Hoogwaardige renovatie beter dan sloop

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Hoogwaardige renovatie beter dan sloop"

Transcriptie

1 Hoogwaardige renovatie beter dan sloop 24 Artikel Hoogwaardige renovatie beter dan sloop In Nederland worden verouderde sociale huurwoningen vaak gesloopt. Als toch voor renovatie wordt gekozen, zijn de maat regelen meestal weinig vooruitstrevend en is de toekomst bestendigheid van de woningen beperkt. In dit onderzoek, naar de renovatie van een specifieke galerijflat uit de jaren zestig, is het passiefhuisprincipe gehanteerd [1]. Met dit principe wordt een lager energieverbruik en een hoger comfortniveau gerealiseerd dan in de huidige nieuwbouw gangbaar is. Ten opzichte van sloop en nieuwbouw zijn de bouwkosten en de milieubelasting van deze renovatie aanzienlijk lager. ing. Rick Jeths en dr. Edward Prendergast mobius consult bv, Driebergen Dit artikel is gebaseerd op de resultaten van het afstudeerwerk van ing. R. Jeths, onder begeleiding van dr. E. Prendergast van mobius consult en drs. ing. H.M. Nieman van Christelijke Hogeschool Windesheim. In Nederland zijn woningen verantwoordelijk voor een vijfde deel van het totale energiegebruik. Uit het beleidsprogramma van het kabinet blijkt dat het voornemen is de EPC voor nieuwe woningen en woongebouwen in 2011 aan te scherpen van 0,8 naar 0,6 en in 2015 naar 0,4. Voor het bereiken van de gewenste energiebesparing is het echter essentieel om tevens de bestaande woningvoorraad aan te pakken. In 2030 bestaat ruim 75 procent van de woningvoorraad uit woningen gebouwd voor 2004 [2]. In 2050 is dit nog bijna 65 procent. Uitgedrukt in energiegebruik zal het aandeel van bestaande woningen nog veel groter zijn. Er is dus een enorme energiebesparing te realiseren, indien de bestaande woningvoorraad op passiefhuisniveau gebracht kan worden. Voor bestaande woningen is het lastig om wettelijke eisen te stellen. Sinds 1 januari 2008 dient bij transactiemomenten een energiecertificaat (energielabel) overhandigd te worden, dat net als bij huishoudelijke apparatuur aangeeft in welke energieklasse het bouwwerk valt. Het doel is dat eigenaars eerder geneigd zullen zijn te investeren in energiebesparende maatregelen. Zoals inmiddels blijkt, verloopt de invoering van het energielabel niet zonder problemen en moet de effectiviteit van deze maatregel nog bewezen worden. Passiefhuisprincipe Het concept passief bouwen is bedacht door professor Adamson van de Universtiteit van Lund. Het concept is verder ontwikkeld en verspreid door het Passiv Haus Insitut (PHI) in Darmstadt onder leiding van Dr. Wolfgang Feist. Het principe van een passiefhuis is dat deze heel energiezuinig én heel comfortabel is. In Nederland is een aantal nieuwbouwprojecten gebouwd volgens het passiefhuisprincipe. Ook in de bestaande bouw zijn momenteel projecten in uitvoering. Het betreft onder andere een deel van de Roosendaalse wijk De Kroeven door Aramis Wonen en het project Sleephelling op het Noordereiland in Rotterdam door De Nieuwe Unie. Een passiefhuis dient aan de onderstaande specificaties te voldoen [3,4]: De jaarlijkse energievraag voor ruimteverwarming en -koeling bedraagt maximaal 15 kwh/m 2 a Het totale jaarlijkse primaire energiegebruik voor ruimteverwarming en -koeling, ventilatie, warmtapwater, verlichting en huishoudelijke apparatuur bedraagt maximaal 120 kwh/m 2 a Dit wordt gerealiseerd met een zeer goed geïsoleerde, koudebrugvrije en zeer kierdichte schil. Ventileren geschiedt door mechanische toevoer en mechanische afvoer van ventilatielucht met warmteterugwinning. Hierdoor wordt het warmteverlies beperkt en kan een traditioneel verwarmingssysteem achterwege blijven. Door de hoge Rc-waarden van 6,5 tot 10 (m 2 K)/W en een samengestelde U-waarde van het glas en het kozijn van circa 0,8 W/(m 2 K) spelen lineaire warmteverliezen (koudebruggen) een belangrijke rol. Een passiefhuis is zeer comfortabel. Door de goede isolatie zijn de oppervlaktetemperaturen hoog en door de driedubbele beglazing vindt er geen koudeval plaats. De gebalanceerde ventilatie en de goede kierdichting zorgen dat tocht achterwege blijft. De ruimtetemperatuur is vrijwel constant en gelijkmatig. In de zomer blijft het binnenklimaat acceptabel, door goede zonwering en nachtventilatie. Rekenmethode Passive House Planning Package (PHPP) is een in Duitsland ontwikkeld ontwerpinstrument voor passiefhuizen. Met behulp van deze rekenmethodiek wordt de energievraag en het totale primaire energiegebruik bepaald. Deze energievraag is onafhankelijk van het toegepaste verwarmingssysteem. Dit in afwijking van de EPC, waarbij het (primaire) energiegebruik maatgevend is. Hierdoor kan een hoge energievraag tot op zekere hoogte

2 Hoogwaardige renovatie beter dan sloop 25 Artikel worden gecompenseerd door het toepassen van efficiënte installaties. De voor het eerst in 1998 uitgegeven rekenmethode heeft reeds in veel projecten bewezen dat de uitkomst een goede voorspelling geeft van de praktijk. Bouwkundige maatregelen De bouwkundige maatregelen om de woning te renoveren naar passiefhuisniveau bestaan uit thermische isolatie, luchtdichting, vervanging kozijnen en beglazing en maatregelen ten behoeve van zomercomfort. Referentiewoning In de jaren zestig zijn circa woningen volgens het Elementumprincipe gerealiseerd, een systeembouwmethode. Voor het onderzoek is voor deze gebouwen onderzocht hoe een passiefhuisstandaard kan worden gerealiseerd. De hoofddraagconstructie bestaat uit massieve verdiepingshoge prefab betonnen wanden in de dwarsrichting van de woning. De vloeren bestaan uit beton en zijn 180 mm dik. De vloeren van de galerij en balkons zijn opgelegd op betonnen consoles. De langsgevels bestaan uit traveebrede en verdiepingshoge houten montagepuien. De gebouwen zijn voorzien van een collectief centraal verwarmingssysteem en natuurlijke ventilatie door middel van shuntkanalen. Het gekozen woningblok is een galerijflat bestaande uit een bovengrondse onderbouw met berg- en installatieruimten en negen bouwlagen met woningen. Per bouwlaag zijn elf woningen gesitueerd. Het gebruiksoppervlak van een woning bedraagt 86 m 2. Thermische isolatie Door de kopgevels, het dak en de onderzijde van de verdiepingsvloer van woningen die grenzen aan de bergingen te voorzien van 200 tot 300 mm isolatie, wordt een warmteweerstand Rc van 7,3 tot 9,0 (m 2 K)/W gerealiseerd. De bestaande houten montagepuien in de langsgevels kunnen worden vervangen door houtskeletbouwelementen met I-liggers [5]. De isolatiedikte bedraagt 400 mm en de warmteweerstand Rc is 10,3 (m 2 K)/W. Om een passiefhuis te realiseren, is het essentieel de lineaire warmteverliezen te minimaliseren. Elk lineair warmteverlies dient in detail te worden berekend. De twee maatgevende lineaire warmteverliezen bevinden zich ter plaatse van de langsgevels, namelijk de dragende wanden in de dwarsrichting van de woning en de aansluiting van de galerij- en balkonplaten. Deze warmteverliezen worden beperkt door de kopse kanten van de dragende wanden en de volledige galerijplaten te voorzien van 60 tot 100 mm isolatie. Opgemerkt wordt dat het verliesoppervlak van de flatwoningen beperkt is. Hierdoor is het eenvoudiger het passiefhuisniveau te bereiken

3 Hoogwaardige renovatie beter dan sloop 26 Artikel Langsgevel aansluiting galerij. dan bij bijvoorbeeld een vrijstaande woning. Mede hierdoor is het mogelijk te volstaan met relatief grote lineaire warmteverliezen. Luchtdichting Conform het passiefhuisprincipe mag de karakteristieke luchtdoorlatendheid qv;10;kar maximaal circa 0,15 dm 3 /s/m 2 bedragen. De gerealiseerde waarde dient achteraf en tijdens de uitvoering in de praktijk gemeten te worden. Een goede detaillering, een zorgvuldige uitvoering en het toepassen van tapes en manchetten dragen bij aan het realiseren van de eis. Kozijnen en beglazing Ramen zijn een zwakke plek in de gebouwschil. De warmteweerstand van de transparante delen is vele malen lager dan van de niet transparante schildelen. De op het zuiden georiënteerde ramen laten echter door zonnestraling meer warmte binnen dan er door verloren gaat, mits ze zeer goed geïsoleerd zijn. In de grafiek is voor een tussenmiddenflatwoning de relatie weergegeven tussen het glaspercentage van de zuidgevel, de netto warmtewinst in de winterperiode en de temperatuuroverschrijding in de zomerperiode. De netto warmtewinst is het resultaat van het transmissieverlies door de ramen en de zonnewarmtewinst door het glas. De temperatuuroverschrijding is uitgedrukt in het aantal uren dat de binnenluchttemperatuur hoger is dan 25 C. Aanvullende voorzieningen om temperatuuroverschrijding in de zomerperiode te voorkomen, zoals spuiventilatie of zomernachtventilatie, zijn hierin niet meegenomen. Door het overstek van de galerijen en balkons zijn al goede voorzieningen aanwezig voor het weren van de zon in de zomerperiode. Zomercomfort Het Bouwbesluit stelt geen eisen ten aanzien van temperatuuroverschrijding. Wel wordt in de EPN een fictief energiegebruik in rekening gebracht gerelateerd aan de oplopende temperatuur in de zomerperiode. De gedachte hierachter is, dat bewoners (inefficiënte) koelapparatuur aanschaffen als blijkt dat de binnentemperatuur in de zomermaanden hoog is. Andere instanties hebben wel eisen opgesteld ten aanzien van oververhitting. Het GIW heeft als norm gesteld dat de maximale PMV-overschrijdingsuren > 0,5 niet meer dan 300 uur mag bedragen. Met de door het GIW gestelde CLO-waarden en metabolismen komt een PMV van 0,5 in de woonkamer overeen met 26,5 C. In de Toolkit Duurzame Woningbouw worden drie niveaus gehanteerd, waarbij de binnenluchttemperatuur maximaal 100 tot 400 uur boven 25 C is. In de richtlijnen van passiefhuis wordt van oververhitting gesproken, indien de binnenluchttemperatuur 10 procent van alle uren in een jaar hoger is dan 25 C. Dit komt overeen met 876 uur. In vergelijking met de voorgaande eisen is de eis voor passiefhuizen laag. Voor een op het zuiden georiënteerde tussenmiddenwoning is het percentage van alle uren dat de binnenluchttemperatuur hoger is dan 25 C zonder spui- en zomernachtventilatie 9,1 procent. Door zowel spui- als zomernachtventilatie toe te passen met een ventilatievoud van 1,0, daalt dit percentage naar 1,2 procent. Voor dit relatief lage ventilatievoud zijn geen aanvullende voorzieningen benodigd, maar kan worden volstaan met één draai-kiepraam of klepraam per ruimte. Installatietechnische maatregelen De installatietechnische maatregelen om de woning te renoveren naar passiefhuisniveau betreffen de ventilatie, warmtapwatervoorziening en verwarming. Ventilatie Om het warmteverlies via basisventilatie te beperken, wordt een gebalanceerd ventilatiesysteem met hoge mate van warmteterugwinning (WTW)

4 Hoogwaardige renovatie beter dan sloop 27 Artikel Passiefhuisprincipe. Netto warmtewinst en oververhittingspercentage bij glaspercentage zuidgevel tussenmiddenwoning toegepast. Voor de zomersituatie dient een 100 procent bypass aanwezig te zijn, zodat de eventuele koelere buitenlucht niet wordt opgewarmd door de warme binnenlucht. Het warmteverlies wordt verder beperkt door de kanalen te isoleren en de WTW-unit zo dicht mogelijk bij de thermische schil te plaatsen, zodat koude luchtkanalen in de woning beperkt blijven. In het Bouwbesluit worden voor verblijfsgebieden, verblijfsruimten en overige ruimten eisen gesteld ten aanzien van ventilatie. In PHPP wordt de ventilatiecapaciteit bepaald op basis van de bezettingsgraad of het aantal keukens, bad- en toiletruimten. Voor de bezettingsgraad wordt 35 m 2 vloeroppervlakte per persoon gehanteerd en voor de ventilatiecapaciteit 30 m 3 /h per persoon. Bij een ruimtehoogte van 2,6 meter (Bouwbesluiteis nieuwbouw) is de ventilatiecapaciteit 0,33 dm 3 /s/m 2. Ondanks het toepassen van een HR WTW-unit gaat er door ventileren warmte verloren, zodat de ventilatiecapaciteit direct invloed heeft op de warmtevraag van de woning. In tabel 1 is voor een tussenwoning de invloed van de ventilatiecapaciteit op de warmtevraag weergegeven voor de verschillende uitgangspunten. De vereiste ventilatiehoeveelheden conform PHPP zijn klein ten opzichte van de eis uit het Bouwbesluit. Het is daarom zeer belangrijk om de ventilatie-efficiëntie te waarborgen. Gekozen is om binnen dit project uit te gaan van de ventilatiehoeveelheden conform het Bouwbesluit, waarbij 55 procent van het gebruiksoppervlak als verblijfsgebied is aangemerkt. Ook de geluidproductie van de WTW-installatie is een belangrijk aspect. In PHPP wordt geadviseerd in verblijfsruimten een karakteristiek geluidsniveau van maximaal 25 db(a) te hanteren. Bij de flatwoning worden de collectoren op het dak geplaatst. Tevens is het mogelijk collectoren in de borstwering op te nemen. Door de verticale plaatsing neemt echter het rendement van de collectoren af. In de berekening is een zonneboiler met een oppervlak van 2,4 m 2 per woning op het dak geprojecteerd. Elke woning wordt voorzien van een individueel boilervat. De warmwaterleidingen dienen zeer goed geïsoleerd te worden, de isolatiedikte moet groter zijn dan 40 mm. Door de geprojecteerde situering van de installatieruimte, tussen de badkamer en keuken, zijn de leidinglengten van de installatie naar de tappunten zeer beperkt. De zonneboiler levert gemiddeld per woning 14 kwh/m 2 a, dit is 45 procent van de warmtapwatervraag. Verwarming Als afgiftesysteem ligt een luchtverwarmingsunit of een laag temperatuursysteem met radiatoren of vloerverwarming voor de hand. Door toepassing van luchtverwarming kan een traditioneel distributiesysteem voor verwarming achterwege blijven. Omdat slechts zeer beperkt warmte geleverd hoeft te worden, kan zonder comfortproblemen luchtverwarming worden toegepast. Eindresultaat na reguliere renovatie. Warmtapwater De warmtapwatervraag is moeilijk te verminderen en wordt zelfs verhoogd bij toepassing van hotfill-apparatuur. Er dient dus een energiezuinige opwekking gerealiseerd te worden. In Nederland zijn veel huishoudens aangesloten op het gasnet. Een combinatie van een conventionele HR-ketel met een zonneboiler ligt daarom voor de hand. uitgangspunt capaciteit [dm 3 /s/m 2 ] warmteverlies [kwh/m 2 a] PHPP, bezettingsgraad 0,33 8,6 PHPP, keuken, badkamer en toilet 0,39 9,3 Bouwbesluit, 55% verblijfsgebied* 0,50 10,4 Bouwbesluit, conform ruimte-indeling 0,70 12,6 * De minimum afvoercapaciteit in de keuken en natte ruimten dient wel te worden gerealiseerd Tabel 1: Invloed ventilatiecapaciteit op warmteverlies door ventilatie, flatwoning

5

6 Hoogwaardige renovatie beter dan sloop 29 Artikel Energiegebruik Met de genoemde bouwkundige en installatietechnische maatregelen is het energiegebruik van de woningen berekend. Deze zijn weergegeven in tabel 2. woningtype aantal Evraag;verw [kwh/m 2 ] Eprim;totaal [kwh/m 2 a] Tussenmidden Tussenboven Tussenonder Zijmidden Zijboven Zijonder Gemiddeld Eis Tabel 2: Jaarlijkse energievraag voor ruimteverwarming en jaarlijks primair energiegebruik inclusief huishoudelijke apparatuur voor op het zuiden georiënteerde woningen Zowel de flat als geheel als de woningen op zich voldoen aan de eis aan het maximale primaire energiegebruik. Aan de eis aan de maximale energievraag voor ruimteverwarming voldoet de flat als geheel wel, maar de individuele woningen niet allemaal. De middenwoningen voldoen ruimschoots en ook de tussenonderwoningen voldoen. De tussenbovenwoningen voldoen niet. Door het dak te voorzien van 400 mm in plaats van 300 mm isolatie, voldoen ook deze woningen aan de eis. Dan dient de dakrand echter verder verhoogd te worden. Bij de hoekwoningen wordt het slechtste resultaat bereikt. Dit komt door het grote(re) verliesoppervlak en de grotere lineaire warmteverliezen. Voor deze woningen is het technisch nauwelijks haalbaar aan de eis te voldoen. De oriëntatie van de flat speelt een belangrijke rol. Bij oost- of westgeoriënteerde woningen zijn de energievraag voor ruimteverwarming en het totale primaire energiegebruik circa 3 kwh/m 2 a hoger. De flat als geheel voldoet aan de eisen, maar er zijn meer individuele woningen die niet voldoen aan de energievraag voor ruimteverwarming. Energiebesparing Tussen de verschillende bepalingsmethoden voor het energiegebruik bestaan significante verschillen [6]. De resultaten van de verschillende methoden zijn niet één op één vergelijkbaar. De meest geschikte methode voor het bepalen van de energieprestatie van passiefhuizen is PHPP. Voor de vergelijking tussen de energieprestatie van de woningen voor en na de renovatie is de bestaande situatie van een tussenmiddenwoning in PHPP ingevoerd. In PHPP moeten alle onderdelen zeer gedetailleerd worden ingevoerd. Van de bestaande situatie zijn niet alle gegevens in detail bekend. Voor woningen met een slechte energetische kwaliteit zijn de details over het algemeen niet maatgevend. De vergelijking is gemaakt op basis van het jaarlijks energiegebruik voor ruimteverwarming, tapwater en ventilatie. Overig energiegebruik, zoals voor huishoudelijk apparatuur, is sterk bewonersafhankelijk en daarom niet meegenomen. woningtype bestaand gerenoveerd Zuidgeoriënteerd Oost of west-georiënteerd Tabel 3: Jaarlijks primair energiegebruik voor verwarming, tapwater en ventilatie, tussenmiddenwoning Plattegrond gerenoveerde tussenwoning. De jaarlijkse primaire energiebesparing van de renovatie van 108 flatwoningen naar passiefhuisniveau bedraagt circa kwh voor een zuidgeoriënteerde tussenmiddenwoning. Dit komt overeen met circa m 3 gas. Uitgaande van de huidige gasprijs van 0,70 per m 3 (inclusief BTW en energiebelasting) is de energiebesparing 980,- per jaar. De werkelijke energiebesparing is afhankelijk van het bewonersgedrag. Kosten Door gebruik te maken van een elementenraming zijn de bouwkosten voor het renoveren van 108 flatwoningen naar passiefhuisniveau geraamd op circa ,- exclusief BTW per woning. Dit is een forse investering. Er worden echter zo goed als nieuwe woningen gerealiseerd met een energetische kwaliteit die veel beter is dan de huidige nieuwbouwwoningen. De bouwkosten zijn bij sloop en nieuwbouw fors hoger dan bij toepassing van de besproken renovatie naar passiefhuisniveau. De technische levensduur van de woningen na renovatie bedraagt naar verwachting circa 50 jaar en is vergelijkbaar met nieuwbouwwoningen. Literatuur [1] Jeths, ing. R., Renovatie naar passiefhuisniveau, 2008 download op [2] Opstelten, Lj., Bakker, E.-J., Sinke, W.C., Bruijn, F.A. de, Borsboom, W.A., Krosse L., Potentials for energy efficiency and renewable energy sources in the Netherlands, 2007 [3] Passive Haus Institut (PHI), Passive Hause Planning Package 2007, 2007 [4] Boonstra, ir. C., Clocquet, ir. R., Joosten, ir. L., Passiefhuizen in Nederland, 2006 [5] Stichting Bouw Research, Referentiedetails Passief Bouwen, 2009 [6] Lagae, A., Franke, E., Wordt passiefhuistechnologie in Nederland via de EPN-methodiek gestimuleerd?, 2006

RENOVATIE NAAR PASSIEFHUISNIVEAU

RENOVATIE NAAR PASSIEFHUISNIVEAU 8 3 2008 Bouwfysica RENOVATIE NAAR PASSIEFHUISNIVEAU Energiebesparing in de woningbouw is een belangrijk speerpunt in het beleid voor de komende jaren. Voor nieuwbouw heeft de minister al verdere EPC-verlagingen

Nadere informatie

RENOVATIE NAAR PASSIEFHUISNIVEAU

RENOVATIE NAAR PASSIEFHUISNIVEAU 8 3 2008 Bouwfysica RENOVATIE NAAR PASSIEFHUISNIVEAU Energiebesparing in de woningbouw is een belangrijk speerpunt in het beleid voor de komende jaren. Voor nieuwbouw heeft de minister al verdere EPC-verlagingen

Nadere informatie

moeilijk om wettelijke eisen te stellen. Sinds 1 januari 2008 dient bij transactiemomenten

moeilijk om wettelijke eisen te stellen. Sinds 1 januari 2008 dient bij transactiemomenten Renovatie naar passiefhuisniveau Energiebesparing in de woningbouw is een belangrijk speerpunt in het beleid voor de komende jaren. Voor nieuwbouw heeft de minister al verdere EPC-verlagingen aangekondigd.

Nadere informatie

EPC 0,8: Over welke woningen en installatieconcepten hebben we het?,

EPC 0,8: Over welke woningen en installatieconcepten hebben we het?, EPC 0,8: Over welke woningen en installatieconcepten hebben we het?, ir. F.W. (Freek) den Dulk Nieuwe eis per 1 januari 2006 EPC 0,8 Herziening norm: NEN 5128:2004 Energieprestatie van woonfuncties en

Nadere informatie

Concepten EPC 0.4. Bouwkundige uitgangspunten

Concepten EPC 0.4. Bouwkundige uitgangspunten Concepten EPC 0.4 Om een EPC 0.4 te realiseren voor de referentiewoningen zijn er verschillende concepten ontwikkeld die onderling verschillen op de wijze van ventileren en verwarmen. Aan de basis van

Nadere informatie

Passief Bouwen: waarom en hoe?

Passief Bouwen: waarom en hoe? Passief Bouwen: waarom en hoe? Ontwerpen en bouwen vanuit een visie ir. H.J.J. (Harm) Valk senior adviseur Energie & Duurzaamheid Passief Bouwen Kenmerken o hoogwaardige thermische schil o goed comfort

Nadere informatie

ENERGIEBEHOEFTE WONINGBOUW

ENERGIEBEHOEFTE WONINGBOUW ENERGIEBEHOEFTE WONINGBOUW In t Hart van de Bouw ENERGIEBEHOEFTE WONINGBOUW Nederlandse Isolatie Industrie Postbus 8408 3503 RK UTRECHT 030-6623266 Vertegenwoordigd door: de heer ir. E. Las Nieman Raadgevende

Nadere informatie

Harry Nieman Adviesbureau Nieman. Passief bouwen in Gietbouw. Een goede combinatie.

Harry Nieman Adviesbureau Nieman. Passief bouwen in Gietbouw. Een goede combinatie. Harry Nieman Adviesbureau Nieman Passief bouwen in Gietbouw. Een goede combinatie. Duurzaam bouwen in beton =Het Passief bouwen concept= drs. ing. Harry Nieman Beton vakdagen Gorinchem 9 december 2008

Nadere informatie

van naden en kieren, omdat er anders veel warmte verloren gaat.

van naden en kieren, omdat er anders veel warmte verloren gaat. Bij het bakken van een cake in de oven komt al voldoende warmte vrij om een woning te verwarmen. Klinkt dat vreemd? Dat is het namelijk niet. Een behaaglijke temperatuur wordt bereikt door een woning extreem

Nadere informatie

Passief Bouwen: waarom en hoe?

Passief Bouwen: waarom en hoe? Passief Bouwen: waarom en hoe? Ontwerpen en bouwen vanuit een visie ir. H.J.J. (Harm) Valk senior adviseur Energie & Duurzaamheid Passief Bouwen Kenmerken o hoogwaardige thermische schil o goed comfort

Nadere informatie

Energieneutraal via de Passief bouwen route

Energieneutraal via de Passief bouwen route Energieneutraal via de Passief bouwen route ing. J.J.P. (Jan Pieter) van Dalen Slotsymposium 14 september 2015 Verbouw monument Verbouw van een monument Monument als bedoeld in art. 1 onder d (Monumentenwet

Nadere informatie

Passief Bouwen in de praktijk

Passief Bouwen in de praktijk Passief Bouwen in de praktijk Velve-Lindenhof: van idee tot realisatie ir. H.J.J. (Harm) Valk / ing. A.F. (André) Kruithof adviseur Energie & Duurzaamheid Programma Projectomschrijving Ontwerpvisie Bouwfysische

Nadere informatie

Bouwbesluit en Passief Bouwen

Bouwbesluit en Passief Bouwen Bouwbesluit en Passief Bouwen Welke (on)mogelijkheden zijn er vanuit de bouwregelgeving? ir. H.J.J. (Harm) Valk senior adviseur Energie & Duurzaamheid Programma Bouwbesluiteisen en Passief Bouwen Gezondheid

Nadere informatie

Bouwfysica van Passief Bouwen in houtskeletbouw

Bouwfysica van Passief Bouwen in houtskeletbouw Bouwfysica van Passief Bouwen in houtskeletbouw Projectseminar Velve-Lindenhof ir. H.J.J. (Harm) Valk senior adviseur Energie & Duurzaamheid Nieman Raadgevende Ingenieurs Inleiding Nieman Raadgevende Ingenieurs

Nadere informatie

Hoe maken we het mogelijk?

Hoe maken we het mogelijk? Energiezuinig Wonen Hoe maken we het mogelijk? Jaarlijkse energielasten 12.000,00 10.000,00 8.000,00 6.000,00 4.000,00 2.000,00 0,00 0 10 20 30 40 Jaar referentie passiefhuis+ Met conceptueel bouwen! Inhoud

Nadere informatie

Resultaten themagroep Gestapelde bouw - BENG

Resultaten themagroep Gestapelde bouw - BENG Resultaten themagroep Gestapelde bouw - BENG 3 november 2016 ing. A.F. (André) Kruithof Nieman Raadgevende Ingenieurs Programma 1. Inleiding BENG indicatoren & voorlopige eisen 2. BENG-uitkomsten praktijkprojecten

Nadere informatie

17-6-2013. Passief Bouwen. Passief Bouwen in de praktijk. Velve-Lindehof, Enschede. Stelling. Ontwerpvisie. Binnengasthuizen, Zwolle

17-6-2013. Passief Bouwen. Passief Bouwen in de praktijk. Velve-Lindehof, Enschede. Stelling. Ontwerpvisie. Binnengasthuizen, Zwolle Passief Bouwen Passief Bouwen in de praktijk Kennisdag Bouwfysica 2013 Passief bouwen' is een specifieke bouwstandaard met een comfortabel binnenklimaat, gedurende zowel het zomer- als het winterseizoen,

Nadere informatie

Op weg naar bijna energieneutrale gebouwen, met gezonde ventilatie

Op weg naar bijna energieneutrale gebouwen, met gezonde ventilatie Op weg naar bijna energieneutrale gebouwen, met gezonde ventilatie Themabijeenkomst De Nieuwe Standaard In Ventileren ing. G.A. (Gerton) Starink Nieman Raadgevende Ingenieurs B.V. 22-5-2015 2 1 Op weg

Nadere informatie

ZEN en BENG Nieuwe inzichten over bijna energieneutrale woningen

ZEN en BENG Nieuwe inzichten over bijna energieneutrale woningen ZEN en BENG Nieuwe inzichten over bijna energieneutrale woningen Ir. Harm Valk Nieman Groep Platform ZEN 22 maart 2016 Routekaart BENG 22-3-2016 2 BENG Drie indicatoren Lijkt op de PHPP 1. Energiebehoefte

Nadere informatie

Woningen met EPC ( 0,8

Woningen met EPC ( 0,8 Een initiatief van in samenwerking met 1 Woningen met EPC ( 0,8 Toelichting wijzigingen en bouwkundige aandachtspunten en duurzame energie - ontwerp- en adviesbureau BNA ir. F.W. den Dulk (Freek) 2 1 Onderwerpen

Nadere informatie

Slimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen

Slimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen Slimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen Interactie tussen gevelisolatie, ventilatiesystemen en capaciteit warmtepompsystemen Per 1 januari 2015 worden de EPCeisen aangescherpt. Voor woningen

Nadere informatie

ZEN en BENG Scenario s voor bijna energieneutrale woningen

ZEN en BENG Scenario s voor bijna energieneutrale woningen ZEN en BENG Scenario s voor bijna energieneutrale woningen Ir. Harm Valk Nieman Groep Platform ZEN 10 december 2015 Routekaart BENG 9-12-2015 2 BENG wat gaat er veranderen Bijna EnergieNeutrale Gebouwen

Nadere informatie

2020: 8 miljoen woningen belasten ons milieu onevenredig zwaar?

2020: 8 miljoen woningen belasten ons milieu onevenredig zwaar? Erik Franke Franke Architekten 1 oktober 2008 Den Haag 2008: 7 miljoen woningen belasten ons milieu onevenredig zwaar! 2020: 8 miljoen woningen belasten ons milieu onevenredig zwaar? 2020: 4,3 miljoen

Nadere informatie

Wonen in een passiefhuis

Wonen in een passiefhuis 2 2 2010 Bouwfysica Wonen in een passiefhuis Voor het eerst binnenmilieu in passiefhuizen gemeten Passiefhuizen zijn hot. Passiefhuizen worden de norm in 2015. Passiefhuizen zijn volop in het nieuws. En

Nadere informatie

ADVIES ENERGIECONCEPT BUREAU NIEMAN KLUSWONINGEN CAPADOSESTRAAT 9-11 DEN HAAG

ADVIES ENERGIECONCEPT BUREAU NIEMAN KLUSWONINGEN CAPADOSESTRAAT 9-11 DEN HAAG ADVIES ENERGIECONCEPT BUREAU NIEMAN KLUSWONINGEN CAPADOSESTRAAT 9-11 DEN HAAG Beschrijving voorgesteld (energetisch) maatregelenpakket om EPC 0,2 te halen. De maatregelen die benodigd zijn om een EPC van

Nadere informatie

Tips berekenen EPC. EPN en Nieuwbouw. Modellering

Tips berekenen EPC. EPN en Nieuwbouw. Modellering EPN en Nieuwbouw Tips berekenen EPC Modellering Iedere bouwlaag dient als een aparte verwarmde zone gemodelleerd te worden. Indien bouwlagen, bijvoorbeeld tussenverdiepingen van een woongebouw, exact gelijk

Nadere informatie

Energieprestatie in de toekomst Verdouw Beurs 2.0

Energieprestatie in de toekomst Verdouw Beurs 2.0 Energieprestatie in de toekomst Verdouw Beurs 2.0 ing. A.F. (André) Kruithof Oktober 2015 Programma Op weg naar 2050: doelstellingen bestaande bouw & nieuwbouw BENG-indicatoren Energiezuinigheid in de

Nadere informatie

Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven. 1 Inleiding

Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven. 1 Inleiding Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven Datum Referentie Behandeld door 13 december 2011 20111278-07 P. Smoor/LSC 1 Inleiding

Nadere informatie

WOONLASTEN 4 15. Zijn de maandlasten voor huur + energie in een Passiefhuis lager dan in een normale woning? 4

WOONLASTEN 4 15. Zijn de maandlasten voor huur + energie in een Passiefhuis lager dan in een normale woning? 4 PASSIEFHUIZEN COLUMBUSKWARTIER ALMERE VEEL GESTELDE VRAGEN PASSIEFHUIZEN EN WONEN IN EEN PASSIEFHUIS 2 1. Wat is een Passiefhuis? 2 2. Wat is het voordeel van een Passiefhuis? 2 3. Wat zijn bewonerservaringen

Nadere informatie

Nieuwbouw 26 appartementen te Halfweg - App 26 toren. Eigenschappen rekenzones type rekenzone omschrijving interne warmtecapaciteit Ag [m²]

Nieuwbouw 26 appartementen te Halfweg - App 26 toren. Eigenschappen rekenzones type rekenzone omschrijving interne warmtecapaciteit Ag [m²] 736 woongeb. 26 app Halfweg - Nieuwbouw 26 appartementen te Halfweg - App 26 toren F2 0,79 Algemene gegevens projectomschrijving Nieuwbouw 26 appartementen te Halfweg - App 26 toren variant F2 straat /

Nadere informatie

Kleinschalige energetische renovatie

Kleinschalige energetische renovatie Kleinschalige energetische renovatie Kantoor plus bovenwoning van label G naar A+ de Haas & Partners Adviseurs Duurzaam Gebouwde Omgeving Van componenten naar concept Bouwkundig Ventilatie Installaties

Nadere informatie

Grip op je energieprestaties -wat doet de NZEB-tool?

Grip op je energieprestaties -wat doet de NZEB-tool? Grip op je energieprestaties -wat doet de NZEB-tool? Masterclass door Clarence Rose, DNA in de Bouw / Azimut Bouwbureau en Carl-peter Goossen, DNA in de Bouw / BouwNext 2 Masterclass Introductie NZEB-tool

Nadere informatie

Miel Karthaus Martijn de Gier

Miel Karthaus Martijn de Gier Miel Karthaus Martijn de Gier Fig 1 1/5 13 3 5 1 17 12 11 18 2 11 31 16 15 12 14 8 7 4 6 22 21 20 19 9 10 e versus WarmBouwen 8 Verhouding tussen warmteweerstand en warmtestroomdichtheid

Nadere informatie

Energieprestatie van gebouwen

Energieprestatie van gebouwen Energieprestatie van gebouwen NEN 7120 en energieconcepten 2012 ing. Lars van de Kamp Nieman Raadgevende Ingenieurs Eerste ervaring NEN 7120 NEN 7120 Een verzwaring? Voor en nadelen standaard rijtjeswoning

Nadere informatie

Algemene gegevens. Indeling gebouw. Infiltratie. Bouwkundige transmissiegegevens. Open verbrandingstoestellen

Algemene gegevens. Indeling gebouw. Infiltratie. Bouwkundige transmissiegegevens. Open verbrandingstoestellen 12-07-331 appartementen Voorthuizen - appartementen basis 0,60 Algemene gegevens projectomschrijving appartementen variant basis adres postcode / plaats bouwar categorie woningbouw aantal woningbouw-eenheden

Nadere informatie

ENERGIE PRESTATIE ADVIES VOOR WONINGEN

ENERGIE PRESTATIE ADVIES VOOR WONINGEN 4 juli 2007 19:11 uur Blz. 1 / 8 cursus Luc Volders - 2-7-2007 ENERGIE PRESTATIE ADVIES VOOR WONINGEN Opdrachtgever: FB Projectgegevens: testpand 1234AB Software: EPA-W Kernel 1.09 07-06-2007 Vabi Software

Nadere informatie

Duurzame energie. uitgestoten in vergelijking met een conventioneel verwarmingssysteem, bijvoorbeeld een CV ketel.

Duurzame energie. uitgestoten in vergelijking met een conventioneel verwarmingssysteem, bijvoorbeeld een CV ketel. Duurzame energie Er wordt tegenwoordig steeds meer gebruik gemaakt van duurzame energiesystemen in gebouwen. Hiermee wordt op een natuurlijke wijze duurzame energie gewonnen om de woningen te verwarmen

Nadere informatie

Energielasten als een van de uitgangspunten bij nieuwbouw en renovatie

Energielasten als een van de uitgangspunten bij nieuwbouw en renovatie Energielasten als een van de uitgangspunten bij nieuwbouw en renovatie Door Eric van Zee, april 2008 Energie steeds groter deel van de woonlasten De kosten voor verwarming en warm tapwater vormen een steeds

Nadere informatie

Omschrijving. EPC 0-woning Leek, Groningen, Projectsamenvatting

Omschrijving. EPC 0-woning Leek, Groningen, Projectsamenvatting EPC 0-woning Leek, Groningen, 2009 Omschrijving Deze demonstratiewoning voor duurzaam, energieneutraal en levensloopbestendig bouwen met zijn EPC = 0, gebruik van zonne-energie en aardwarmte en gebruik

Nadere informatie

K I N J O Y K I N R O O I. 14 februari 2013

K I N J O Y K I N R O O I. 14 februari 2013 K I N J O Y K I N R O O I 14 februari 2013 I N D E X 1. LOCATIE 1.1 ligging projectgebied 1.2 locatie 1.3 bestaande situatie 1.5 ligging waterwoningen 2. EILAND 2.1 eiland 3. WATERWONING 3.1 situatie

Nadere informatie

ZEN en BENG Workshop onderzoeksresultaten

ZEN en BENG Workshop onderzoeksresultaten ZEN en BENG Workshop onderzoeksresultaten Ir. Harm Valk Nieman Groep Platform ZEN 21 juni 2016 12 praktijkprojecten grondgebonden 2 1 Fitten naar BENG Alle woningen zijn op BENG gebracht Combinatie van

Nadere informatie

energiebesparing bestaande bouw Noord-West Veluwe

energiebesparing bestaande bouw Noord-West Veluwe energiebesparing bestaande bouw Noord-West Veluwe Marc Smijers M 06-23924330 www.smijers-energieadvies.nl info@smijers-energieadvies.nl 1 Onderwerpen Hoe komt energielabel tot stand Relatie (of niet!)

Nadere informatie

In 10 stappen een Active House

In 10 stappen een Active House In 10 stappen een Active House Wat is een Active House? Een Active House is een woning waar de mens centraal staat en elementen als energie, milieu en comfort in balans zijn. Dit resulteert in een gezonde,

Nadere informatie

Benchmark rekentools ruimtewarmtevraag Januari 2016

Benchmark rekentools ruimtewarmtevraag Januari 2016 Benchmark rekentools ruimtewarmtevraag Januari 2016 Inhoudsopgave 1. Introductie... 3 2. Aanpak... 4 3. Resultaten... 5 3.1 TRNSYS... 5 3.2 PHPP... 5 3.3 Uniec (EPC)... 6 4. Discussie... 7 5. Bijlage:

Nadere informatie

Bouwfysica. Ventilatie en Infiltratie. hoofdstuk 6 Bouwfysica. eisen m.b.t. ventilatie oppervlakte

Bouwfysica. Ventilatie en Infiltratie. hoofdstuk 6 Bouwfysica. eisen m.b.t. ventilatie oppervlakte Bouwfysica Ventilatie en Infiltratie hoofdstuk 6 Bouwfysica 1 Onderwerpen Inleiding Bouwbesluit eisen m.b.t. ventilatie oppervlakte Ventilatie Basisventilatie (luchtverversing) Spuiventilatie (zomerventilatie)

Nadere informatie

Schilindex. Kansen voor energiebesparing met de gebouwschilindicator in de nieuwe NEN 5128 en EPG. Gerrit Jan Kuiper NII

Schilindex. Kansen voor energiebesparing met de gebouwschilindicator in de nieuwe NEN 5128 en EPG. Gerrit Jan Kuiper NII Nederlandse Schilindex Kansen voor energiebesparing met de gebouwschilindicator in de nieuwe NEN 5128 en EPG Gerrit Jan Kuiper 1 Nederlandse Een goede schil is het halve werk 2 Schilindex = logisch denken

Nadere informatie

JBo/ /NRe Rotterdam, 29 januari 2003

JBo/ /NRe Rotterdam, 29 januari 2003 Notitie 20021236-4: Het ClimaRad ventilatieconcept en het thermische binnenklimaat in de zomerperiode. JBo/20021236-4/NRe Rotterdam, 29 januari 2003 1. Inleiding. In opdracht van Brugman Radiatoren is

Nadere informatie

Toolkit R c & EPC woningbouw

Toolkit R c & EPC woningbouw Toolkit R c & EPC woningbouw Energie & Duurzaamheid Bouwregelgeving Brandveiligheid Bouwfysica Akoestiek Flexibele schil Programma Introductie Wijzigingen Bouwbesluit 2012 Toekomst Termen & begrippen Rc

Nadere informatie

appartementwoningen E/E = 0.887

appartementwoningen E/E = 0.887 Algemene gegevens Bestandsnaam : P:\BA8963\WORKSD~1\REFERE~1\OPGELE~1\AFROND~1\RESULT~1\EMG&BE~1\EMG\APPA... Projectomschrijving : appartementwoningen Omschrijving bouwwerk : AgentschapNL referentiewoningen

Nadere informatie

Proceedings passiefhuis-symposium 2006 DHV

Proceedings passiefhuis-symposium 2006 DHV Proceedings passiefhuis-symposium 2006 69 Haalbaarheid van gietbouw in de passiefhuisstandaard en vergelijking van klimatisatieconcepten Chiel Boonstra DHV C1 ABSTRACT In Europa is de Passief huis technologie

Nadere informatie

17. HOE-woning Bart Geurts, Nieman Raadgevende Ingenieurs. Eigenschappen rekenzones type rekenzone omschrijving interne warmtecapaciteit Ag [m²]

17. HOE-woning Bart Geurts, Nieman Raadgevende Ingenieurs. Eigenschappen rekenzones type rekenzone omschrijving interne warmtecapaciteit Ag [m²] - basis 0,11 Algemene gegevens projectomschrijving variant basis adres postcode / plaats bouwar categorie woningbouw aantal woningbouw-eenheden in berekening 1 gebruiksfunctie woonfunctie datum opmerkingen

Nadere informatie

ENERGIE PRESTATIE ADVIES VOOR WONINGEN

ENERGIE PRESTATIE ADVIES VOOR WONINGEN Beta Testbedrijf E. van Dijk 007 Kleveringweg 12 2616 LZ Delft info@vabi.nl Delft, 8 februari 2007 ENERGIE PRESTATIE ADVIES VOOR WONINGEN Opdrachtgever: Opdrachtgever BV A. Bee Projectgegevens: Voorbeeldproject

Nadere informatie

Het gebruik van dynamische gebouwsimulatiemodellen bij renovatie

Het gebruik van dynamische gebouwsimulatiemodellen bij renovatie Het gebruik van dynamische gebouwsimulatiemodellen bij renovatie Maurice Jong Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) Afdeling Duurzame Energie in de Gebouwde Omgeving (DEGO) Postbus 1 1755 ZG PETTEN

Nadere informatie

Passiefbouwen. Waarom Passiefbouwen? Wat is Passiefbouwen? Wat zijn de voordelen van Passiefbouwen? Wat zijn de (meer)kosten van Passiefbouwen?

Passiefbouwen. Waarom Passiefbouwen? Wat is Passiefbouwen? Wat zijn de voordelen van Passiefbouwen? Wat zijn de (meer)kosten van Passiefbouwen? Passiefbouwen Waarom Passiefbouwen? Wat is Passiefbouwen? Wat zijn de voordelen van Passiefbouwen? Wat zijn de (meer)kosten van Passiefbouwen? Waarom is er niet meer Passief gebouwd? Waarom Passiefbouwen?

Nadere informatie

Zeer energiezuinige woning ondergewaardeerd in EPN?

Zeer energiezuinige woning ondergewaardeerd in EPN? smart buildings ir. D.W.L. Jansen, ir. B.J. de Boer, ir L.J. Joosten, ir. J.M. Boonstra Effect maatregelen volgens - en PHPP-methodiek Zeer energiezuinige woning ondergewaardeerd in? Een recent uitgevoerde

Nadere informatie

Bijna Energieneutrale Gebouwen (BENG)

Bijna Energieneutrale Gebouwen (BENG) Bijna Energieneutrale Gebouwen (BENG) Op weg naar bijna energieneutraal bouwen in 2020 Jean Frantzen Adviseur duurzaam bouwen Kennisevent Routekaart richting energieneutraal bouwen R c 2,5 R c 3,5 R c

Nadere informatie

Conceptoplossingen door samenwerking. Albert van Lohuizen Manager Installatieconcepten

Conceptoplossingen door samenwerking. Albert van Lohuizen Manager Installatieconcepten Conceptoplossingen door samenwerking Albert van Lohuizen Manager Installatieconcepten Waarom bouwen we zoveel muren en slaan we zo weinig bruggen? Brink Climate Systems 1903 Smederij te Assen 2013 Fabrikant

Nadere informatie

Passief Bouwen. Carl-peter Goossen

Passief Bouwen. Carl-peter Goossen Passief Bouwen Carl-peter Goossen Je weet iets en je heb er kennis van Je weet iets maar heb er geen kennis van Je weet het niet en je hebt er ook geen kennis van. 28 oktober: Klimaatneutraal bouwen: haalbaar

Nadere informatie

metselwerk N 23.80 5.00 90 minimaal ramen N 9.20 1.00 90 0.60 geen minimaal

metselwerk N 23.80 5.00 90 minimaal ramen N 9.20 1.00 90 0.60 geen minimaal Algemene gegevens Bestandsnaam : P:\BA8963\Worksdocs offerte 5 EPC aanscherpingsmethodiek\referentiewoningen\opgeleverde stukken\afronding juli 2013\resultaten EMG BENG\EMG & BENG resultaten\beng\appartementen\appartement

Nadere informatie

6-11-2012. Programma. Luchtdichtheid en Passief Bouwen. Passief Bouwen. Ontwerpvisie. Eisen Passief Bouwen. Bouwkundige kenmerken

6-11-2012. Programma. Luchtdichtheid en Passief Bouwen. Passief Bouwen. Ontwerpvisie. Eisen Passief Bouwen. Bouwkundige kenmerken Programma Passief Bouwen: hoe en wat? Luchtdichtheid en Passief Bouwen van ontwerp tot realisatie Luchtdichtheid Luchtdichtheidsklassen Ontwerpaspecten Uitvoeringsaspecten Projectvoorbeelden ir. H.J.J.

Nadere informatie

Energiestudie equivalent opwekkingrendement externe warmtelevering Utrecht

Energiestudie equivalent opwekkingrendement externe warmtelevering Utrecht Energiestudie equivalent opwekkingrendement externe warmtelevering Utrecht Gevolgen voor de energieprestatie van nieuwbouwwoningen conform eisen 2015 Rapportnummer D 3004-5-RA-001 d.d. 9 maart 2016 Energiestudie

Nadere informatie

Energietransitie. Bouw op onze kennis

Energietransitie. Bouw op onze kennis Energietransitie Bouw op onze kennis Programma Introductie Energieverbruik van een woning Energieverbruik in de praktijk Energieneutraal + Opslag van energie Bewoner centraal Wat doen wij? Een greep uit

Nadere informatie

Intakeformulier Professionele Woningbeheerder. EPA - Intake formulier. Professionele Woningbeheerder

Intakeformulier Professionele Woningbeheerder. EPA - Intake formulier. Professionele Woningbeheerder Bijlage 2A: Intakeformulier Professionele Woningbeheerder EPA - Intake formulier Kenmerk: Professionele Woningbeheerder Invulinstructie: = tekst of werkelijke waarde invullen = aankruisen indien van toepassing

Nadere informatie

Bestaat dé balans tussen isolatie en ventilatie?

Bestaat dé balans tussen isolatie en ventilatie? Bestaat dé balans tussen isolatie en ventilatie? Even voorstellen Simon van der Kamp Brink Climate Systems Adviseur installatieconcepten Brink Customize Lizette Koorn IsoBouw Systems Project manager woningbouw

Nadere informatie

Wonen in een passiefhuis

Wonen in een passiefhuis 2 2 2010 Bouwfysica Wonen in een passiefhuis Voor het eerst binnenmilieu in passiefhuizen gemeten Passiefhuizen zijn hot. Passiefhuizen worden de norm in 2015. Passiefhuizen zijn volop in het nieuws. En

Nadere informatie

Duurzaamheid & energiebesparing in de woningbouw! Onze wereld vraagt erom.

Duurzaamheid & energiebesparing in de woningbouw! Onze wereld vraagt erom. Duurzaamheid & energiebesparing in de woningbouw! Waar ligt de schat begraven??? HET PARETO PRINCIPE B&U-sector GWW-sector CO2-emissie 2007: CO2-emissie 2008: CO2-emissie 2009: Focus op exploitatieperiode

Nadere informatie

Ke u ze p l a n e n e rg i e - e n i n stallatieconcept. K e i z e r l i b e l Te r B o r c h 2 9 n o v e m b e r

Ke u ze p l a n e n e rg i e - e n i n stallatieconcept. K e i z e r l i b e l Te r B o r c h 2 9 n o v e m b e r Ke u ze p l a n e n e rg i e - e n i n stallatieconcept K e i z e r l i b e l Te r B o r c h 2 9 n o v e m b e r 2 0 1 7 C o n t a c t g e g e v e n s BV Bouwbedrijf KOOI Appingedam Kanaalweg 4 9902 AN

Nadere informatie

BENG. Update

BENG. Update BENG Update 21-12-2018 Congres EPG 2.0 d.d. 20 november 2018 Tijdens het NEN-congres op dinsdag 20 november 2018 maakte het ministerie van BZK de nieuwe concept geadviseerde BENG-eisen bekend. Ook werd

Nadere informatie

Woningventilatie en renovatie

Woningventilatie en renovatie Woningventilatie en renovatie Bouwbesluit, bewoners en de praktijk Workshop Energie Nul73 Ir. H.J.J. (Harm) Valk Nieman Raadgevende Ingenieurs BV 19 mei 2015 Ventilatie Waarom ventileren? Kwaliteit en

Nadere informatie

Energie voor de toekomst I TVVL Kennisplein

Energie voor de toekomst I TVVL Kennisplein 1 2 2 1 PODIUM ENERGIE VOOR DE TOEKOMST 3 3 BENG-eisen Laatste stand en ontwikkelingen door: André Kruithof ENERGIE VOOR DE TOEKOMST TVVL KENNISPLEIN 4 2 BENG de opvolger van de EPC Bijna EnergieNeutrale

Nadere informatie

DNA in de bouw Projectontwikkeling met hoge ambities. Carl-peter Goossen Directeur /ontwerpmanager BouwNext

DNA in de bouw Projectontwikkeling met hoge ambities. Carl-peter Goossen Directeur /ontwerpmanager BouwNext DNA in de bouw Projectontwikkeling met hoge ambities Carl-peter Goossen Directeur /ontwerpmanager BouwNext Diverse groepen binnen de DNA gaan op basis van no cure no pay CPO s nieuwe stijl oprichten met

Nadere informatie

metselwerk W 13.40 3.50 90 minimaal ramen W 3.00 1.65 90 0.60 handmatig minimaal

metselwerk W 13.40 3.50 90 minimaal ramen W 3.00 1.65 90 0.60 handmatig minimaal Algemene gegevens Bestandsnaam : P:\BA8963\Worksdocs offerte 5 EPC aanscherpingsmethodiek\referentiewoningen\opgeleverde stukken\afronding juli 2013\def EPG berekeningen\vrijstaande woning\vrijstaande-woning

Nadere informatie

VvE s met Energie. Onderzoek VvE Schiezicht 10 april 2014 Wouter van den Acker PKW

VvE s met Energie. Onderzoek VvE Schiezicht 10 april 2014 Wouter van den Acker PKW VvE s met Energie Onderzoek VvE Schiezicht 10 april 2014 Wouter van den Acker PKW Inhoud Het Energiemodel Bestaande situatie Trias Energetica Maatregelen Scenario s Hoe verder? Energieadvies voor Schiezicht

Nadere informatie

7 STAPPEN VOOR ENERGIEBESPARING IN EEN TANGRAMHUIS:

7 STAPPEN VOOR ENERGIEBESPARING IN EEN TANGRAMHUIS: TANGRAMHUIS 7 STAPPEN VOOR ENERGIEBESPARING IN EEN TANGRAMHUIS: 1 - ZON - Maak gebruik van de zon, de enige kostenloze energieleverancier! Onze woningen worden naar de zon georiënteerd, dat wil zeggen

Nadere informatie

Vermogensbepaling verwarmingsinstallatie met warmtepomp in woningen en woongebouwen

Vermogensbepaling verwarmingsinstallatie met warmtepomp in woningen en woongebouwen Vermogensbepaling verwarmingsinstallatie met warmtepomp in woningen en woongebouwen Jan Aerts projectcoördinator ISSO Inhoud Comfort, energiegebruik en kosten Bepalen vermogen verwarmen Bepalen vermogen

Nadere informatie

Wie zijn wij? drs. ing. Jourdain Martens. ! Directeur. ir. Anne-marije Scheffe. ! Ingenieur

Wie zijn wij? drs. ing. Jourdain Martens. ! Directeur. ir. Anne-marije Scheffe. ! Ingenieur road2zer0 Wie zijn wij? drs. ing. Jourdain Martens! Directeur ir. Anne-marije Scheffe! Ingenieur Opbouw presentatie! Over Bouwformatie! Achtergrondinformatie regelgeving! Onderzoeksopzet! Resultaten! Conclusie

Nadere informatie

bouwfysisch rapport bouwbesluitberekeningen

bouwfysisch rapport bouwbesluitberekeningen bouwfysisch rapport bouwbesluitberekeningen behorende bij aanvraag omgevingsvergunning betreffende activiteit bouwen voor de nieuwbouw (herbouw) van strandpaviljoen Beachclub Lekker in Vrouwenpolder. 1.

Nadere informatie

Projectgegevens. Openbaar Belang Binnengasthuisstraat 1 8022 NH, Zwolle T. (038) 45 67 222 E. info@openbaarbelang.nl. Projectteam PROJECT

Projectgegevens. Openbaar Belang Binnengasthuisstraat 1 8022 NH, Zwolle T. (038) 45 67 222 E. info@openbaarbelang.nl. Projectteam PROJECT Energieconcept Projectgegevens PROJECT De groene verbinding Nieuwbouw 15 duurzame woningen Pallandtmarke te Zwolle OPDRACHTGEVER Openbaar Belang Binnengasthuisstraat 1 8022 NH, Zwolle T. (038) 45 67 222

Nadere informatie

energiebesparing bestaande bouw Harderwijk 26 mei 2015

energiebesparing bestaande bouw Harderwijk 26 mei 2015 energiebesparing bestaande bouw Harderwijk 26 mei 2015 Marc Smijers M 06-23924330 www.smijers-energieadvies.nl info@smijers-energieadvies.nl 1 Onderwerpen Relatie tussen energielabel en energiegebruik

Nadere informatie

Energiezuinige woningen met een EPC van 0,4: kies het concept dat je wenst!

Energiezuinige woningen met een EPC van 0,4: kies het concept dat je wenst! Energiezuinige woningen met een EPC van 0,4: kies het concept dat je wenst! December 2014 Toolkit Selectietool Per 1 januari 2015 gaan we de volgende stap maken naar een EPC van 0,4 om uiteindelijk eind

Nadere informatie

Aardgasloos wonen! de ENERGIEVAKMAN wil u graag helpen bij uw zoektocht. Programma: Presentatie in Trefpunt Heeten -- 4 oktober

Aardgasloos wonen! de ENERGIEVAKMAN wil u graag helpen bij uw zoektocht. Programma: Presentatie in Trefpunt Heeten -- 4 oktober Aardgasloos wonen! de ENERGIEVAKMAN wil u graag helpen bij uw zoektocht Presentatie in Trefpunt Heeten -- 4 oktober 2018 -- Programma: Even voorstellen Begrippen BENG (2020) Schil Ventileren Anders verwarmen

Nadere informatie

metselwerk N 10,70 3,50 90 minimaal ramen N 5,20 1,65 90 0,60 geen minimaal

metselwerk N 10,70 3,50 90 minimaal ramen N 5,20 1,65 90 0,60 geen minimaal Algemene gegevens Bestandsnaam : P:\BA8963\Worksdocs offerte 5 EPC aanscherpingsmethodiek\referentiewoningen\opgeleverde stukken\afronding juli 2013\def EPG berekeningen\twee-onder-een kap\twee onder een

Nadere informatie

NTA Nieuw tijdperk energieprestatie. Normalisatie: De wereld op één lijn 1

NTA Nieuw tijdperk energieprestatie. Normalisatie: De wereld op één lijn 1 NTA 8800 Nieuw tijdperk energieprestatie 1 Toekomstvisie overheid 2015 1 juli 2018 2019 2020 tussenperiode 2050 50% EPC aanscherping Overheids-gebouwen Aansluitplicht aardgas BENG nieuwbouw vervalt Nieuwbouw

Nadere informatie

metselwerk W 13.40 5.00 90 minimaal ramen W 3.00 1.00 90 0.60 handmatig minimaal

metselwerk W 13.40 5.00 90 minimaal ramen W 3.00 1.00 90 0.60 handmatig minimaal Algemene gegevens Bestandsnaam : P:\BA8963\Worksdocs offerte 5 EPC aanscherpingsmethodiek\referentiewoningen\opgeleverde stukken\afronding juli 2013\resultaten EMG BENG\EMG & BENG resultaten\beng\vrijstaande

Nadere informatie

Voor de toets is gebruik gemaakt van tekeningen van Temmink bouwprojecten met projectnummer FORC16001.

Voor de toets is gebruik gemaakt van tekeningen van Temmink bouwprojecten met projectnummer FORC16001. NOTITIE Datum 14 juli 2017 Projectnaam Vakantiewoningen Hoeve Kroep An Vorden Werknummer Van Yvonne Thijs-van Langen Deerns Nederland B.V. Bouwfysica & Energie Grote Voort 5 8041 AM Zwolle T 088 3740 160

Nadere informatie

0,60. Algemene gegevens. Indeling gebouw. Infiltratie. Bouwkundige transmissiegegevens. Open verbrandingstoestellen

0,60. Algemene gegevens. Indeling gebouw. Infiltratie. Bouwkundige transmissiegegevens. Open verbrandingstoestellen (Rooding) - Algemene gegevens projectomschrijving variant adres Molweg 28 postcode / plaats 3784 VC Terschuur bouwar 2014 categorie woningbouw aantal woningbouw-eenheden in berekening 1 gebruiksfunctie

Nadere informatie

Inhoud. Achtergrond Begrippen en definities Facts and figures. Uitdagingen richting energieneutraal

Inhoud. Achtergrond Begrippen en definities Facts and figures. Uitdagingen richting energieneutraal Inhoud Achtergrond Begrippen en definities Facts and figures Woningen nieuw en renovatie utiliteit: scholen en kantoren als voorbeeld Uitdagingen richting energieneutraal RVO en energieneutrale gebouwen

Nadere informatie

Passiefhuizen. Arch. Alexis Versele KaHo Sint-Lieven 01 10 2008. Cedubo. Alexis Versele - Passiefhuizen 1. Alexis Versele - Passiefhuizen 2

Passiefhuizen. Arch. Alexis Versele KaHo Sint-Lieven 01 10 2008. Cedubo. Alexis Versele - Passiefhuizen 1. Alexis Versele - Passiefhuizen 2 Passiefhuizen Arch. Alexis Versele KaHo Sint-Lieven 01 10 2008 Cedubo Alexis Versele - Passiefhuizen 1 Alexis Versele - Passiefhuizen 2 1 Lage - energiewoningen - passiefhuizen Motivaties Ecologisch Eco

Nadere informatie

Bouwfysisch rekenen. voorspelt resultaten

Bouwfysisch rekenen. voorspelt resultaten 1 Bouwfysisch rekenen Passiefhuis Specialist European certified passive house designer voorspelt resultaten Passiefhuis Veranderingen energie denken Van EPG naar NZEB 6-8 oktober 2015 Carl-peter Goossen

Nadere informatie

Duurzame woningverbetering

Duurzame woningverbetering Duurzame woningverbetering Op weg naar energieneutraal Houten, 20 februari 2017 Kees Stap Gemiddelde energierekening Maandrekening Gemiddeld energieverbruik jaar 15% 1500 m3 aardgas 5% 80% verwarming warmwater

Nadere informatie

1. Inleiding. 2. Uitgangspunten. Notitie. 2.1 Berekeningswijze

1. Inleiding. 2. Uitgangspunten. Notitie. 2.1 Berekeningswijze Notitie Project Isover/Energiebesparing bestaande bouw Betreft Onderzoek naar effect op Energie-index (EI) Ons kenmerk E.2012.1379.00.N001 Versie 001 Datum 8 maart 2013 Verwerkt door RLO HW Contactpersoon

Nadere informatie

Presentatie Het morfologisch ontwerpproces in het project Vroomshoop Carl-peter Goossen

Presentatie Het morfologisch ontwerpproces in het project Vroomshoop Carl-peter Goossen Oog voor samenhang In samenwerking met Presentatie Het morfologisch ontwerpproces in het project Vroomshoop Carl-peter Goossen 1 22 Zorgappartementen te Vroomshoop 3 Duurzaamheid Moeten we het glas verduurzamen

Nadere informatie

Opnameformulier woningen voor EP-certificaat

Opnameformulier woningen voor EP-certificaat Opnameformulier woningen voor EP-certificaat Hieronder worden de opnameformulieren gegeven die een EPA-adviseur nodig heeft om een opname van de woning op papier te kunnen verrichten. Om het opnameformulier

Nadere informatie

All-electric woningconcept

All-electric woningconcept All-electric woningconcept Kwalitatieve en kwantitatieve vergelijking tussen 3 energieconcepten Robbert van Rijswijk Merosch Inhoud 1. Voorstellen 2. Vergelijking energieconcepten 3. Uitwerking all-electric

Nadere informatie

NIEUWBOUW ZONDER AARDGAS DUURZAAM EN COMFORTABEL

NIEUWBOUW ZONDER AARDGAS DUURZAAM EN COMFORTABEL NIEUWBOUW ZONDER AARDGAS DUURZAAM EN COMFORTABEL Gefeliciteerd, u gaat straks uw eigen woning (ver) bouwen! Dit betekent heel veel mogelijkheden en complexe vraagstukken. En moet u dan ook nog iets met

Nadere informatie

EPN-berekening. Ventilatieberekening

EPN-berekening. Ventilatieberekening EPN-berekening Ventilatieberekening Inzake het plaatsen van een Recreatieverblijf op een terrein gelegen aan de Noordendolfer 2b-17 te Zoutelande i.o.v. Top Totaal (comm. Koppejan) (rapport 13-13-bf) Werknummer

Nadere informatie

Energie Index berekening (EI)

Energie Index berekening (EI) 1 Energie berekening (EI) Tussenwoning Molenwijk Malden: schuine woningen, 138 stuks. Wat is een Energie : Het berekent het energieverbruik van de woning en geeft dat aan met een getal tussen de 0 en 5.

Nadere informatie

BuildDesk kennisdocument

BuildDesk kennisdocument BuildDesk kennisdocument Woningen energieneutraal renoveren: hoe doe je dat? Leer hoe bestaande woningen energieneutraal te renoveren zijn. Met als belangrijkste ingrediënten: terugdringen van de energiebehoefte

Nadere informatie

3 Energiegebruik huidige situatie

3 Energiegebruik huidige situatie 3 Energiegebruik huidige situatie 3.1 Het Energie Prestatie Certificaat In het kader van de Europese regelgeving (EPBD) bent u verplicht om, bij verkoop of verhuur van de woning, een energiecertificaat

Nadere informatie