Normen & Waarden boekje

Transcriptie

1 Normen & Waarden boekje Veiliger & gezonder werken met elektrisch gereedschap Stof Trillingen Geluid Actuele informatie over ARBO-regelgeving & techniek

2 Inhoudsopgave Kwaliteit als passie Stof Normen & waarden Stof & gezondheid Stof, wat doe je er tegen Stof, wat doet Makita er tegen Productinformatie Overzicht stofafzuiging Trillingen Normen & waarden Trillingen & gezondheid Trillingen, wat doe je er tegen Trillingen, wat doet Makita er tegen Productinformatie Geluid Normen & waarden Geluid, wat doe je er tegen Geluid, wat doet Makita er tegen Productinformatie Links & informatie etc

3 Kwaliteit als passie Waarom dit Normen & Waarden boekje? De Japanse cultuur wordt gekenmerkt door een continue streven naar beter. De 500 ingenieurs van Makita zijn dag in dag uit bezig om de kwaliteit van de Makita producten nog verder te verbeteren. Het resultaat van deze inspanningen is bekend: Makita maakt machines met een uitzonderlijk hoog kwaliteitsniveau. Kwaliteit is terug te vinden in lange levensduur, maar ook in perfecte afwerking, gebruiksvriendelijkheid, prestaties van de machine en ingebouwde veiligheid. Bij Makita is kwaliteit een passie. Gebruiker centraal Bij Makita wordt de gebruiker als uitgangspunt genomen als er nieuwe producten worden ontwikkeld. We ontwikkelen producten voor specifieke toepassingen en altijd volgens de laatste normen. Niet zelden lopen we daar zelfs op vooruit. De gebruiker, en niet in de laatste plaats zijn gezondheid, staat bij Makita centraal. Voorschriften Als gebruiker van elektrisch gereedschap loopt u aan tegen de nodige voorschriften, en wordt u daar ook op gecontroleerd. De veelgehoorde klacht is dat de regels niet altijd duidelijk zijn. Waar moet u nu precies aan voldoen? Bij gereedschap heeft u nu eenmaal te maken met stof, trillingen en geluid, die elk hun gevolgen kunnen hebben voor uw gezondheid. Daar doet zelfs de slimste Makita ingenieur niets aan af, hoewel hij z n uiterste best zal doen die gevolgen te minimaliseren. Steeds beter Daarover gaat dit (bewaar)boekje. Na lezing ervan bent u helemaal op de hoogte van de geldende normen en waarden op gebied van stof, trillingen en geluid. En heeft u een paar aansprekende voorbeelden van producten die Makita recentelijk ontwikkeld heeft. Machines die voelbaar, hoorbaar en merkbaar beter zijn dan hun voorgangers. Want niet alleen de normen worden scherper, de producten van Makita worden ook steeds beter. 3

4 Stof Normen & waarden Stof in de bouw Iedereen die in de bouw werkt komt in aanraking met stof. Op iedere bouwplaats is stof aanwezig, want het komt vrij bij allerlei bewerkingen. Van iedere twee bouwvakkers heeft er één last van stof. Er is hinderlijk stof en stof dat schadelijk is voor de gezondheid als je er te vaak mee in aanraking komt. Stof is soms alleen maar lastig (niesbuien), maar het kan ook leiden tot ernstiger effecten (blijvende kortademigheid). Wie te veel schadelijk kwartsstof inademt kan zelfs ernstige longaandoeningen krijgen, zoals stoflongen en longkanker. Daarom is er in de bouw al vele jaren aandacht voor de aanpak van stof, met het accent op vermindering van kwartsstof in de bouw. Kwarts komt voor in veel bouwmaterialen zoals kalkzandsteen, beton en baksteen. Het is een fijn stof met een gemiddelde diameter van 4 micrometer (0, meter). Je ademt het ongemerkt in, het komt in je longen terecht en blijft daar achter. Onder andere slopers, betonboorders, koppensnellers, tegelzetters en straatmakers bewerken steenachtig materiaal waar kwarts in zit. Vooral sneldraaiend of bewegend gereedschap produceert veel stof, en de tabel laat zien hoeveel de overschrijding bedraagt. Activiteit Kwartstof in de lucht (mg/m 2 ) Zagen Frezen (sleuven) Frezen (vlakken) Boren Schuren/slijpen van vlakken Vegen Bron: Arbouw Tot ca. 15 (= 200 x teveel!) Tot ca. 15 (= 200 x teveel!) Tot ca. 15 (= 200 x teveel!) Tot ca. 2,5 (= 33 x teveel!) Tot ca. 15 (= 200 x teveel!) Tot ca. 1 (= 13 x teveel!) Timmerlieden komen veel in aanraking met houtstof. Het komt vrij bij schuren, zagen en frezen. Bij plaatmateriaal zoals mdf komt veel meer stof vrij dan wanneer multiplex of massief hout wordt bewerkt. Contact met houtstof kan allergische huidreacties veroorzaken, maar ook oogbindvliesontsteking en aandoeningen aan de luchtwegen. Te veel blootstelling aan stof van hardhout kan serieuze problemen in de neus tot gevolg hebben. Werkgevers- en werknemersorganisaties in de bouw hebben samen afspraken gemaakt over de aanpak van stof, de overheid heeft grenswaarden vastgesteld en ook fabrikanten zoals Makita innoveren gereedschappen om blootstelling aan stof op de bouwplaats terug te dringen. Al deze inspanningen verkleinen de kans op ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid en verbeteren de kwaliteit van het werk. 4

5 Stof Normen & waarden De regels Beleidsregel Kwarts Beleidsregel van het Arbobesluit beschrijft beheersmaatregelen die gelden wanneer gewerkt wordt met of aan materialen die kwartshoudend zijn. In de volksmond heet deze de Beleidsregel Kwarts. De Beleidsregel Kwarts is een soort vier-stappenplan om blootstelling aan kwartsstof tegen te gaan in volgorde van belangrijkheid: 1. Vermijden aan de bron: pas alternatieve materialen of technieken toe. 2. Afzuiging / ventilatie: werk met bronafzuiging, bronomsluiting en goede ruimteventilatie. 3. Vermijden blootstelling: voer het meest risicovolle werk het eerst uit, of houdt het gescheiden van andere werkzaamheden. 4. Persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken: alleen als laatste middel en dan alleen tijdelijk. Een beleidsregel is geen wettelijk voorschrift, je mag er van afwijken. Iedereen dient echter wel te voldoen aan minimaal hetzelfde beschermingsniveau. Een bouwbedrijf moet dit kunnen aantonen in het kader van de verplichte risico-inventarisatie & evaluatie (RIE). MAC-waarde Voor schadelijke stoffen is een wettelijke grenswaarde bepaald, ook wel MAC-waarde genoemd (maximale aanvaarde concentratie). Het zijn concrete, gekwantificeerde normen op het gebied van arbeidsomstandigheden. Hoe groter de gezondheidsrisico s van blootstelling op de werkplek zijn, des te strenger (lager) de normen. MAC-waarden zijn absolute blootstellingsgrenzen, gemeten over een achturige werkdag en aangeduid met MAC TGG-8u. De MAC-waarde van kwartsstof is 0,075 milligram per kubieke meter lucht. De MAC-waarde van houtstof is 2 milligram per kubieke meter lucht. MAC-waarden van alle schadelijke stoffen zijn opgenomen in de Nationale MAC-lijst van het minsterie van SZW. Arbeidsinspectie De Arbeidsinspectie ziet er op toe dat bouwvakkers en bouwbedrijven zich houden aan de wetten en regels op het gebied van de arbeid. De Arbeidsinspectie controleert de naleving hiervan via inspecties in diverse bedrijfstakken en bezoekt vooral branches waar de meeste misstanden worden verwacht. 5

6 Stof & gezondheid Er zijn twee soorten praktische maatregelen om uitstoot en inademing van stof te beperken: technische en organisatorische. Technische maatregelen: Gebruik machines met watertoevoer. Doe water bij het werk, dan kan stof zich niet verspreiden. Het geldt zeker voor het werken op grote oppervlakken, zoals vloeren. Zuig stof dat vrijkomt zo dicht mogelijk bij de bron af. Voorwaarde voor goede afzuiging is dat deze goed aansluit op het werkvlak. Gebruik gereedschappen met ingebouwde afzuiging. Of voer stof via een slang naar een (mobiele) afzuig- of filterinstallatie of industriële stofzuiger met stofopvang en stoffilter. Ruim stof zo snel mogelijk op. Essentieel van een goed stofzuigsysteem zijn het filtersysteem, de reinigingsmogelijkheden ervan, de zuigkracht en de manier waarop de stofzakken te verwisselen zijn. Een stofzuiger heeft bij voorkeur een drietraps afzuiging met als eerste een cycloon, als tweede een fijnfilter en als laatste een absoluutfilter (HEPA) met een afscheidingsgraad van 99,996%. Belangrijk zijn tevens de diameter van liefst 50 mm en de lengte van de stofzuigerslang van 3 tot 5 meter. Het totale gewicht van de stofzuiger blijft inclusief de volle stofzak bij voorkeur onder de 20 kg. In de praktijk voldoen ook stofzuigers met een L-filter en klopinstallatie. TNO Bouw heeft de Makita combinatie van sleuvenzaag SG1250 en stofzuiger 447L gecertificeerd. Goede ventilatie vermindert het stof op de werkplek. Wat vrijkomt wordt naar buiten gevoerd. Organisatorische maatregelen: Kies materiaal of een werkmethode die stof beperkt. Uitslijpen van voegen geeft meer stof dan uithakken. Neem bijvoorbeeld in plaats van mdf een ander materiaal. Zorg voor meer prefabaangeleverd materiaal. Overigens moeten veel van deze keuzen al in de ontwerpfase worden gemaakt. Zorg voor afwisselend werk en zorg ervoor niet langer dan noodzakelijk is in de stoffige omgeving te hoeven zijn. Gebruik de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen en in ieder geval adembescherming waar veel stof is. Een masker met P2-filter is de beste keuze voor wie in aanraking komt met houtstof. Voor kwartsstof moet dat zelfs een P3-filter zijn. Adembeschermingsmiddelen zijn niet bedoeld om continu te dragen; filters hebben een beperkte gebruiksduur. Gebruik machines en gereedschappen op de juiste manier, inclusief bijbehorende stofkappen en stofzakken en houdt ze schoon. Verwissel regelmatig filters en afvalzakken. 6

7 Stof Wat doe je er tegen? Ontwikkelingen en innovaties Innovatie kwartsarme gereedschappen in volle gang In de bouw is veel aandacht voor de aanpak van stof, in het bijzonder kwartsstof. Het ontbreekt in Nederland echter aan voldoende gereedschappen en materiaal die kunnen voldoen aan de strenge MAC-waarde. Het Arboconvenant Bouw (WERKGOED) heeft prototypes van gereedschappen ontwikkeld waarmee de uitstoot van kwartsstof onder de grenswaarde blijft. Bestaande gereedschappen en machines hebben hiervoor model gestaan. In totaal zijn acht gereedschappen aangepast (waaronder slijp- en zaagapparatuur) en zes stoffige werkplekken beschreven, zoals slopen en sorteren van afval en mengen van droge mortels. Ook zijn vier stoffige werkprocessen geïnnoveerd (waaronder natstralen en betonspuiten). De kennis wordt aan producenten en fabrikanten aangeboden om hun eigen producten schoon en duurzaam door te ontwikkelen. Makita heeft aan dit project meegewerkt. Het project is tussen 2001 en 2005 uitgevoerd. 7

8 Stof Wat doet Makita er tegen? Stof tot nadenken Stofzuigers zijn in vele soorten en maten verkrijgbaar. Makita heeft speciaal voor de bouw een 2-tal stofzuigers ontwikkeld; zogenaamde veiligheidszuigers. Beide zuigers zijn voorzien van een L-fi lter. Binnen de bouw worden er doorgaans 3 typen fi lters gebruikt. Filterklasse MAC (mg/m 3 ) Max. penetratie (%) L > 1 < 5 M > 0,1 < 0,5 H Bron: Arbouw < 0,1 en/of kankerverwekkend < 0,005 Het verschil tussen de fi lters zit in een steeds hogere graad van fi ltering en in het type stof. Het is een misverstand dat H-fi lters altijd het beste voldoen. Weliswaar fi ltreert de H-fi lter kwartsstof, maar bij toepassing zonder 2 voorfi lters zijn de openingen zo klein dat deze bijna meteen vol zitten waardoor luchtverplaatsing onmogelijk wordt en er een tegengesteld effect wordt bereikt. De Makita veiligheidszuiger met L-fi lter (447L) is door TNO Bouw gecertifi ceerd in combinatie met de SG1250 sleuvenzaag. Makita houdt bij het ontwerpen van de machines rekening met de professionele en specifi eke eisen die de bouw hieraan stelt. Zo is er een maximaal zuigvermogen, een laag geluidsniveau en een (volautomatisch) fi lterreinigingssysteem. Ook kunnen de machines via de stofzuiger aangesloten worden en zuigt de stofzuiger enkele seconden na na uitschakeling van de machine. L-filter voldoet in praktijk Automatische klopinstallatie 8

9 Stof Productinformatie Gecertificeerd door TNO Bouw De sleuvenzaagmachine SG1250 in combinatie met de stofzuiger 447L voldoet ruimschoots aan de blootstelling voor kwartshoudend stof. De grenswaarde ligt bij 0,075 mg/m 3 en in de prestatietoets van de Makita machines door TNO Bouw werd 0,03 mg/m 3 vastgesteld. SJS, veilig voor mens en machine De sleuvenzaagmachine met een vermogen van 1400 Watt en 9000 tpm geeft deze machine de kracht om sleuven van 3 cm diepte moeiteloos te maken. Het is de enige sleuvenzaag met gepatenteerd SJS-systeem. Het SJS systeem, dat ook verkrijgbaar is op haakse slijpers, is een combinatie van elektronica en een fl exibele overbrenging. Ingeval de schijf vastslaat vangt dit de klap op. Dit voorkomt schade aan de machine en beschermt de polsen van de gebruiker. De motor is beschermd tegen slijpstof door de meervoudige (lager)afdichting en een speciale coating van het anker en de veldwikkelingen. Sleuvenfrees met SJS Volautomatische fi lterreiniging De zeer robuuste stofzuiger 447L is ook geschikt voor nat gebruik. Er is een grote zuigkracht (variabel) door de tweetraps turbine en deze is zeer stil door een effectieve geluidsdemping. Bovendien voorzien van een automatisch startsysteem voor de aangesloten machines dat enkele seconden naloopt. De automatische klopinstallatie voorkomt dat het fi lter voortijdig verstopt raakt en geen lucht meer doorlaat. De inhoud van het reservoir is 45 liter. 9

10 Stof Productinformatie Combihamer met ingebouwde stofafzuiging De HR2432 is een 3 kg SDS-Plus combihamer met een ingebouwde stofafzuiging die daardoor ideaal is voor bijvoorbeeld bovenhands werken. De machine is voorzien van een extra grote ventilator zodat vrijwel alle stof automatisch wordt weggezogen. De 3,7 liter stofzak heeft een inwendig frame en daardoor gaat de stofzak niet hangen bij verandering van de boorpositie. Deze 780 Watt combihamer boort gaten van max. 24 mm in beton en kan ook voor licht breekwerk ingezet worden, dankzij de aanwezigheid van een draaistop. Grote stofzak van 3,7 liter Extra grote ventilator voor goede stofafzuiging Ook licht breekwerk 10

11 Stof Productinformatie 95% opvang stof in 100% onbreekbare opvangbak Alle Makita cirkel- en afkortzagen zijn voorzien van de mogelijkheid van stofafzuiging. Middels adapters en stofzuigers (zie het overzicht op de volgende pagina). Twee zagen uit het uitgebreide assortiment hebben een onbreekbare stofopvangbak waarin 95% van het zaagstof handig wordt opgevangen. 5017RKB handzaam De 1400 Watt cirkelzaagmachine 5017RKB zaagt tot 6,6 cm diep en onder 45 verstek 4,6 cm en kan bovendien met geleidelineaal gebruikt worden. LS0714FLB* groot bereik met klein zaagblad De LS0714FLB is een zeer compacte afkortzaag en heeft met een unieke dubbele telescoopgeleiding een zeer groot bereik van 30 cm. De afkortzaag is voorzien van een ingebouwde verlichting en een instelbare laserlijn voor optimale precisie. Met 190 mm zaagblad is de maximale zaagcapaciteit bij 45 40x300 mm en bij 90 52x300 mm! Dit soort capaciteiten vindt u anders bij veel grotere en zwaarder machines. Vooral bij mobiele werkzaamheden is het relatief lage gewicht van de LS0714FLB een groot voordeel. 100% onbreekbaar Stofzuigeraansluiting 30 cm bereik * Leverbaar vanaf januari

12 Stof Overzicht stofafzuiging BOOR- COMBIHAMERS HR2010-HR2400-HR2410-HR2510 HR2440(F)-HR2450(F)(T)(FT) HR3520(B)-HR3850(B)(K) BOOR- COMBIHAMERS HR160D-BHR200 ADAPTER NAAR: (set) (set) (set) (set) PAST OP: SLANG NR. 3 RECIPOZAGEN JR3000V(T)-JR3030T ADAPTER NAAR: (set) (inclusief slang 3) PAST OP: SLANG NR. 1 RECIPROZAGEN ACCU JR140D-JR180D-BJR240D HAAKSE SLIJPERS 9005B overige mm modellen alle 230mm modellen ADAPTER NAAR: ADAPTERKAP STAAL + DIEPTE-INSTELLING W14243 PAST OP: SLANG NR. 1 OF UNIVERSEEL 38 mm SLANG NR. 1A + 2A DIV. DIAMANTGEREEDSCHAP PC KB ADAPTER NAAR: (elleboog met klem) PAST OP: SLEUVENZAAG SG150 SG1250 (S) W14243 SLANG NR. 2A 446L & 447L STRIPSCHUURMACHINES ADAPTER NAAR: (S) PAST OP: SLANG NR. 3 BORSTELMACHINE (S) P (zacht) SLANG NR. 1A SLANG NR. 1A SLANG NR. 1 UNIVERSEEL 32X37 mm uitgerust met slang 1A optioneel slang 2A BANDSCHUURMACHINES DB ADAPTER NAAR: P (elleboog met klem) PAST OP: SLANG NR. 3 SLANG NR. 1 UNIVERSEEL 35X40 mm SLANG NR. 1A SLANG NR. 1 Door de dunne mond van slag 1A te vervangen door mond BON, is deze gelijkk aan slang BON Hoe vind ik de juiste adapter? De genoemde slangen nr. 1 en 2 behoren standaard bij de Makita stofzuigermodellen 440 en 445X De genoemde slang nr. 1A behoort standaard bij de modellen 446L en 447L. De genoemde slang nr. 3 heeft een kleinere diameter, en is als accessoire leverbaar. Tevens past deze op slang nr. 1. De maten (in mm) van de stofzuigerslangen vindt U in de tabel hiernaast. De universeel genoemde adapters zijn inzetbaar bij niet Makita stofzuigers. De met (S) gemerkte adapters zijn standaard bijgeleverde/gemonteerde accessoires. Stofzakken vindt U als standaard accessoires bij de machine afbeeldingen. 12

13 Stof Overzicht stofafzuiging VLAKSCHUURMACHINES BO4553-BO4554-BO4561 BO3700-BO4900V-9046 BO5012-BO5021(K)-BO6030-BO6040 BO BO5000/5001 ADAPTER NAAR: (S) Niet standaard bij textiel stofzak P PAST OP: SLANG NR. 3 SLANG NR. 1A SLANG NR. 3 SLANG NR. 1 Universeel 35 x 40 mm Universeel (zacht) 32 x 40 mm BOVENFREZEN 3620 RP0910-RP1110C C LAMELLENFREES 3901 GIPSFREES 3706 ADAPTER NAAR: P-13839(zacht) (S) W14243 P-13839(zacht) (voet transparant) PAST OP: SLANG NR. 1 SLANG NR. 3 SLANG NR. 1 SLANG NR. 1A + 2A SLANG NR. 3 SLANG NR. 1A SLANG NR. 3 AFKORTERS + LF1000 LS1013-LS1040(F)-LS1030-LS1440 LS1040F-LS0714FL-LS1214F AFKORTERS ACCU LS800D-BL820 ADAPTER NAAR: W14243 (S) PAST OP: SLANG NR. 1 SLANG NR. 1A + 2A ALLE CIRKELZAGEN 5603R-5704R-5705R 5604R-5017RKB 5903R-5103R 5143R CIRKELZAGEN ACCU 5621RD-BSR730 SCHAVEN 1900B N1902-(N) 1923B 1923H(K) 1911B 1100 SCHAVEN ACCU 1050D-1051D DECOUPEERZAGEN (T)-4305(T) 4340(F)CT-4341(F)CT DECOUPEERZAGEN ACCU 4331D-4333D-4334D ADAPTER NAAR: (S) (S) (S) W14243 (S) ADAPTER NAAR: JPA JPA JPA JPA JPA W ADAPTER NAAR: P (s) (s) PAST OP: SLANG NR. 1 SLANG NR. 1A + 2A SLANG NR. 3 Universeel 35 x 40 mm PAST OP: SLANG NR. 2 SLANG NR. 1A+2A PAST OP: SLANG NR. 3 SLANG NR. 1 Universeel 32 x 38 mm SLANG NR. 3 SLANG NR. 1A SLANG NR L & 447L uitgerust met slang 1A optioneel slang 2A Door de dunne mond van slag 1A te vervangen door mond BON, is deze gelijkk aan slang BON slang aansluitzijde lengte stofzuigerzijde bestelnr. nr.1 28 X BON nr.1a (antistatisch) 25 X W15325 nr.2 40 X BON nr.3 19 X X nr.2a (antistatisch) W

14 Trillingen Normen & waarden Trilllingen in de bouw In Nederland zijn zo n anderhalf miljoen mensen dagelijks blootgesteld aan trillingen. De meeste mensen hebben last van lichaamstrillingen, in de bouw vooral machinisten en chauffeurs. Weg-wiel contact van materieel leidt tot de meeste klachten. Hand-armtrillingen ontstaan door het werken met trillend handgereedschap, mensen in de bouw hebben er mee te maken. Hoe langer en intensiever de trillingen en stoten, des te groter de gezondheidsrisico s. Stationaire, meer gelijkmatige trillingen zijn minder schadelijk. Dit boekje beperkt zich tot hand-armtrillingen. Witte vinger syndroom Van het werken met trillend handgereedschap kun je pijnlijke en gevoelloze vingers krijgen, gewrichtsklachten aan vingers, pols, armen en schouders en vervroegde slijtage. De trilling van gereedschap kan de bloedvaatjes van de vingers vernauwen en dat leidt tot een slechtere doorbloeding. Vingers worden wit van kleur en pijnlijk. Wie er eenmaal last van heeft, krijgt pijnaanvallen die heel kort, maar ook langere tijd kunnen duren. Kou en vocht verergeren de klachten. Een groter gezondheidsrisico zijn tintelingen en een doof gevoel in de vingers. Deze dode vingers zijn het gevolg van afwijkingen in de kleine zenuwen. De vingers worden gevoelloos, waardoor het lastig wordt gereedschap vast te houden en te gebruiken. Slopers, (beton)timmerlieden, kabel- en buizenleggers en vloerenleggers zijn beroepsgroepen in de bouw die moeten oppassen voor te veel hand-armtrillingen. De gereedschappen die zij gebruiken geven namelijk de meeste risico s: Sloop-, breek- en bikhamers Boorhamers en trilstampers Nietpistolen en schiethamers Trilnaalden, - platen en -balken Boor-, schuur- en slijpgereedschap Reductie van trillingen in gereedschap en machines voorkomt gezondheidsklachten en beperkt arbeidsrisico s. Er is veel bekend over de effecten van trillingen. Daardoor zijn normen ontstaan en meetmethoden verbeterd. Tevens worden gereedschappen technisch verbeterd. Dat laatste heeft bij Makita permanente aandacht. 14

15 Trillingen Normen & waarden De regels Er zijn twee Europese richtlijnen voor trillingen van kracht: de Machinerichtlijn en het Arbobesluit fysische agentia. De Europese Machinerichtlijn verplicht producenten van handgereedschap om trillingen tot het laagst mogelijke niveau terug te brengen. Een trillingsniveau in m/s 2 moet zijn aangegeven in de handleiding van het apparaat. Het Arbobesluit fysische agentia is een onderdeel van de Europese richtlijn voor de bescherming van de veiligheid en gezondheid van werknemers. Voor de aanpak van trillingen in de bouw is het de belangrijkste norm, want er staan grenzen in voor hand-armtrillingen op de werkplek. Twee waardes zijn vastgelegd: de grenswaarde van 5 m/s 2 en de actiewaarde van 2,5 m/s 2, beide voor een achturige werkdag. Komt het trillingsniveau boven de actiewaarde, dan moet een bouwbedrijf een plan van aanpak maken waarin maatregelen zijn vermeld zodat het niveau niet hoger wordt. De realiteit is dat overschrijdingen van beide waardes in de bouw veel voorkomen. Zowel werkgevers als werknemers kunnen boetes krijgen voor overtredingen. Deze richtlijn brengt een aantal verplichtingen met zich mee: Risicobepaling een bouwbedrijf moet een risicobeoordeling op papier hebben. Vaak volstaat het om daarvoor de gegevens uit de handleiding van het gereedschap te gebruiken waar het trillingsniveau in staat. Maar als er heel veel met trillend gereedschap wordt gewerkt en dat tot overschrijdingen leidt, dan moet het bedrijf de niveaus van trillingen meten waaraan werknemers zijn blootgesteld. Blootstelling voorkomen of beperken als de actiewaarde wordt overschreden - maatregelen nemen om onder de grenswaarde te blijven. Voorlichting van personeel werken aan bewustwording door informatie te verstrekken en training te geven. Werknemers hebben de plicht de instructies op te volgen. Overleg met personeel een bedrijf moet zijn personeel informeren en met de mensen overleggen over de maatregelen om hand-armtrillingen te beperken. Gezondheidstoezicht wie aan trillingsniveaus boven de actiewaarde is blootgesteld heeft recht op gezondheidskundige begeleiding. 15

16 Trillingen & gezondheid De trillingsintensiteit van handgereedschappen Soort gereedschap Trillingsintensiteit in m/s 2 * Frequentie in Hz Beroepsgroep Sloop/breekhamer 19 ± 9 m/s Koppensnellers Bik/hakhamer 17 ± 13 m/s Slopers Elektrische boorhamers 6,8 ± 3 m/s Betontimmerlieden Trilstampers 25 ± 15 m/s Spoorleggers kabel/buizenleggers Nietpistolen/schiethamers 9 ± 6 m/s (beton)timmerlieden Trilnaalden, -platen, balken, powerfloats e.d. Boor-, schuur-, slijp- en polijstgereedschap Bron: Arbouw 6,6 ± 4 m/s Betontimmerlieden Vloerenleggers Spoorleggers Kabel/buizenleggers 6,4 ± 4 m/s Voegers Natuursteenwerkers Terrazzowerkers Timmerlieden * aangegeven waarden zijn richtlijnen. Trillingsniveau s verschillen van machine tot machine en van merk tot merk Maximum dagelijkse tijf van blootstelling voor overschrijding Vibratie (m/s 2 ) Actie waarde 2,5 m/s 2 Grenswaarde 5 m/s 2 1,8 15 uur 62 uur 2,5 8 uur 32 uur 3,5 4 uur 16 uur 5,0 2 uur 8 uur 7,0 1 uur 4 uur 8,0 46 min 3 uur 10,0 30 min 2 uur 14,0 15 min 1 uur 20,0 8 min 30 min 25,0 4,8 min 19 min 27,0 4,1 min 16 min Formule A (8) = a hv (T/T 0 ), waarin A(8) = dagelijkse blootstelling vibratie, a hv = vibratie machine, T = maximale dagelijkse tijd van blootstelling, T 0 = 480 min (8 uur). Rekenvoorbeeld: HM1810 a hv = 8 m/s 2 ; A(8) = 5 m/s 2 (grenswaarde); T 0 = 480 min A(8) - a hv (T/T 0 ) -> T = T 0 /(a hv /A(8)) 2 = 480 / (8/5) 2 = 187,5 min = 3 uur 7 minuten 30 seconden 16

17 Trillingen Wat doe je er tegen? Werkgevers en werknemers in de bouw hebben rechten én plichten. Ieder moet voor zichzelf óf zijn mensen aandacht besteden aan veilig en gezond werken met gereedschap. Wie met trillend handgereedschap werkt kan zelf klachten door handarmtrillingen voorkomen door: Warme kleding en handschoenen te dragen. Ontspannen te werken want vooral door hard te knijpen worden trillingen overgedragen. Het juiste gereedschap voor de juiste klus te gebruiken. Gereedschap goed te onderhouden. Trillend handgereedschap niet in een lawaaiige omgeving te gebruiken, want (hinder door) geluid en trilling zijn nauw met elkaar verwant. Niet te roken, want roken vernauwt de bloedvaatjes net als de trilling van gereedschap. Ook een werkgever heeft veel mogelijkheden om zijn personeel te beschermen: Risicosituaties herkennen bepaal het trillingsniveau en beoordeel de blootstelling, de wet verplicht het. Geven de handleiding van de fabrikant of andere externe bronnen onvoldoende nauwkeurige informatie, dan moet het werkelijke trillingsniveau worden gemeten. Organisaties als arbodiensten hebben ervaring hiermee. Lager trillingsniveau aanpassing van het werk voorkomt veel klachten. Als er keuze is, kies dan gereedschap dat het minste trilt. Op afstand bestuurbaar gereedschap is een uitkomst. Goed onderhouden gereedschap en bewust gebruik draagt ook bij aan beperking van de risico s. Lagere blootstellingsduur zorg voor taakroulatie en voldoende herstelperiodes waarin ander werk wordt gedaan. Ook pauzes horen daarbij. Minder belasting zorg voor een goede werkplek en regel dat de werknemer in een prettige houding het gereedschap kan gebruiken. Misschien kan de werkhoogte worden aangepast of gereedschap worden opgehangen. Daardoor is namelijk minder duw- en knijpkracht nodig en zijn er minder hand-armtrillingen. Een goede werkinstructie is ook van groot belang, evenals kennis welk gereedschap voor welke taak het meest geschikt is. Warm houden houd lichaam en vooral handen warm. Kou en vochtigheid, ook kou van pneumatische werktuigen, zijn een goede voedingsbodem voor witte vingers. En verstrek de juiste kleding en handschoenen. Gezondheidsbewaking bij trillingsniveaus boven de actiewaarde moet een werknemer gezondheidskundig begeleid worden. Alle werknemers in de bouw hebben recht op een Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek (PAGO), dat door de arbodienst wordt uitgevoerd en vastligt in de CAO. Afhankelijk van het beroep worden effecten door hand-armtrillingen in het onderzoek meegenomen. 17

18 Trillingen Wat doet Makita er tegen? Aardbevingstechnologie toegepast in gereedschap De Japanse ingenieurs van Makita hebben een innovatie ontwikkeld, Anti Vibration Technology (AVT), die trillingen in gereedschap drastisch reduceert. Deze technologie is ontleend aan de trillingsdemping van gebouwen bij aardbevingen, waar men in Japan noodgedwongen veel ervaring mee heeft. Dankzij actieve absorptie van vibratie, waarbij een contragewicht de trillingen opvangt, ligt de machine voelbaar rustiger in de hand. Deze innovatie wordt toegepast op een aantal uiteenlopende machines zoals de hamers met AVT, maar ook zaag- en schuurmachines. Overigens heeft ook het verhogen van de machineprestatie een positieve invloed op de hoeveelheid trillingen waaraan de gebruiker wordt blootgesteld. Simpelweg omdat er sneller gewerkt wordt. 18

19 Trillingen Productinformatie AVT reduceert trillingen met 17% De nieuwe HR4010C is de opvolger van de bekende HR4000C SDS-Max combihamer. Dankzij z n AVT systeem trilt hij 17% minder. Dat is goed te voelen. De machine ligt veel rustiger in de hand. Contragewicht De trillingen in de HR4010C worden door de dynamische actie van het contragewicht effi ciënt geabsorbeerd. Als de zuiger het slagstuk richting de beitel of boor duwt wordt er in het krukashuis een onderdruk en in het slaghuis een overdruk gecreëerd. Door deze drukverschillen zal het contragewicht naar achter bewegen. Andersom, als het slagstuk wordt teruggezogen wordt door de overdruk in het krukashuis en de onderdruk in het slaghuis het contragewicht naar voren bewogen. Smart Impact Technology (SIT) Maar niet alleen de lage vibratiewaarde van 5 m/s 2 zorgt voor gezonder en comfortabeler werken. Doordat de slagkracht is vergroot naar 9,5 Joule werkt de HR4010C ook sneller. In combinatie met de Smart Impact Technology zorgt dit voor een productiviteitsverbetering tot wel 50%. Dus minder trillingen, meer slagkracht en een intelligente slagtechniek zorgen voor een zo kort mogelijke blootstelling aan vibraties. Voelbaar rustiger Efficiente trillingsabsorptie Tot 50% productiviteitsverbetering met SIT 19

20 Trillingen Productinformatie 70% minder trillingen, 70% meer kracht AVT in de zware breekhamer HM1810 zorgt op een andere manier voor de reductie van trillingen dan bij de combihamer. De krukas drijft bij de breekhamer niet alleen de zuiger aan, maar ook het contragewicht. De tegengestelde beweging van het contragewicht resulteert in een ongekend laag trillingsniveau. Ten opzichte van zijn voorganger (HM1800) kent deze HM1810 een reductie van 70% in trillingen en bovendien een toename van maar liefst 70% aan slagkracht. Dat betekent concreet dat er meer werk met meer comfort kan worden verricht. Als voorbeeld: Volgens de nieuwe richtlijnen mocht met een HM1800 slechts 16 minuten per dag per persoon worden gewerkt. Dankzij AVT mag er met de HM1810 per persoon 3 uur per dag worden gewerkt. Dat is een enorme productiviteitswinst. Contragewicht 20

21 Trillingen Productinformatie AVT maakt reciprozaag voelbaar rustiger Net als bij de HM1810 wordt het contragewicht in de JR3070CT aangedreven door de krukas en in tegengestelde richting bewogen. Dit resulteert in een voelbaar rustigere machine. De JR3070CT heeft een vibratiewaarde van 10 m/s 2 en de JR3060T, een reciprozaag zonder AVT en met een vermogen van 1250 Watt een vibratiewaarde van 20 m/s 2. De nieuwe richtlijnen op het gebied van trillingen schrijven voor dat er met de JR3060T een half uur per dag mag worden gewerkt, en met de JR3070CT twee uur, een factor vier verschil. De tijdsduur van de blootstelling aan trillingen is misschien nog wel belangrijker dan de trillingen zelf. Daarom schenkt Makita veel aandacht aan het krachtiger maken van de machines, zodat de klus minder lang duurt. De nieuwe reciprozaag JR3070CT heeft een vermogen van 1510 Watt en een pendelmechanisme, waardoor hout zeer snel kan worden gezaagd. 3 Pendelstanden voor sneller werken in hout AVT maakt het werk comfortabel 21

22 Trillingen Productinformatie Minder trillingen, beter zagen Voordat Makita de term Anti Vibration Technology (AVT) introduceerde werden er al decoupeerzaagmachines, 4340(F)CT en 4341(F)CT, met een zeer laag trillingsniveau ontwikkeld. Ook bij deze machines werkt AVT volgens hetzelfde principe als bij de breekhamer. Het contragewicht wordt aangedreven door de krukas en in tegengestelde richting bewogen. Volgens de nieuwe regelgeving mag met de 4340/1(F)CT met vibratiewaarde van 6 m/s 2, 5 uur en 55 min per dag worden gewerkt. Bij een conventionele decoupeerzaag zonder AVT en met vibratie-waarde van 9 m/s 2 zoals de 4324K is dit 3 uur per dag. Het lage trillingsniveau draagt ook bij aan een beter eindresultaat. Doordat de decoupeerzaag minder trilt en de vierkante zaagas niet kan torderen zijn de zaagsnedes preciezer. De luchtstroom uit de machine blaast het zaagsel voor de zaagsnede weg en de ingebouwde verlichting geeft hier bovendien veel meer zicht op. Deze decoupeerzagen gaan met een vermogen van 720 Watt door 13,5 cm hout. Contragewicht reduceert trillingen Vierkante zaagas voor zeer precieze zaagsnedes Verlichting voor beter zicht op het werk 22

23 Trillingen Productinformatie Superieur schuurresultaat zonder witte vingers Trillingen in schuurmachines zijn de oorzaak van het witte vingers syndroom en bij herhaald en langdurig gebruik leiden ze tot beschadigingen van de zenuwen in de vingers. In de Makita schuurmachines BO4900V en BO6040 worden dankzij een juiste uitbalancering van de aandrijving met de contragewichten de trillingen sterk gereduceerd en uiteraard zonder kwaliteitsverlies. Want het schuurresultaat telt ook. Ter indicatie, de BO4900V heeft een zeer lage vibratiewaarde van 5 m/s 2 en mag 8 uur per dag worden gebruikt volgens de nieuwste regelgeving. De BO6040 heeft een lage vibratiewaarde van 7 m/s 2 en daarmee mag 4 uur per dag worden gewerkt. Ook het schuurvolume is een belangrijke factor. Immers de hoeveelheid materiaal die een schuurmachine kan afnemen heeft invloed op de gebruiksduur van de machine. De 330 Watt motor van de vlakschuurmachine BO4900V en een variabel toerental ( tpm) zorgt in combinatie met een schuurdiameter van 2,6 mm snel voor een perfect schuurresultaat. Ideaal voor grote oppervlakken. De BO6040 is een zware en meest complete 150 mm excenter schuurmachine en heeft een breed toepassingsbereik op hout, metaal of kunststof, door keuze uit excentrisch en/of roterend schuren. Optimaal gebruikscomfort door softstart, constante electronica en variabel toerental. Slechts 5 m/sec 2... En goede stofopvang Excentrisch en/of roterend 23

24 Geluid Normen & waarden In een kwart van de bedrijven in Nederland staan werknemers regelmatig bloot aan schadelijk geluid. Het komt het meest voor in de bouw. Geluid harder dan 80 db(a) - ook wel decibel genoemd - is schadelijk voor het gehoor bij 8 uur per dag en 5 dagen in de week. Het heet dan lawaai: ongewenst, hinderlijk geluid. Een verminderde concentratie door lawaai beïnvloedt de kwaliteit, productiviteit en veiligheid op het werk nadelig. Langdurige blootstelling aan schadelijk geluid kan bovendien leiden tot blijvend gehoorverlies. Gehoorbeschadiging is één van de meest voorkomende beroepsziekten in Europa. De ernst van gehoorschade hangt af van de geluidssterkte en de blootstellingsduur. Gehoorschade door lawaai is niet te genezen. Daarom is het van belang om gehoorbescherming consequent te dragen. Wanneer stemverheffing nodig is om iemand op een meter afstand toe te spreken, dan is het geluid harder dan 80 decibel. Voorbeelden van een aantal geluidsniveaus: Normaal gesprek: 60 decibel Schoolklas: 75 decibel Druk wegverkeer: 85 decibel Pneumatische boor: 100 decibel Klap met een hamer: 100 decibel Opstijgend straalvliegtuig op 100 meter: 130 decibel Wie met die boor of hamer werkt, mag dat ongeveer een kwartier op dat geluidsniveau doen. De rest van de dag mag het niveau niet meer boven 80 decibel uitkomen. Hoe harder het geluid, hoe sneller gehoorschade ontstaat wanneer oren niet zijn beschermd. Je kunt namelijk maar heel kort werken bij hoge geluidsniveaus. Dat illustreert deze tabel: 80 decibel -> 8 uur 83 decibel -> 4 uur 86 decibel -> 2 uur 89 decibel -> 1 uur 92 decibel -> 30 minuten 95 decibel -> 15 minuten Aanpak van lawaai om blijvende gezondheidsschade te voorkomen is een speerpunt van de overheid. Gehoorbescherming wordt steeds verder verbeterd. Fabrikanten werken hard aan geluidsarme versies van machines en gereedschappen. Ook Makita draagt daaraan zijn steentje bij. 24

25 Geluid Normen & waarden De regels Machines, apparaten, installaties, vervoer- en transportmiddelen mogen niet meer dan 85 decibel veroorzaken op een werkplek of locatie, tenzij dat redelijkerwijs niet mogelijk is. Dat ligt in de Arbowet vast. Een werkgever is volgens diezelfde wet verplicht een schriftelijk plan van aanpak te maken waarin alle risico s van een bouwproject staan. Daarin moet hij aangeven welke organisatorische en technische maatregelen hij neemt (zie verder de pagina algemene informatie achterin dit boekje.) Het Arbobesluit maakt het begrip geluidsreductie concreet. Deze regelgeving onderscheidt namelijk een schadegrens van 85 decibel (overgang naar schadelijk geluid) en een actiegrens van 80 decibel (schadelijk!). Wanneer de grens van 80 db wordt overschreden is het volgens de wet verplicht om het geluid op de werkplek in kaart brengen. Werknemers moeten worden voorgelicht over de risico s en de maatregelen die genomen worden tegen lawaai. De betrokken werknemers krijgen gehoorbeschermingsmiddelen met voorgeschreven demping. Wie aan meer dan 80 decibel blootstaat, kan minimaal eens per vier jaar zijn gehoor laten onderzoeken. Bij overschrijding van de actiegrens van 80 decibel komen er verplichtingen bij: Aanpak bij de bron zie de tekst op de volgende pagina. Afbakening - de plek waar het geluidsniveau hoger is dan 85 decibel moet worden afgebakend en gemarkeerd, bijvoorbeeld met lijnen op de vloer of waarschuwingsborden. Toegang - alleen de personen die er uit hoofde van hun functie moeten zijn, hebben toegang tot die plek. Bescherming op die plek is gehoorbescherming verplicht, zoals otoplastieken of gehoorkappen. Toezicht - leidinggevenden moeten er op toezien dat gehoorbescherming wordt gedragen. De Arbeidsinspectie kan zowel de werkgever als de werknemer een boete geven als dat niet het geval is. 25

26 Geluid Wat doe je er tegen? Wat kun je doen tegen geluid? Sommige bedrijven leggen aanvullende regels vast die het dragen van persoonlijke gehoorbeschermingsmiddelen al bij 80 decibel verplichten of sterk aanbevelen. Ook permanente gehoorbescherming op bepaalde afdelingen of bij specifi eke werkzaamheden wordt vaak benoemd. Wanneer de werkgever het lawaai tot onder 85 decibel moet brengen, doorloopt hij vier stappen, in volgorde van belangrijkheid: 1. Bronaanpak - bijvoorbeeld machines of gereedschappen verwijderen, of stillere alternatieven gebruiken. 2. Isoleren van de bron - machines omkasten, zoals een compressor in een geluiddempende kast plaatsen. 3. Organisatorische maatregelen - lawaaiig werk in een andere ruimte doen, of een bepaalde activiteit minder lang uitvoeren. 4. Persoonlijke bescherming - als de bovenstaande stappen geen of onvoldoende resultaat bieden, verstrekt hij zijn mensen gehoorbeschermingsmiddelen. Welke gehoorbescherming? Gehoorbeschermingsmiddelen brengen het geluidsniveau terug tot minder dan 80 decibel. Ze kunnen in of buiten het oor gedragen worden. Oordopjes, schuimplastic rolletjes en otoplastieken zijn voorbeelden van inwendig gedragen middelen. Hygiëne is daarbij zeer belangrijk. Oorrolletjes van geschuimd polymeer zijn één van de meest gebruikte gehoorbeschermingsmiddelen. Een gehoorkap ( koptelefoon ) wordt uitwendig gedragen. Hij bestaat uit twee schelpen die verbonden worden door een verstelbare beugel. Otoplastieken zijn geheel op maat gemaakt en aangepast aan de individuele vorm van de gehoorgang. Ze zijn comfortabel en ingesteld naar de omstandigheden. Ze zijn weliswaar duurder in de aanschaf, maar relatief toch goedkoop omdat ze 2 tot 4 jaar meegaan. Gehoorkappen en otoplastieken zijn de beste bescherming bij geluidsniveaus vanaf 95 decibel. Gehoorkappen kunnen uitgevoerd worden met een ontvanger voor berichten of alarmsignalen. Deci SNR = 37 db Mustang. SNR = 28 db Met dank aan North Safety Products 26

27 Geluid Wat doet Makita er tegen? Geluid aanpakken bij de bron Bij de reductie van geluid bij machines speelt een combinatie van meerdere machineaspecten een rol. Een machine draait nu eenmaal en draaiende delen maken geluid en dat geldt ook voor de noodzakelijke koeling van de motor. Het reduceren van het trillingsniveau door bijvoorbeeld AVT (bijv. HM1810 breekhamer) of een beter uitgebalanceerde motor (bijv. BO4900V vlakschuurmachine) helpt al een stuk. Bij sommige combi- en breekhamers wordt daarnaast het slagmechanisme ingekapseld (bijv. HM1810). Bij de ontwikkeling van nieuwe machines wordt veel aandacht besteed aan de ventilator in combinatie met de vormgeving van de koelluchtgeleiding en de openingen (diverse accu machines). Tenslotte voorziet Makita veel nieuwe benzine aangedreven machines, zoals generatoren of tuinmachines, van 4-takt motoren die doorgaans een veel lager geluidsniveau hebben dan 2-takt motoren. 27

28 Geluid Productinformatie Breekhamer voldoet nu al aan EU-normen voor 2006 Deze 15 kg breekhamer heeft een lager geluidsniveau dan het voorgaande model HM1303 doordat de trillingen zijn gereduceerd. De HM1304 voldoet met 103 db(a) reeds aan de EU-norm voor Deze 1500 Watt breekhamer heeft een slagkracht van maar liefst 29 Joule! Voor de zware hak- en breekwerkzaamheden is er geen betere met 30 mm zeskant opname. Een koolborstelindicator geeft de vervanging 8 uur van te voren aan. Het binnendringen van steengruis wordt tegengegaan door een omgekeerde koelluchtstroom. Gebruik ook gehoorbescherming Minder trillingen, minder geluid 29 Joule pure kracht 28

29 Geluid Productinformatie Stille generatoren Het lage geluidsniveau van de generator G6100R wordt bereikt door de 4-takt kopklepmotor. Ondanks de stille werking van de motor is deze toch zeer krachtig en levert een continue vermogen van 4400 Watt (5000 Watt maximaal). De 4-takt motor is bijzonder zuinig in het brandstofverbruik en wordt optimaal beschermd door een oliepeilbewaking. Er is weinig kracht nodig bij het aantrekken door het ontbreken van compressie bij het starten en bovendien is de generator voorzien van een overbelastingsbeveiliging. Isolatiebewaking optioneel Optioneel kan deze generator worden voorzien van isolatiebewaking met veiligheidsschakelaar. De isolatiebewaking is bij installaties volgens NEN 1010 boven de 2kVa verplicht voorgeschreven. G2800L: 2100 W continue G4300L: 3300 W continue G6100R: 4400 W continue 29

30 Links & Informatie etc Arbeidsinspectie De Arbeidsinspectie is een handhavings- en uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Zij ziet er op toe dat werkgevers en werknemers zich houden aan de wetten en regels op het gebied van de arbeid. De Arbeidsinspectie controleert de naleving hiervan via inspecties in diverse bedrijfstakken. Het accent ligt daarbij op branches waar de meeste misstanden worden verwacht. De Arbeidsinspectie kan: Een waarschuwing geven. Een eis stellen tot naleving van de wet. Een boete(rapport) opmaken. Een werk stilleggen in geval van ernstig gevaar. Een proces-verbaal opmaken (in gevallen van recidive, het overtreden van verbodsbepalingen, of het niet naleven van een bevel tot stillegging van de werkzaamheden). Arbobesluit Onderdeel van de arboregelgeving in Nederland, bevat concrete bepalingen, ingedeeld naar onderwerp. Alle verboden, voorschriften en uitzonderingen zijn per onderwerp gegroepeerd. Voor jongeren tot 18 jaar zijn specifieke voorschriften opgenomen. Arbouw Veel van de informatie in dit boekje komt van Arbouw. Dit kenniscentrum is door werkgevers- en werknemersorganisaties in de bouw opgericht om de arbeidsomstandigheden in de bedrijfstak te verbeteren. De website geeft veel informatie over stof, trillingen en geluid. Er zijn ook deelsites: Arbowet In de Arbowet staan vooral algemene bepalingen over het arbobeleid in een bedrijf: beleidsuitgangspunten, risico-inventarisatie en evaluatie, ondersteuning door deskundige diensten, toezicht en handhaving Arbeidsinspectie. De wet legt jongeren tot 18 jaar extra beperkingen op bij werkzaamheden die specifieke gevaren met zich meebrengen. Zoals het werken met gevaarlijke stoffen en speciaal gereedschap en machines, maar ook geluidsoverlast en trillingen. Digitale databanken trillingswaarden Er bestaan databanken die trillingswaarden bevatten van machines en gereedschappen die in de bouw worden gebruikt. Op de website van het Zweedse National Institute for Working Life is veel te vinden in het Engels over hand-armtrillingen die veroorzaakt worden door gereedschappen: De databank op geeft in het Duits informatie over trillingswaarden. 30

31 Links & Informatie etc Farbo-regeling Investeren in een veilige en gezonde bedrijfsvoering is door de overheid fiscaal gunstig gemaakt door de FARBO-regeling. Op de jaarlijks herziene FARBO-lijst plaatst het ministerie van SZW innovatieve, arbovriendelijke arbeidsmiddelen die de blootstelling aan fysieke belasting, lawaai of gevaarlijke stoffen verminderen. Bedrijven die van de Farbo-regeling gebruik willen maken, krijgen een subsidie van 10% van het investeringsbedrag. Risico-inventarisatie -evaluatie (RI&E) Ieder bedrijf met personeel is volgens de Arbowet verplicht een schriftelijke inventarisatie en evaluatie te maken van de gezondheids- en veiligheidsrisico s van de projecten. Deze risico-inventarisatie -evaluatie, kortweg RI&E, moet goedgekeurd worden door een gecertificeerde arbodienst en moet compleet en actueel zijn. Een RI&E bestaat uit twee onderdelen: een lijst met alle risico s in een bedrijf en een plan voor het oplossen ervan. V&G-plan Naast een RI&E geldt voor de bouw dat een opdrachtgever van een groot of risicovol project ook een Veiligheids- en Gezondheidsplan (V&G-plan) moet hebben. Dit is bepaald in het Arbobesluit afdeling Bouwproces en geldt voor zowel de ontwerp- als de uitvoeringsfase. In het V&G-plan staan de coördinatie- en samenwerkingsafspraken, ook ten aanzien van arbeidsrisico s en het werken met gevaarlijke stoffen. Met de opstelling van het plan wordt al in de ontwerpfase begonnen. Het plan maakt deel uit van de aanbestedingsstukken. Tijdens de uitvoeringsfase wordt het plan aangevuld en zonodig aan de actuele situatie aangepast. Links

32 Trots FOL109 Tel (0499)