CLUSTERORGANISATIE AGRIFOOD & NETWERK BBE

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "CLUSTERORGANISATIE AGRIFOOD & NETWERK BBE"

Transcriptie

1 CLUSTERORGANISATIE AGRIFOOD & NETWERK BBE Nadere uitwerking 10 juli 2013

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Rol van het cluster 4 3 Focus 4 4 Activiteiten 6 5 Uitvoering 7 6 Kosten en dekking 8 7 Resultaat 8 8 Governance en aansturing 10 9 Uitdagingen 13 Bijlagen Cluster AgriFood en netwerk BBE Regionale samenwerkingspartners 14 Infographic Biobased Economy 21 Foto titelblad: Alex Wiersma, Provincie Groningen Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 2 van 22

3 Clusterorganisatie Agrifood 1 & Netwerk BBE Nadere uitwerking van het projectplan van 18 december Inleiding Zoals verwoord in het projectplan is het gezamenlijk doel het realiseren van een leidende positie voor de regio in Europa op het gebied van duurzame productie en gebruik van groene grondstoffen. Dit willen we bereiken door het: - stimuleren van duurzame, economisch concurrerende Agrifood ketens waarbij natuurlijke hulpbronnen (mineralen, bodem, water) optimaal worden gebruikt; - verbinden van de sectoren Agro en Chemie; - maximale waarde halen uit gewassen en andere biomassa (bio-raffinage initiatieven); - bereiken en betrekken van innovatief MKB. Hiervoor is een programma opgesteld met programmalijnen met een bijbehorende inzet per programmalijn 2. De in samenhang met het programma uit te voeren projecten hebben een resultaat voor deelnemende bedrijven. Indirect dragen deze projecten bij aan het versterken van het BBE netwerk en maken ze het mogelijk om een positie en bijbehorende middelen te claimen in Europa. De project periode is Het opgestelde projectplan van 18 december 2012 is gebaseerd op een behoorlijke ambitie die een te grote financieringsvraag met zich mee bracht waardoor de aanpak bijgesteld moest worden evenals de beoogde resultaten. Tevens zijn een aantal aspecten nog nader omschreven. Vandaar deze nadere uitwerking. 1 Inclusief glastuinbouw in Noord Nederland 2 Projectplan Clusterorganisatie Agrifood en netwerk BBE, Dit is weer gebaseerd op het hier aan voorafgaande strategieplan van 5 juni Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 3 van 22

4 2 Rol van het cluster De clusterorganisatie zal in projecten een initiërende, ontwikkelende en verbindende rol spelen. Het cluster is een centraal punt, spil of draaischijf waar lijnen samenkomen en vormt het gezicht van AgriFood en BBE naar de buitenwereld. Dit alles in aanvulling op (en dus in samenwerking met) alle organisaties die al actief zijn 3. Een lijst met (regionale) samenwerkingspartners is bijgevoegd. Het cluster Agrifood & netwerk BBE organiseert de diverse werkzaamheden met de andere betrokken organisaties in de regio. 3 Focus Ter illustratie een voorbeeld over de rol van de clusterorganisatie in relatie tot de tuinbouw: Op het gebied van de tuinbouw is het PGA&I, met externe kwartiermaker, en Waddenkas, met Norwindcollege als kwartiermaker, actief. Deze partijen hebben al een belangrijke rol op het gebied van projectontwikkeling. Het is niet de intentie dat hier dubbelingen plaatsvinden. Wel zal de clusterorganisatie in aanvulling hierop als coördinator van het gehele speelveld waar nodig de verbinding leggen met andere partijen (bijv. via het DBC waar inhoudsstoffen ook een thema zijn.). Dit op regionaal en nationaal niveau. Activiteiten richten zich op business development in de Agrifood keten (een combinatie van primaire productie, agro-industrie en voedingsmiddelenindustrie), business development Groene Chemie en business development gericht op cross-overs in de BBE. Activiteiten zijn daarnaast ook gericht op het scheppen van randvoorwaarden. Te denken valt aan het faciliteren van de opzet van pilot faciliteiten. De aansluiting zal worden gezocht met zowel het MKB en als het grootbedrijf (via projecten en programma s als het CCC, DDI, BioPPP, Food Future, Food Circle en Dairy Campus maar ook via samenwerkingsverbanden als het DBC en Innexus). 3 Zie ook wat hierover opgenomen is in het originele projectplan pagina 15. Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 4 van 22

5 Actuele voorbeelden zijn 4 : - Biopolymeren component in closing the loops (Philips, OMRIN, Morssinkhof en Lankhorst) samen met de provincie Fryslân. 'Closing the loops' is een ketenproject gericht op ontwikkelen van hoogwaardige toepassing van gerecyclede en hernieuwbare polymeren in duurzame consumentenartikelen. - Realisatie pilotinstallatie Cumapol; samen met provincie Drenthe. Deze installatie zou gebruikt kunnen worden voor doorontwikkeling van nieuwe biopolymeren en past daarmee in de opzet voor een Centre of open Chemical Innovation (CoCi). - Realisatie Cosun demo plant in Vierverlaten; samen met provincie Groningen en de stichting Energy Valley (EV). - Financierbaar maken volgende fase biobtx. Hierbij gaat het om de definitie van de opschalings/ pilot fase. - Ontwikkeling business case BioPET / PEF in Emmen (incl. verbinding met SuikerUnie / evt. samen met Dutch PolymerInstitute (DPI)). - Ontwikkeling Businesscase regionale keten van eiwitten uit bietenblad. - Concrete BBE ontwikkeling gerelateerd aan Energie Transitie Parken (ETP s) met EV. - Aansluiting MKB bij het Carbohydrate Competence Centre (CCC-3) / Dutch Drying Institute (DDI). - Verkennen mogelijkheden voor processing facility (ZAP) gericht op ingrediënten en nieuwe (bio-)materialen complementair aan het Food Processing Facility Centre i.o. in Leeuwarden. - Coördinatie van de uitvoering van de AgroAgenda Noord-Nederland, en medeverantwoordelijk voor de inhoud van het onderdeel Agrocomplex. De clusterorganisatie zal input leveren in de regionale beleidscyclus en zal de relatie met de relevante topsectoren (incl. DPI en ISPT, IP-BBE, TKI s) onderhouden, voor zover het gaat over projecten. Beleidsmatig zijn Rijk en Provincies leidend. 4 Dit is een actuele en zeer dynamische lijst van projecten in verschillende fases. De lijst is alleen bedoeld als voorbeeld. Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 5 van 22

6 Daarnaast levert de clusterorganisatie in samenwerking met de provincies een bijdrage aan het branden van Noord-Nederland op het nationale (en in beperkte mate op het Europese) toneel als actieve en vooraanstaande regio op het terrein van de ontwikkeling van het Agrifood complex en de BioBased Economy. Een overzicht van samenwerkingsrelaties met regionale spelers is opgenomen als bijlage. 4 Activiteiten Uit het voorgaande blijkt dat de clusterorganisatie Agrifood & BioBased vooral actief zal zijn in het ontwikkelen van nieuwe business voor de lange en korte termijn. De clusterorganisatie verbindt daartoe partijen binnen en buiten de regio en voert een deel van de ontwikkelactiviteiten in de primaire sector, de agroindustrie, de foodindustrie en de chemie/farma, en vooral in verschillende combinaties ervan, zelf uit. In de chemie zal dit in nauwe samenwerking gebeuren met het Value Centre van het Dutch Polymer Institute (DPI-VC) maar ook met Emmtec, de Samenwerkende Bedrijven Eemsmond (SBE), en Groningen Seaports (GSP). Ten dienste van Business Development wordt gewerkt aan de branding van Noord-Nederland als een actieve regio op het vlak van innovatieve ontwikkelingen van groene grondstoffen in de food en non-food toepassingen. Dit wordt gedaan in samenwerking met de vele verschillende regionale spelers en in het bijzonder wordt het initiatief genomen tot een veel nauwere samenwerking met de andere clusterorganisaties in Noord-Nederland. Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 6 van 22

7 5 Uitvoering Voor de uitvoering zullen - op basis van expertise en vaardigheden - de volgende personen worden ingezet: Personele inzet 5 fte Focus op: Eisse Luitjens 1 Programmacoördinatie, coördinatie branding, contacten TKI s/ topsectoren, BD primair en agroindustrie, coördinatie uitvoering AgroAgenda Noord-Nederland Dicky Siegers 0,8 Food Future, innovatie MKB, Agrobiopolymeren, netwerk opbouw ten behoeve van BD Errit Bekkering 0,7 BD Groene Chemie en BBE Joep de Vries 0,5 BD Food, Human Capital Agenda, Internationalisatie Daarnaast is er beperkte capaciteit opgenomen voor branding / PR (0,1 fte) en ondersteuning (0,4 fte). Voor kleine kosten, vooral in verband met communicatie, wordt een bedrag van 15k opgenomen. Branding zal gezamenlijk met de provincies en wellicht de grote gemeenten op worden gepakt. 5 Alle genoemde personen zijn werkzaam bij de NOM Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 7 van 22

8 6 Kosten en dekking De totale kosten voor bovengenoemde inzet bedragen 600k als volgt opgebouwd: Kosten ( x 1000) Personele kosten (3,5 fte) Diverse kosten (vnl. communicatie) Werkbudget Totaal Dekking ( x 1000) Provincie Drenthe Provincie Fryslân Provincie Groningen NOM nnb nnb nnb Totaal Voor de uitvoering van het plan wordt de provincies elk een bijdrage gevraagd van 167k per jaar. 7 Resultaat De beoogde projectperiode is vier jaar ( ). Na twee jaar is er een Mid Term Review. De evaluatie vindt plaats onder verantwoordelijkheid van de in het projectplan voorgestelde stuurgroep. De uitkomst van de stip op de horizon discussie is ook van invloed op de voortzetting na twee jaar. 6 De bijdrage van de NOM is afhankelijk van het toekomstige financieringsarrangement met minez. Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 8 van 22

9 Overeengekomen prestatie indicatoren hierbij zijn: Prestatie indicator Target eind 2014 Target eind 2016 Uitgelokte totale investeringen. Hiertoe worden, waar dat opportuun is, ook relevante 17,5 M 35 M (innovatie)budgetten van Rijk of EU benut. Aantal (cross sectorale) innovatie projecten die bijdragen aan totstandkoming van een BBE in Noord-Nederland (meer met minder, meer 5 10 toegevoegde waarde) waarbij de clusterorganisatie een belangrijke rol speelt Aantal gerealiseerde business cases Kwaliteit van het opgebouwde netwerk. Een aantal netwerkpartijen zal hierop door de provincies op worden bevraagd (stakeholder interviews). Deze groep vormt de basis voor de clusterorganisatie agrifood / netwerk BBE Beoordeeld als ten minste goed Een business case leidt tot bedrijfsmatige exploitatie, is dus dicht bij de markt, en maakt daarom gebruik van revolverende financiële middelen (pre-seed, seed, venture). 7 De realisatie van business cases hangt niet alleen af van de kwaliteit van de plannen en de ondernemer, maar ook van de beschikbaarheid van financiële middelen. De clusterorganisatie maakt tevens inzichtelijk welke businesscases weliswaar marktrijp waren maar om financiële (of andere) redenen uiteindelijk niet gerealiseerd zijn. Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 9 van 22

10 Voor de innovatieprojecten en business cases geldt dat: - De projecten / betrokken bedrijven en instellingen een goede spreiding kennen over Noord-Nederland. Koppeling met nationale of internationale partners (ook kennisinstellingen) wordt gezocht waar dat economische meerwaarde heeft voor Noord-Nederland. - In minimaal 50% van de projecten Noordelijke MKB-bedrijven betrokken zijn. - Ze bij voorkeur cross-sectoraal zijn: in elk project is ten minste één Noordelijk bedrijf/instelling uit de sector agrifood (waarbij zowel de belangen van de primaire sector als de voedingsmiddelenindustrie zijn meegenomen) betrokken en ten minste één Noordelijk bedrijf/instelling uit minimaal één van de andere speerpuntsectoren (watertechnologie, energie, healthy ageing, sensortechnologie, chemie). Elk van deze andere speerpuntsectoren is ten minste eenmaal betrokken bij een project in een periode van twee jaar. - Kennisinstellingen worden betrokken indien relevant, en dan bij voorkeur de Noordelijke kennisinstellingen. - Jaarlijks in totaal minimaal twintig partijen betrokken zijn bij projecten. Daar waar er sprake is van een aantoonbaar werkgelegenheidseffect zal dit gerapporteerd worden. 8 Governance en aansturing Inhoudelijk is er een grote mate van samenhang tussen de programma s Agrifood en BBE. Voor wat betreft afstemming en (beleid-)beïnvloeding zijn er echter ook thema s die om verschillende bestuurlijke en beleidsmatige processen vragen. Zo bevat het programma Agrifood diverse onderdelen die vooral het landbouwbeleid betreffen (in de regio, bij het Rijk, maar vooral ook bij de EU). Biobased Economy is thematisch breed en ook gericht op sectoren en branches die weinig raakvlakken hebben met de landbouw. Het is van belang om de bestaande bestuurlijke netwerken zo goed mogelijk te benutten waarbij voor de uitvoering van programma s en projecten bewust de integratieslag wordt gemaakt. Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 10 van 22

11 Voorgesteld wordt één geïntegreerde stuurgroep samen te stellen die toeziet op de activiteiten van de clusterorganisatie Agrifood en het netwerk BBE met hierin een: - Politiek / bestuurlijke thematrekker BBE - Politiek / bestuurlijke trekker Agrifood - Ambtelijk verantwoordelijke voor AgroAgenda Noord-Nederland / BBE (als adviseur). - Vertegenwoordiger van primaire sector (akkerbouw of melkveehouderij) - Vertegenwoordiger van de agrifood / verwerkende industrie (groot en MKB) - Vertegenwoordiger chemie (groot of MKB) - Vertegenwoordiger van een kennisinstelling Uitgangspunten hierbij zijn: - Vertegenwoordiging van zowel bedrijfsleven (groot en klein), kennisinstellingen als (betalende) overheden. - Combinatie van uiteenlopende, relevante expertise. - Personen met helikoptervisie, gezag en netwerk in de regio en/of Den Haag en Brussel. - Gericht op strategie, lobby en positionering. Aandachtspunten voor de stuurgroep zijn de aansluiting van projecten enerzijds met de topsectoren, het GLB en de AgroAgenda Noord-Nederland, anderzijds de financiële verantwoording van de clusterorganisatie Agrifood, de RIS 3 strategie, regionale samenwerking en profilering. De verwachting is dat een stuurgroep twee maal per jaar bij elkaar komt. Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 11 van 22

12 Het speelveld is breed. Nauwe betrokkenheid van het bedrijfsleven is uiteraard eveneens gewenst. De volgende overleg- en rapportagemomenten worden voorgesteld: Wat Omschrijving Frequentie Gericht op Afstemmingsoverleg clustermensen met ambtenaren drie provincies elke 6 weken Voortgangsoverleg elk half jaar Expert groep bedrijfsleven Stuurgroep 3-5 personen. Voortgang organisatie, welke afstemming heeft plaatsgevonden in het veld? Welke business cases lopen? Bijstelling nodig? Sparren waar nodig! Etc. Per half jaar een voortgangsoverleg met als basis een schriftelijke voortgangsrapportage op de 4 prestatieafspraken (hoofdlijnen) 4-5 personen. Inhoudelijke sturing 7-8 personen. Politiek + ambtelijk + bedrijven. Aansluiting topsectoren, GLB, AgroAgenda Noord- Nederland. Financiële verantwoording, regionale samenwerking, profilering Elk half jaar Elke 12 weken 2 x per jaar Operationeel afstemmen van taken bijv. projecten wie doen wat, wat zit er in de pijplijn, waar elkaar te helpen, afstemming met andere clusters etc. Tactisch niveau; voortgang polsen. Is er reden tot bijsturing of aanpassing? Inhoudelijke sturing / uitwisseling Strategisch niveau Jaarrapportage Voortgangsrapportage Jaarlijks Beoordeling Mid Term Review Formele beoordeling Na 2 jaar De nadruk ligt op Output sturing. De Mid Term Review is daarmee een belangrijk instrument voor eventuele strategische aanpassing of wijziging. Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 12 van 22

13 9 Uitdagingen - Het organiseren (en op de langere termijn financieel mogelijk maken) van de gewenste samenwerking met o.a. het DPI-VC en LTO Noord. - Het organiseren van de noodzakelijke samenwerking tussen partijen in het veld. Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 13 van 22

14 Bijlage Cluster AgriFood en netwerk BBE Regionale samenwerkingspartners 8 De Noord-Nederlandse Clusters Water Alliance, HANNN, Sensor Universe, Energy Valley De vijf Noord-Nederlandse clusters zijn bezig om tot een nauwere samenwerking te komen als het gaat om bedrijfsgerichte, triple-helix projecten, de zogenaamde cross-overs en activiteiten in de facilitaire en communicatieve sfeer. De inzet is om zoveel mogelijk samen op te trekken en waar nodig eigenstandig op te treden bij een topsector of in het Brusselse. Een voorbeeld daarvan (een eerste stap) is de WATER-link dag met 250 bezoekers in Leeuwarden, voorafgaand aan de nieuwjaarsbijeenkomst van de Water Alliance. Provincies: projectverwerving, projectontwikkeling, projectfinanciering en beleid De provincies Fryslân, Drenthe en Groningen hebben de rol van financier en beleidsmaker, en de rol van projectontwikkelaar in meerdere of mindere mate. De clusterorganisatie Agrifood & BBE voert haar werkzaamheden uit voor de partners, de drie Noord-Nederlandse provincies en de NOM, en bespreekt met hen de voortgang. De clusterorganisatie levert input voor het proces van beleidsontwikkeling bij de vier partners. Op het terrein van projectontwikkeling wordt samen opgetrokken met de provinciale collega s. 8 Er is een SER Noord advies op komst inzake de samenwerking van intermediairs in Noord- Nederland. Dit advies zal meegenomen worden in het structureren van de samenwerkingsrelaties in het veld Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 14 van 22

15 Food Circle De inzet is dat Food Circle het brede netwerk wordt voor de food (en agri) sector. Food Circle moet leiden tot clusters van innovatieve bedrijven die innoveren en nieuwe business cases opzetten. Acties van de clusterorganisatie Agrifood & netwerk BBE op het gebied van BD Food, dito HCA en internationalisatie, gebeuren in afstemming met, samenwerking met en in het kader van Food Circle c.s. In nationale contacten, bijvoorbeeld in het kader van het topsectorenbeleid, wordt samen opgetrokken en versterken we elkaar. Innexus Is het enige cluster van voedingsmiddelenbedrijven in Noord-Nederland. Daarmee wordt als partner opgetrokken ten behoeve de ontwikkeling van meer bedrijfsmatige activiteiten in de voedingsmiddelensector en het enthousiasmeren van niet aangesloten collega bedrijven. Food Future Food Future is een majeur Interreg IV-A, food innovatieproject ter financiering van binationale innovatieprojecten. In het kader van Food Future zijn projectmanagers actief om innovatieprojecten te stimuleren in samenwerking met o.a. de Duitse partner, het DIL. Sinds begin 2012 wordt gewerkt aan afstemming/samenwerking met Food Circle voor het opsporen van innovatieve ambities bij bedrijven. De ambitie is om Food Future 2.0 te ontwikkelen voor de Interreg V periode met een inhoudelijke verbreding naar BioBased. EDG - Eemsdelta Green Eemsdelta Green is de (groene) projectenorganisatie van het bedrijfsleven in het Eemsdelta gebied, waarin diverse partners, waaronder de clusterorganisatie Agrifood & netwerk BBE, elkaar treffen om in dat werkgebied samen op te trekken in, samen te werken aan en afspraken te maken over projecten. Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 15 van 22

16 Kennistransfer Agro&Groen Noord-Nederland KA&GNN is de organisatie van het groene onderwijs, de Noord-Nederlandse AOC s en het VHL, waarin wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een bedrijfsen marktgerichter curriculum voor dag- en volwassenenonderwijs. De activiteiten van de clusterorganisatie Agrifood & netwerk BBE op het terrein van de HCA wordt in samenwerking met en aanvulling op KA&GNN gedaan. De clusterorganisatie richt zich voornamelijk op het articuleren van de vraag bij het bedrijfsleven. Dairy Campus / WUR Dairy Campus (WUR), het nationale (praktijk)onderzoekscentrum voor de melkveehouderij in Leeuwarden, is uiteraard partner bij de ontwikkeling van melkveehouderij en zuivel gerelateerde projecten. Het project Smart Dairy Farming is daar een voorbeeld van. Maar ook het project GRASSA speelt zich deels af bij Dairy Campus. KANON Kenniscentrum Akkerbouw Noord Oost Nederland te Valthermond (WUR). De clusterorganisatie Agrifood & netwerk BBE is mede-initiator van KANON en zit de begeleidingscommissie voor. KANON is de partner bij het opzetten van innovaties in het primaire deel van agroketens in haar werkgebied, zoals in het kader van het landbouwinnovatie programma Veenkoloniën. Agenda voor de Veenkoloniën In samenwerking met de Agenda is gewerkt aan de opzet en invulling van het landbouwinnovatie programma Veenkoloniën. En er wordt actieve rol gespeeld in de coördinatie van de opzet en de uitvoering van projecten. PGA&I en Waddenkas Beide organisaties zijn ingesteld, met een gefinancierde kwartiermaker, om innovaties in de glastuinbouw in ZO Drenthe, respectievelijk NW Fryslân te bevorderen. Samen zal gekeken worden naar verbindingen in de regio, en daarbuiten, en met andere sectoren, voor meer samenwerking in nieuwe ontwikkelingen in de glastuinbouw met als voorbeeld de themagroep glastuinbouw van de Water Alliance. Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 16 van 22

17 Kenniscluster BBE ZO Drenthe (Chemie & Agro) In ZO Drenthe zal in afstemming met de op te zetten aanjaagorganisatie en incubator in Emmen gewerkt worden aan de ontwikkeling van innovaties, business cases en startende bedrijven. Daarnaast wordt de verbinding gelegd met ontwikkelingen elders in de regio en nationaal in de chemie met hernieuwbare grondstoffen als uitgangspunt, bijvoorbeeld in samenwerking met het DPI en andere nationale Biobased Regio s. Drents Agrocluster De clusterorganisatie Agrifood & netwerk BBE faciliteert het Drents Agrocluster. Samen met de partners provincie Drenthe, LTO Noord Drenthe en PPO wordt het programma voorbereid en uitgevoerd. Doel is om vernieuwing te stimuleren binnen het brede agrocluster netwerk in Drenthe. BiobRUG BiobRUG is de draaischijf tussen de Universitaire kennis en het bedrijfsleven, met nadruk op MKB. De clusterorganisatie is mede initiator en ontwikkelaar van BiobRUG en maakt deel uit van de stuurgroep. Tevens leveren wij casussen aan. Centre of Biobased Expertise / Life Science cluster NHL/VHL te Leeuwarden Dit cluster is een belangrijke samenwerkingspartner in innovaties en opleidingen in food en een prominente partij in de Food Circle. Carbohydrate Competence Centre (CCC) en Protein Competence Centre (PCC) Het CCC is het virtuele kenniscentrum voor kennisontwikkeling voor nieuwe toepassingen van koolhydraten, hetzij traditioneel in food, maar zeker in nonfood. Het CCC is partner in de opzet van innovatieprojecten rondom koolhydraten en de clusterorganisatie Agrifood & netwerk BBE werkt met het CCC en Food Circle aan een systematiek voor valorisatie van ontwikkelde kennis, oftewel een mkb-spoor binnen het CCC. Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 17 van 22

18 Dutch Biorefinery Cluster (DBC) Het Dutch Biorefinery Cluster is een samenwerkingsverband van Nederlandse bedrijven, te weten Avebe, Cosun, Friesland Campina, LambWeston Meijer, en de hele papier en karton industrie. De partners in het Dutch Biorefinery Cluster verwerken reeds decennialang plantaardige grondstoffen tot waardevolle food en non-food producten. Deze tot nu toe onafhankelijke 'groene' ketens zullen in de groeiende Biobased Economy diverse nieuwe producten produceren en daarmee meer waarde halen uit de grondstoffen. De ketens zullen daarin met elkaar verstrengelen en gezamenlijk de kringlopen sluiten. Dit is een initiatief ontstaan in Noord-Nederland. Ecostructuur Philips Drachten Als onderdeel van het project ecostructuur Philips Drachten is de clusterorganisatie Agrifood & netwerk BBE een innovatie project op het gebied van hernieuwbare en gerecyclede grondstoffen voor huishoudelijke apparaten aan het ontwikkelen met ketenpartners in Noord-Nederland (Philips, Lankhorst, Morssinkhof, Omrin en Stenden) Dutch Drying Institute (DDI) Dit is een cluster van bedrijven welke grensverleggende innovaties in het energieverslindende industriële droogproces willen realiseren. Drogen is een hele belangrijke processtap in de biomassa verwerkende industrie, de voedingsmiddelen industrie en anderen. Dus een belangrijk cluster voor de BBE. Het DDI is o.a. gelieerd aan Wetsus. BioBinder BioBinder is project- en aanpakgericht op het smeden van interregionale samenwerking tussen MKB ers voor ontwikkeling van biobased innovaties en toepassingen leidend tot concrete business cases. Het kent een aantal gelinkte onderdelen; organiseren van themawerksessies (veel interactie / weinig passieve kennisoverdracht, alleen MKB), definitie business cases die uit themawerksessies komen en opzetten consortia, selectie en begeleiding door BioBinder. Initiatief nemers zijn de ROM's en het adviesbureau K+V. Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 18 van 22

19 Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen De regionale ontwikkelingsmaatschappijen hebben afgesproken om in de BBE tot landelijke afstemming en samenwerking te komen. Ondernemersplein partners (Syntens / KvK nieuw) KvK nieuw wordt door EZ gepositioneerd voor eerstelijns advies voor het MKB. Zo voert Syntens de MKB-loketten uit voor de verschillende TKI s en kan zij zorgen voor verbinding met TNO. Een landelijk thema van Syntens, passend bij de BBE, is CleanTech. Daarnaast zijn de organisaties die de nieuwe KvK vormen partner in het organiseren van grote BBE bijeenkomsten zoals de 3-daagse in Emmen (2012) en o.a. Green Labs. Syntens heeft succesvolle Green Labs georganiseerd voor het MKB gericht op toepassingen zoals bouwmaterialen. Eén voor composieten volgt. Het advies van SER Noord-Nederland inzake de toekomstige samenwerking van intermediairs in de provincies Drenthe, Fryslân en Groningen wordt van toepassing op de samenwerking. Stenden PRE Stenden PRE richt zich op biopolymeren, upcycling en composieten. Op deze thema s zal Stenden PRE bij projecten worden betrokken. Contacten lopen op project niveau en er wordt gesproken over gezamenlijke netwerkopbouw. EDR EDR speelt een belangrijke rol in het Interreg IVA project Agrobiopolymeren. Samen met EDR zijn de verkenningen voor een vervolg onder Interreg V opgestart. LTO Noord LTO Noord is een belangrijke partner voor het opzetten en uitvoeren van innovatieve ontwikkelingen in de primaire sector sec. Het is de ambitie van de clusterorganisatie om de band met LTO Noord in de komende tijd sterk te intensiveren. Hanzehogeschool, Stenden PRE, van Hall Larenstein en de BiobRUG (RUG) Met de Hanzehogeschool, Stenden PRE, van Hall Larenstein en de BiobRUG (RUG) wordt gesproken over een één-loket aanpak voor project gerelateerde vragen. Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 19 van 22

20 Dairy Chain Fryslân Hogeschool Van Hall Larenstein, NHL Hogeschool, Nordwin College, Friesland College, Dairy Campus en University Campus Fryslân hebben in samenwerking met FrieslandCampina, Innexus (netwerk van Food-bedrijven Noord-Nederland), provincie Fryslân en de gemeenten Leeuwarden en Heerenveen het plan Dairy Chain Friesland Dairy in the total foodchain opgesteld. Het betreft adequate opleidingen ten behoeve van de totale zuivelketen, van gras tot glas. Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 20 van 22

21 Bijlage Infographic Biobased Economy Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 21 van 22

22 N.V. NOM Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland Bezoekadres: Paterswoldseweg BM Groningen Postadres Postbus 424, 9700 AK Groningen T (050) F (050) E info@nom.nl I Clusterorganisatie Agrifood & Netwerk BBE datum: 10 juli 2013 Pagina 22 van 22

Aan de Statenleden van de provincies Fryslân, Groningen en Drenthe. Groningen 30 juni 2015 Behandeld door bestuurszaken SNN Telefoonnummer 050 5224942

Aan de Statenleden van de provincies Fryslân, Groningen en Drenthe. Groningen 30 juni 2015 Behandeld door bestuurszaken SNN Telefoonnummer 050 5224942 Aan de Statenleden van de provincies Fryslân, Groningen en Drenthe Groningen 30 juni 2015 Behandeld door bestuurszaken SNN Telefoonnummer 050 5224942 E-mail bestuur@snn.eu Briefnummer UP-15-15096 Bijlage

Nadere informatie

Agrifood en Biobased Economy Noord-Nederland Strategieplan 2012-2016

Agrifood en Biobased Economy Noord-Nederland Strategieplan 2012-2016 Agrifood en Biobased Economy Noord-Nederland Strategieplan 2012-2016 NV NOM Postbus 424 9700 AK Groningen Groningen, 5 juni, 2012 Inhoudsopgave Blz. Management samenvatting 3 1 Context 9 2 Programma Agrifood

Nadere informatie

Klik om de stijl te bewerken

Klik om de stijl te bewerken Klik om de stijl te bewerken Bio-economie Noord-Nederland opgaves Eisse Luitjens Alumnikring Noord WUR 30 april 2015 Missie & Visie Missie De NOM is de permanente katalysator van economische ontwikkeling

Nadere informatie

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren als een regio

Nadere informatie

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie oktober 2014 In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren

Nadere informatie

Dairy Campus waar staan we nu? 20 mei 2010 Kees de Koning, Barend Spliethoff

Dairy Campus waar staan we nu? 20 mei 2010 Kees de Koning, Barend Spliethoff Dairy Campus waar staan we nu? 20 mei 2010 Kees de Koning, Barend Spliethoff Dairy Campus Initiatief Wageningen UR Livestock Research (LR), Van Hall Larenstein (VHL), AERES/ PTC+, Prov. Friesland, Gemeente

Nadere informatie

Noordelijke Clusters in Beeld

Noordelijke Clusters in Beeld Noordelijke Clusters in Beeld Verkenning langs 62 EFRO-projecten Arjen Edzes (RUG) / Jan Dirk Gardenier (CAB) / Hans van Rijn (CAB) / Jouke van Dijk (RUG) Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit Ruimtelijke

Nadere informatie

Tussenstand OP EFRO Noord-Nederland 2014 2020. SNN PS bijeenkomst 25 juni Yvonne van Mastrigt

Tussenstand OP EFRO Noord-Nederland 2014 2020. SNN PS bijeenkomst 25 juni Yvonne van Mastrigt Tussenstand OP EFRO Noord-Nederland 2014 2020 SNN PS bijeenkomst 25 juni Yvonne van Mastrigt Noordelijke specialisatie in beeld Samengestelde behoeften Samengestelde oplossingen Achtertuin als proeftuin/

Nadere informatie

DPI Value Centre Innovatie in Polymeren

DPI Value Centre Innovatie in Polymeren DPI Value Centre Innovatie in Polymeren DAS lectorenoverleg Applied Science 2012 d.d. 22/05/12 1. Introductie: wie zijn we en wat doen we? 2. Plannen Topsector Chemie en Biobased Economy 3. TKI Smart Polymeric

Nadere informatie

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland Inzet op innovatie en een koolstofarme economie

Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland Inzet op innovatie en een koolstofarme economie Samenvatting Operationeel Programma EFRO Noord-Nederland 2014-2020 Inzet op innovatie en een koolstofarme economie oktober 2014 In het Europa van 2020 wil Noord-Nederland zich ontwikkelen en profileren

Nadere informatie

Economische kracht van de maritieme sector in de Zuidvleugel (van tweede Maasvlakte tot Gorinchem) verder versterken door inzet op vier lijnen:

Economische kracht van de maritieme sector in de Zuidvleugel (van tweede Maasvlakte tot Gorinchem) verder versterken door inzet op vier lijnen: Bijlage 1B behorend bij Voortgangsrapportage vragen Economie door gemeenten MKB: overzicht initiatieven MKB-kennisinstellingen Naam project Maritime Delta Economische kracht van de maritieme sector in

Nadere informatie

Symposium Groene chemie in de delta

Symposium Groene chemie in de delta DPI Value Centre als onderdeel van TKI SPM en het valorisatienetwerk 2.0 Symposium Groene chemie in de delta A. Brouwer, 12 November 2012 TKI Smart Polymeric Materials Topresearch in polymeren 5-10 jaar

Nadere informatie

Samenstelling bestuur

Samenstelling bestuur Presentatie KvO 2.0 Samenstelling bestuur Krachtteam Peter Beckers : voorzitter Jan van Loon : initiatiefnemer Theo Vinken : initiatiefnemer Paul Jansen : aanvoerder werkorganisatie 2a Karel Jan van Kesteren

Nadere informatie

Subsidie voor innovatieve projecten. Informatie over het Innovatief Actieprogramma Groningen. provincie groningen

Subsidie voor innovatieve projecten. Informatie over het Innovatief Actieprogramma Groningen. provincie groningen Subsidie voor innovatieve projecten Informatie over het Innovatief Actieprogramma Groningen provincie groningen Subsidie voor innovatieve projecten INFORMATIE OVER HET INNOVATIEF ACTIEPROGRAMMA GRONINGEN

Nadere informatie

Biobased Agenda Noord-Nederland. Eisse Luitjens. Workshop bio economie Lingen, 19 juni 2014

Biobased Agenda Noord-Nederland. Eisse Luitjens. Workshop bio economie Lingen, 19 juni 2014 Biobased Agenda Noord-Nederland Eisse Luitjens Workshop bio economie Lingen, 19 juni 2014 Biobased Economy Een economie die niet meer afhankelijk is van fossiele grondstoffen, maar haar energie en materialen

Nadere informatie

ICT CAMPUS GROEIVERSNELLER IN FOODVALLEY

ICT CAMPUS GROEIVERSNELLER IN FOODVALLEY ICT CAMPUS GROEIVERSNELLER IN FOODVALLEY ICT CAMPUS ICT Campus, part of FoodValley: 1. verbindt ondernemers uit verschillende sectoren en kennisinstellingen met elkaar; 2. faciliteert deze bedrijven en

Nadere informatie

Visie op Valorisatie. van onderzoeken naar ondernemen. InnoTep, Radboud Universiteit Nijmegen, 30 september 2011. Maarten van Gils

Visie op Valorisatie. van onderzoeken naar ondernemen. InnoTep, Radboud Universiteit Nijmegen, 30 september 2011. Maarten van Gils Visie op Valorisatie van onderzoeken naar ondernemen InnoTep, Radboud Universiteit Nijmegen, 30 september 2011 Maarten van Gils Agenda Persoonlijke introductie Het onderzoeken bij MICORD De overgang in

Nadere informatie

Europa 2014-2020 voor gemeenten en provincies

Europa 2014-2020 voor gemeenten en provincies Europa 2014-2020 voor gemeenten en provincies Vincent Ketelaars ERAC B.V. Binnenlands Bestuur Europa-debat Houten, 21 november 2013 Inhoud van presentatie Indeling 1 Uw ervaringen in eerdere projecten?

Nadere informatie

Verduurzaming industrie Noord Nederland Dr. André Heeres, 14 september 2017

Verduurzaming industrie Noord Nederland Dr. André Heeres, 14 september 2017 Verduurzaming industrie Noord Nederland Dr. André Heeres, 14 september 2017 Waarom verduurzaming/biobased? Milieu aspecten De grondstoffen voor de petrochemie zijn eindig Demografische trends - Groeiende

Nadere informatie

innovatiebevordering RIS3 MKB OPZuid Europees Innovatieprogramma voor Zuid-Nederland overheden living labs koolstofarme economie cross-overs design

innovatiebevordering RIS3 MKB OPZuid Europees Innovatieprogramma voor Zuid-Nederland overheden living labs koolstofarme economie cross-overs design OPZuid Europees Innovatieprogramma voor Zuid-Nederland BIObased logistiek maintenance hightech systems agrofood overheden RIS3 innovatiebevordering duurzaamheid schone energie welzijn samenwerking gezondheid

Nadere informatie

2 1 OKT. 20U. 2014-43.160/43/A.7, EZP 542347 Otten J.A. (050)316 4292 n.v.t.

2 1 OKT. 20U. 2014-43.160/43/A.7, EZP 542347 Otten J.A. (050)316 4292 n.v.t. provincie groningen Martinikerkhof 12 Aan Provinciale Staten Datum Briefnummer Zaaknummer Behandeld door Telefoonnummer E-mail Antwoord op Bijlage nderwerp 2 1 KT. 20U 2014-43.160/43/A.7, EZP 542347 tten

Nadere informatie

Food Tech Brainport...

Food Tech Brainport... Metropoolregio Eindhoven- Regionaal Platform Heeze, 12 april 2017 Food Tech Brainport... Food Tech Brainport is een internationaal expertisecluster voor technologie, product- en marktinnovaties. Het centrum

Nadere informatie

Mogelijkheden voor partnerschap

Mogelijkheden voor partnerschap Mogelijkheden voor partnerschap Wat doet Kennispoort Regio Zwolle Kennispoort helpt innovaties realiseren. Ondernemers in de Regio Zwolle krijgen concreet onafhankelijk advies om innovaties in de praktijk

Nadere informatie

Introductie. Ir. Saskia van Gend projectleider en netwerkbroker

Introductie. Ir. Saskia van Gend projectleider en netwerkbroker Introductie Ir. Saskia van Gend projectleider en netwerkbroker Achtergrond project Voedingsmiddelenindustrie van groot belang voor Noord Nederland, maar positie wordt bedreigd Schaalvergroting en Concentratie

Nadere informatie

Uitvoeringsagenda AgroFood

Uitvoeringsagenda AgroFood Uitvoeringsagenda AgroFood speerpunt van de beleidsvisie Economie van de provincie Fryslân Provincie Fryslân, 16 juli 2013 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 De agrofoodsector: een economische factor van belang!...

Nadere informatie

Infrastructuur landsdeel Noord. 4 Centres of expertise (penvoerders)

Infrastructuur landsdeel Noord. 4 Centres of expertise (penvoerders) LANDSDEEL NOORD Het landsdeel Noord, bestaande uit de provincies Groningen, Friesland en Drenthe, heeft het Techniekpact regionaal vertaald in de Techniekagenda Noord Nederland. In de noordelijke provincies

Nadere informatie

Tuinbouw zoekt Chemie voor Puur Plantaardig

Tuinbouw zoekt Chemie voor Puur Plantaardig Tuinbouw zoekt Chemie voor Puur Plantaardig Conferentie Agro met Energie verbinden, Rotterdam, 10 mei 2011 Jan Smits Toekomst Tuinbouw in de Biobased Economy Achtergrond Wat willen we bereiken Kenniscentrum

Nadere informatie

Bijlage 2. Human Capital Agenda s

Bijlage 2. Human Capital Agenda s Bijlage 2 Capital s De topsectoren gaan een human (onderwijs en scholing) voor de langere termijn opstellen en zullen onderwijsinstellingen hierbij betrekken. De s bevatten o.a. een analyse van de behoefte

Nadere informatie

Human Capital Tafel Logistiek in Drenthe op 3 oktober 2013

Human Capital Tafel Logistiek in Drenthe op 3 oktober 2013 Human Capital Tafel Logistiek in Drenthe op 3 oktober 2013 Op 3 oktober 2013 hebben Stenden Hogeschool en de provincie Drenthe samen met Transport en Logistiek Nederland, EVO en de Kamer van Koophandel

Nadere informatie

Subsidies in de regio

Subsidies in de regio Subsidies in de regio Noord Nederland Subsidies in de regio -- Noord-Nederland Om bepaalde regio s binnen Nederland direct of indirect te versterken zijn er verschillende regionale, nationale en Europese

Nadere informatie

Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta

Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta BZW Bijeenkomst Middelburg, 4 april 2017 Inhoudsopgave 1. Campus Zeeland 2. Bèta College 3. Kennis & Innovatie Netwerken

Nadere informatie

Mogelijkheden MKB in EFRO en INTERREG

Mogelijkheden MKB in EFRO en INTERREG Mogelijkheden MKB in EFRO en INTERREG www.food-future.eu Innovatie steun voor MKB in food sector in D en NL Yvette Lammers EZ Coördinatieteam Structuurfondsen EFRO EFRO: Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling

Nadere informatie

Liesanne van den Brink

Liesanne van den Brink Liesanne van den Brink Onderwerp: Bijlagen: FW: Agri&Food Innovatiecluster - resultaten en doelen Publieksversie voortgangsrapp. 2017_def..pdf; ATT00001.htm; Publieksversie jaarwerkplan 2018 Agri&Food

Nadere informatie

Innovatie-instrumenten voor bedrijven in Nederland. Naar de top! Ino Ostendorf MT-lid directie Innovatie & Kennis

Innovatie-instrumenten voor bedrijven in Nederland. Naar de top! Ino Ostendorf MT-lid directie Innovatie & Kennis Innovatie-instrumenten voor bedrijven in Nederland Naar de top! Ino Ostendorf MT-lid directie Innovatie & Kennis Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie Innovatie-instrumenten voor bedrijven

Nadere informatie

Masterclass Duurzaam Ondernemen

Masterclass Duurzaam Ondernemen Masterclass Duurzaam Ondernemen Gijsbrecht Gunter Projectmanager Mobiel: 06 52 123 146, e-mail: gijsbrechtgunter@impulszeeland.nl Terneuzen, 10 november 2011 Inhoudsopgave 1 Wat is Biobased Economy 2 Agenda

Nadere informatie

BELEIDSREGEL DUURZAME STRUCTUURVERSTERKING LAND- EN TUINBOUW (VOLLEDIGE KETEN)

BELEIDSREGEL DUURZAME STRUCTUURVERSTERKING LAND- EN TUINBOUW (VOLLEDIGE KETEN) BELEIDSREGEL DUURZAME STRUCTUURVERSTERKING LAND- EN TUINBOUW (VOLLEDIGE KETEN) Behorende bij Budget 4, Kennis Werkt P-4.2 Landbouw, 440179 Landbouw structuurversterking 1, Inleiding De primaire agrarische

Nadere informatie

1-5-2015. 1. Programma OP Oost - Prioriteiten - Resultaat- en 0utputindicatoren - Selectie. 2. Instrumenten. 3. Budget en planning. 4.

1-5-2015. 1. Programma OP Oost - Prioriteiten - Resultaat- en 0utputindicatoren - Selectie. 2. Instrumenten. 3. Budget en planning. 4. 22 april 2015 Bastiaan de Jonge 1. Programma OP Oost - Prioriteiten - Resultaat- en 0utputindicatoren - Selectie 2. Instrumenten 3. Budget en planning 4. Tips Aan deze presentatie kunnen geen rechten worden

Nadere informatie

University of Groningen. Noordelijke Clusters in Beeld Edzes, Arend; Gardenier, J.D.; van Rijn, H.; van Dijk, Jouke

University of Groningen. Noordelijke Clusters in Beeld Edzes, Arend; Gardenier, J.D.; van Rijn, H.; van Dijk, Jouke University of Groningen Noordelijke Clusters in Beeld Edzes, Arend; Gardenier, J.D.; van Rijn, H.; van Dijk, Jouke IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if

Nadere informatie

MKB als speerpunt van topsectoragrofood

MKB als speerpunt van topsectoragrofood MKB als speerpunt van topsectoragrofood Jan van Rijsingen- MKB vertegenwoordiger Topsector Agro&Food Top-sector Agro-Food Food for Healthy Ageing 1 juni 2012, Groningen Topsector Agro&Food Onze Ambitie

Nadere informatie

Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta

Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta Campus Zeeland Investeren in economische structuurversterking in de Zuidwestelijke Delta Bijpraten Raadsleden Vlissingen, 10 april 2017 Agenda > Welkom: Harry van der Maas (voorzitter stuurgroep) > Stand

Nadere informatie

Nota inzake Economic Development Board

Nota inzake Economic Development Board Nota inzake Economic Development Board Inleiding De economische ontwikkeling van Noord-Limburg krijgt een grote impuls met de campusontwikkeling, maar daarmee zijn niet alle economische uitdagingen deze

Nadere informatie

Het bedrijfsleven in de regio centraal. Detail Ontwerp nieuwe Kamer van Koophandel

Het bedrijfsleven in de regio centraal. Detail Ontwerp nieuwe Kamer van Koophandel Het bedrijfsleven in de regio centraal Detail Ontwerp nieuwe Kamer van Koophandel KvK Den Haag, KvK Rotterdam, KvK Zuidwest Nederland & Syntens maart 2013 KvK verandert mee met maatschappij Samenleving

Nadere informatie

Conclusies rapporten organiserend vermogen en snel groeiende bedrijven in Gelderland

Conclusies rapporten organiserend vermogen en snel groeiende bedrijven in Gelderland Conclusies rapporten organiserend vermogen en snel groeiende bedrijven in Gelderland Presentatie 8 februari 2017 Provincie Gelderland Provinciale Staten Commissie Economie, Energie en Milieu Linze Rijswijk,

Nadere informatie

Naar meer scherpte in de Rijk-Regio agenda voor innovatiestimulering. Berry Roelofs Principal Consultant

Naar meer scherpte in de Rijk-Regio agenda voor innovatiestimulering. Berry Roelofs Principal Consultant Naar meer scherpte in de Rijk-Regio agenda voor innovatiestimulering Berry Roelofs Principal Consultant Utrecht, 17 december 2015 Goede uitgangssituatie, maar Nederland doet het goed 16 e economie van

Nadere informatie

Maak samen meer van je land

Maak samen meer van je land Team 12 06 januari 2012 Eo Wijersprijsvraag 2011-2012 Maak samen meer van je land Inleiding Binnen de landbouw in de Veenkoloniën zijn suikerbieten en (zetmeel)aardappelen de meest voorkomende akkerbouwgewassen.

Nadere informatie

Uw business case voor energiebesparing TKI-ISPT. RvT maart 2013

Uw business case voor energiebesparing TKI-ISPT. RvT maart 2013 Uw business case voor energiebesparing TKI-ISPT RvT maart 2013 Het topsectorenbeleid Overheid, Rijksdient voor ondernemend Nederland Tenders voor Demo, pilot en Early adapter projecten Topcluster voor

Nadere informatie

Projectplan IPF 2.0 Helder, verbonden en mede-eigenaarschap Versie 1.0

Projectplan IPF 2.0 Helder, verbonden en mede-eigenaarschap Versie 1.0 Projectplan IPF 2.0 Helder, verbonden en mede-eigenaarschap Versie 1.0 Nieuwe ideeën worden geboren en bestaande ideeën groter gemaakt in een innovatief ecosysteem. De partners van het IPF maken en vormen

Nadere informatie

Noordelijk cultuurprogramma We the North

Noordelijk cultuurprogramma We the North Noordelijk cultuurprogramma We the North 2017-2020 Jaarverslag 2017 2 Symposium Zin-tuigen Station Noord 2.0 - Pluk de Dag - Mohamed Yusuf Boss Station Noord 2.0 - Sijas de Groot - Tussenland 3 We the

Nadere informatie

Centre for Biobased Economy Innoveren van kennisoverdracht. Gerlinde van Vilsteren, 23 juni 2015

Centre for Biobased Economy Innoveren van kennisoverdracht. Gerlinde van Vilsteren, 23 juni 2015 Centre for Biobased Economy Innoveren van kennisoverdracht Gerlinde van Vilsteren, 23 juni 2015 Onderzoeksagenda Biobased Economy 2015-2027 B4B: biobased voor bedrijven, burgers en beleid - ONDERWIJS Kansen

Nadere informatie

Openbaar bestuur in regionale ecosystemen voor ondernemerschap

Openbaar bestuur in regionale ecosystemen voor ondernemerschap Openbaar bestuur in regionale ecosystemen voor ondernemerschap G32 BESTUURLIJKE NETWERKDAG 2 Ecosysteem voor ondernemerschap 3 Onderzoeksvraag Hoofdvraag: Wat is de rol van het openbaar bestuur in regionale

Nadere informatie

KvK dienstverlening topsectoren

KvK dienstverlening topsectoren MIT regeling 2014 KvK dienstverlening topsectoren Bon Uijting senior adviseur KvK 15 mei 2014 KvK verzorgt vele MKB loketten topsectoren Telnr MKB Loket MKB loketten topsectoren MKB loket Agro Food 088-585

Nadere informatie

Cluster Agro en Food Regio Zwolle

Cluster Agro en Food Regio Zwolle Cluster Agro en Food Regio Zwolle Dé proeftuin voor duurzame, innovatieve systemen en nieuwe verdienmodellen: een living lab voor Agro en Food Cluster Agro en Food Regio Zwolle Werk en innovatie Sterk

Nadere informatie

Transformatie naar een slimme, datagedreven tuinbouw

Transformatie naar een slimme, datagedreven tuinbouw Transformatie naar een slimme, datagedreven tuinbouw de rol van onderzoek 19 oktober 2017, prof.dr.ir. Jack van der Vorst, lid concernraad Wageningen University & Research Wereldwijde uitdagingen land-

Nadere informatie

CVO Groningen. Annemieke Galema en Jan Sikkema 18 september 2012

CVO Groningen. Annemieke Galema en Jan Sikkema 18 september 2012 CVO Groningen Annemieke Galema en Jan Sikkema 18 september 2012 Centrum voor Valorisatie en Ondernemerschap Stimuleren van kennisintensief ondernemerschap Drijvende krachten Valorisatie en Ondernemerschap

Nadere informatie

Toespraak van commissaris van de koningin en SNNvoorzitter Max van den Berg, feestelijke start CCC2- programma, Groningen, 25 maart 2011

Toespraak van commissaris van de koningin en SNNvoorzitter Max van den Berg, feestelijke start CCC2- programma, Groningen, 25 maart 2011 Toespraak van commissaris van de koningin en SNNvoorzitter Max van den Berg, feestelijke start CCC2- programma, Groningen, 25 maart 2011 Dames en heren, Degenen, die hier te lande na 1820 verbetering van

Nadere informatie

Groot Composiet II Houtkoolschets

Groot Composiet II Houtkoolschets II Groot Composiet II Houtkoolschets Europa investeert in uw toekomst uit het Europese fonds voor regionale ontwikkeling Europa investeert in uw toekomst uit het Europese fonds voor regionale ontwikkeling

Nadere informatie

Samenwerkingsagenda Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en de Provincie Gelderland

Samenwerkingsagenda Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en de Provincie Gelderland en de Provincie Gelderland 22 maart 2016 Overwegende dat: De provincie Gelderland veel waarde hecht aan de aanwezigheid van onderwijs/kennisinstellingen in haar Provincie. Uiteraard in hun functie van

Nadere informatie

Europa wil slim, duurzaam en inclusief

Europa wil slim, duurzaam en inclusief Europa wil slim, duurzaam en inclusief Noord-Nederland bereidt zich intensief voor op de Europese programma s in de periode 2014 2020. Het SNN biedt u met dit bericht inzicht in voortgang en verwachtingen.

Nadere informatie

Masterclass Duurzaam ondernemen: Businessplan Biobased Economy Zuidwest-Nederland

Masterclass Duurzaam ondernemen: Businessplan Biobased Economy Zuidwest-Nederland Masterclass Duurzaam ondernemen: Businessplan Biobased Economy Zuidwest-Nederland Paul Bleumink Managing Partner Gent, 30 maart 2011 Buck Consultants International Postbus 1456 6501 BL Nijmegen Telnr :

Nadere informatie

De Biobased Economy in de Zuidvleugel

De Biobased Economy in de Zuidvleugel De Biobased Economy in de Zuidvleugel Wat is er nodig om de biobased-economy in de Zuidvleugel een impuls te geven? 17 1 13, Douwe-Frits Broens LEI: Biobased Economics - financiële en milieudoelen halen

Nadere informatie

F4: Investeren in trekkracht. Samenvatting. Verkenning economische samenwerking F4

F4: Investeren in trekkracht. Samenvatting. Verkenning economische samenwerking F4 Samenvatting Verkenning economische samenwerking F4 1 Samenvatting Aanleiding voor de verkenning De vier grootste gemeenten van Fryslân - Leeuwarden, Súdwest-Fryslân, Smallingerland en Heerenveen, kortweg

Nadere informatie

Innovatiethema s. Pagina! 1 van! 5

Innovatiethema s. Pagina! 1 van! 5 Innovatiethema s MIT 2016 Pagina 1 van 5 Innovatiethema s MIT 2016 Innovatieve MKB-ers kunnen subsidie aanvragen binnen de MKB Innovatiestimuleringsregeling Topsectoren (MIT). Daarin zijn de volgende instrumenten

Nadere informatie

Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie

Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Europese EFRO-subsidies voor innovatie en CO 2 -reductie Via het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) stimuleert Europa de regionale

Nadere informatie

Nederlands Kennis-en Innovatiecontract d.d. 11 december 2017

Nederlands Kennis-en Innovatiecontract d.d. 11 december 2017 Nederlands Kennis-en Innovatiecontract 2018-2019 d.d. 11 december 2017 Toelichting Kennis- en Innovatiecontract 2018-2019 Voor u ligt het nieuwe Kennis- en Innovatiecontract voor de jaren 2018 en 2019.

Nadere informatie

Het TKI SOLAR ENERGY in het Nederlandse Energie- / Topsectorenbeleid

Het TKI SOLAR ENERGY in het Nederlandse Energie- / Topsectorenbeleid Het TKI SOLAR ENERGY in het Nederlandse Energie- / Topsectorenbeleid SundayNL 2014-19 november 2014 - Arnhem Wijnand van Hooff Programmadirecteur TKI Solar Energy Inhoud Het Nederlandse Energiebeleid en

Nadere informatie

SAMENWERKINGSOVEREENKOMST Kenmerk: KP/AvdM/2013

SAMENWERKINGSOVEREENKOMST Kenmerk: KP/AvdM/2013 SAMENWERKINGSOVEREENKOMST Kenmerk: KP/AvdM/2013 DE ONDERGETEKENDEN ( PARTIJEN ): 1. Provincie Overijssel gevestigd te Zwolle en tevens kantoor houdend te Zwolle, ten deze rechtsgeldig vertegenwoordigd

Nadere informatie

Subsidies Biobased Economy

Subsidies Biobased Economy Subsidies Biobased Economy Amsterdam, 23 juni 2014 Astrid Hamer Subsidies Weinig gebruikt door bedrijven (spec. BBE) Wijs ze erop. WBSO regio Overzicht regelingen BBE door RVO.nl RDA SDE+ NL EU MIT: MKB

Nadere informatie

F4-GEMEENTEN. Manifest voor de vorming van een nieuw provinciaal coalitieakkoord. Versterk Economie en Werkgelegenheid

F4-GEMEENTEN. Manifest voor de vorming van een nieuw provinciaal coalitieakkoord. Versterk Economie en Werkgelegenheid LEEUWARDEN SÚDWEST-FRYSLÂN SMALLINGERLAND HEERENVEEN Versterk Economie en Werkgelegenheid Manifest voor de vorming van een nieuw provinciaal coalitieakkoord SAMEN WERKEN AAN EEN SLAGVAARDIG FRYSLÂN 2 3

Nadere informatie

Financieringsmogelijkheden vanuit de provincie Gelderland. Hans Cornet 30 januari 2012 Wijnfort Lent

Financieringsmogelijkheden vanuit de provincie Gelderland. Hans Cornet 30 januari 2012 Wijnfort Lent Financieringsmogelijkheden vanuit de provincie Gelderland Hans Cornet 30 januari 2012 Wijnfort Lent Coalitieakkoord Uitdagend Gelderland Economie is hèt belangrijkste thema in deze coalitieperiode 195

Nadere informatie

SAMENWERKINGSARRANGEMENT LANDSDEEL NOORD PLATFORM BÈTA TECHNIEK 2014-2016

SAMENWERKINGSARRANGEMENT LANDSDEEL NOORD PLATFORM BÈTA TECHNIEK 2014-2016 SAMENWERKINGSARRANGEMENT LANDSDEEL NOORD & PLATFORM BÈTA TECHNIEK 2014-2016 --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Nadere informatie

Speech jaarvergadering oud ambtenaren Europese Instellingen op 21 april 2017 in PH Zwolle -------------------------------------------------------------------------------------------- dames en heren, Hartelijk

Nadere informatie

4. PRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK

4. PRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK 4. PRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK Resultaten praktijkgericht onderzoek Kennisvalorisatie Jaarverslag 2010 Hanzehogeschool Groningen, University of Applied Sciences 66 4 Praktijkgericht onderzoek De Hanzehogeschool

Nadere informatie

Programma Energie 2012-2015 Samenvatting Projectplan

Programma Energie 2012-2015 Samenvatting Projectplan Programma Energie 2012-2015 Samenvatting Projectplan Lokale Energie Lokale Energie - 4 Lokale energie-initiatieven - Een loket voor buurt- en dorpsinitiatieven Projectnaam : Lokale Energie Opdrachtgever

Nadere informatie

Workshop Biobased Ketens

Workshop Biobased Ketens Kennisdag Plant Dronten, 26 november 2013 Workshop Biobased Ketens Dirk Osinga (Nordwin College) Oene Schriemer (Hogeschool VHL) www. h o g e s c h o o l v h l. nl Achtergrond van de workshop Project

Nadere informatie

Valorisatie Technosprong. Paul Althuis, 10-10-2011

Valorisatie Technosprong. Paul Althuis, 10-10-2011 Valorisatie Technosprong Paul Althuis, 10-10-2011 Visie Op regionaal niveau heeft Technosprong over 2010-2016 bijgedragen aan de realisatie van een optimaal starterklimaat in een regio vol open innovatie

Nadere informatie

v o o r d r a c h t 1 november 2016 Corr.nr , ECP Nummer 78/2016 Zaaknr

v o o r d r a c h t 1 november 2016 Corr.nr , ECP Nummer 78/2016 Zaaknr v o o r d r a c h t 1 november 2016 Corr.nr. 2016-61.431, ECP Nummer 78/2016 Zaaknr. 656745 Voordracht van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten van Groningen in het kader van de consultatie van Provinciale

Nadere informatie

voor partners en betrokkenen www.civ-food-noord.nl 10 september 2014, Peet Ferwerda

voor partners en betrokkenen www.civ-food-noord.nl 10 september 2014, Peet Ferwerda Centrum voor innovatief vakmanschap Food Noord Update voor partners en betrokkenen www.civ-food-noord.nl 10 september 2014, Peet Ferwerda Dit is de eerste Update van het CIV Food Noord, waarmee we partners

Nadere informatie

FOOD FUTURE Toekomstgerichte technologieën en innovaties voor bedrijven uit de foodsector in het Duits-Nederlandse grensgebied

FOOD FUTURE Toekomstgerichte technologieën en innovaties voor bedrijven uit de foodsector in het Duits-Nederlandse grensgebied Toekomstgerichte technologieën en innovaties voor bedrijven uit de foodsector in het Duits-Nederlandse grensgebied Workshop 28 november 2012 INTERREG Europese internationale samenwerking = Economisch vraaggeoriënteerde

Nadere informatie

AL IN JANUARI 2007 BEREIKTEN WE MET HET MINISTERIE VAN ECONOMISCHE ZAKEN (EZ) VOLLEDIGE INSTEMMING OVER DE INHOUD VAN HET NIEUWE PROGRAMMA VOOR

AL IN JANUARI 2007 BEREIKTEN WE MET HET MINISTERIE VAN ECONOMISCHE ZAKEN (EZ) VOLLEDIGE INSTEMMING OVER DE INHOUD VAN HET NIEUWE PROGRAMMA VOOR 20 AL IN JANUARI 2007 BEREIKTEN WE MET HET MINISTERIE VAN ECONOMISCHE ZAKEN (EZ) VOLLEDIGE INSTEMMING OVER DE INHOUD VAN HET NIEUWE PROGRAMMA VOOR ECONOMISCHE STRUCTUURVERSTERKING KOERS NOORD: OP WEG NAAR

Nadere informatie

Klimaatakkoord. Ministerie van Economische Zaken en Klimaat T.a.v. de heer ir. E.D. Wiebes Postbus EK 'S-GRAVENHAGE

Klimaatakkoord. Ministerie van Economische Zaken en Klimaat T.a.v. de heer ir. E.D. Wiebes Postbus EK 'S-GRAVENHAGE Klimaatakkoord Ministerie van Economische Zaken en Klimaat T.a.v. de heer ir. E.D. Wiebes Postbus 20401 2500 EK 'S-GRAVENHAGE BETREFT Procesbrief Klimaatakkoord DEN HAAG ONS KENMERK 5 oktober 2018 18.34838

Nadere informatie

Centre for Biobased Economy. Gerlinde van Vilsteren, 13 september 2016

Centre for Biobased Economy. Gerlinde van Vilsteren, 13 september 2016 Centre for Biobased Economy Gerlinde van Vilsteren, 13 september 2016 1 CBBE Binnen het Centre for Biobased Economy (CBBE) bundelen onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven hun krachten om professionals

Nadere informatie

Inhoud presentatie Cohesiebeleid 2014-2020 Situatie 2007-2013 Uitdaging 2014-2020 EU2020

Inhoud presentatie Cohesiebeleid 2014-2020 Situatie 2007-2013 Uitdaging 2014-2020 EU2020 OP EFRO OOST-NEDERLAND 2014-2020PRESENTATIE KENNISPARK, 23 APRIL 2014 JOLANDA VROLIJK, PROGRAMMAMANAGER EFRO OP EFRO Oost-Nederland 2014-2020 Inhoud presentatie 1. Inleiding Europese Fondsen: cohesie beleid

Nadere informatie

PROGRAMMAPLAN BIOBASED ECONOMY 2012 2016

PROGRAMMAPLAN BIOBASED ECONOMY 2012 2016 PROGRAMMAPLAN BIOBASED ECONOMY 2012 2016 1 Inhoudsopgave: 0. Samenvatting 3 Pagina 1. Inleiding 5 2. Hoofdlijnen EU en rijksbeleid en de roadmap van de NOM. 7 3. Uitgangspositie Biobased Economy in Zuidoost-Drenthe.

Nadere informatie

Hoe financier ik de vernieuwing. Subsidies landschap & regelingen TCNN Dennis Carton

Hoe financier ik de vernieuwing. Subsidies landschap & regelingen TCNN Dennis Carton Hoe financier ik de vernieuwing Subsidies landschap & regelingen TCNN Dennis Carton TCNN Innovatie-expert voor MKB in N-NL Begeleiding tot daadwerkelijke vernieuwde of nieuwe producten, diensten en processen

Nadere informatie

Ideeën Plannen. Het is tijd voor de NOM! Ambities

Ideeën Plannen. Het is tijd voor de NOM! Ambities I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G Ideeën Plannen Het is tijd voor de NOM! Ambities Missie De NOM is de permanente katalysator van economische ontwikkeling in Noord-Nederland. Dit is niet

Nadere informatie

Innovatiefinanciering in Zeeland

Innovatiefinanciering in Zeeland Innovatiefinanciering in Zeeland Ecosysteem onder regie van en coördinatie door Impuls Edwin van Houte 9 juli 2018 MKB Roadshow, Zeeuws-Vlaanderen Impuls Structuurversterking en ontwikkeling van de Zeeuwse

Nadere informatie

Ontwikkelingen Healthy Ageing en gevolgen voor toekomstige professionals

Ontwikkelingen Healthy Ageing en gevolgen voor toekomstige professionals Ontwikkelingen Healthy Ageing en gevolgen voor toekomstige professionals Symposium Healthy Ageing in mbo en hbo Joost Degenaar Directeur Centre of Expertise Healthy Ageing Centre of Expertise Healthy Ageing

Nadere informatie

a o p[f DniCD /^ groningen 3 1 OKT. 2013 2013-46.607/44/A.9, ECP 486530 A. van Bolhuis, P. Abbink (050)316 4199 a.van.bolhuis@provinciegroningen.

a o p[f DniCD /^ groningen 3 1 OKT. 2013 2013-46.607/44/A.9, ECP 486530 A. van Bolhuis, P. Abbink (050)316 4199 a.van.bolhuis@provinciegroningen. p[f DniCD /^ groningen Martinikerkhof 12 Aan Provinciale Staten 050 316 49 II 050 316 49 33 Datum Briefnummer Zaaknummer Behandeld door Telefoonnummer E-mail Antwoord op Bijlage Onderwerp 3 1 OKT. 2013

Nadere informatie

Krachten bundelen, kennis delen en allianties vormen

Krachten bundelen, kennis delen en allianties vormen The Next Step: Coalition of the Willing Krachten bundelen, kennis delen en allianties vormen The Next Step: Coalition of the Willing Krachten bundelen, kennis delen en allianties vormen Een regio om trots

Nadere informatie

Campus Zeeland. Regiobijeenkomst Zeeuws Vlaanderen. 22 juni 2017

Campus Zeeland. Regiobijeenkomst Zeeuws Vlaanderen. 22 juni 2017 Campus Zeeland Regiobijeenkomst Zeeuws Vlaanderen 22 juni 2017 1 Agenda 1. Campus Zeeland 2. Bèta College 3. Kennis & Innovatie Netwerken 4. Versterken hele onderwijskolom 5. Financiering 6. Conclusies

Nadere informatie

SBIR Verduurzamen voedselproductie

SBIR Verduurzamen voedselproductie SBIR Verduurzamen voedselproductie Informatiebijeenkomst 16 juli 2014 Alexia Michel, Ministerie EZ Topsector Agri&Food en Tuinbouw&Uitgangmaterialen Achtergrond Initiatief: topsector Agri&Food en ministerie

Nadere informatie

HU GERICHT IN BEWEGING

HU GERICHT IN BEWEGING HU GERICHT IN BEWEGING Organisatieontwikkeling HU het verhaal - versie maart 2016 - Agenda Waar komen we vandaan? Waarom gaan we veranderen? Wie willen we zijn? Hoe gaan we dit bereiken? Wat verandert

Nadere informatie

Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie. Samen naar de top!

Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie. Samen naar de top! Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie Topsectoren aanpak en de Nederlandse Defensie & Veiligheid gerelateerde industrie Samen naar de top! Drs. G.M. Landheer Directeur Topsectoren en Industriebeleid

Nadere informatie

Van Idee naar Innovatie

Van Idee naar Innovatie Van Idee naar Innovatie Horizon 2020 maakt het mogelijk! In 10 minuten een helder verhaal over Horizon 2020 Horizon 2020 Europa is op zoek naar innovaties die internationaal succesvol kunnen zijn. Horizon

Nadere informatie

ZUIDWEST-NEDERLAND DE NATIONALE KOPLOPER (OP WEG NAAR DE BIOBASED DELTA) Biobased Business Cases

ZUIDWEST-NEDERLAND DE NATIONALE KOPLOPER (OP WEG NAAR DE BIOBASED DELTA) Biobased Business Cases ZUIDWEST-NEDERLAND DE NATIONALE KOPLOPER (OP WEG NAAR DE BIOBASED DELTA) Biobased Business Cases Mei 18, 2011 Waarom koploper? Zuidwest-Nederland: Aanwezigheid grondstoffen Hoogwaardige bedrijven in agro,

Nadere informatie

Position paper universiteiten Noordoost Nederland

Position paper universiteiten Noordoost Nederland Position paper universiteiten Noordoost Nederland De universiteiten in Noordoost Nederland werken op verschillende gebieden (onderwijs en onderzoek) samen teneinde kansen in onderzoek, onderwijs en valorisatie

Nadere informatie

Vacatures Innovatief Ondernemen Innovatief Ondernemen is de handelsnaam waarmee MKB Steunpunt Energie en Chemie naar buiten treedt.

Vacatures Innovatief Ondernemen Innovatief Ondernemen is de handelsnaam waarmee MKB Steunpunt Energie en Chemie naar buiten treedt. Vacatures Innovatief Ondernemen Innovatief Ondernemen is de handelsnaam waarmee MKB Steunpunt Energie en Chemie naar buiten treedt. Datum: 1 april 2015 Door: Chris Bruijnes, directeur bestuurder stichting

Nadere informatie

Realisatie. Indienersbrochure DE PILOTSTARTER. Platform voor pilots over de vernieuwing van gemeentelijke informatievoorziening

Realisatie. Indienersbrochure DE PILOTSTARTER. Platform voor pilots over de vernieuwing van gemeentelijke informatievoorziening Realisatie Indienersbrochure DE PILOTSTARTER Platform voor pilots over de vernieuwing van gemeentelijke informatievoorziening DE PILOTSTARTER Werk je ook aan innovaties om gemeentelijke dienstverlening

Nadere informatie

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST NOORD-NEDERLAND: PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST PROEFTUIN ENERGIE- TRANSITIE REGIONALE PARTNER IN DE EUROPESE ENERGIE UNIE Noord-Nederland is een grensoverschrijdende proeftuin

Nadere informatie

Projectplan MKB Roadmaps 3.0

Projectplan MKB Roadmaps 3.0 Projectplan MKB Roadmaps 3.0 In 2013 is MKB Roadmaps voor het eerst opgestart, met als doelstelling om (aspirant) ondernemers te helpen om de zakelijke kant van hun innovatie te ontwikkelen. Wegens succes

Nadere informatie