Velve-Lindenhof. Enschede. 36 I Velve-Lindenhof

Transcriptie

1 Deel ll De wijken

2 Velve-Lindenhof Enschede 36 I Velve-Lindenhof

3 Velve-Lindenhof Velve-Lindehof is een bedrijvige wijk ten oosten van de Enschedese binnenring. Er staat overwegend laagbouw. Door de wijk slingeren drie oude linten. Ze vormen de hoofdstructuur van de wijk en hebben ook het omliggende stratenpatroon beïnvloed. De gevarieerde architectuur en de verspreid liggende winkels, buurthuizen en cafés maken van Velve-Lindenhof een aantrekkelijke woonwijk. Bij de herstructurering van de wijk in de afgelopen jaren is een mix ontstaan van sociale huur- en koopwoningen (voor terugkeerders ) en duurdere woningen voor nieuwkomers. In Velve-Lindenhof zijn veel bedrijven in de bouw en techniek gevestigd. De meeste ondernemers ondernemen aan huis of zitten als pandeigenaar in een bedrijfsgebouw met een gemengde bestemming. De gehechtheid aan de wijk is hoog, vaak in combinatie met wonen. Lokale situatie en ambitie De gemeente Enschede kent sinds 2009 een aangepast beleid voor functiemenging, ter stimulering van de werkgelegenheid en leefbaarheid in de wijken. De regeling voor bedrijfsvoering aan huis is ook in Velve-Lindenhof deels verruimd. De gemeente heeft echter weinig zicht op huisvestingsvraagstukken van startende en bestaande ondernemers. Regievoering op het bereiken van stedelijke doelstellingen ontbreekt. Er vindt geen structureel overleg plaats met strategische stedelijke partners zoals de woningcorporaties, de Kamer van Koophandel, MKB Enschede, andere branche- en ondernemersorganisaties en onderwijsinstellingen. Van 2009 tot 2011 heeft een gemeentelijke ondernemerscoach in Velve-Lindenhof geprobeerd potentiële ondernemers te stimuleren. Door een grootschalige herstructurering van de wijk in dezelfde periode, zijn er echter teveel onduidelijkheden over haar rol en verantwoordelijkheden. De functie en de functionaris verdwijnen hierdoor weer. Na de zogeheten Miro-rellen die Velve-Lindenhof eind jaren negentig negatief op de kaart zetten, kampt de wijk langdurig met een slecht imago. De Task-force Velve-Lindenhof, geïnitieerd door de politie en uitgevoerd door de wijkagent hebben dit beeld weer bijgesteld. Aanpak Hoe en met welke partners en thema s is MKB-Nederland in Velve-Lindenhof aan de slag gegaan? Inventarisatie Programmamanager Arno van Dijk (Afb. 1) van MKB-Nederland start de pilot halverwege 2009 met een wijkverkenning. Hij legt contacten met ondernemers(verbanden), de gemeente Enschede, de woningcorporaties, Kamer van Koophandel Oost Nederland en andere relevante stakeholders. Eind 2009 formeert hij een werkgroep bestaand uit ondernemers, de gemeente Enschede en MKB-Nederland. Deze coalitie gaat aan de slag met het organiseren van ondernemersbijeenkomsten om gerichte input voor het plan van aanpak te verzamelen. Voor de analyse van het ondernemingsklimaat maakt de werkgroep gebruik van onderzoeken van de gemeente Enschede, de woningcorporaties, de Kamer van Koophandel, het Hoofdbedrijfschap Detailhandel, Saxion Hogeschool, Universiteit Twente en zorgverzekeraar Menzis. De onderzoeksdata worden nog aangevuld met verse output uit interviews met individuele ondernemers en de ondernemersbijeenkomsten. Agenda Van Dijk: Criminaliteit en onveiligheid scoren hoog op de hinderlijstjes van ondernemers in Velve-Lindenhof. Ook missen ze informatie, begeleiding en ondersteuning op het gebied van financiering, fondsen, subsidies en andere ondersteuningsmaatregelen. Lokale pilotdoelen - adviseren en ondersteunen ondernemers - verhogen organisatiegraad ondernemers - bevorderen lokaal/nieuw ondernemerschap in de zorg Pilotpartners en overige betrokken Aanvankelijk werkt MKB-Nederland vooral samen met de gemeente Enschede, de Kamer van Koophandel Oost Nederland en de ondernemers in de wijk. Nadat de acties en de (stimulerings)maatregelen zijn bepaald, sluiten zich meer partners aan of worden zijdelings betrokken. - gemeente Enschede - individuele ondernemers - woningcorporatie Woonplaats - woningcorporatie Domijn - Kamer van Koophandel Oost Nederland - MKB-Enschede - Hoofdbedrijfschap Detailhandel - Ondernemerskredietdesk 7 - Rabobank - ING Bank - Saxion Hogeschool - Universiteit Twente - zorgverzekeraar Menzis - Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland Afb informatiepunt voor ondersteuning bij het aanvragen van krediet: initiatief van het Ministerie van EZ, MKB-Nederland, VNO- NCW en de Nederlandse Vereniging van Banken 38 I Velve-Lindenhof Velve-Lindenhof I 39

4 Uitvoering en bijstellingen Van begin 2010 tot eind 2012 hebben de gemeente Enschede, woningcorporaties Domijn en Woonplaats en MKB-Nederland samen de volgende acties en (stimulerings)maatregelen uitgevoerd. Afb. 2 Organisatiegraad Van Dijk: We hebben de ondernemers in de wijk gestimuleerd zich in een formeel verband te organiseren. Ondernemend Velve-Lindenhof kan zich dan veel gestructureerder en constructiever als overlegpartner van de gemeente opstellen. En niet alleen wijkbreed de ondernemersbelangen behartigen, maar in voorkomende gevallen ook stadsbreed. Zo worden de wensen uit de wijk in een breder verband gewogen en stijgt de kans op een succesvolle lobby. Samenwerking Van Dijk: Het transformerende noaberschap stimuleert nieuw ondernemerschap in de wijk. In samenspraak met zorgverzekeraar Menzis werkt MKB-Nederland in een nieuwe maatwerkcoalitie aan het verlagen van de toetredingsdrempels en aan verbreding en innovatie van het zorgaanbod. De verwachting is dat rond kwetsbare buurtbewoners nieuwe vormen van wijkgerichte en wederkerige samenlevingsopbouw ontstaan, met de nieuwe senior als potentiële vrijwilliger. Ten Vergert: Zeer interessante gedachte! De zorg is momenteel een van de weinige sectoren die nog enige groei vertoont. Het leveren van zorg benaderen vanuit de gedachte van noaberschap is sympathiek en slim: dicht bij de mensen, niet bureaucratisch, kleinschalig en in deze regio ook heel vertrouwd. Van Dijk: We bieden ondernemers in Velve- Lindehof steun en informatie over financiële regelingen en stimuleringsmaatregelen via uitnodigingen en op ondernemersbijeenkomsten. Wensen en behoeften Ondernemers hebben vooral last van diefstal, vernieling en overlast. Daarnaast blijken onoverzichtelijke verkeerssituaties in de wijk gevaar op te leveren. Omdat er geen structureel overleg is, worden deze onderwerpen niet geadresseerd of collectief benaderd. Ondernemers maken niet of nauwelijks gebruik van stimuleringsinstrumenten zoals borgstellingen, groeifaciliteiten, subsidies en vouchers en geven tegelijkertijd aan behoefte te hebben aan informatie, begeleiding en ondersteuning rond op het gebied van financiën en ondersteuningsmaatregelen. Onbekendheid, onverschilligheid, eerdere negatieve ervaringen en kosten spelen hier een rol. Ondernemers geven aan genoeg te hebben van de stroeve communicatie door banken en subsidieverstrekkers. Ruimtegebrek is incidenteel een reden om te willen verhuizen. Een kleine meerderheid van de ondernemers wil zich wel in een bedrijfsverzamelgebouw vestigen vanwege herkenbaarheid, bereikbaarheid, oppervlakte en prijs. Zorg hebben voor elkaar Zorg hebben voor elkaar is een belangrijke indicator van de leefbaarheid in een wijk. Het Twentse noaberschap de vrucht van een lange geschiedenis waarin burgerschap en zorg hebben voor elkaar zijn samengekomen evolueert onder druk van de huidige macro-economische ontwikkelingen. De druk op informele zorgverleners neemt toe, de zorgbehoefte stijgt. Ton ten Vergert (Afb. 2), regiomanager Kamer van Koophandel Oost-Nederland: De verruiming van de gemeentelijke regels voor ondernemen aan huis heeft onmiskenbaar voor meer bedrijvigheid in de wijken gezorgd. Niet massaal, maar kleinschalig. Een ander onderwerp waar de lokale overheid ook over na zou mogen nadenken, is het inruilen van oude bedrijfslocaties voor woningbouw. Tegen Velve-Lindenhof aan ligt nu een nieuw woongebied dat is gesneuveld als kleinschalige bedrijfslocatie. Dat gebeurt te veel naar ons idee en is niet goed. De leefbaarheid in wijken heeft juist belang bij de aanwezigheid van ondernemerschap. Acties en maatregelen De inzet in Velve-Lindenhof concentreert zich op versterking van de organisatiegraad, de samenwerking en het ondernemingsklimaat. Hierdoor ontstaan nieuwe marktkansen. Waar ondernemersinitiatieven op dit vlak in de afgelopen jaren steeds kwetsbaar bleken vanwege de beperkte schaal én de hoge exploitatiekosten zorgt het huidige klimaat wellicht voor nieuwe kansen. De pilotpartners hebben ter stimulering hiervan de vraag en het aanbod van zorg tussen wijkbewoners onderzocht. Ondernemerschap in de zorg De kwaliteit van de zorg in Nederland is over het algemeen goed, maar het is soms ingewikkeld om de weg te vinden. Vier zorgpilots in Velve-Lindenhof economiseren de zorgvraag van bewoners, en waarderen en stimuleren het aanbod van ondernemers. Alle initiatieven gaan uit van instandhouding en verantwoorde uitbreiding van de bestaande vrijwillige ondersteuning. In de pilots clusteren zogeheten zorgadviseurs alle zorgvragen en stemmen af tussen vragers, aanbieders en andere betrokken partijen. De adviseurs beantwoorden ook vragen over zorg en huishoudelijke hulp via de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ), de Wmo en de Zorgverzekeringswet. Het beoogde resultaat van de vier pilots is dat wijkbewoners werkervaring opdoen in wijkservicediensten, persoonlijke zorg en huishoudelijke hulp en buurt- en burendiensten, en geleidelijk doorgroeien naar zelfstandig ondernemerschap. Senioren Senioren blijven steeds langer zelfstandig thuis wonen. De hoge leeftijd en afnemende gezondheid van deze bewoners stellen andere eisen aan hun woning en omgeving. Een combinatie van woon-zorgoplossingen, welzijnsconcepten en technologie kan daarbij behulpzaam zijn en levert marktkansen op. In samenwerking met de Universiteit Twente zijn domoticatoepassingen en nanotechnieken ontwikkeld ter ondersteuning van valpreventie, signalering bij incontinentie, ademhalingsmoeilijkheden en hartklachten, diabetesmetingen en verslavingscontrole. Klussen Veel jongeren met een lichte verstandelijke beperking doen graag een klusje voor een ander. Stagiaires van Saxion coördineren en begeleiden deze jongeren, als maat- schappelijke stage. Het mes snijdt aan twee kanten; de jongeren leren dat ze ondanks hun beperking wél iets kunnen, en de leefbaarheid en woonkwaliteit in de wijk gaan omhoog. Wijkgericht Wijkbewoners kunnen hun zelfredzaamheid vergroten door samen nieuwe vormen van wijkgerichte en wederkerige samenlevingsopbouw te ontwikkelen. Bijvoorbeeld de nieuwe senior is een waardevolle potentiële nieuwe vrijwilliger. Relevante vragen zijn welke onderlinge zorg al wordt verleend, welke zorgvragen er daarnaast nog zijn en wie hier in de wijk een rol in kan/wil spelen. Personeelskosten Veel ondernemersinitiatieven in de zorg zijn kwetsbaar vanwege de beperkte schaal én de personeelskosten in de exploitatie. Inzetten van mensen met een beperking als meewerkers, maakt financiële ondersteuning vanuit zorgbudgetten mogelijk. De meewerkers winnen hier ook bij, zij hebben een zinvolle dagbesteding/ leer-werkplek in een reguliere werkomgeving. 40 I Velve-Lindenhof Velve-Lindenhof I 41

5 De leefbaarheid in wijken heeft juist belang bij de aanwezigheid van ondernemerschap! Resultaten De lokale coalitie heeft al dan niet versterkt met aanvullende partners de volgende resultaten bereikt in Velve-Lindenhof. Organisatiegraad - Er is onder leiding van een initiatiefgroep van twaalf ondernemers een structureel ondernemersverband ontstaan met ultimo 2012 vijftig leden - De initiatiefgroep heeft de masterclass Voortrekkers (van MKB-Nederland) gevolgd en heeft inzicht gekregen waarom en hoe zij het initiatief van MKB-Nederland kan overnemen - Binnen het nieuwe netwerk zijn ondernemersbijeenkomsten georganiseerd over de volgende onderwerpen: Werkgeverschap, Hoe Voorkom Ik Een Faillissement?, Omgaan Met Bank(iers) En Andere Financiers, Fiscaliteiten, Samenwerking Bij Aanbestedingen, Stimulering Van Duurzaamheid en Sociale Media (totaal: 130 deelnemers). Het kennisniveau is hierdoor gestegen. Ook de bekendheid en het gebruik van voorzieningen en regelingen is groter geworden - Een ondernemersdelegatie heeft het Arnhemse Modekwartier bezocht om input te verzamelen rond het onderwerp Verbetering Wijkimago. Deze excursie heeft het besef vergroot dat een slecht imago te keren valt Samenwerking - Brainstormbijeenkomsten van MKB-Nederland met niet-natuurlijke partners zoals Menzis, de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland en de Universiteit Twente hebben vormen van nieuw ondernemerschap rond zorg in de wijk gestimuleerd. De universiteit heeft ruim dertig marktconcepten inhoudelijk beschreven. Deze zijn vervolgens besproken met zorgprofessionals, beleidsmakers, zorgverzekeraars en kandidaat-zorgondernemers uit de wijk. Met de geselecteerde concepten zijn de zorgadviseurs de wijk in gegaan en hebben vijfenzeventig huishoudens als vrijwillige deelnemers geworven - Eind november 2011 zijn de beste concepten in prestatieafspraken en protocollen vastgelegd en zijn vier pilots gestart met twee bestaande lokale ondernemers en twee startende nieuwe ondernemers. De pilots lopen twee jaar. Vijfenzeventig gezinnen nemen eraan deel. Het gaat om de volgende concepten:» zorg in natura (modern en uitgebreid noaberschap/buurtmantelzorg)» domoticatoepassingen (slimme techniek en signaleringsystemen)» nanometingen (experimentele gezondheidszorg)» gezamenlijke schoonmaak, onderhoud & beheer van de eigen woning, erf en tuin - De Universiteit Twente coördineert het gehele project. De pilots worden regelmatig tussentijds geëvalueerd en medio 2013 afgerond - De zorgondernemers verzorgen zelf met de deelnemende huishoudens een bescheiden publiciteitscampagne om wijkbewoners te informeren - Ondernemers in Velve-Lindenhof zijn beter bekend met het gemeentelijke aanbod aan financieringsvormen, fondsen, vouchers, aanbestedingen, stimuleringsmaatregelen, etc - De wijk is in het kader van een oriëntatie op het Keurmerk Veilig Ondernemen in samenwerking met het Hoofdbedrijfschap Detailhandel geschouwd - Drie ondernemers zijn gebruik gaan maken van de subsidieregeling Veiligheid Kleine Bedrijven - Het veiligheidsniveau in de wijk is verhoogd, door deelname aan bovengenoemde regeling 42 I Velve-Lindenhof

6 Hoe verder? Is er een structuur ontstaan waarin de behaalde resultaten kunnen worden geborgd en de werkzaamheden en samenwerkingsverbanden kunnen worden gecontinueerd? En wat zijn de ideale vervolgstappen in Velve-Lindenhof? Organisatiegraad De initiatiefgroep van twaalf ondernemers in Velve-Lindenhof heeft onderling een hechte band en voelt zich sterk verantwoordelijk voor verdere stappen op het gebied van samenwerking, met andere ondernemers in de wijk en met andere ondernemersverbanden in de stad. Bij het netwerk aangesloten ondernemers kunnen zich in 2013 individueel én als netwerk verder versterken. Ten Vergert: Ondernemersverenigingen organiseren zich in de regel rond een gemeenschappelijk issue waar alle leden belang bij hebben. Of ze nu in tweedehands auto s doen, een klussenbedrijf zijn of een kapsalon hebben. In het geval van Velve-Lindenhof is dat het ondernemingsklimaat in de wijk. Individuele ondernemers zonder zo n issue kunnen zich altijd via MKB-Nederland in netwerkverband organiseren. Samenwerking De Universiteit Twente neemt de projectcoördinatie op zich van het project Ondernemerschap in de zorg. Hiermee is de continuïteit gewaarborgd. Toekomstige inspanningen ter verbetering van het ondernemingsklimaat zijn vooral afhankelijk van de verdere acties van de hiervoor vermelde initiatiefgroep en individuele dan wel collectieve ondersteuning door organisaties richting ondernemers. Daarnaast zal het project Ondernemerschap in de zorg de nodige impact hebben op het lokale ondernemingsklimaat. Wielwijk en Crabbehof Dordrecht /// Velve-Lindenhof 44 I Velve-Lindenhof

7 Aanpak Afb. 3 Wielwijk en Crabbehof Wielwijk en Crabbehof zijn twee naoorlogse wijken in het westen van Dordrecht. Er staan veel goedkope portiekwoningen waarin veelal grote gezinnen wonen. Ruim een derde van de bewoners is van buitenlandse afkomst. In beide wijken is de afgelopen jaren veel veranderd. Het aantal werklozen is gedaald, de sociale samenhang neemt toe en bewoners voelen zich veiliger. In Wielwijk loopt een grootschalige herstructurering die de spreiding van inkomensgroepen in de wijk moet bevorderen. Er is een nieuw winkelcentrum gebouwd aan het Admiraalsplein dat het icoon van het nieuwe Wielwijk geworden. In Crabbehof ligt het accent op een sociaal programma om de wijk schoon, heel en veilig te maken. Fysieke ingrepen zullen hier in een later stadium plaatsvinden om aan te kunnen sluiten op de herstructureringen van Oud en Nieuw Krispijn en Wielwijk. Ondanks deze positieve resultaten liggen er nog genoeg nieuwe uitdagingen in de wijken. De gemeente Dordrecht, de woningcorporaties Woonbron en Trivire, bewoners, ondernemers en tal van andere partners willen de komende jaren samen aan leefbare, veilige en groene wijken blijven bouwen, waar het prettig wonen en verblijven is. Lokale situatie en ambitie In 2007 constateert de gemeente Dordrecht dat Wielwijk, Crabbehof, Nieuw- en Oud-Krispijn samen ook wel Dordt-West genoemd kraamkamers voor ondernemerschap zijn. Terwijl de leefbaarheid in het gebied onder druk staat, is er wel bedrijvigheid aanwezig. Uit cijfers van de Kamer van Koophandel blijkt dat zich er relatief meer nieuwe ondernemers vestigen dan in alle andere wijken van Dordrecht. De ondernemers zijn echter niet goed zichtbaar en de groei is niet duurzaam: ruim zestig procent blijkt binnen vijf jaar weer te stoppen. De gemeente stimuleert vanaf dat moment de wijkeconomie in Dordt-West, vooral door meer aandacht te besteden aan de wijken als vestigingsplaats. De aanpak moet ook de organisatiegraad van de ondernemers verhogen, de veiligheid vergroten en de leefbaarheid in de wijken verbeteren. In het plan ondersteunen de gemeente en diverse partners vooral starters via de Kansenflat 8 en het project Dordtse Diamanten. Ook worden er winkelkstraatmanagers aangesteld in bestaande winkelcentra en besluiten de partijen gezamenlijk tot een renovatie en nieuwbouw van het winkelcentrum Admiraalsplein. 8. De Kansenflat is een voormalig appartementencomplex in de wijk Wielwijk waar woningcorporatie Woonbron in 2008 voor drie jaar kleinschalige bedrijf- en werkruimte beschikbaar stelt aan creatieve ondernemers om hun ondernemingen en talenten verder uit te werken en te ontwikkelen (bron: Hoe en met welke partners en thema s is MKB-Nederland in Wielwijk en Crabbehof aan de slag gegaan? Inventarisatie Programmamanager Daniëlle van Drongelen (Afb. 3) van MKB-Nederland gaat medio 2009 van start. Ze spreekt af met de gemeente Dordrecht zich primair op Wielwijk en Crabbehof te richten, maar waar (praktisch) mogelijk acties en maatregelen in geheel Dordt- West toe te passen. In 2009 voert ze oriënterende gesprekken met individuele ondernemers, winkeliers- en ondernemersverenigingen, de gemeente Dordrecht, Kamer van Koophandel Rotterdam en woningcorporaties Trivire Woonbron, en brengt de voornaamste vraagstukken in beeld. Ze creëert draagvlak voor een verdergaande aanpak van de wijkeconomie en stelt een plan op hoofdlijnen op. In 2010 scherpt ze dit aan met behulp van een enquête en diepte-interviews met individuele ondernemers en de ondernemerscollectieven op wijk- en stedelijk niveau. Ze benut hiervoor ook bestaande data, zoals het handelsregister van de Kamer van Koophandel, relevante rapporten en evaluatiedocumenten. De concrete invulling van de acties en maatregelen komt in samenspraak met alle betrokkenen tot stand. Vooral ondernemers en/of ondernemerscollectieven worden volop betrokken. Twee maatregelen (zie Lokale pilotdoelen) blijken in de loop van de pilot niet haalbaar als gevolg van nieuwe inzichten en nieuwe ontwikkelingen in de wijken. Voldoende en passende huisvesting realiseren wordt geschrapt. Op dat moment zijn de plannen voor een tweede Kansenflat nog niet ver genoeg gevorderd. Ook versterken van de koppeling tussen bedrijfsleven en onderwijs vervalt. Er is vanwege eerdere negatieve ervaringen geen draagvlak bij de winkeliersverenigingen voor samenwerking met het roc. Halverwege 2010 focust MKB-Nederland op verzoek van de gemeente Dordrecht op Crabbehof. De gemeente en de woningcorporaties stellen op dat moment de wijkvisie vast. Wijkeconomie wordt een belangrijk onderdeel van de nieuwe visie. De gemeente, Trivire en Woonbron vragen MKB-Nederland trekker te worden van een werkgroep die moet onderzoeken hoe winkelcentrum Crabbehof (de voornaamste economische voorziening in de wijk) toekomstbestendig kan worden gemaakt. Agenda Van Drongelen: De problematiek is divers in beide wijken. De lage organisatiegraad van ondernemers is een belangrijk knelpunt. De behoefte aan samenwerking en netwerkvorming met andere ondernemers is hoog, maar meer dan de helft is geen lid van een winkeliers- of ondernemersvereniging. Daarnaast krijgen veel vestigingsfactoren een onvoldoende. We concentreren ons uiteindelijk vooral op Crabbehof. Lokale pilotdoelen - versterken van het ondernemerschap in de wijk door:» goede netwerkfaciliteiten aanbieden» samenwerking tussen ondernemers en met andere partijen bevorderen» voldoende en passende bedrijfshuisvesting realiseren - versterken van de koppeling tussen bedrijfsleven en onderwijs - versterken van de winkeliersvereniging Crabbehof - ontwikkelen van een toekomstige visie op winkelcentrum Crabbehof - inventariseren wensen en behoeften zzp ers en initiërend van concrete vervolgacties om de zichtbaarheid en netwerkvorming van zzp ers te vergroten Pilotpartners en overige betrokken - gemeente Dordrecht - winkeliersvereniging Crabbehof - Dordtse Ondernemersvereniging (DOV) - woningcorporatie Trivire - woningcorporatie Woonbron - ABN AMRO MeesPierson - MPC Capital (vastgoedfondsmanager) - Kamer van Koophandel Rotterdam - Hoofdbedrijfschap Detailhandel - Stichting Ondernemersklankbord - Da Vinci College (roc) - CBW-Mitex (brancheorganisatie) 46 I Wielwijk en Crabbehof Wielwijk en Crabbehof I 47

8 Iedereen wordt beter van een krachtig kloppend hart in de wijk. Uitvoering en bijstellingen Van medio 2009 tot eind 2012 hebben de gemeente Dordrecht, Kamer van Koophandel Rotterdam, ABN AMRO MeesPierson, het Da Vinci College, woningcorporaties Trivire en Woonbron, individuele ondernemers, ondernemersverbanden in de wijken en MKB-Nederland samen de volgende acties en (stimulerings)maatregelen uitgevoerd. Wensen en behoeften In mei 2010 houden MKB-Nederland en het Da Vinci College samen een uitgebreide enquête naar het ondernemingsklimaat in beide wijken. De lage organisatiegraad blijkt een groot knelpunt. Zo n zevenenzeventig procent van de respondenten geeft aan behoefte te hebben aan netwerkwerkvorming en samenwerking met collega-ondernemers, en met stakeholders zoals de gemeente. Desondanks is de helft van de ondernemers geen lid van een ondernemersvereniging of brancheorganisatie. Bij zzp ers is dit aantal nog hoger. Vestigingsfactoren zoals huisvesting en het wijkimago krijgen in beide wijken een onvoldoende. Er is een gebrek aan passende bedrijfsruimte en het aanbod is door de vele aanbieders ook niet inzichtelijk. Het parkeerbeleid rond het winkelcentrum Admiraalsplein in Wielwijk scoort slecht. De winkeliers in Crabbehof hebben veel behoefte aan een nieuwe toekomstvisie op het centrum. Ze worstelen met problemen rond branchering, onderlinge sfeer en samenwerking en de kwaliteit van individuele ondernemers. Acties en maatregelen De inzet in Wielwijk en Crabbehof concentreert zich op versterking van de organisatiegraad, de samenwerking en het ondernemingsklimaat, en verdere professionalisering van de wijkeconomie. Organisatiegraad Van Drongelen: We zijn de winkeliersvereniging Crabbehof op meerdere vlakken gaan ondersteunen. Het bestuur is doorlopend geadviseerd en ondersteund bij bestuurszaken en relevante ondernemersthema s. De zzp ers zijn ondersteund door binnen Dordrecht specifieke aandacht op deze groep ondernemers te richten. Dit is gebeurd door het project Zzp er in beeld, een samenwerking van de Kamer van Koophandel Rotterdam, de gemeente Dordrecht, DOV en MKB-Nederland. De zzp ers zijn naar hun wensen en behoeften gevraagd. De gezamenlijke partners hebben vervolgens expertise en verbinding op het gebied van specifieke thema s aangeboden. Samenwerking Van Drongelen: Winkeliers hebben via de Stichting Ondernemersklankbord coaching en begeleiding aangeboden gekregen, bij innovaties en/of verbeteringen in hun bedrijfsresultaat. We adviseren en begeleiden de werkgroep Winkelcentrum Crabbehof bij de ontwikkeling van een gezamenlijke toekomstvisie, en we hebben een adviescommissie branchering in het leven geroepen. Hierbij hebben we partners uit het netwerk van MKB-Nederland, zoals het Hoofdbedrijfsschap Detailhandel en brancheorganisatie CBW-Mitex betrokken voor specifieke kennis en expertise. Professionalisering wijkeconomie Van Drongelen: We hebben de behoeften en wensen van zzp ers in Dordrecht onderzocht en in concrete vervolgacties vertaald. Samen met de partners in de werkgroep, Kamer van Koophandel Rotterdam, gemeente Dordrecht en DOV hebben we besloten dit project op stedelijk niveau te organiseren nadat we consateerden dat in de gehele gemeente behoefte was aan zichtbaarheid op deze doelgroep. De schaal van de wijk zou te beperkt zijn. Er zijn nu drie taskforces van en door zzp ers aan de slag met de onderwerpen samenwerking, sociale media en producten/voorzieningen. Ook zijn we wijkprofessionals van Nieuw-Krispijn, Wielwijk en Crabbehof gaan voorlichten over wijkeconomie, ondernemerschap en persoonsgerichte en ondersteunende maatregelen. Deze professionals zijn de degene die als eerste contact hebben met wijkbewoners en vaak ook bij de mensen thuiskomen. Het is belangrijk dat zij ook kennis hebben van begrippen als wijkeconomie en ondernemerschap. Op deze manier kunnen zij beter signaleren maar ook doorverwijzen naar de juiste instanties bij vragen op het gebied van bijvoorbeeld het starten of beëindigen van een bedrijf. Van Drongelen: Het onderwerp Retail 2020 is bij de werkgroep Winkelcentrum Crabbehof onder de aandacht gebracht. Verder hebben we alle relevante partijen in winkelcentrum Crabbehof bijeengebracht rond de thema s veiligheid en winkelcriminaliteit, en bij hen het Keurmerk Veilig Ondernemen, de subsidieregeling Veiligheid Kleine Bedrijven, overvaltrainingen, sms-alert en collectief winkelverbod geïntroduceerd. De gemeente is geadviseerd bij een onderzoek naar een ondernemershuis dat niet haalbaar en wenselijk leek te zijn. Tot slot hebben we gewerkt aan zichtbaarder maken van de zzp ers in de wijken. Zzp er in beeld Zzp ers in Wielwijk en Crabbehof werken nauwelijks samen, ontdekt MKB-Nederland tijdens de pilot, maar hebben wel zeer veel behoefte aan netwerkcontacten. Het project Zzp er in beeld moet hier verandering in brengen. Het wordt stadsbreed uitgevoerd naar voorbeeld van een eerder succesvol project van de Kamer van Koophandel Rotterdam. De gemeente Dordrecht, de Kamer van Koophandel Rotterdam, de Dordtse Ondernemersvereniging en MKB-Nederland werken er succesvol in samen. Onder andere dankzij enkele goedbezochte bijeenkomsten, ontstaan er steeds meer verbindingen tussen het Dordtse bedrijfsleven en zzp ers. 48 I Wielwijk en Crabbehof Wielwijk en Crabbehof I 49

9 Resultaten Afb. 4 De lokale coalitie heeft al dan niet versterkt met aanvullende partners de volgende resultaten bereikt in Wielwijk en Crabbehof. Organisatiegraad - Zzp ers in beeld heeft zzp ers in heel Dordrecht zichtbaarder gemaakt en toegang geboden tot nieuwe netwerken zoals de Dordtse Ondernemersvereniging - Het bestuur van de winkeliersvereniging Crabbehof is versterkt met advies over uiteenlopende thema s Samenwerking - MPC Capital maakt als fondsmanager namens de eigenaar van het winkelcentrum samen met de wethouder Wijken en de bestuurders van woningcorporaties Trivire en Woonbron deel uit van de (strategische) stuurgroep Dordt-West - De werkgroep Winkelcentrum Crabbehof is verder uitgebreid met de Protestantse Zorggroep Crabbehof, Holland Immo Groep en een vertegenwoordiger van winkelformule Action. Alle relevante activiteiten in Crabbehof worden structureel in dit overleg afgestemd - De gemeente Dordrecht, winkeliersvereniging Crabbehof en vastgoedbeheerder CBRE zijn, op herhaaldelijk aandringen van MKB-Nederland, bezig een brancheringsadviescommissie vorm te geven die zich richt op de functionele invulling van het winkelcentrum, rekening houdend met retailtrends en investeringsplannen - Zzp ers hebben veel animo om kennis met elkaar te delen, samen te werken en positief kritisch te zijn naar elkaar - Dordtse zzp ers en de Dordtse Ondernemersvereniging hebben regelmatig contact. De vereniging staat open voor samenwerking en is van plan zzp ers uit te nodigen voor een volgende bijeenkomst - Er is een workshop Wijkeconomie georganiseerd om ondernemers te laten participeren in een nieuw uitvoeringsprogramma van de gemeente en de woningcorporaties voor Crabbehof Eric Bakker (Afb. 4), extern adviseur van MPC Capital en uit dien hoofde betrokken bij de stuurgroep: Als vertegenwoordiger van de eigenaar bekijken wij de geplande revitalisering van winkelcentrum Crabbehof niet alleen vanuit het eigen perspectief maar ook in het perspectief van de bredere ontwikkelingen in de wijk. Daarom is het bestaan van een stuurgroep belangrijk. De samenwerking in de stuurgroep bevalt tot op heden goed. Dit soort projecten staat of valt bij het vinden van gemeenschappelijke noemers. Natuurlijk heeft iedere partij daarbij een specifiek eigen belang, maar er zijn ontegenzeggelijk ook gezamenlijke belangen. Uiteindelijk wordt iedereen beter van een krachtig kloppend hart in de wijk. Professonalisering wijkeconomie - De gemeente Dordrecht heeft de wijkeconomie in Dordt-West en het voorzieningenniveau in de wijk Crabbehof in de komende beleidsperiode tot speerpunt benoemd - Voor Crabbehof en Wielwijk is (mede dankzij het platform wijkeconomie) een concreet sociaal-economisch programma ontwikkeld - De werkgroep Winkelcentrum Crabbehof (gemeente Dordrecht, winkeliersvereniging Crabbehof, ABN AMRO MeesPierson en MKB-Nederland) heeft een gezamenlijke en bestuurlijk gedragen toekomstvisie en een stedenbouwkundig plan opgeleverd. De gemeente Dordrecht heeft 0,7 miljoen euro gereserveerd voor de ontwikkeling van het winkelcentrum en de uitwerking van het stedenbouwkundig plan - De gemeente Dordrecht onderzoekt in hoeverre de huidige zzp-marktplaats op haar website kan worden verbeterd en hoe er intern meer aandacht voor zzp ers, en zzpvriendelijk aanbesteden kan komen Bakker: Ondanks dat verschillende partijen al met elkaar in gesprek waren, heeft MKB-Nederland toen ze aanhaakte in het proces zeker toegevoegde waarde gehad. - De winkeliersvereniging Crabbehof, de gemeente Dordrecht, de politie Dordrecht en het Hoofdbedrijfschap Detailhandel hebben een werkgroep Keurmerk Veilig Ondernemen gevormd - Slechts één ondernemer heeft gebruik gemaakt van de coachings- en begeleidingsmogelijkheden van Stichting Ondernemersklankbord (verbeteren bedrijfsresultaten door groei, innovatie of aanpassing van bedrijfsprocessen). Ondanks diens positieve beoordeling hebben MKB-Nederland en het verenigingsbestuur afgesproken het aanbod niet te continueren. De gezamenlijke conclusie is dat begeleiding pas succesvol is als ondernemers niet alleen hun behoefte maar ook hun eigen vraagstelling kunnen formuleren - Zzp ers en lokale partners hebben drie taskforces opgericht waarin specifieke zzp-wensen op het gebied van huisvesting, samenwerking, sociale media en informatievoorziening, worden uitgewerkt. Concreet zijn door en voor lokale zzp ers bijvoorbeeld een workshop Sociale media georganiseerd en een intervisiegroep opgezet Trends - De werkgroep Winkelcentrum Crabbehof heeft na een presentatie door brancheorganisatie CBW-Mitex over Retail 2020 (ontwikkelingen, effecten en lokale kansen) besloten zich op te splitsen. De ene groep gaat zich richten op de toekomstige fysieke opgave van het winkelcentrum, de andere zal zich buigen over de economische opgave - Het bestuur van de winkeliersvereniging gaat een extern adviseur op het gebied van nieuwe retailontwikkelingen raadplegen 50 I Wielwijk en Crabbehof Wielwijk en Crabbehof I 51

10 Hoe verder? Is er een structuur ontstaan waarin de behaalde resultaten kunnen worden geborgd en de werkzaamheden en samenwerkingsverbanden kunnen worden gecontinueerd? En wat zijn de ideale vervolgstappen in (Wielwijk en) Crabbehof? Samenwerking De werkgroep Winkelcentrum Crabbehof heeft de eerste belangrijke stappen gezet op weg naar een aantrekkelijk en toekomstbestendig winkelcentrum. Om de gezamenlijke ambitie waar te maken zijn nu ook financiële middelen nodig. Het stedenbouwkundig plan wordt in de eerste maanden van 2013 doorgerekend. Daarna staat het investeringsbesluit van de partners op de agenda. Rond dit besluit spelen enkele aandachtspunten zoals de mogelijke komst van een landelijke winkelformule in het centrum, de (financiële) positie 9 van de winkeliersvereniging en de betrokkenheid van winkeliers bij de geplande vernieuwingen in het centrum en bij vernieuwingen in algemene zin in de retailsector. Voor dit laatste geldt dat het belangrijk is welke ontwikkelingen winkeliers voor zichzelf zien en hoe zij er individueel en gezamenlijk invulling aan willen geven. De antwoorden spelen een grote rol in de toekomstbestendigheid van het winkelcentrum. De werkgroep Winkelcentrum Crabbehof moet begin 2013 de strategie en de koers voor de komende jaren bepalen om alle partners aan boord te krijgen en te houden, en de juiste onderwerpen bij de kop te pakken. Vertrouwen en draagvlak bij winkeliers zijn essentieel en vragen de nodige inspanningen. De brancheringcommissie en het Keurmerk Veilig Ondernemen kunnen hier een rol in spelen. Beide kunnen op korte termijn resultaten laten zien en ondernemers overtuigen van de samenwerking en inzet van partijen. Bakker: De planvorming is inmiddels redelijk ver gevorderd. Allerlei partijen hebben hun daarbij hun inbreng gehad. De gemeentelijke structuurvisie is uitgewerkt in een stedenbouwkundig plan waarin we nu onze voorkeurscenario s moeten gaan bepalen en uitwerken. Op grond daarvan kan er een financieel plan gemaakt worden en kunnen partijen de gemeente, woningcorporaties, de eigenaren van het zakelijk vastgoed gaan rekenen. Die rekensom zal overigens nog niet eenvoudig zijn. Professionalisering wijkeconomie De zzp-taskforces die in augustus 2012 zijn gestart, worden nog enkele maanden begeleid en gefaciliteerd door de gemeente Dordrecht, de Dordtse Ondernemersvereniging, de Kamer van Koophandel Rotterdam en MKB-Nederland. Dit betekent niet dat de zzp ers en/of de initiatiefnemers daarna geen contact meer hebben of samenwerken. Alle partners bekijken ondertussen hoe de verbinding met bedrijfsleven in Dordrecht verder invulling kan krijgen. Men denkt momenteel aan uitnodigen van zzp ers op reeds bestaande bijeenkomsten en overleggen. Overige aandachtspunten zijn marktpartijen die zzp ers (en de taskforces) als potentiële nieuwe klanten zien. Sommige bedrijven zijn zeer dominant en beïnvloeden de processen en samenwerking daardoor erg sterk. Een tweede punt is de vraag of en zo ja in welke beleidsagenda s (meer) specifieke aandacht voor zzp ers moet komen. Zuilen-Oost en Ondiep Utrecht /// Wielwijk en Crabbehof 9. Een bedrijfspand in eigendom van de winkeliersvereniging verliest per 2017 de benodigde opstalvergunning. Hiermee staat de financiële positie van de winkeliersvereniging ter discussie. 52 I Wielwijk en Crabbehof

11 Zuilen-Oost en Ondiep Aanpak Hoe en met welke partners en thema s is MKB-Nederland in Zuilen-Oost en Ondiep aan de slag gegaan? Afb I Zuilen-Oost en Ondiep Zuilen-Oost en Ondiep zijn twee subwijken van de Utrechtse wijk Noordwest. De bevolkingssamenstelling is gemêleerd: er wonen studenten, werkende jongeren, gezinnen en ouderen. De meeste woningen dateren uit het begin van de twintigste eeuw. Omvangrijke herstructureringen brengen hier de laatste jaren verandering in, met als bijkomend gevolg dat veel oorspronkelijke bewoners (moeten) vertrekken. De drukke Amsterdamsestraatweg is een belangrijke as en doorgangsweg naar het stadscentrum. De bedrijvigheid in Zuilen- Oost en Ondiep is groot en varieert van detailhandel en horeca, tot zzp ers in de zakelijke dienstverlening, kunst en de bouw. In totaal zijn er zo n twaalfhonderd ondernemers en ondernemingen in de subwijken gevestigd. Circa achthonderd daarvan zijn zzp er. Op en rond de Amsterdamsestraatweg, de Punt en het winkelcentrum Rokade bevinden zich vierhonderd winkels en horecagelegenheden die voor hun omzet voor de helft afhankelijk zijn van wijkbewoners. Lokale situatie en ambitie De gemeente Utrecht vindt gezonde wijken en gezonde bedrijven belangrijk voor een florerende Utrechtse economie en werkgelegenheid. Professioneel ondernemerschap zorgt in haar visie voor afwisselende, levendige en vitale wijken. Utrecht stimuleert dit door het stedelijke Programma Wijkeconomie en Kleinschalig Ondernemerschap. Het programma richt zich op vakmanschap, vestigingsklimaat en verbondenheid. Zuilen-Oost en Ondiep krijgen al langer extra aandacht van de gemeente, vanwege criminaliteitsproblemen, illegale activiteiten en jongerenoverlast. Niet gewenste bedrijvigheid wordt geweerd in de subwijken en er zijn meerdere winkelstraatmanagers actief. Voor de Amsterdamsestraatweg is een brancheplan ontwikkeld om tot een gevarieerder en breder winkelaanbod te komen. De gemeente en woningcorporatie Mitros kopen hiertoe samen gericht strategische panden aan. Inventarisatie Programmamanager Moheb Alecozy (Afb. 5) van MKB-Nederland leidt de pilot sinds januari Net als zijn voorganger sluit hij aan bij de al bestaande samenwerkingsverbanden en neemt de lokale situatie en behoeften van ondernemers als uitgangspunt voor zijn bijdragen. Bij de start van de pilot halverwege 2009, zijn de wijk en de samenwerkende partijen (ondernemers, ondernemersverbanden, gemeente Utrecht, woningcorporatie Mitros, Kamer van Koophandel Midden-Nederland en overige relevante stakeholders) al in kaart gebracht, is het ondernemingsklimaat geanalyseerd en is een globaal plan van aanpak opgesteld. De hierin voorgestelde (stimulerings)maatregelen zijn in 2010 verder ingevuld met behulp van enquêtes en diepte-interviews met individuele ondernemers. Alecozy neemt de lopende contacten en afspraken met alle stakeholders over en gaat aan de slag. Agenda De gemeente Utrecht zet sinds een aantal jaren winkelstraatmanagement in ter ondersteuning van ondernemers aan de Amsterdamsestraatweg, de Punt en het winkelcentrum Rokade. In overleg met de lokale samenwerkingspartners richt MKB-Nederland haar aandacht in de pilot na enige tijd nadrukkelijker op de zzp ers en etnische ondernemers in het gebied. Deze ondernemers spelen een steeds belangrijkere rol in de Nederlandse economie. Ze dragen niet alleen bij aan de economische groei van steden en wijken, maar ook aan de flexibilisering van de arbeidsmarkt. Verder zorgen ze, naast traditionele ondernemers, ook voor een beter voorzieningenniveau en meer bedrijvigheid in wijken. Daarnaast maken ze zelf ook gebruik van de voorzieningen in de wijk. Het accent van de pilot komt te liggen op het verhogen van de organisatie- en participatiegraad van deze ondernemers, het vergroten van hun zichtbaarheid in de wijk en het versterken van hun rol in de wijkeconomie. Lokale pilotdoelen - verhogen organisatiegraad ondernemers - verhogen participatiegraad/betrokkenheid zzp ers bij de wijk - adviseren gemeente over versterken van ondernemerschap - verhogen betrokkenheid etnische ondernemers - verbeteren zichtbaarheid thuiswerkende ondernemers/zzp ers - bevorderen netwerkvorming ondernemers - verbeteren onderlinge samenwerking ondernemers - verbeteren samenwerking ondernemers, gemeente, overige organisaties - versterken kleinschalig ondernemerschap - attenderen ondernemers op relevante ontwikkelingen en diensten derden Pilotpartners en overige betrokken - gemeente Utrecht - woningcorporatie Mitros - Kamer van Koophandel Midden-Nederland - Solostart (zzp-netwerk in de Utrechtse wijk Noordwest) - Ugiad (Turkse ondernemersvereniging) - Ammam (Marokkaanse ondernemersvereniging) Zuilen-Oost en Ondiep I 55

12 Etnisch ondernemerschap Het aantal etnische ondernemers groeit al jaren hard, en wordt nauwelijks beïnvloed door de economische crisis. Etnisch ondernemerschap biedt grote kansen voor steden en wijken. Etnische ondernemers zijn van belang voor een vitale stedelijke economie en samenleving. Ze introduceren vaak nieuwe ideeën, producten en diensten, en dragen bij aan de emancipatie en integratie van etnische minderheden, aan het verbeteren van de leefbaarheid in wijken en buurten en aan de lokale economische diversiteit. Afb. 6 Uitvoering en bijstellingen Van medio 2009 tot eind 2012 hebben de gemeente Utrecht, woningcorporatie Mitros, Kamer van Koophandel Midden-Nederland, ondernemers (organisaties) en MKB-Nederland samenwerking de volgende acties en (stimulerings) maatregelen uitgevoerd. Wensen en behoeften De wijkverkenning, enquêtes en interviews maken duidelijk dat het ondernemerschap in Zuilen-Oost en Ondiep op een aantal punten versterking kan gebruiken. Zo zijn de aanwezige ondernemersfaciliteiten in Utrecht lang niet bij alle ondernemers in de wijk bekend. Vooral etnische ondernemers kunnen de juiste organisaties en personen vaak niet vinden. Meer bekendheid en gebruik van deze faciliteiten kan bijdragen aan de professionalisering van de ondernemers en komt het ondernemerschap ten goede. Thuiswerkende zzp ers blijken onvoldoende zichtbaar in de wijk. Ook is er weinig interactie tussen ondernemers. Hierdoor kennen veel ondernemers uit de wijk elkaar niet en maken ze geen gebruik van elkaars diensten en producten. Marion Renes (Afb. 6), voorzitter zzp-netwerk Solostart: Sinds onze oprichting vijf jaar geleden, zijn er alleen al in Noordwest heel veel zzp ers bijgekomen én gestrand. Dit beeld zie je in heel Nederland. We zijn een hard groeiende ondernemersgroep maar lang niet iedereen staat na een paar jaar nog steeds achter zijn of haar keus. Ondernemen is nu eenmaal écht iets anders dan goed zijn in je vak of beroep. En sommige zzp ers vinden alleen na een tijdje wel erg alleen. Dit zijn wat ons betreft allemaal redenen om óók als collectief op te trekken. Het verstevigt onze gezamenlijke positie, bijvoorbeeld richting de gemeente rond wijkeconomiebeleid. We worden er meer zichtbaar door. En het stelt ons in staat kennis, ideeën en relaties te delen. Acties en maatregelen De inzet in Zuilen-Oost en Ondiep concentreert zich op versterking van de organisatiegraad, de samenwerking en het ondernemingsklimaat. Organisatiegraad Alecozy: We hebben zzp ers gestimuleerd zich aan te sluiten bij het bestaande zzp-netwerk Solostart. Bijkomend voordeel van een lidmaatschap is dat bedrijfsgegevens op het digitale platform van Solostart worden vermeld. Hierdoor zijn zzp ers voor klanten en voor elkaar veel beter vindbaar. Samenwerking Alecozy: Voor etnische ondernemers zijn zogeheten rondetafelgesprekken georganiseerd met organisaties als de Belastingdienst, de Kamer van Koophandel, de gemeente Utrecht en het UWV. Ook hebben we etnische ondernemers geattendeerd op voor hen relevante voorzieningen zoals Wijk in Bedrijf. We hebben Solostart ondersteund en geadviseerd rond de gemeentelijke ondersteuning voor het zzp-netwerk. We hebben verschillende wijkbijeenkomsten voor ondernemers georganiseerd om onderling contact en netwerkvorming te bevorderen. Op die bijeenkomsten zijn ondernemersthema s uitgediept en handige producten, zoals uitgaven van MKB-Nederland over online ondernemen en financiering, uitgedeeld. Mehmet Ali Karadavut, (Afb. 7) voorzitter Turkse ondernemersvereniging Ugiad: Bijna alle Turkse ondernemers zijn op een dag gewoon begonnen met hun zaak. Léren ondernemen en omgaan met alle aspecten Afb. 7 Etnische ondernemers spelen ook een rol in het bevorderen van goede handelsrelaties met het land van herkomst. Goed contact en netwerkvorming tussen autochtone en etnische ondernemers kan de export en buitenlandse handel van deze laatsten bevorderen. Dit geldt vooral voor ondernemers van Chinese en Turkse origine. Etnische ondernemers in Nederland hebben gezamenlijk meer dan medewerkers in dienst waardoor ze vooral in de grote steden voor veel werkgelegenheid zorgen. Uitdagingen Etnische ondernemers hebben specifieke uitdagingen die succesvol ondernemen in de van de bedrijfsvoering fiscaal, administratief, arbeidsrechtelijk, financieel, wet- en regelgeving, enzovoort dat komt voor de meesten pas daarna. En zo is er wel meer. Turkse ondernemers voelen zich bijvoorbeeld niet verantwoordelijk voor hun boekhouding als ze deze hebben uitbesteed. De boekhouder is dan verantwoordelijk. Ondernemers kunnen hierdoor ontzettend in de problemen komen. Als Ugiad kunnen wij vaak een rol spelen bij het oplossen daarvan, maar het is natuurlijk beter om ze te voorkomen. Kennis is héél belangrijk. Wie de weg weet, de mensen kent en de regels snapt, wordt vanzelf veel positiever. En ondernemender. Ik ken veel ondernemers bij wie het zelfvertrouwen enorm is gegroeid door die round tables. Alecozy: We hebben de ondernemers en hun wensen en behoeften in beeld gebracht om hun samenwerkingsmogelijkheden onderling en met andere partijen te vergroten. Bijkomend effect is ook dat ondernemers hierdoor eerder invloed kunnen uitoefenen op het gemeentelijke beleid. weg kunnen staan. Vooral de eerste generatie etnische ondernemers kampt met zaken als een lage organisatiegraad, wantrouwen jegens de overheid en onvoldoende kennis van wet- en regelgeving. Onder autochtone ondernemers komen deze problemen ook wel voor, maar in veel mindere mate. Etnische ondernemers van de eerste generatie hebben hun eigen manier van ondernemen uit hun land van herkomst meegebracht. In veel van die landen zijn collectieve belangenbehartiging via een belangenorganisatie, en stimuleringsmaatregelen van de overheid onbekende begrippen. 56 I Zuilen-Oost en Ondiep Zuilen-Oost en Ondiep I 57

13 Wie de weg weet, de mensen kent en de regels snapt, wordt vanzelf veel positiever en ondernemender. Resultaten De lokale coalitie heeft al dan niet versterkt met aanvullende partners de volgende resultaten bereikt in Zuilen-Oost en Ondiep. Organisatiegraad - De organisatiegraad van zzp ers is verhoogd. Solostart heeft nieuwe leden ingeschreven - De participatie graad van etnische ondernemers is versterkt - De kennis van etnische ondernemers over stedelijke en wijkvoorzieningen, regelgeving en organisaties voor ondernemers, is vergroot. Ze zijn beter doordrongen van het belang van goede onderlinge samenwerking, collectieve activiteiten, netwerken en het onderhouden van relaties met de gemeente en instanties zoals het UWV en de Belastingdienst - Ugiad en Ammam hebben concrete afspraken met de Belastingdienst gemaakt over nauwere samenwerking. De Belastingdienst kan zijn producten en diensten hierdoor onder de aandacht brengen van een grote normaliter moeilijk bereikbare groep ondernemers Samenwerking - De kennis en het netwerk van etnische ondernemers en zzp ers, en hun toegang tot voorzieningen en instanties als de Belastingdienst en de Kamer van Koophandel zijn vergroot - Binnen beide groepen ondernemers is sprake van meer onderling contact en meer ideeënuitwisseling. Tússen de groepen vindt nog weinig contact en uitwisseling plaats - De voorheen onzichtbare achthonderd zzp ers in Zuilen-Oost en Ondiep zijn duidelijk in beeld gekomen bij alle partners in pilot. Door deze ondernemers en hun potentie inzichtelijk te maken, zijn de gemeente en de woningcorporatie meer bereid om mee te werken met stimuleringsmaatregelen - De eerste voordeurplaquettes zijn uitgereikt aan zzp ers. De bordjes maken niet alleen zichtbaar wie er achter de deur gevestigd is, ze kunnen ook andere potentiële zzp ers stimuleren. Daarnaast komt aanwezig en zichtbaar ondernemerschap het imago van de wijk ten goede Renes: In Utrecht kennen we de wijkbureaus, waarmee de gemeente naar de wijk komt, de Kamer van Koophandel, MKB-Nederland en andere organisaties. Solostart werkt daar prettig mee samen. Je kunt er bijvoorbeeld gemakkelijk vragen aan de gemeente neerleggen. Omgekeerd weet de gemeente ons ook goed te vinden. We worden regelmatig betrokken bij initiatieven die interessant kunnen zijn voor zzp ers of gevraagd mede-initiator te zijn van ondernemersavonden en -bijeenkomsten in de wijk. Prima! Maar wat ik wel eens denk, is kan dit niet nog beter? Bijvoorbeeld door al die kleinschalige initiatieven voor zzp ers in de hele stad wat meer te verenigen. Daar mag MKB-Nederland of de Kamer van Koophandel of de gemeente van mij wel het voortouw in nemen. 58 I Zuilen-Oost en Ondiep

14 Hoe verder? Is er een structuur ontstaan waarin de behaalde resultaten kunnen worden geborgd en de werkzaamheden en samenwerkingsverbanden kunnen worden gecontinueerd? En wat zijn de ideale vervolgstappen in Zuilen-Oost en Ondiep? Organisatiegraad De etnische ondernemers treden actiever naar buiten en hebben (betere) relaties opgebouwd met de afdeling Economische Zaken van de gemeente, de Kamer van Koophandel en de Belastingdienst. Met alle partijen zijn afspraken gemaakt voor regelmatige overleggen. Karadavut: Er kunnen nog veel meer stappen gezet worden in de wijk. Wij zouden samen met de gemeente het parkeerbeleid op de Amsterdamsestraatweg graag onder de loep nemen. Veel Utrechtse Turken winkelen liever in Rotterdam dan in hun eigen stad. Ze vinden het niet meer gezellig op de Amsterdamsestraatweg. Het is er afstandelijker geworden sinds de gemeente betaald parkeren heeft ingevoerd. Ook branchering is een thema. Er zitten nu wel vijftien kappers waardoor de concurrentie moordend is en het winkelaanbod niet erg aantrekkelijk. Een brancheringsplan dat beter aansluit op de behoeften van ondernemers en consumenten in de (sub)wijken en in de regio, is een noodzakelijke vervolgstap. Idealiter werken ondernemers inclusief vertegenwoordigers van de etnische ondernemersnetwerken op de Amsterdamsestraatweg, de gemeente Utrecht en vastgoedeigenaren dit gezamenlijk uit. Samenwerking In de Economische Agenda van de gemeente Utrecht is het volgende opgenomen: Gemeente Utrecht wil samen met haar partners, de organisatiegraad en zichtbaarheid van ondernemers en zzp ers in de wijken versterken door het faciliteren en borgen van netwerkbijeenkomsten van onder andere zzp ers. Etnische ondernemers worden hierbij als bijzondere doelgroep meegenomen. Hiermee zijn beide groepen ondernemers de komende jaren verzekerd van aandacht van alle lokale stakeholders in de wijkeconomie. MKB-Midden zal het thema wijkeconomie meenemen in haar lobby. Volgens dezelfde Economische Agenda werkt de gemeente Utrecht de komende jaren aan economische speerpunten zoals het realiseren van toekomstgerichte werklocaties, werken in de wijk en goede dienstverlening aan ondernemers die de wijkeconomie ten goede komen. Poelenburg Zaandam /// Zuilen-Oost en Ondiep 60 I Zuilen-Oost en Ondiep

15 Aanpak Afb. 8 Hoe en met welke partners en thema s is MKB-Nederland in Poelenburg aan de slag gegaan? 62 I Poelenburg Poelenburg Poelenburg is een tamelijk kleine en groene wijk in Zaandam, direct ten westen van de A8. De wijk is gebouwd in de jaren zestig en heeft meerdere gezichten. Er staan veel sociale huurwoningen in vorm van eengezinswoningen en hoge flats, maar ook bungalows. Ongeveer zestig procent van de achtduizend, relatief jonge, inwoners van de wijk is van buitenlandse afkomst. In Poelenburg zijn inclusief de winkeliers van twee buurtwinkelcentra ongeveer tweehonderdzeventig ondernemers actief. De wijk kampt al geruime tijd met forse sociale en fysieke problemen. Er zijn in vergelijking met de rest van Zaanstad gemiddeld meer mensen zonder werk, schoolverlaters zijn minder goed opgeleid, veel woningen zijn verouderd en bewoners zijn ongezonder dan elders. Om deze en andere problemen aan te pakken, hebben de gemeente Zaanstad, woningcorporaties Parteon, Rochdale en ZVH, ondernemers en bewoners in 2008 de handen ineengeslagen. Tussen 2012 en 2020 zal Poelenburg onder meer grootschalig worden geherstructureerd. Lokale situatie en ambitie De gemeente Zaanstad en de woningcorporaties Parteon, Rochdale en ZVH hebben in 2008 de contouren van Nieuw Poelenburg geschetst in een gezamenlijk masterplan. Ze willen van Poelenburg één groene, levendige en gastvrije wijk maken. Het Masterplan Nieuw Poelenburg steunt op vier pijlers, tevens werkgroepen: Fysiek, Sociaal, Wijkeconomie & Werkgelegenheid en Communicatie & Participatie. Belangrijke economische componenten in het plan zijn de realisatie van een nieuw winkelcentrum, het toevoegen van nieuwe voorzieningen aan het bestaande winkelcentrum de Bloemkorf en het stimuleren van ondernemerschap. Ook voorziet het plan in een renovatie van de winkelpanden en de bovengelegen woningen in de Lobeliusstraat, en in de bouw van een multifunctionele accommodatie. Parallel stimuleert de gemeente vanuit haar stedelijke Economische Structuurvisie combinaties van wonen en werken. Men wil hiermee de monotonie van woonwijken als Poelenburg doorbreken. In het masterplan willen de partners de winkelplinten daarom ook geschikt maken voor andersoortige bedrijvigheid, en garageboxen ombouwen naar kleinschalige bedrijfsruimtes. Inventarisatie Programmamanager Jantine Konijn (Afb. 8) van MKB-Nederland gaat medio 2009 van start. Er ligt dan al een uitvoeringsplan van de werkgroep Wijkeconomie en Werkgelegenheid. De werkgroep, waarin de gemeente Zaanstad, woningcorporatie Parteon, Kamer van Koophandel Amsterdam en MKB-Zaanstreek participeren, stelt hierin dat wijkeconomie kan bijdragen aan een gezonde woonwijk door: - commerciële basisvoorzieningen voor winkelen en ontspanning te bieden - zichtbaar ondernemerschap te bevorderen - het imago van de wijk als vestigingsplaats te verbeteren voor zowel ondernemers als bewoners/consumenten. Poelenburg staat namelijk bekend als de Bijlmer van Zaanstad Passende bedrijfshuisvesting, een bedrijfsverzamelgebouw in de wijk, begeleiding van (startende) ondernemers en een hecht netwerk kunnen de wijkeconomie en de werkgelegenheid volgens het uitvoeringsplan verder versterken. Konijn voert in het eerste jaar van de pilot gesprekken met ondernemers, de gemeente Zaanstad en de woningcorporaties. Later volgen ook gesprekken met andere relevante en actieve stakeholders in de wijk en in mei 2010 houdt ze een enquête over het ondernemingsklimaat in de wijk. Ze neemt alle gespreks- en onderzoeksresultaten mee in de werkgroepen Sociaal en Wijkeconomie & Werkgelegenheid waarin ze sinds 2009 zitting heeft. Deze werkgroepen zijn later samengevoegd tot het zogeheten Adviesteam. Agenda De focus is gericht op de zichtbare ondernemers met een etalagefunctie omdat deze een belangrijke rol spelen in de uitstraling en het aanbod van voorzieningen en dienstverlening in de wijk. Het accent ligt op de winkeliers van de Lobeliusstraat, omdat zij zorgen voor een groot deel van het winkelaanbod van de wijk. Zij hebben moeite om hun hoofd boven water te houden door het lage bestedingsniveau van de Poelenburgers, een verouderd en achterstallig winkelcentrum en langdurige onzekerheid voor de mogelijkheden voor een nieuw winkelcentrum. Een nadrukkelijke aanjaagfunctie en ondersteuning bij initiatieven is hard nodig voor het verbeteren van de wijkeconomie. Lokale pilotdoelen - stimuleren van de wijkeconomie en de werkgelegenheid - verbeteren van het vestigingsklimaat - bevorderen van de (kwaliteit van) ondernemerschap - vergroten van de betrokkenheid van winkeliers bij hun winkelstraat - verbeteren van de branchering - investeren in:» fysiek opknappen van de wijk» aandacht voor probleemgezinnen, hangjongeren, werkloosheid en verpaupering van de wijk,» handhaving» evenementen ontwikkelen» doelgericht opzetten van projecten voor ondernemers en bewoners - vergroten van de samenhorigheid van de ondernemers in de wijk en van ondernemers met partners in de wijk Pilotpartners en overige betrokken - gemeente Zaanstad - woningcorporatie Parteon - woningcorporatie Rochdale - woningcorporatie ZVH - winkeliers Lobeliusstraat - Hoofdbedrijfschap Detailhandel - Zaans Ondernemers Netwerk (ZON)/ MKB-Zaanstreek - Kamer van Koophandel Amsterdam - Advieszaken (adviesbureau wijkeconomie en veilig ondernemen) - Platform Detailhandel Zaanstreek - UWV Zaanstreek en Waterland - Regio College Zaandam - Platform Arbeidsmarkt Onderwijs Zaanstreek en Waterland - PDZ Uitzendbureau - EB Management (onderwijsadviesbureau) Poelenburg I 63

16 Afb. 9 Uitvoering en bijstellingen Van medio 2009 tot eind 2012 hebben het Adviesteam en MKB-Nederland samen de volgende acties en (stimulerings)maatregelen uitgevoerd. Wensen en behoeften De enquête in 2010 bevestigt voor een deel de conclusies van de verkennende gesprekken in Ondernemers in de wijk zijn niet (voldoende) georganiseerd, er is behoefte aan (meer) bedrijfsruimte, de veiligheid in en rond de winkels in de Lobeliusstraat moet omhoog en de aansluiting tussen arbeidsmarkt en onderwijs moet beter. Het vertrouwen van ondernemers in de gemeente en in de woningcorporaties is tussen 2009 en 2010 sterk verminderd. De brand in winkelcentrum de Bloemkorf waardoor veel ondernemers op straat kwamen te staan speelt hierin een grote rol. Het uitblijven van een goede tijdelijke oplossing heeft veel onrust en teleurstelling veroorzaakt. Er zijn opvallend veel meer ondernemers in de wijk actief, dan de lokale partners en MKB-Nederland vooraf veronderstellen. Er opereert een groot aantal onzichtbare zzp ers in Poelenburg. Daarnaast brengt de enquête overlast door hangjongeren aan het licht, en worden klachten over afval in de wijk en gevoelens van onveiligheid geuit. Verder bevestigt de enquête duidelijk de gesignaleerde behoefte aan passende bedrijfslocaties, en aan meer netwerkvorming en samenwerking tussen ondernemers en de Kamer van Koophandel, MKB-Nederland, de woningcorporatie en de gemeente. Acties en maatregelen De inzet in Poelenburg concentreert zich op versterking van de samenwerking en het ondernemingsklimaat. Samenwerking Konijn: Vanuit het Adviesteam zijn we samenwerkingsverbanden tussen en met ondernemers in Poelenburg gaan stimuleren. In aansluiting hierop zijn ook de communicatie(middelen) tussen ondernemers en met partijen zoals de gemeente en de woningcorporatie verbeterd. Voor en met zzp ers is het project Ondernemers uit de anonimiteit geïnitieerd. We hebben een arbeidsmarktanalyse voor Poelenburg gemaakt. Het bedrijfsleven in Zaanstad is betrokken door het opzetten van een arbeidsmarkt en het project van EB Management bij het realiseren van stageplaatsen, leerwerkplekken en gesubsidieerde banen voor wijkbewoners (vooral jongeren en 27+ vrouwen). Tot slot hebben we als Adviesteam de gemeente, het UWV en het Regiocollege geadviseerd over een integrale werkgelegenheidsaanpak in de wijk. Ondernemers zijn geïnformeerd over hun mogelijkheden om een leerwerkbedrijf te worden, en er zijn sollicitatietrainingen, bedrijfsbezoeken en stages georganiseerd. Konijn: Er is gezamenlijk gewerkt aan het overzichtelijker, aantrekkelijker en veiliger maken van het winkelgebied in de Lobeliusstraat. Hangjongeren en zwerfvuil zijn aangepakt, er is meer politiecontrole gekomen, de parkeeroverlast is verminderd en er is cameratoezicht gekomen aan de achterkant van het winkelcentrum. In samenwerking met de winkeliers is door alle verantwoordelijke organisaties een werkgroep veiligheid Lobeliusstraat ingesteld. Er is een gezamenlijk convenant Schoon, heel en veilig gesloten om de genomen maatregelen te kunnen handhaven. Daarnaast zijn de mogelijkheden onderzocht voor meer flexibele en betaalbare bedrijfsruimte in de wijk. En is er onderzoek gedaan naar de ruimte voor mobiele kiosken in de Lobeliusstraat en voor een weekmarkt in Poelenburg. Er vindt in deze fase onvoldoende communicatie plaats met de samenwerkingspartners in de wijk. Het al fragiele vertrouwen in het masterplan brokkelt snel verder af. De Kamer van Koophandel Amsterdam besluit de werkgroep te verlaten. MKB-Nederland stelt een nieuw maandelijks overleg in tussen de resterende partijen om gezamenlijk concrete eenvoudige maatregelen uit te (kunnen blijven) voeren. Anno 2012 is duidelijk (bron: Kadernota Zaanstad) dat Poelenburg nog harder dan de rest van Zaanstad wordt getroffen door de economische crisis. Bij het beëindigen van de pilot staan opnieuw veel doelen uit het masterplan in de ijskast of zijn doorgestreept. Belangrijke stappen die dan wel zijn gezet, zijn het onderhoud van winkelcentrum de Bloemkorf, de verbetering van de samenwerking tussen de winkeliers en andere partijen en het vergroten van de veiligheid. Monique Nuszbaum (Afb. 9), eigenaresse uw dierenspeciaalzaak Zaandam en voorzitter van het samenwerkingsverband winkeliers Lobeliusstraat: Ik vind het ongelofelijk hoe weinig er na al die jaren is bereikt. Ik heb de zaak vijftien jaar geleden overgenomen. Als ik bekijk wat er sindsdien is gebeurd, ben ik snel klaar. De gemeente en de woningcorporaties hebben steeds andere prioriteiten. En ze geven elkaar de schuld van waarom dingen niet voor elkaar komen of weer worden afgeblazen. Daar heb ik helemaal geen tijd voor. Wij willen gewoon vooruit, met praktische verbeteringen of vernieuwingen. Bloembakken, een wintermarkt organiseren, waar Jantine ons goed mee heeft geholpen. En niet als er prullenbakken in de fik worden gestoken, er twee minder terugplaatsen. En die dan wel twee keer in de week laten legen, in plaats van één keer. Wat is nou duurder? Zo wordt het nooit schoon op straat. Ik doe al m n winkel én m n stoep. Maar toch niet de openbare weg? Bijstellingen Masterplan Nieuw Poelenburg Als gevolg van de veranderende financiële situatie van de woningcorporaties wordt het masterplan na 2010 bijgesteld. Er zijn dan nog niet veel doelen in de economische pijler gerealiseerd. Er is nog niet gestart met het nieuwe winkelcentrum, het bedrijfsverzamelgebouw is van de baan, winkelcentrum de Bloemkorf is nog niet hersteld en het stageproject wordt niet gecontinueerd. Daarnaast hebben de bijstellingen in de sociale- en de fysieke pijler ook een negatief effect op de ontwikkeling van de wijkeconomie. Een en ander is het gevolg van het feit dat landelijke budgetten afnemen, bewoners en ondernemers steeds meer twijfelen aan de haalbaarheid en de financiële effecten van de plannen en de huizenmarkt toenemend onder druk staat. De gemeente Zaanstad en Parteon trekken zich terug en richten zich puur op hun kerntaken. Een aantal trekkers verlaat het Adviesteam. 64 I Poelenburg Poelenburg I 65

17 Resultaten De lokale coalitie heeft al dan niet versterkt met aanvullende partners de volgende resultaten bereikt in Poelenburg. Samenwerking - Ondernemers, woningcorporatie Parteon en de gemeente Zaanstad overleggen structureel over onderhoud, bereikbaarheid en schoon, heel en veilig - De winkeliers in de Lobeliusstraat hebben zich aangesloten bij het Platformdetailhandel Zaanstreek. Ze profiteren van de aanwezige kennis, expertise, netwerk en gezamenlijke lobbymogelijkheden - Een gezamenlijk georganiseerde banenmarkt heeft geleid tot nieuwe afspraken (vastgelegd in het Wijkuitvoeringsplan 2012) over wijkgericht werken tussen het UWV, de gemeente Zaanstad en MKB-Nederland. Enkele voormalig werkzoekenden uit de wijk zijn inmiddels als adviseurs aan de slag in het infohuis in Poelenburg - MKB-Nederland heeft het Adviesteam aangemeld voor een zogeheten Wijkwerkatelier van kennisinstelling Platform31. In deze ateliers als instrument ontwikkeld in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken worden gezamenlijke wijkvraagstukken beantwoord aan de hand van eerder opgedane lessen. Het Adviesteam koos voor participatie als onderwerp. Door wijzigingen in de wijkcontactpersonen veranderde de focus echter. De gemeente Zaanstad heeft het atelier daarna geannuleerd. Een gemiste kans omdat participatie in Poelenburg nog steeds een belangrijk knelpunt is Nuszbaum: Er zitten hier zo n twaalf, dertien winkels. Daarvan zijn zes winkeliers actief in de vereniging. Nieuwe ondernemers bezoek ik direct, samen zijn we gewoon sterker. Toch doet niet iedereen mee. Een Turkse ondernemer die onlangs een drogisterij is begonnen niet, de manager van de nieuwe Albert Heijn gelukkig wel. Zo zijn we er laatst in geslaagd met de wijkmanager afspraken te maken over de afsluiting van een belangrijk kruispunt hier in de buurt. Dat zou vanwege vernieuwing van de riolering rond de Kerst worden afgesloten. Dat zou een ramp zijn geweest voor ons. Nu gebeurt dat later, toch een resultaat wat je in je eentje minder gemakkelijk bereikt. Maar het allerbeste zou zijn als Parteon en de gemeente eens zouden gaan luisteren. - Onderzoeksbureau Droogh Trommelen & partners heeft (in opdracht van de Kamer van Koophandel Amsterdam en MKB-Nederland) de herhuisvestingsmogelijkheden van ondernemers in Poelenburg onderzocht. Ook is gekeken naar de mogelijkheden om een bedrijfsverzamelgebouw te realiseren. Het onderzoek wijst uit dat er meerdere scenario s mogelijk zijn. De uitkomsten zijn aangeboden aan de gemeente en de woningcorporaties maar worden ondanks herhaaldelijke verzoeken niet verder opgepakt - Woningcorporatie Rochdale onderzoekt (op verzoek van MKB-Nederland) sinds 2011 de mogelijkheid om bedrijfsruimte te creëren in haar garageboxen. De vraag heeft een lage prioriteit; de uitkomst is nog niet bekend - Een weekmarkt en mobiele kiosken in Poelenburg zouden volgens de ondernemers en MKB-Nederland een goede bijdrage leveren aan de voorzieningenstructuur in de wijk. Beide partijen verwachten ook een aanzuigende werking op de bestaande detailhandel. Vigerende bestemmingsplannen blokkeren momenteel de uitvoering Ik vind het ongelofelijk hoe weinig er na al die jaren is bereikt. - MKB-Nederland heeft in samenwerking met de Kamer van Koophandel Amsterdam gereageerd op het ontwerpbestemmingsplan Nieuw Poelenburg. Dit betrof voornamelijk aandacht voor maatbestemming. Dit betekent dat er reeds in het bestemmingsplan wordt vastgesteld dat het bedrijf bij verkoop of overname voortgezet moet worden in dezelfde branche en/of sector. Het voorontwerpbestemmingsplan Poelenburg ligt nog ter inzage. Als er ruimte komt om een zienswijze in te dienen, worden de ondernemers hier nogmaals op geattendeerd - Na twee schouwrondes door de ondernemers in de Lobeliusstraat, de brandweer, de gemeente en de politie is er een actieplan Schoon, heel en veilig opgesteld. De winkeliers en de wijkagent hebben nieuwe afspraken gemaakt over de veiligheid in het gebied en de samenwerking in het winkelcentrum. Ook participeren de winkeliers in een wijkdag over Schoon, heel en veilig - De winkeliers in de Lobeliusstraat zijn begonnen aan het voortraject van het Keurmerk Veilig Ondernemen Winkelgebieden. Er ligt een aanvraag bij de gemeente Zaanstad voor financiering van de auditkosten (verwachte terugkoppeling in 2013) - De winkeliers in Poelenburg hebben na een overvaltraining van MKB-Nederland en een straatmanager meer kennis en instrumenten in handen tegen winkelcriminaliteit - Het plan van de winkeliers gevestigd op de Lobeliusstraat en MKB-Nederland voor grootschalig onderhoud van de winkelplint Lobeliusstraat door woningcorporatie Parteon is goedgekeurd. De werkzaamheden zijn in 2012 gestart. Resultaten: opknappen luifel, lekkage verholpen, geschilderd, nieuwe camera s aan de achterkant, aanvulling anti-inbraak punten, schoonmaak 66 I Poelenburg Poelenburg I 67

18 Hoe verder? Is er een structuur ontstaan waarin de behaalde resultaten kunnen worden geborgd en de werkzaamheden en samenwerkingsverbanden kunnen worden gecontinueerd? En wat zijn de ideale vervolgstappen in Poelenburg? Budget is momenteel de belangrijkste voorwaarde om vervolgstappen te kunnen zetten in Poelenburg. MKB-Nederland heeft meermaals aandacht gevraagd voor het vasthouden van de economische ambities in Poelenburg. Er is binnen de gemeentebegroting (bij het samenstellen van dit rapport nog vast te stellen) zeven miljoen beschikbaar voor fysieke ruimte. De vraag is of dit geld voor Poelenburg wordt gereserveerd zodat de herstructurering van de wijk en de verdere ontwikkeling van wijkeconomie ook écht door kan gaan. Samenwerking Ondernemers en het Adviesteam hebben op korte termijn overleg met de wijkwethouder en met de woningcorporatie Parteon over de nieuwbouw van het winkelcentrum en de moeilijke situatie van de winkeliers. De uitkomst van dit gesprek en de begroting 2013 zullen in hoge mate de invulling van de verdere voortgang en samenwerking bepalen. Ondernemers, de gemeente Zaanstad en de woningcorporaties moeten hun focus bepalen voor het Wijkuitvoeringsplan De gemeente Zaanstad organiseert hiertoe een bijeenkomst. Opnieuw inrichten van structureel overleg, verbeteren van de communicatie en herstellen en behouden van het draagvlak en het vertrouwen bij ondernemers door de gemeente Zaanstad en de woningcorporaties is van het grootste belang. Stel gezamenlijk vast wat de koers is van de wijk en wat nog haalbaar is, blijf daarover afstemmen en elkaar betrekken. de wijk stagneert. Dit beïnvloedt ook in negatieve zin het ondernemingsklimaat, waardoor de toekomst van veel ondernemers in de wijk onzeker wordt/blijft. Risico op (meer) leegstand en afnemende voorzieningen is het gevolg. Praktische acties en maatregelen kunnen ervoor zorgen dat ondernemers aan tafel blijven en dat de samenwerking wordt voortgezet. Wat MKB-Nederland betreft staan op de agenda: - vaststellen van een nieuw bestemmingsplan voor de wijk en uitbreiding van de bedrijfshuisvestingsmogelijkheden, bijvoorbeeld met een kiosk of een mobiele viskar - continueren van het project Keurmerk Veilig Ondernemen en de aandacht voor Schoon, heel en veilig op wijkniveau - hernieuwde aandacht van woningcorporatie Rochdale voor het haalbaarheidsonderzoek naar de omvorming van garageboxen naar kleinschalige bedrijfsruimtes (ambachten en diensten) - introduceren van voordeurplaquettes in navolging van successen in Utrecht en Arnhem bij de ondernemers in Poelenburg. Het projectbureau Nieuw Poelenburg heeft hiervoor budget gereserveerd. Bij voldoende animo worden de plaquettes in januari 2013 uitgereikt Bewaak ook de integraliteit van en samenhang tussen alle acties en maatregelen die de wijkeconomie kunnen stimuleren. In het bijzonder de Werk & Wijkeconomie-doelstellingen zijn essentieel zijn voor het ondernemingsklimaat in de wijk. Oude Westen Rotterda m Benoem een programmamanager, coördinator of centrale aanstuurder om de samenwerking weer op de rit te krijgen. De onduidelijkheid over het nieuwe winkelcentrum en de geplande renovatie- en nieuwbouw van woningen, en de annulering van de multifunctionele accommodatie, doen Poelenburg geen goed. De ontwikkeling van Nuszbaum: Ons winkelcentrum moet na vijfendertig jaar écht worden opgeknapt, zeker zolang we niet weten of het nieuwe er überhaupt nog komt. Anders gaan we gewoon kapot. Maar ik heb geen idee of er iets van terecht gaat komen. /// Poelenburg 68 I Poelenburg

19 Aanpak Afb. 10 Hoe en met welke partners en thema s is MKB-Nederland in het Oude Westen aan de slag gegaan? 70 I Oude Westen Oude Westen Het Oude Westen is een bekende en levendige stadswijk in Rotterdam. Er wonen circa tienduizend mensen met zeer veel verschillende nationaliteiten. De wijk is aan het eind van de negentiende eeuw ontstaan en grenst aan het centrum van Rotterdam. Het Oude Westen heeft al tientallen jaren een slecht imago als gevolg van drugsoverlast en onveiligheid op straat. De laatste jaren begint hier echter na maatregelen van de gemeente en de woningcorporatie verandering in te komen. De wijk kent twee hoofdwegen: de West- Kruiskade, oftewel Chinatown, de straat van duizend smaken waar talloze buitenlandse producten en etenswaren worden verkocht. En de Nieuwe Binnenweg, een straat met designzaken, (alternatieve) kledingwinkels, bruine cafés en een eigentijds poppodium. Nog meer bedrijvigheid bevindt zich in de zijstraten. Hier hebben zich creatieve ondernemers gevestigd in uiteenlopende panden en ruimtes. Woningcorporatie Woonstad Rotterdam knapt hun bedrijfsruimtes de komende jaren op. Lokale situatie en ambitie In 2008 presenteren de gemeente Rotterdam en woningcorporatie Woonstad Rotterdam de gezamenlijke wijkvisie Binden en Verleiden voor het Oude Westen. Doel is de wijk aantrekkelijker te maken voor wonen en leven, door investeringen op het gebied van wonen, welzijn, veiligheid en ondernemen. Het Oude Westen moet een wijk worden die zowel jonge ambitieuze en kosmopolitische bewoners als ondernemers aantrekt. De organisatie Alliantie West-Kruiskade, een samenwerking tussen de gemeente Rotterdam en Woonstad Rotterdam, investeert in samenwerking met de ondernemers vanaf 2010 flink in de veiligheid en attractiviteit van de West-Kruiskade. De multiculturele winkelstraat moet landelijke aantrekkingskracht krijgen. Inventarisatie Programmamanager Daniëlle van Drongelen (Afb. 10) van MKB-Nederland start halverwege 2009 met de pilot. In een eerste verkenning van de wijk blijken niet alleen de twee bekende winkelstraten (Nieuwe Binnenweg en West- Kruiskade) veel ondernemers te herbergen. In de minder bekende tussenstraten zijn veel zzp ers en creatieven actief. In de eerste periode legt ze contact met de ondernemers en ondernemerscollectieven in het gebied, de gemeente Rotterdam, woningcorporatie Woonstad Rotterdam, Kamer van Koophandel Rotterdam en andere relevante stakeholders. De winkeliers van de Nieuwe Binnenweg blijken geen behoefte te hebben aan een externe partner. Zij hebben op eigen kracht al veel resultaten bereikt. Bij de winkeliers van West-Kruiskade is die behoefte er ook niet, maar om een andere reden. Er is een groot gebrek aan vertrouwen in samenwerkingen met andere organisaties en instellingen. Er is teveel beloofd en te weinig gerealiseerd. Door goed te luisteren is dit vertrouwen alsnog gewonnen. Op basis van de eerste verkenningen presenteert de programmamanager begin 2010 een aanpak op hoofdlijnen aan de belangrijkste partners in de pilot. Met behulp van een enquête en diepte-interviews vergaart ze daarna de informatie voor een gedetailleerde invulling van het plan. Tussentijdse evaluaties met de partners en overige betrokkenen leiden nog tot wat bijstellingen. Medio 2010 ligt er een concreet plan van aanpak en start de uitvoering. De gekozen aanpak is tweeledig. Hij richt zich enerzijds op het verbeteren van het ondernemingsklimaat in de wijk, vanwege het randvoorwaardelijk karakter ervan. Ook hebben veel ondernemers aangegeven hier ontevreden over te zijn. Anderzijds is de aanpak gericht op het stimuleren van ondernemerschap en het bevorderen van samenwerking, tussen ondernemers onderling en met de rest van het Rotterdamse bedrijfsleven. Agenda Verbetering van het ondernemingsklimaat in de wijk blijkt de allergrootste behoefte van veel ondernemers. Van Drongelen: Vooral thema s als parkeren, bereikbaarheid, veiligheid en imago van de wijk zijn als knelpunt gesignaleerd. Lokale pilotdoelen - vergroten van de tevredenheid over parkeren bij ondernemers - onder de aandacht brengen van veiligheidsmaatregelen zoals het Keurmerk Veilig Ondernemen, regeling Veiligheid Kleine bedrijven enzovoort - versterken van ondernemerschap in de wijk door:» goede netwerkfaciliteiten aan te bieden» samenwerking tussen ondernemers, en met andere partijen te bevorderen - verbeteren van de bedrijfsresultaten van winkeliers door het aanbieden van coaching en begeleiding - versterken van de winkeliersvereniging West-Kruiskade - versterken van de koppeling tussen de Scholingswinkel en ondernemers in het Oude Westen Pilotpartners en overige betrokken - gemeente Rotterdam (deelgemeente Rotterdam Centrum en de afdeling Stadsontwikkeling Economie) - winkeliersvereniging City Boulevard - Alliantie West-Kruiskade (gezamenlijke beheerorganisatie van de gemeente Rotterdam, deelgemeente Rotterdam Centrum en Woonstad Rotterdam) - MKB-Rotterdam - Kamer van Koophandel Rotterdam - Hoofdbedrijfschap Detailhandel - Adviesbureau Ik Onderneem - Stichting Ondernemersklankbord - Scholingswinkel - Platform de Leeuwenkuil (cultuurscout Rotterdam Centrum en individuele ondernemers) - Down Town Rotterdam (samenwerkingsverband winkeliersverenigingen) Oude Westen I 71

20 Retailontwikkelingen Ingrijpende retailtrends zullen de komende jaren bepalen welke winkelgebieden succesvol zullen zijn en welke niet. Goede samenwerking en een onderscheidend profiel worden belangrijker dan ooit. Juist voor winkelstraten als de West-Kruiskade, volop bezig met een revitalisering, is aanpassing aan de nieuwe werkelijkheid van levensbelang. MKB-Nederland heeft tijdens de pilot erg veel aandacht besteed aan Retail 2020 en Het Nieuwe Winkelen. Het begin is er verschillende ondernemers, Down Town Rotterdamen de Alliantie West-Kruiskade hebben inmiddels Facebook-pagina s, blogs en gezamenlijke websites. 72 I Oude Westen Uitvoering en bijstellingen Van medio 2009 tot eind 2012 hebben de gemeente Rotterdam, winkeliersvereniging City Boulevard, Alliantie West-Kruiskade, kamer van Koophandel Rotterdam, MKB-Rotterdam, woningcorporatie Woonstad Rotterdam, individuele ondernemers en MKB-Nederland samen de volgende acties en (stimulerings)maatregelen uitgevoerd. Wensen en behoeften De enquête in mei 2010 brengt vier knelpunten in het ondernemingsklimaat aan het licht: parkeren, bereikbaarheid, imago en veiligheid. Daarnaast geeft een derde van de respondenten aan met dalende bedrijfsresultaten te kampen. Ook een derde heeft behoefte aan advies over en ondersteuning bij ondernemersthema s op uiteenlopende vlakken. Tot slot geeft een deel van de respondenten aan meer te willen samenwerken met andere ondernemers. Van alle resultaten is een SWOT-analyse gemaakt op grond waarvan de verdere acties en maatregelen zijn bepaald. Acties en maatregelen De inzet in het Oude Westen concentreert zich op versterking van de organisatiegraad, de samenwerking, het ondernemingsklimaat en trends. Organisatiegraad Van Drongelen: In samenwerking met MKB-Rotterdam is de winkeliersvereniging City Boulevard versterkt en geprofessionaliseerd. De winkeliersvereniging heeft voortdurende ondersteuning en advies gekregen van MKB-Nederland Daarnaast heeft de stedelijke partner van MKB-Nederland, MKB-Rotterdam, op de West-Kruiskade een evenement georganiseerd ter verbetering van het wijkimago bij het Rotterdamse midden- en kleinbedrijf en consumenten. Samenwerking Van Drongelen: We hebben de netwerkvorming en onderlinge samenwerking in de creatieve sector een impuls gegeven door netwerkbijeenkomsten te organiseren met Platform de Leeuwenkuil. Individuele ondernemers hebben de mogelijkheid gekregen zich door de stichting Ondernemersklankbord te laten ondersteunen bij of te klankborden over ondernemersvraagstukken. Bijvoorbeeld op het gebied van bedrijfsvoering, marketing, personeel, financiering en marketing. Verder hebben we in samenwerking met de Scholingswinkel en het RBZ workshops en themabijeenkomsten aangeboden aan beide winkeliersverenigingen ter vergroting van de kennis en expertise van ondernemers. Het is opvallend dat ondanks de enquête-uitslag de winkeliersverenigingen in de praktijk toch geen gebruik hebben gemaakt van de mogelijkheid om deel te nemen aan dergelijke bijeenkomsten. Winkeliers zijn moeilijk bijeen te krijgen voor workshops en bijeenkomsten in eigen vrije tijd. De Scholingswinkel is in 2011 vervolgens opgeheven en er is niet verder gewerkt aan het verbeteren van de verbinding tussen ondernemers, scholingswinkel en overige partijen. Van Drongelen: Samen met de winkeliersvereniging hebben we de winkeliersbelangen rond parkeren en bereikbaarheid onder de aandacht gebracht van het college van B&W. Ook hebben we gelobbyd voor verbetering van de bereikbaarheid en bewegwijzering van de West-Kruiskade. In een later stadium is eveneens gelobbyd voor deelname aan de pilot. Verder zijn er meerdere acties en maatregelen onder de aandacht gebracht om de veiligheid in en rond de winkels op de West-Kruiskade te verbeteren. Het gaat onder meer om: de subsidieregeling Afb. 11 Veiligheid Kleine Bedrijven, het Keurmerk Veilig Ondernemen, de checklist Winkelcriminaliteit, het collectief winkelverbod en overvaltrainingen. De Alliantie West-Kruiskade heeft zich sterk gemaakt voor aanpassing van beleid en regelgeving zoals de Rotterdamse horecanota. Het vigerende beleid was gebaseerd op de tijd waarin de West-Kruiskade een onveilig gebied was. Inmiddels is de West- Kruiskade een hippe en opkomende straat waar horeca een belangrijke rol speelt. De Alliantie werkt verder aan knelpunten rondom regelgeving en vergunningen. MKB-Rotterdam ondersteunt de winkeliersvereniging hierbij door het onderwerp onder de aandacht te brengen bij het college. Afspraken met gemeentelijke diensten moeten de afhandelingssnelheid en medewerking vergroten. Trends Van Drongelen: In samenwerking met de Kamer van Koophandel, het Hoofdbedrijfschap Detailhandel en Ik Onderneem, zijn retailontwikkelingen zoals Het Nieuwe Winkelen gedurig onder de aandacht gebracht van winkeliers. Richard de Boer (Afb. 11), eigenaar Richard Shoes en voorzitter winkeliersvereniging West- Kruiskade: Wezenlijk aan Het Nieuwe Winkelen is dat je anders kijkt naar wat je te bieden hebt als stad of als gebied. Het gaat om emotie toevoegen. Niet meer de Euromast en een boottochtje door de haven, en je hebt Rotterdam gezien. Ontwikkel avontuurlijke routes door de stad; langs bijzondere winkels, nieuwe hotspots, opkomende plekken, gekke ateliers, zaken waar je leuk kan eten, happen en stappen Beleving! Daar komen mensen voor en daar kun je ze mee binden. Als winkeliersvereniging zijn wij daarmee bezig: er is hier genoeg te beleven! Het Nieuwe Winkelen moet door jonge mensen worden getrokken. Anders blijft het een oubollig verhaal.