Minigids. Jong begaafd. Door Lianne Reinders & Wieteke van der Coelen Buro Gaafd 2020

Transcriptie

1 Minigids Jong begaafd Door Lianne Reinders & Wieteke van der Coelen Buro Gaafd 2020

2 Hoogbegaafdheid Wanneer je iemand vraagt naar de definitie van hoogbegaafdheid, valt het antwoord meestal in de richting van bolleboos, iemand die extreem slim is of een professor. Hoogbegaafdheid is echter veel meer dan alleen cognitie, waardoor enkel afgaan op IQ-scores de hoogbegaafde en zijn behoeftes te niet doet. Ook het vermogen tot creativiteit, de mate van gedrevenheid, autonomie en sensitiviteit zijn factoren die de begaafdheid beïnvloeden. Hoogbegaafdheid is dus een complex begrip en niet in één definitie te vangen en de manier waarop het zich laat zien, verschilt; ieder mens is immers uniek. De gemene deler zit hem vooral in het anders denken dat hoogbegaafden doen. Anders denken betekent ook vaak anders voelen; hoogbegaafde kinderen leven doorgaans met een grotere intensiteit, wat voor het kind een uitdaging kan zijn¹. Ook het vinden van ontwikkelingsgelijken binnen de eigen leeftijdscategorie, kan moeizamer verlopen. Niet zelden ervaren hoogbegaafde kinderen dat ze afwijken van de norm, niet begrepen of gezien worden in wie ze zijn, raken ze gefrustreerd, boos of verdrietig en belanden ze in een sociaal isolement. Hoogbegaafde kinderen vallen op door hun andere manier van denken en hun hoge mate van intensiteit. Ze zijn vaak de overtreffende trap van alles: het meest perfectionistisch, het eerlijkst, het creatiefst, het beste in sport of hebben de grootste fantasie. Hierdoor vallen ze buiten de norm en voelen ze zich misplaatst. Karakteristieken van hoogbegaafde kinderen andersdenkend intens sensitief creatief nieuwsgierig autonoom groot rechtvaardigheidsgevoel perfectionistisch fantasievol volhardend asynchrone ontwikkeling Tijdig signaleren van mogelijke hoogbegaafdheid is essentieel, om tegemoet te kunnen komen aan de behoeftes van het kind. Zowel binnen de opvoeding als binnen het onderwijs hebben hoogbegaafde kinderen behoefte aan een andere ontwikkelingsroute dan de meeste anderen. Een passende ontwikkelingsroute stelt het welbevinden centraal en houdt niet alleen rekening met het ontwikkeltempo van het kind, maar ook met zijn zijnskenmerken, interesses en talenten. Karakteristieken van hoogbegaafde kinderen zijn niet los te zien van het kind; ze zijn integraal deel van dat kind, niet een aanvulling van de persoonlijkheid van het hoogbegaafde kind, maar de essentie ervan (Webb, 2005) 1 voor meer achtergrond, download de minigids Jong Intens op de

3 Hoogbegaafdheid in het gezin Omgaan met hoogbegaafdheid is voor het kind niet altijd makkelijk. Voor het gezin óók niet; met hun andere manier van denken, grote nieuwsgierigheid en het vermogen om meer alternatieven te zien, is het voor hoogbegaafde kinderen hun tweede natuur om gewoontes en gebruiken aan de kaak te stellen en uit te dagen. De verhoudingen binnen het gezin, al dan niet met broer(s) en zus(sen), zijn daardoor vaak intens en niet altijd makkelijk. Ouder van een hoogbegaafd kind kan veel vreugde en voldoening geven, maar ook veeleisend zijn en soms ronduit uitputtend. Het opvoeden van een hoogbegaafd kind is als leven in een attractiepark vol achtbanen. Het enen moment glimlach je. Het volgende moment hap je naar adem. Soms gil je het uit, of je giert van het lachten. Soms kijk je toe in stille verwondering. Dan weer zit je als vastgenageld in je stoel. Op sommige momenten ben je trots. En soms is de rit zo zenuwslopend datje geen woord kunt uitbrengen. (Strip & Hirsch 2000) Het leren (h)erkennen van je kind is van essentieel belang voor zijn ontwikkeling. Ouders van hoogbegaafde kinderen dragen bij aan het leren omgaan met de bijzondere uitdagingen waar hun kind mee te maken zal krijgen; zij zullen de veilige haven moeten zijn wanneer hun kind zich niet begrepen voelt door de buitenwereld. Hoogbegaafde kinderen ontwikkelen zich asynchroon, waardoor ze niet zo maar met leeftijdsgenoten vergeleken kunnen worden: De lijftijd van een hoogbegaafd kind komt niet overeen met de leeftijd. Een kind kan volgens de kalender acht jaar zijn, maar een denkvermogen van een kind van elf hebben. Wanneer ouders merken dat er iets anders is aan de ontwikkeling van hun kind ten opzichte van de ontwikkeling van andere kinderen, kunnen goedbedoelde adviezen uit de omgeving zorgen voor een gevoel van onbegrip en onmacht. Zeker wanneer het kind daarnaast thuis compleet ander gedrag laat zien dan op school, kunnen ouders zich niet gehoord of gesteund voelen. Een begaafdheidsdeskundige kan ouders ondersteunen in dit proces. Zorgen die ouders van hoogbegaafde kinderen kunnen hebben: Van belang voor ouders bij het opvoeden van hoogbegaafde kinderen: Je kind heeft een (existentiële) depressie. Je kind heeft nauwelijks vrienden en wil er liever niet meer zijn. Je kind haalt geen voldoening uit schoolwerk omdat het niet uitdagend is. Je ervaart gebrek aan steun uit je omgeving omdat ze niet begrijpen wat hoogbegaafdheid is. Je zit niet op één lijn met je partner omtrent de opvoeding van je kind... Geef je kind(eren) per dag een moment van onverdeelde aandacht. Stel duidelijke grenzen die bij de waarden van jullie gezin passen. Geef je kind(eren) uitleg bij alle beslissingen die je neemt als ouder. Ben een bewust rolmodel. Beschrijf het gedrag van je kind(eren); vergelijk het niet. Besteed aandacht aan de emoties van je kind en bevestig zijn gevoelens. Uit én deel je eigen gevoelens met je kind.

4 Hoogbegaafdheid in het onderwijs Hoogbegaafde kinderen zijn van nature nieuwsgierig; ze willen alles weten, absorberen of ontdekken over hetgeen hen interesseert. Wanneer de intrinsieke motivatie groot is, laten hoogbegaafde kinderen veel concentratie- en doorzettingsvermogen zien. De interesses en uitzonderlijke vaardigheden of talenten van een hoogbegaafd kind liggen echter niet per definitie binnen de onderwerpen die op school worden aangeboden. Ook de top-downwijze waarop het hoogbegaafde kind doorgaans leert, -van moeilijk naar makkelijk en van het grote geheel naar details- staat haaks op de manier van lesgeven op de meeste scholen. Wanneer onderwijsbehoeften en -aanbod niet op elkaar aansluiten, kan het kind: een grote mate van stress ervaren in zijn schulp kruipen opvallend afwijkend gedrag vertonen onderpresteren Dit kan met zich meebrengen dat hoogbegaafdheid op school niet gezien wordt als zodanig. Omdat hoogbegaafde kinderen zich doorgaans asynchroon ontwikkelen, is daarnaast de aansluiting binnen de klas of groep leeftijdsgenoten, miniem; de leeftijd en lijftijd van het kind zijn verschillend, waardoor ze niet met leeftijdsgenoten vergeleken kunnen worden, en zich dus ook niet aan hen relateren. Naar school gaan kan een strijd worden. Door aanpassingsgedrag ontwikkelt het kind overlevingsstrategieën waardoor zijn pure eigenheid verdwijnt en het zijn identiteit langzaam verliest. Het is haast overbodig te zeggen dat dit het signaleren van hoogbegaafdheid en het aanbieden van een passend ontwikkeltraject niet vergemakkelijkt. Omdat scholen de wettelijke plicht hebben het onderwijs aan te laten sluiten bij de ontwikkelbehoeften en ontwikkelniveaus van álle leerlingen, is kennis en kunde binnen de school op het gebied van hoogbegaafdheid, geen luxe, maar een noodzaak. Hoogbegaafden vormen de enige groep mensen met speciale behoeftes die kan doen alsof. Ze kunnen zich sociaal aanpassen. Als ze deze aanpassing echter niet afwisselen met zichzelf te mogen zijn, komt deze aanpassing hen duur te staan. Hoogbegaafde kinderen verliezen hun identiteit. Aanpassing leidt tot onderpresteren. Het zelfbeeld verandert door ontkenning van hun talenten en mogelijkheden. Een recept voor een persoonlijke ramp. (R. Hamsikova 2016) Hoe zijn hoogbegaafde leerlingen te herkennen? De leerling verveelt zich snel bij een herhaalde taak of lijkt zich niet in te zetten voor een taak; De leerling is creatief in het bedenken van oplossingen of geeft antwoorden waar de leerkracht zelf niet aan gedacht heeft; De leerling is gevoelig voor de persoon die voor de groep staat. De relatie met de leerkracht moet goed zijn wil de leerling werken. De leerling maakt verbinden die leeftijdsgenoten niet leggen, maar de leerkracht wel. De leerling begrijpt en gebruikt ironie en sarcasme. Deze lijst is niet compleet. Bij vermoeden van hoogbegaafdheid is het raadzaam het gesprek met ouders en (intern) deskundigen aan te gaan.

5 Hoogbegaafdheid en Buro Gaafd Nederlandse kinderen behoren tot de meest gelukkige van de wereld. Maar, wat is geluk? En is dat voor ieder kind hetzelfde? Welke rol speelt onderwijs hierin? In het onderzoek Ik ben een gelukkeling (Wessels, 2016) geven kinderen in de basisschoolleeftijd hier hun antwoord op. Als belangrijke factoren voor de mate van geluk binnen de schoolcontext, noemen zij: sociale relaties talenten ambities keuzevrijheid In de begeleiding van ieder hoogbegaafd kind zet Buro Gaafd deze geluksfactoren centraal. Voor hoogbegaafde kinderen is het noodzakelijk dat hun ontwikkelingsroute er één op maat is: het dient een persoonlijke ontwikkelroute te zijn met expliciete aandacht voor welbevinden, talenten en behoeftes. Aangezien de ontwikkeling van een kind niet stopt wanneer het thuis is of naar school gaat, is samenwerking tussen alle betrokken van belang. Een hoogbegaafd kind kan alleen tot volledige ontwikkeling komen, wanneer er herkenning en erkenning is binnen het gezin, de sociale omgeving en school. Buro Gaafd werkt daarom bij voorkeur samen met het kind, de ouder(s) én de leerkracht(en) of onderwijsinstelling en schenkt aandacht aan ieders inzichten, mindset en behoeften. Daarbij werken we vraaggestuurd en op maat, waarbij we ons allereerst richten op de herkenning en erkenning van het hoogbegaafde kind en zijn intense karakter. We helpen ook om inzicht te krijgen in de manier waarop het kind zich optimaal kan ontwikkelen tot een gelukkig mens, en wat daarvoor nodig is; Hoogbegaafde kinderen zijn vaak, meer dan andere kinderen, bezig met de zin van het bestaan. Ze zijn op zoek naar betekenisvolle context en hun rol in dit geheel; het ervaren van zingeving is voor hen noodzakelijk om zich te kunnen ontplooien en zich gelukkig te voelen. Het in kaart brengen van interesses en talenten speelt daarom een belangrijke rol in de begeleiding door Buro Gaafd. Door de talentgebieden te koppelen aan de leer- en ontwikkelingsstijl van het kind wordt tegemoet gekomen aan zijn of haar denkwijze en ontstaat er een persoonlijke routekaart. Samen gaan we op weg in het vinden van een eigen vliegroute. Bronnen Hamsikova, R., (2016) Hoogbegaafde kinderen versnellen niet. Webb, J.T., Amend, E.R., e.a (2005) Misdiagnosis and Dual Diagnoses of Gifted Children and Adults: ADHD, Bipolar, OCD, Asperger s, Depression, and other Disorders. Webb, J.T. e.a. vertaald door door Jurgens, K. (2013) De begeleiding van hoogbegaafde kinderen. Wessels, N.(2016) Ik ben een gelukkeling. Exploratief onderzoek naar het geluk van basisschoolleerlingen binnen de schoolcontext.

6 Buro Gaafd Karbeel 16A 5421 BR Gemert