themaconferentie Kindermishandeling

Transcriptie

1 Conferentie Kindermishandeling 19 april 2016 Onder grote belangstelling vond op dinsdag 19 april de themaconferentie Kindermishandeling plaats. Bij aanvang plaatste dagvoorzitter Robbert van Heiningen de dag direct in zijn zorgelijke context. In ederland zijn elk jaar rond de kinderen slachtoffer van lichamelijke mishandeling, verwaarlozing of seksueel misbruik. Om kindermishandeling terug te dringen wil de overheid mishandeling eerder signaleren. Professionals maken natuurlijk hun eigen afweging wat voor actie ze ondernemen bij vermoedens van geweld in huiselijke kring, al zijn zij sinds 1 juli 2013 verplicht een meldcode te hanteren. Maar de ervaring leert dat nogal wat professionals terughoudend zijn bij dat melden, zeker als dit leidt tot het inschakelen van politie of justitie. Soms knelt het beroepsgeheim, maar soms ook hoe men kijkt naar kindermishandeling. Kindermishandeling wordt soms, anders dan andere vormen van (huiselijk) geweld, gezien als een opvoedkundig probleem in plaats van een ernstig delict. Toch kunnen bestuursrechtelijke en strafrechtelijke interventies vaak een belangrijke bijdrage leveren aan het doorbreken en stoppen van het geweld en het onder drang inzetten van hulpverlening. Aan dit spanningsveld werd deze conferentie gewijd.

2 Anneke Roolker Implementatiemanager Veilig Thuis KiMi = CriMi Kimi is CriMi. Onder deze titel refereerde Anneke Roolker, Implementatie manager Veilig Thuis Rotterdam-Rijnmond nog eens aan de ernst van het verschijnsel kindermishandeling. In haar presentatie vertoonde zij onder meer een aantal filmpjes, die overigens gewoon op YouTube te vinden zijn. Wie de heftigheid van dit fenomeen mogelijk nog niet duidelijk was, kon daar na het zien van deze beelden niet meer omheen. De schokkende filmpjes van enkele situaties van kindermishandeling waren een niet mis te verstane illustratie van haar betoog dat wat door sommigen wordt gezien als een opvoedkundig probleem, in de praktijk vaak kan worden aangemerkt als een misdrijf. Of daar op zijn minst dicht tegenaan ligt. Hoe dan ook wordt kinderen in dit soort situaties een wezenlijke basisbehoefte ontnomen, namelijk dat van veiligheid. n het is de opdracht van hulpverleners dit soort situaties te signaleren en daarop te acteren. Dat vraagt om de juiste mindset bij de hulpverlener, maar ook om een flinke dosis lef. Wees alert zonder te overdrijven en handel niet in je eentje was haar boodschap, maar doe wat in het belang van het kind nodig is! In haar dagelijkse praktijk ziet zij hoe belangrijk het kan zijn om daarvoor naar buiten te treden. Dat kan altijd bij Veilig Thuis, maar ook rechtstreeks bij de politie. Want het inschakelen van de justitiële partners opent een belangrijk extra arsenaal aan mogelijke interventies om dit soort ongewenste situaties te beëindigen. Ketenbreed kan dan inzet volgen van informatieve, psychosociale, praktische en organisatorische middelen, maar ook van middelen vanuit het strafrecht. Door op deze wijze binnen de keten samen te werken kan een integrale aanpak een wezenlijke hulp zijn voor een kind in nood! Vraag uit de zaal Wees alert zonder te overdrijven Q Met wat voor mate van bewijs moet je komen bij aangifte? A Het is vaak een vermoeden. Dat kan genoeg zijn om de situatie te onderzoeken. Maar hou het wel bij je eigen waarneming. Die is vaak het meest zuiver.

3 Vraag uit de zaal Q Soms zie ik door de bomen het bos niet meer: Veilig thuis, jeugdbeschermingsplein, Raad voor de Kinderbescherming, frontoffice zeden. Wat moet je nou waar, wanneer melden? A Veilig thuis is de eerst aangewezen instantie (als er tijd is). Acute zaken dienen natuurlijk bij de politie gemeld te worden. Tussen deze twee organisaties is regelmatig overleg. aar de politie stappen, betekent niet direct aangifte doen. Ook even overleggen is mogelijk Pauline Klomp en Sijmen Hofman ationale Politie Wel politie? Geen politie? Bij het overwegen van een melding of aangifte is het natuurlijk belangrijk om te weten wat de politie daarmee doet. Pauline Klomp en Sijmen Hofman, beiden werkzaam bij de ationale Politie gaven daarop een toelichting. Pauline is (landelijk) programmamanager huiselijk geweld en kindermishandeling en Sijmen is werkzaam als Chef team Zeden van de enheid Rotterdam. Kindermishandeling is een van zijn aandachtsterreinen. Zij constateren in de praktijk dat er bij professionals vaak terughoudendheid of zelfs angst bestaat om naar de politie te stappen. Meestal is dat ook uit onbekendheid met de mogelijke consequenties daarvan. atuurlijk moet er in ernstige en acute gevallen direct worden ingegrepen, maar meestal wordt er uitgebreid overleg gevoerd met hulpverleners voordat eventuele dwangmiddelen worden ingezet. Alles begint echter met het delen van informatie. Pas dan kan worden beoordeeld wat de meest verstandige stappen zijn. n daarbij gaat het om feiten, niet om conclusies of aannames. Bij het nemen van eventuele vervolgstappen is stafrecht alleen niet zaligmakend. Maar datzelfde geldt voor hulpverlening. Het inschakelen van de politie kan soms net dat ene zetje zijn waardoor de hulp toch wordt geaccepteerd. aar de politie stappen betekent niet dat het altijd direct noodzakelijk is om aangifte te doen. r kan vooraf ook met de politie worden overlegd, desnoods geanonimiseerd. Als er wordt overgegaan tot aangifte hoeft de aangever niet perse met al zijn privégegevens in de aangifte. Zo kan bijvoorbeeld domicilie worden gekozen op het adres van de werkgever. Dit is nog niet bij iedereen bekend. Het doen van aangifte is niet helemaal vrijblijvend, want het is de start van een opsporingsonderzoek. In dat onderzoek worden doorgaans slachtoffer(s) en getuigen gehoord en volgt (forensisch) sporenonderzoek. Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat er ook medische gegevens worden opgevraagd. ormaal gesproken zal een zaak uiteindelijk ook aan de officier van justitie worden voorgelegd voor een mogelijke vervolging. Maar zowel voor justitie als politie geldt uiteindelijk dat het belang van het kind voorop staat.

4 en tijdelijk huisverbod Sara tty en line Kortman Gemeente Rotterdam en Dienst Gezondheid en Jeugd ZHZ In een van de twee interactieve sessies gingen Sara tty en line Kortman in op de geplande screening Huisverbod Kindermishandeling. Vaak blijven slachtoffers van huiselijk geweld in de gewelddadige situatie of zijn zij genoodzaakt zelf het huis te verlaten, terwijl de pleger dan achterblijft in de woning. Kinderen worden in het uiterste geval uit huis geplaatst. Bovenop de trauma s die toch al zijn ontstaan, is dat een zeer ongewenste situatie. Het tijdelijk huisverbod maakt het mogelijk deze vanzelfsprekendheid te doorbreken. Juist ook bij kindermishandeling. Maar voor dat doel wordt de maatregel nog zelden ingezet. Daarom is in Rotterdam de werkwijze geplande screening ontwikkeld. Zo wordt het huisverbod ook echt ingezet om kinderen veilig thuis te houden. Voor het inzetten van het huisverbod als maatregel is het wel nodig dat de politie wordt ingeschakeld. De burgemeester heeft de bevoegdheid tot het opleggen van een huisverbod namelijk geheel of gedeeltelijk gemandateerd aan de politie. Dat mandaat mag op grond van de wet alleen worden belegd bij een hulpofficier van justitie. Meestal wordt een huisverbod daarom opgelegd als er sprake is van een melding, waarbij de politie ter plaatse gaat. Kindermishandeling wordt echter zelden gemeld bij de politie. Wel bij Veilig Thuis. Via de geplande screening wordt een brug geslagen tussen de plek waar het signaal bekend wordt (Veilig Thuis) en de plaats waar de bevoegdheid is belegd (de politie). Dit gaat via een verzoek van Veilig Thuis aan een multidisciplinair weegteam dat een juridisch onderbouwd advies schrijft over de haalbaarheid van een huisverbod. Dat advies gaat naar de politie. Zij kunnen dan een huisverbod screening starten via het reguliere proces. De geplande screening is dus een soort voortraject. Het is van groot belang dat het advies goed is onderbouwd, zowel qua feiten als juridisch. Die onderbouwing moet op basis van de twee stappen in het bestuursrecht: namelijk de vraag of er een bevoegdheid is om op te kunnen leggen en de vraag of die bevoegdheid ook in redelijkheid kan worden Het tijdelijk huisverbod doorbreekt vervelende vanzelsprekendheden aangewend in een individueel geval. Voor de bevoegdheidsvraag gaat het met name om het ernstig en onmiddellijk gevaar. Dat moet gebaseerd worden op feiten en omstandigheden uit zowel het heden als het (verdere) verleden. Juist bij een geplande screening ligt de nadruk op dat laatste, omdat er dan geen bekend actueel incident is. Inmiddels zijn er in zowel Zuid- Holland Zuid als Rotterdam- Rijnmond positieve ervaringen opgedaan met deze werkwijze en hebben de zaken ook standgehouden bij zowel de rechtbank als de Raad van State. iettemin raadden de inleiders aan om toch altijd ook een plan B achter de hand te hebben. Want doorgaans zijn de situaties zo ernstig dat ook bij een zaak die geen stand houdt bij de rechter (verder) ingrijpen noodzakelijk is. De veiligheid van het kind moet altijd voorop staan. Het huisverbod Het huisverbod is een bestuursrechtelijke veiligheidsmaatregel die door de burgemeester kan worden opgelegd bij (vermoedens van dreigend) ernstig en onmiddellijk gevaar in de zin van huiselijk geweld en kindermishandeling. Anders dan in het strafrecht moeten hier de vermoedens aannemelijk zijn en gaat het dus niet om strikte bewijslast. Het opleggen van de maatregel moet gepaard gaan met het aanbieden van hulpverlening.

5 I S T A B O L C O V T I Geweld moet in ogenschouw worden genomen bij omgang en ouderlijke macht. Het moet onderzocht worden. De rechten en veiligheid van kind en slachtoffer mogen niet in gevaar komen door ouderlijke macht/omgang. r moet aparte steun zijn voor kinderen die getuige zijn van geweld (art. 31). Risk assessment is van belang om dat risico op een goede manier te screenen (art. 51) Kijk eerst naar de veiligheid van het kind en dan pas naar de risicofactoren Katinka Lunnemann Verwey-Jonker Instituut Geweld en echtscheiding De tweede interactieve sessie ging over geweld en echtscheiding. Dr. Katinka Lünnemann trapte af met de stelling In geval van partnergeweld is gezamenlijk gezag noch omgang met de geweldpleger in het belang van het kind, tenzij wordt aangetoond dat het wel in het belang van het kind is. en bediscussieerbare stelling, bleek uit de verdeeldheid: in beide groepen waren zowel voorals tegenstanders. Om überhaupt iets te kunnen bereiken, is het belangrijk dat er onderscheid gemaakt wordt tussen intiem terrorrisme/sterk controlerend geweld en situationeel geweld. Bij intiem terrorisme gaat het niet om een conflict, maar om hele sterke controle, manipulatie en vernedering. Katinka greep terug op verschillende onderzoeken. en van deze onderzoeken ging over de emotionele veiligheid van kinderen. Hieruit bleek dat jongere kinderen hoger scoren en dat zij zich dus meer emotioneel onveilig voelen dan oudere kinderen. Dat komt omdat zij zijn overgeleverd aan de sfeer thuis, terwijl oudere kinderen weg kunnen gaan. en derde van de kinderen heeft een klinisch trauma (tegenover 4% bij de referentgroep). Positief was dat als er een afname van geweld was, dat dan ook het klinisch trauma afnam en de emotionele veiligheid toenam. en pijnlijke constatering was dat in de helft van de gezinnen het geweld niet significant afneemt. Daar waar sprake is van ernstig geweld, is dat er na anderhalf jaar nog steeds. Dat geeft ook aan dat het doorbreken van een geweldspatroon vraagt om specifieke hulp. Je hebt dat niet zomaar doorbroken. De manier van werken moet daarom anders: er moet eerst gekeken worden naar de veiligheid en niet eerst naar de risicofactoren. Pas als er sprake is van voldoende veiligheid kun je gaan werken aan risicogestuurde zorg. Als er dan stabiele veiligheid is, kun je toewerken naar herstel. Uit een onderzoek naar opvoeden na echtscheiding kwam naar voren dat de helft van de kinderen na een scheiding (voorlopig) geen contact heeft met de vader. Het gaat dan vaak om kinderen die slachtoffer zijn van lichter geweld. Opvallend is dat kinderen die slachtoffer zijn van ernstiger geweld vaak wel nog contact hebben met de vader, maar dat dit leidt tot ernstige omgangsproblemen, spanning en verwaarlozing. Katinka pleit om het voorbeeld van o.a. Canada te volgen. Het kindperspectief gaat daar altijd voor en niet het recht van ouders om hun kind te zien. Geweld en controle zijn een relevante factor om te beslissen of er omgang mag zijn. Het geweld hoeft in Canada ook niet bewezen te zijn, maar moet aannemelijk gemaakt worden. Beperkte omgang kan ook voor een beperkte tijd zijn, het is niet perse voor altijd.