant. Het Verbond is daarom voorstander van de sectorwet BSN voor de financiële dienstverlening die momenteel departementaal wordt voorbereid. Hiermee kan fraude bij de poort trouwens ook beter worden voorkomen en kan het BSN-nummer intern worden gebruikt als ordeningsnummer. Lessen uit de kredietcrisis De kredietcrisis en de effecten daarvan zijn niet voorbij. In de transformatie van (bank)regels ligt de kans van overreactie op de loer, namelijk dat nieuwe regels voor de héle financiële sector kunnen gaan gelden. Dat is niet verstandig volgens het Verbond, en het houdt wat dat betreft dus nauwgezet de vinger aan de pols. Verzekeraars zijn anders dan banken, en generieke regels zouden wel eens heel anders kunnen uitwerken op verzekeraars. In de huidige fase van de crisis dienen de vele aanbevelingen van o.a. De Larosière, Maas, het (onlangs gevallen) kabinet en DNB als input voor nader beleid van de verzekeringsbedrijfstak. Het Verbond zelf heeft door adviesbureau the Boston Consultancy Group voor de sector ook een analyse laten maken die in dit proces een belangrijk richtsnoer is voor beleid. Een van de belangrijkste lessen die het Verbond hieruit heeft getrokken is dat goed risicobeheer en toezicht van cruciaal belang is voor de maatschappij, de consument en de verzekeraars. De kredietcrisis Sanne Kabalt Hogeschool van de Kunsten, Utrecht winnaar thema What you see is what you get Who s watching who in the zoo? Wie denkt dat mensen in dierentuinen dieren bekijken and that s it, heeft het mis. Heel vaak is het ook andersom.

8 8 Algemeen heeft dat maar al te duidelijk gemaakt en dit issue hoog op de agenda doen terechtkomen. Daarom werkt het Verbond constructief mee aan toezichtmaatregelen die het vertrouwen in en het imago van de bedrijfstak verder kunnen schragen. Versterking van het Europese toezicht zoals door De Larosière is voorgesteld, kan daarom op steun van het Verbond rekenen. De uitgangspunten van het Verbond bij toezicht zijn dat het moet bijdragen aan financiële stabiliteit en vertrouwen in de sector, dat het gebaseerd is op principes (en niet op regeltjes), dat het risico georiënteerd is, en efficiënt. De komst van het European Systemic Risk Board (ESRB) die macro-economische en prudentiële risico s moet opsporen en toezichthouders hiervoor tijdig moet waarschuwen, is zo goed als zeker. Op microniveau worden de 3L3 committees (CEIOPS, CEBS en CESR) omgevormd tot autoriteiten (European Supervisory Authorities ESA s ) met additionele taken. Deze voorstellen sluiten op hoofdlijnen aan bij de wensen van de sector. Met het Compliance Platform als model heeft het Verbond in 2009 het Platform Risk Management opgericht dat praktische bijeenkomsten en workshops organiseert, en de nodige kennis en tools op dit terrein ontwikkelt. Het onderwerp risk management komt door deze activiteiten hoger op de agenda, en dankzij het platform besteden verzekeraars hieraan meer aandacht. Dat was overigens ook een van de aanbevelingen van the Boston Consulting Group in haar rapport over de kredietcrisis. Het Verbond is voorstander van de totstandkoming van de nieuwe Europese Eva Hofman Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten, Den Haag 0,0067% Tegenwoordig moet alles transparant zijn. Openheid en eerlijkheid zijn alomtegenwoordig in onze maatschappij. Het lijkt alsof iedereen publiekelijk met de billen bloot wil. We leven in een geïndividualiseerde samenleving, waar zekerheid en bevestiging dat je het goed doet in het leven, minder duidelijk is dan vroeger binnen de religieuze en traditionele maatschappij. De bevestiging van anderen hebben wij nodig om ons goed te voelen en populariteit bij de massa is daarbij van belang. In deze foto(serie) toon ik jurypanels die het oordeel vellen over kandidaten die met de billen bloot gaan en hopen dat zij over dat ene talent beschikken.

9 Beleid in uitvoering Verbond van Verzekeraars 9 Solvabiliteitsrichtlijn (Solvency II) die leidt tot voor de sector verantwoorde, aanvaardbare kapitaaleisen die bovendien aansluiten bij de risico s in de verschillende verzekeringssectoren. Ook het belang hiervan is door de kredietcrisis alleen maar evidenter geworden. Zorgen baren de doorschietende kapitaaleisen die voor geen enkele partij goed zijn. Het Verbond ondersteunt het streven naar een IFRS-standaard voor verzekeringscontracten die ervoor zorgt dat informatie in de jaarverslagen van verzekeraars begrijpelijk, inzichtelijk en juist is, maar die ook recht doet aan het karakter van verzekeraars. Samen met internationale stakeholders streeft het Verbond ernaar dat in 2010 zo n nieuwe standaard gereed is die dan naar verwachting in 2011 kan worden geïmplementeerd. Beloningen vormen ook de komende tijd een belangrijk issue. Het Verbond heeft in dit kader actief meegewerkt aan de opstelling van een verklaring over een duurzaam en gematigd beloningsbeleid waaraan diverse bestuurders van verzekeraars en banken, bestuurders uit de pensioensector, alsmede vertegenwoordigers van het Verbond en de NVB zich hebben gecommitteerd. Tegelijk is met DNB uitvoerig gesproken over principes voor een beheerst beloningsbeleid. Naar een duurzaam distributie- en verkoopsysteem Het Verbond heeft de eerste stappen gezet naar een nieuw, toekomstbestendig, onafhankelijk intermediairsysteem. Het draait daarbij om vijf uitgangspunten: 1. Fundamentele stelselwijziging: een fundamentele stelselwijziging is geboden om het belang van de klant centraal te stellen en het intermediairsysteem toekomstbestendig te maken. Wij zien in Customer Agreed Remuneration (CAR) over de gehele linie dat wil zeggen voor alle producten het te bereiken einddoel voor de beloning van het onafhankelijke deel van het intermediair. 2. Nieuw wettelijk kader vereist: de stelselwijziging vraagt om een wettelijke verankering. Deze gedachtegang impliceert dat het huidige dubbele systeem, waarbij zowel traditionele provisie (provisie als niet-transparant onderdeel van de premie) als CAR mogelijk is, wordt veranderd richting CAR als enig mogelijke beloningssysteem. 3. Klant bepaalt: beloning en dienstverlening moeten een afspraak op maat tussen de klant en het intermediair zijn. Het CAR-model is de beste optie hiertoe. 4. Aanhouden transitiefase: een begeleide transitie is geboden. De markt en in het bijzonder het intermediair en de particuliere klanten moeten voldoende gelegenheid krijgen om zich aan te passen. Dit betekent dat de stelselwijziging moet worden begeleid. Er is flankerend beleid nodig en de stelselwijziging zal gefaseerd moeten worden ingevoerd. 5. Aanscherping normen: onafhankelijkheid, integriteit en deskundigheidseisen behoeven aanscherping. De essentie van CAR is dat de klant daadwerkelijk aan het stuur komt. Verzekeraars hebben geen rol meer in de beloning van het intermediair. Daarmee worden mogelijke perverse prikkels weggenomen, evenals de schijn van belangenverstrengeling. Ontwijkgedrag naar niet onder de regels vallende branches is uitgesloten. Zo zorgt het systeem er tevens voor dat aanbieders concurreren precies waar dat moet, namelijk op de prijs/kwaliteitverhouding van hun producten. Zo komen verzekeraars tegemoet aan de maatschappelijke behoefte. Tegelijk zal

10 10 Algemeen met invoering van CAR de regelgeving aanmerkelijk worden vereenvoudigd, en het toezicht door de AFM wordt minder complex. De CAR-opvatting inclusief de tien hieronder genoemde kernpunten heeft het Verbond reeds in 2008 geformuleerd. Nu vertaalt het Verbond de implicaties breder naar alle producten. 1. Pluriformiteit in dienstverlening. Elk intermediair moet binnen de grenzen van wet- en regelgeving zelf kunnen bepalen welke dienstverlening hij zijn klanten wil bieden en hoe hij zijn bedrijf daarop inricht. De klant behoudt de mogelijkheid van toegang tot een fijnmazig, goed functionerend netwerk van deskundige, onafhankelijk adviseurs. 2. Helderheid voor de klant. Het moet voor de consument volstrekt helder zijn welke rol de adviseur vervult, mede in relatie tot de verzekeraar, en wat hij van zijn adviseur mag verwachten. De consument is zo in staat een afgewogen keuze te maken en krijgt een helder verwachtingspatroon tijdens de rit. 3. Afgesproken beloning. Bij de verschillende rollen horen verschillende beloningsvormen en verschillende opdrachtgevers. Een adviseur-verkoper die als het ware het verlengstuk is van de verzekeraar, spreekt zijn beloning af met de verzekeraar. Een onafhankelijk adviseur die namens de klant optreedt, zal zijn beloningsafspraak moeten maken met de klant. Consequentie voor verzekeraars is dan dat zij de wens van de klant en het intermediair qua beloning volgen. 4. Transparantie van beloning. Als de beloning is gebaseerd op afspraken met de klant impliceert dit volledige transparantie. 5. Vrije marktwerking. Ook voor de beloningsvorm en -hoogte geldt dat er vrije marktwerking moet zijn. Dit uiteraard binnen de grenzen van weten regelgeving. Voorwaarde daarbij is dat de klant bewust een afweging kan maken en hierop controle kan blijven houden. 6. Verschillende beloningsvormen. Een tussen de klant en adviseur afgesproken beloning kan op vele manieren worden betaald: uurtarief, abonnement, maar kan ook lopen via de polis (als betalingsvorm). Provisie moet dus niet worden verboden, maar blijft een keuzemogelijkheid, mits in de vorm van een transparante opslag op de premie, en afgesproken met en geaccordeerd door de klant. 7. Vermijden van (zelfs maar de schijn van) belangenverstrengeling. Voor zover het gaat om een onafhankelijk adviseur dient te worden voorkomen dat er oneigenlijke belangen gaan spelen bij de invulling van de dienstverlening of dat de schijn van belangenverstrengeling wordt gewekt. Dit is het geval bij omzetgerelateerde beloning (bijvoorbeeld een bonus). 8. Geen fiscale ongelijkheid. Om intermediair en klant in staat te stellen een zuivere afweging te kunnen maken, moet eventuele fiscale ongelijke behandeling (IB en BTW) worden weggenomen. 9. Versnelling geboden. Het is voor de sector urgent om een adequaat antwoord te geven op de veranderde marktomstandigheden. Aanpassingen zullen sneller moeten worden doorgevoerd dan lang gebruikelijk was in de sector. Wet- en regelgeving kan de snelheid van implementatie vooruit helpen, zonder dat daar de concurrentie onder mag leiden.

11 Beleid in uitvoering Verbond van Verzekeraars Transitiefase aanhouden. Om praktische en bedrijfseconomische redenen voor de sector en in het belang van de consument is het van belang de transitie in zijn effecten te begeleiden. Deze verandering vraagt een cultuuromslag. CAR en Europa In de marsroute naar CAR houdt het Verbond de regelgeving op Europees niveau nauwgezet in de gaten, omdat in die arena veel beweging gaande is op het gebied van distributie. Met name wat betreft PRIPs: (horizontale) regelgeving op het gebied van belonings- en producttransparantie om de consument op het gebied van complexe producten de mogelijkheid te bieden beter geïnformeerde keuzes te laten maken. Volgens het Verbond moet Europa op dit punt minimumharmonisatie nastreven, en geen maximumharmonisatie omdat de Nederlandse consument er anders qua bescherming op achteruit gaat. Privacy Het Verbond heeft een nieuwe versie van de Gedragscode Verwerking Persoonsgegevens Financiële Instellingen gemaakt en die aan het College bescherming persoonsgegevens (CBP) ter goedkeuring aangeboden. De verwachting is dat het CBP op niet al te lange termijn een goedkeurende verklaring zal afgeven. Bovendien zijn in 2009 twee compliancebijeenkomsten over de gedragscode georganiseerd met als doel om de daadwerkelijke naleving van de gedragscode bij de individuele verzekeraar te verbeteren. Compliance en mededinging Het Verbond is buitengewoon alert op het terrein van mededinging en compli- Tom Janssen Hogeschool van de Kunsten, Utrecht Geest Begin 2009 werd in Philipsdorp, Eindhoven, begonnen met heien. Na veelvuldige klachten van de bewoners over het lawaai dat dit met zich meebracht, werd besloten om het gehele bouwterrein te omringen met zeecontainers. Alles werd aan het zicht onttrokken, en het leek alsof je midden in een woonwijk plotseling in een havengebied beland was.

12 12 Algemeen ance. Zo heeft het speciale Compliance Platform in 2009 veertien bijeenkomsten voor de leden georganiseerd. Vooral de voor de leden samengestelde interactieve workshops worden zeer gewaardeerd, en de informatie en tools (checklists, Q&A s, etc.) worden door bezoekers als bruikbaar gekwalificeerd. Het Verbond heeft informatiemappen samengesteld die bestaan uit de relevante wet- en regelgeving en inleidingen over de behandelde onderwerpen. Tevens wordt aan het issue mededinging aandacht besteed in de vorm van permanente educatie alles in het kader van de complianceregeling van het Verbond van Verzekeraars. Via het in 2008 geopende Compliance Portal dat toegankelijk is voor alle leden, wordt ook wekelijks compliancenieuws gepubliceerd. De early warning module wijst bezoekers op implementatie van en voorbereiding op komende wet- en regelgeving. Het portal beschikt sinds 2009 over een forum dat bezoekers in staat stelt op alle artikelen en nieuws te reageren en zelf berichten te plaatsen. Verbetering arbeidsvoorwaarden In het kader van het branchebrede project Samenhangend Inzetbaarheidsbeleid zijn diverse activiteiten ontplooid om te komen tot een optimale inzetbaarheid van alle werknemers op de interne en externe arbeidsmarkt, nu en in de toekomst, ongeacht hun leeftijd. De vorig jaar al officieel gelanceerde website is afgelopen periode uitgebreid met veel nieuwe elementen: een online brochure, een employabilityscan voor werknemers in het verzekeringsbedrijf, een kennisbank voor ondernemingsraden en een aantal films over inzetbare werknemers uit de branche. Ook zijn voor managers en P&O ers workshops en het spel Route naar Inzet Verzekerd ontwikkeld waarmee men binnen het eigen bedrijf het onderwerp inzetbaarheid op de kaart kan zetten. Een uitgebreide toolbox voor kleine en middelgrote maatschappijen is ook aan de site toegevoegd en door het jaar heen zijn workshops georganiseerd. De met de vakorganisaties afgesproken Arbocatalogus voor het verzekeringsbedrijf is goedgekeurd door de Arbeidsinspectie zodat op 24 november de bijbehorende website feestelijk kon worden gelanceerd. Deze catalogus is een oplossingenboek voor vragen rondom arbeidsomstandigheden. Klant centraal, meer publieksvoorlichting Het Verbond heeft in 2009 de publieksvoorlichting en financiële educatie sterk geïnten siveerd vanuit het idee dat een met objectieve informatie toegeruste en goed geïnformeerde consument de verantwoordelijkheid kan nemen om wat betreft zijn verzekeringssituatie bewuste keuzes te maken. Hart van de aanpak vormt de website die in 2008 is gelanceerd. In 2009 is gewerkt aan het verhogen van traffic en effect van de site, onder meer door content en gebruiksvriendelijkheid te verhogen. Verder is de digitale helpdesk uitgebouwd en zijn er downloads over pensioenen ontwikkeld. In het kader van financiële educatie heeft het Verbond meegewerkt aan een opzet om aan de hand van de Geldkoffer en het Verbondsspel Fix je risk gastlessen te geven in de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs. Van het bordspel Fix je risk is eind 2009 een digitale versie ontwikkeld. Ook in 2009 is samengewerkt met partners als CentiQ en Stichting Pensioen kijker om de publieksvoorlichting en financiële educatie te vergroten. In CentiQ werken meer dan veertig partners samen. Het Verbond is actief betrokken bij drie van de vier programmalijnen van CentiQ.

13 Beleid in uitvoering Verbond van Verzekeraars 13 2 Schade Schadeverzekeraars vernieuwen Nagenoeg alle schadeverzekeraars hebben productwijzers voor hun verzekeringen op hun websites gepubliceerd. Zo wordt kerninformatie over verschillende verzekeringen richting klant verder geoptimaliseerd. Dat traject wordt doorgezet in 2010 (denk bijvoorbeeld aan makkelijker taalgebruik) en er komen ook concrete voorstellen om onder andere de schade- en klachtenbehandeling verder te verbeteren. Ook wordt onderzocht hoe het probleem van dubbele dekking kan worden opgelost. Reis- en brandverzekeraars kijken of ze klanten meer duidelijkheid kunnen bieden over hoe ze de afschrijving op bepaalde goederen rekenen als klanten met een schadeclaim aankloppen. Die duidelijkheid ontbreekt nu vaak. Ook onderzoeken ze of de dienstverlening van de alarmcentrales omhoog kan. Letselschadebehandeling wordt beter De aanhoudende aandacht voor verbetering van de letselschaderegeling in de afgelopen jaren werpt zijn vruchten af, mede dankzij de Gedragscode Behandeling Letselschade. Maar het Verbond wil dat zijn leden de gedragscode nog beter en consequenter toepassen, maar dat geldt ook voor andere bij de letselschaderegeling betrokken partijen. Daarbij helpen de door het Personenschade Instituut van Verzekeraars (PIV) ontwikkelde audits bij verzekeraars: die tonen de zwakke plekken in de afhandeling. Overigens is deze gedragscode onderdeel van het Keurmerk Klantgericht Verzeke- ren waarvoor het Verbond het initiatief heeft genomen. Onder de vlag van De Letselschade Raad werken het Verbond en het PIV ook aan de opzet van een specifieke code voor medische aansprakelijkheids zaken. Die zal medio dit jaar het licht zien. Milieuschade, klimaatsverandering, overstroming Het Verbond houdt de verzekerbaarheid van aansprakelijkheid voor milieuschade nadrukkelijk in de gaten. De Milieupool is bezig met een onderzoek naar de mogelijkheid van een aparte verzekering voor de extra milieuaansprakelijkheid die voortvloeit uit de nieuwe wetgeving. Daarbij gaat het met name om vergoeding van schade die het gevolg is van de aantasting van de biodiversiteit. Het Verbond werkt ook aan een rapport waarin de gevolgen van klimaatsverandering voor Nederlandse schadeverzekeraars zijn opgenomen, en maakt daaraan gekoppeld ook een preventieagenda. Met een speciaal model dat het Verbond wil ontwikkelen, kunnen dan de (toekomstige) gevolgen van toename van neerslag kwantitatief in kaart worden gebracht. Zo ontstaat meer inzicht in de kosten van klimaatsverandering, en is dus ook een betere kosten-/batenafweging van preventiemaatregelen mogelijk. Veel mensen in Nederland wonen en werken onder zeespiegelniveau. In het licht van klimaatsveranderingen kan dat riskant

14 Beleid 14 Schade in uitvoering Verbond van Verzekeraars 14 worden. Daarom ijvert het Verbond al jaren voor een vorm van verzekering van overstromingen op publiek-private basis. Spijtig genoeg heeft het kabinet onlangs de knoop doorgehakt om geen overstromingsdekking te introduceren. Prachtwijken Eind 2008 is het Verbond al in de Utrechtse wijk Kanaleneiland een onderzoek begonnen over de rol die verzekeraars mogelijk kunnen spelen in de aanpak van de problemen in de zogenaamde Prachtwijken in eerste instantie met een grondige analyse van ervaringen van bewoners met verzekeringen, en meer specifiek met (on)verzekerbaarheid en veiligheid. De bemoeienis met de wijk gaat door om de mogelijkheden te verkennen. Door schade-experts van verzekeraars wordt intussen een analyse gemaakt van de huidige lokale aanpak en de soorten schaden om hiermee de gemeente Utrecht, bewoners en bedrijven verder te helpen in hun aanpak om de veiligheid en de leefbaarheid in de wijken te vergroten. In 2009 is een onderzoek gestart naar de vraag in hoeverre sociaal-economisch zwakkere wijken qua verzekerbaarheid en solidariteit afwijken van andere wijken. Veiligheid en preventie Ook al staat preventie in verschillende schadebranches onder druk vanwege de blijvend grote concurrentie en omdat ook de consument van nature niet geneigd is tot preventie, toch houdt het Verbond het onderwerp hoog op de agenda. Een voorbeeld daarvan is de ontwikkeling van de toolkit preventiemaatregelen. Deze bestaat uit informatie, praktische tips, best practices e.d. geconcentreerd op vier onderwerpen en doelstellingen: Xiao Xiao Xu Fotoacademie, Amsterdam Winnaar categorie vrij werk Wenzhou Dit is Whenzhou uit mijn jeugdherinneringen, de stad waar ik geboren en opgegroeid ben, de stad waar ik naar verlang. Een zoektocht naar waar je vandaan komt, een zoektocht naar herinnering, nostalgie, heimwee en een onbepaalde toekomst.

15 Beleid in uitvoering Verbond van Verzekeraars rookmelders in alle bestaande woningen; 2. een geïntegreerde aanpak van preventie bij bedrijventerreinen (via het CCV) en verbetering van de bluswatervoorziening (samen met de brandweer en het CCV) en 3. onderzoek naar de veiligheid van elektrische installaties waarmee de kans op brand kan worden verkleind, en 4. terugdringen van transportcriminaliteit (zoals de beveiligde parkeerplaatsen ). De inhoud van de toolkit wordt de komende tijd verder uitgebreid en aangevuld. Brand Een onderzoek door SEO en het daaropvolgende symposium over brandveiligheid in 2009 vormden een nieuw startpunt voor het Verbond om samen met de overheid, brandweer en het intermediair actief te werken aan het vergroten van bewustwording, stimuleren van integrale vormen van brandveiligheid en het formuleren van een collectieve ambitie op dit thema. Een vernieuwend project in 2010 in het kader van de (brand)veiligheid is een haalbaarheidsonderzoek via het CCV naar een register van Leveringsverklaringen en Inspectiecertificaten. Verzekeraars en inspecties kunnen aan de hand van een dergelijk register eenvoudig, snel en tegen lage kosten achterhalen in welke mate een object is beveiligd tegen brand en inbraak. In het kader van de kennisopbouw en -verspreiding geeft het Verbond (financiële) steun aan het lectoraat Brandveiligheid in de bouw aan de Saxion Hogeschool. Samen met het CBS, de Brandweer en het Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra (NIFV) wordt actief ingezet op het verzamelen en beschikbaar stellen van meer gedetailleerde brandstatistieken. Daarmee kunnen met name de oorzaken van brand beter in beeld worden gebracht. Veiligheid op de weg Het Verbond is overtuigd van het belang van Trials. Dit verkeersveiligheidsproject, gericht op jonge automobilisten zal in 2010 verder worden uitgebreid naar de provincie Noord-Brabant. In 2009 voegden zich al Zeeland en Overijssel bij Trials. In totaal zullen dan ongeveer jongeren deelnemen aan een Trialsdag (ter vergelijking: in 2008 waren dit er 1.414, in 2009 circa 2.350). Succesvolle publiek-private samenwerking heeft in 2009 in een nieuw convenant Aanpak Criminaliteit Wegtransportsector geresulteerd. Dit convenant, dat op 1 januari 2010 in werking is getreden, draait om het in kaart brengen van de aard en omvang van het probleem van wagen- en ladingdiefstal en de gezamenlijke aanpak ervan. In het kader van het convenant zal het Verbond nauw betrokken zijn bij de ontwikkeling van beveiligde parkeerplaatsen. Samen met de Stichting Verzekeringsbureau Voertuigcriminaliteit werkt het Verbond aan het opzetten van een certificeringssysteem voor beveiligde parkeerplaatsen. De eerste beveiligde en gecertificeerde parkeerplaats is in 2009 officieel in gebruik genomen in Deurningen langs de A1. Stichting Salvage De verzekeringssector werkt in de Stichting Salvage al jaren nauw samen met experts en brandweer om na een brand slachtoffers terzijde te staan, de eerste opvang te regelen en schade te beperken. Dat gebeurt door speciale Salvage-coördinatoren die na een brand door de brandweer kunnen worden opgeroepen. Kosten die door Salvage worden gemaakt, komen volledig voor rekening van de brandverzekeraars. Verbetering van service en informatievoorziening aan de

16 16 Schade slachtoffers, en die van de samenwerking tussen Salvage en brandweer zijn permanent onder de aandacht. Inboedelwaardemeter en andere indexen Om verzekerden in staat te stellen beter en nauwkeuriger de inboedelverzekering af te sluiten en tijdig te actualiseren biedt het Verbond zijn leden de inboedelwaardemeter aan. De methode voor het bepalen van de achterliggende inboedelwaarde-index wordt in 2010, op basis van een vooronderzoek door het CVS en in samenwerking met het Centraal Bureau voor de Statistiek, aangepast aan de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Incident Management Personenauto s en Vrachtauto s Om files tegen te gaan en om de veiligheid op de snelweg te verhogen, zorgt Incident Management ervoor dat na een aanrijding de weg zo snel mogelijk weer vrij wordt. Verzekeraars zijn hier nauw bij betrokken. Het landelijk meldpunt voor Incident Management Personenauto s is ondergebracht bij een andere alarmcentrale in het kader van kwaliteitsverbetering. Hierdoor kunnen aanrijd- en bergingstijden van gecontracteerde bergers beter worden gevolgd. Ook in 2010 zal het Aanrijtijdensysteem Incident Management (AIM) de volle aandacht blijven houden. Incident Management Vrachtauto s staat ook op de rails: bergers die zware bergingen uitvoeren kunnen meedoen in een tender. Rechtsbijstand Vanwege de groei in het aantal afgesloten verzekeringen wordt de branche Rechtsbijstand meer en meer een professionele juridische dienstverlener. In 2009 is een start gemaakt met de samenwerking met Slachtofferhulp Nederland op het gebied van voegingszaken. In dit project sluiten de deelnemende rechtsbijstandverzekeraars en Slachtofferhulp Nederland (SHN) hun dienstverlening op elkaar aan, waarbij SHN het slachtoffer ondersteunt in het voegingsproces, en de rechtsbijstandverzekeraar de overige juridische hulp verleent. Deze samenwerking zal in 2010 waar nodig worden uitgebreid (bijvoorbeeld door uitwisselingsbezoeken tussen medewerkers van SHN en rechtsbijstandverzekeraars). Convenant beveiligde bouwplaatsen Samen met andere private partijen en met de overheid pakken verzekeraars de criminaliteit op bouwplaatsen aan. In het Convenant Criminaliteit Bouwlocaties staan daarover duidelijke afspraken. Ook kunnen bouwondernemers aan de hand van praktische handvatten beslissen welke beveiligingsmaatregelen in hun geval adequaat zijn. Deze gezamenlijke en integrale aanpak blijkt trouwens te werken voor de veiligheid van de hele omgeving van de bouwlocatie. Preventieraad Technologische innovaties, nieuwe ontwikkelingen kunnen riskante schaduwzijden in zich bergen: denk aan nanotechnologie of bijvoorbeeld de Q-koorts. Het Verbond buigt zich over die ontwikkelingen uit hoofde van de vraag of cumulatieve risico s voor de gezondheid die hiermee aan de orde kunnen zijn, kunnen worden voorzien en zo mogelijk kunnen worden beheerst. Een nieuw op te richten Preventieraad zou zich vanaf dit jaar met die vraag moeten gaan bezighouden.

17 3 Leven Beleid in uitvoering Verbond van Verzekeraars 17 Levensverzekeraars vernieuwen De financiële crisis en recente discussies rond bepaalde vormen van levensverzekeringen hebben een discrepantie aan het licht gebracht tussen de verwachting van de consument en de praktijk van de levensverzekering. De traditionele rol van de verzekeraar als bieder van zekerheid is gaandeweg minder duidelijk geworden. Ook afgelopen jaar hebben verzekeraars verschillende initiatieven genomen om daar verandering in te brengen. Met de totstandkoming van de compensatieregelingen bij de beleggingspolissen hebben levensverzekeraars feitelijk de aanzet gegeven voor het programma VerzekeraarsVernieuwen. Met het al in 2007 aanvaarden van de adviezen van de commissie De Ruiter zijn zij begonnen met een expliciete consumentenblik naar hun producten, kosten en diensten te kijken. Dat heeft tot nu toe geresulteerd in een, vanuit Europees perspectief bezien, vooruitgeschoven positie wat betreft kostentransparantie op complexe financiële producten. Het vaststellen van een compensatienorm voor te hoge kosten op beschikbare premieregelingen op beleggingsbasis is hiervan een ander voorbeeld. Dat traject is in het voorjaar met goed gevolg afgelegd in de vorm van een toetsnorm die met partijen in de Stichting van de Arbeid is afgesproken. Het Verbond heeft verzekeraars geadviseerd om alle in het verleden afgesloten BPR-contracten te toetsen aan de hand van deze norm. Een substantieel deel van de markt heeft inmiddels laten weten geld voor compensatiemaatregelen te reserveren. Wat betreft de beleggingspolissen heeft het Verbond afgelopen jaar het initiatief genomen om voor maatschappijen die niet rechtstreeks met de stichtingen Verliespolis en Woekerpolisclaim onderhandelen, een regeling te treffen om apart afspraken te maken over compensatie aan verzekerden. In ditzelfde kader is met betrokken maatschappijen een framework uitgedacht dat kan dienen als basis voor oplossingen voor schrijnende gevallen. Met ingang van 1 januari 2010 wordt een verdere verbetering van de transparantie in de levensverzekeringsbranche geïmplementeerd. Niet alleen wordt op basis van zelfregulering de transparantieregelingen voor traditionele levensverzekeringen aangescherpt. Daarnaast wordt voor alle vermogensopbouwproducten nominale kostentransparantie ingevoerd. Dat wil zeggen: absolute bedragen van kosten, en geen percentages. Het Verbond is afgelopen periode nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van de wettelijke regeling op dit punt. Wat kostentransparantie betreft voor complexe financiële producten loopt Nederland Europees gezien ver voor de troepen uit. Nu wil de EC in 2010 met een nieuwe cross-sectorale richtlijn over

18 18 Leven zogeheten Packaged Retail Investment Products (PRIPs) komen complexe financiële producten waarvan de onderliggende waarde afhankelijk is van de ontwikkelingen op de financiële markten. De richtlijn regelt verkooppraktijken, maar bevat ook regels over kosten die transparant moeten worden gemaakt. Het Verbond zal ook in 2010 goed in de gaten houden dat dit Europese initiatief de ontwikkelingen in Nederland op de terreinen distributie en transparantie niet frustreert. Levensverzekeraars buigen zich ook al enige tijd met een nieuwe blik over de discrepantie tussen de verwachting van de klant bij voortijdige beëindiging van een levensverzekering over kosten en waarde, en wat hij werkelijk aan kosten kwijt is op dat moment, en wat hij aan waarde heeft opgebouwd. De afkoopwaarde van een voor langere termijn afgesloten, maar eerder beëindigd contract valt de consument vaak tegen. Vandaar dat verzekeraars kijken hoe ze dat kunnen verbeteren. Zoals ze ook gaan onderzoeken hoe ze in de toekomst de rechthebbenden van niet-geclaimde (premievrije) aanspraken beter kunnen achterhalen. Veel rechthebbenden komen niet opdagen en zijn evenmin te achterhalen. Een onzekere financiële toekomst voor de klant is soms ook het resultaat van het verbazende feit dat sommige consumenten de weg naar verzekeraars kennelijk niet weten te vinden. Dat lijkt naar verhouding vaak aan de hand te zijn met (kleine) zelfstandigen. Het is daarom dat het Verbond samen met het Platform Zelfstandige Ondernemers stappen heeft gezet om deze beroepsgroep beter te kunnen bereiken. Toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel Uitgangspunt voor het Verbond is streven naar een duurzaam pensioenstelsel, waarin de klant wordt bediend in een goede balans tussen de verplichtstelling aan de ene, en marktwerking aan de andere kant. Voorwaarden voor een goede, klantgerichte marktwerking zijn optimale vrijheid voor de klant, transparantie en een gelijk speelveld voor aanbieders. Met het oog op de voorgenomen aanpassing van de taakafbakening let het Verbond er intussen wel op dat bedrijfstakpensioenfondsen en hun uitvoeringsorganisaties in de communicatie over aanvullende oudedagsproducten de relatie tussen pensioenfondsen en specifieke uitvoeringsbedrijven in de juiste kaders zullen gebruiken. Het Verbond is akkoord gegaan met de mogelijkheid dat bestaande ondernemingspensioenfondsen onder voorwaarden samengaan in een multi-opf. Beschikbare premieregelingen (BPR) Ten aanzien van bestaande BPR en op beleggingsbasis heeft het Verbond samen met vertegenwoordigers van klanten en de Ombudsman Financiële Dienstverlening een toetsnorm ontwikkeld om daarmee na te gaan of er in bepaalde gevallen in het verleden kosteninhoudingen hebben plaatsgevonden die de prestatie van het product onevenredig hebben geremd, en zo ja, om die te kunnen compenseren. De norm is van toepassing op alle contracten die gesloten zijn voor 1 januari In 2011 worden de verzekerden geïnformeerd over het effect van de toetsnorm voor het verleden. Voor kosten die naar de toekomst worden gemaakt, heeft het Verbond een zogenoemd model 3 BPR ontwikkeld. Daarmee kunnen (kosten)inhoudingen op de ingelegde premie voor de deelnemer inzichtelijk worden gemaakt. Leden van

19 Beleid in uitvoering Verbond van Verzekeraars 19 het Verbond zijn aan deze normen gebonden. In 2010 krijgen de deelnemers hun eerste overzicht. Van de beschikbare premie gaan inhoudingen af voor het nabestaanden- en arbeidsongeschiktheidsrisico. Die inhoudingen worden weergegeven in het jaarlijkse kostenoverzicht zoals hierboven is bedoeld. Hierdoor blijft er uiteraard minder over voor de opbouw van het ouderdomspensioen, terwijl de gemiddelde deelnemer bij pensioen juist meestal alleen aan het ouderdomspensioen denkt. Het Verbond vindt het essentieel dat de voorlichting over de relatie tussen premie en het te verwachten ouderdomspensioen duidelijker wordt en dat er in het arbeidsvoorwaardenoverleg afspraken over worden gemaakt. Daar is en wordt naartoe gewerkt. Zo is het in de ogen van het Verbond ook wenselijk in de StAR te bespreken welke ondergrens aan de staffelpercentages gesteld zou moeten/kunnen worden. Het Verbond ziet voor de StAR meer in het algemeen een rol om vast te stellen aan welke eisen een goede pensioenregeling zou moeten voldoen. Uit een onderzoek dat het Verbond in 2009 door PricewaterhouseCoopers (PwC) heeft laten uitvoeren naar de uitvoeringskosten van pensioenregelingen, blijkt dat die over het hele linie van uitvoerders hoog kunnen uitpakken. Dat heeft met het volume van het contract of het pensioenfonds te maken, maar een reden is ook dat pensioenregelingen vaak (onnodig) ingewikkeld zijn. Juist in deze tijd waarin de pensioeninleg toch al onder druk staat vanwege tegenvallende beleggingsopbrengsten, is het zaak om de kosten van uitvoering zoveel mogelijk te beperken. Daarom zal het Verbond, Jepke van Hengst Fotovakschool, Rotterdam Carolientje Thuis bij oma. Niemand was zo trots op haar kleinkinderen als zij. We mochten alles. Wakker blijven tot we wit wegtrokken. Stille Kracht kijken, ook al was dat te laat en veel te eng. Ach nee, dat is geen bloed, toch, dat is sirih. Op zaterdagmiddag kregen we een gulden, voor Raspatat. Ze trok haar portemonnee als we langskwamen met ons rapport. Of ze haalde boven, waar het naar Mayazeep rook en Nina Ricci, een gouden ringetje. En omdat ze altijd zoveel weggaf, dacht ik als kind dat oma heel erg rijk was. En eigenlijk denk ik dat nog steeds.

20 20 Leven mede naar aanleiding van het PwConderzoek, onderzoeken in hoeverre vereenvoudiging van pensioenregelingen mogelijk is, ook in het belang van de transparantie naar de deelnemer en de werkgever. Overigens kwam uit dit onderzoek de sterke relatie tussen de omvang van een pensioencontract en de kosten deelnemer naar voren. Het bleek dat verzekeraars in het algemeen kostenefficiënter zijn. Derde pijler moet overeind blijven Diverse ontwikkelingen in de afgelopen jaren hebben de positie van de derde pijler in het pensioenstelsel aanzienlijk gecompliceerd, zowel voor de uitvoerders, Belastingdienst en aanbieders, maar zeker ook voor de consumenten. In korte tijd is middels levensloop een aanvullende spaarfaciliteit geïntroduceerd en zijn traditionele verzekeringsfaciliteiten voor de vermogensopbouw voor eigen woning en oude dag ook via banksparen in een bancaire variant beschikbaar. Pensioen en lijfrentekader groeien naar elkaar toe. Daarbij is sprake van een toenemende groep zelfstandigen. De huidige faciliteiten zijn gericht op ruimte voor zeventig procent van het eindloon. Maar de voortschrijdende versobering van de tweede pijler versterkt de noodzaak van een eenvoudige, laagdrempelige faciliteit voor individuele aanvullingen. Daar richt het Verbond zijn inspanningen op. UPO en Pensioenregister Meer inzicht geven in pensioenregelingen: het uniform pensioenoverzicht (UPO) is daarvan een goed voorbeeld. Was de (tijdige) verstrekking daarvan aan de polishouders in 2008 nog niet op orde, in 2009 verliep deze operatie al bijna vlekkeloos, en kreeg 89% van de verzekerden het UPO voor 1 november in de bus. Om ervoor te zorgen dat de verstrekking van het UPO volgend jaar helemaal goed verloopt, heeft Verbond in 2009 een speciale handleiding geschreven en verspreid onder de leden. Misschien nog belangrijker wat inzicht betreft is het Pensioenregister. Het Verbond en verzekeraars werken samen met de andere pensioenpartners om ervoor te zorgen dat het Pensioenregister op tijd klaar is. Afgelopen jaar heeft de branche grote inspanningen verricht om aansluiting op het register te kunnen realiseren. Het Pensioenregister moet het iedereen vanaf 1 januari 2011 mogelijk maken om met één druk op de knop van zijn computer te weten te komen hoeveel pensioen (indicatief) hij heeft opgebouwd en waar het is gestald. Dit jaar is bedoeld voor testen, het verder verrijken van bestanden en de daadwerkelijke aansluiting. Tegelijk wordt de communicatie voor de lancering voorbereid. Uitvaartverzekeringen Om de onwenselijke verkoopmethoden (hoge bonusprovisies) in de markt van uitvaartverzekeringen te keren, heeft het Verbond de afgelopen periode sterk bij het ministerie van Financiën aangedrongen om deze productgroep, net als woonlastenbeschermers, onder het Bgfo te brengen. En met succes, zodat met ingang van 1 januari 2010 bij deze producten geen bonusprovisie meer mag worden betaald en moet worden voldaan aan de eisen van provisietransparantie en de inducementbepalingen.