Mogelijkheden duurzame energie op rwzi's De Dommel

Transcriptie

1

2

3 Mogelijkheden duurzame energie op rwzi's De Dommel

4

5 Verantwoording Titel Mogelijkheden duurzame energie op rwzi's De Dommel Opdrachtgever Waterschap De Dommel Projectleider ir. A.G. (Tony) Flameling Auteur(s) ir. A.J. (Anne) Bosma en ing. J.E. (Ellen) Bults Projectnummer Aantal pagina's 40 (exclusief bijlagen) Datum 4 januari 2007 Handtekening Colofon Tauw bv afdeling Technologie Handelskade 11 Postbus AC Deventer Telefoon (0570) Fax (0570) Dit document is eigendom van de opdrachtgever en mag door hem worden gebruikt voor het doel waarvoor het is vervaardigd met inachtneming van de rechten die voortvloeien uit de wetgeving op het gebied van het intellectuele eigendom. De auteursrechten van dit document blijven berusten bij Tauw. Kwaliteit en verbetering van product en proces hebben bij Tauw hoge prioriteit. Tauw hanteert daartoe een managementsysteem dat is gecertificeerd dan wel geaccrediteerd volgens: - NEN-EN-ISO Duurzame energie op rwzi's De Dommel 5\40

6

7 Inhoud Verantwoording en colofon Korte samenvatting Inleiding en leeswijzer Leeswijzer Doelstelling en uitgangspunten Doelstelling Uitgangspunten Bedrijfseconomische uitgangspunten Kwalitatieve beoordeling Subsidies Analyse duurzame energie op rwzi s De Dommel Overzicht rwzi s en criteria RWZI Tilburg-Noord RWZI Haaren RWZI Sint-Oedenrode RWZI Soerendonk RWZI Biest-Houtakker RWZI Hapert RWZI Eindhoven RWZI Boxtel SVI Mierlo Bedrijfseconomische afweging Kwalitatieve afweging Rekenvoorbeeld: Duurzame energie op rwzi Biest-Houthakker Beschrijving situatie rwzi Biest-Houthakker Beoordeling technieken Biest-Houthakker Resultaten Conclusie Rekenvoorbeeld: Optimalisatie duurzame energie sliblijn rwzi Tilburg-Noord Beschrijving situatie sliblijn Tilburg-Noord Duurzame energie op rwzi's De Dommel 7\40

8 6.2 Resultaten Conclusie Conclusies en aanbevelingen Conclusies algemeen Conclusies rekenvoorbeeld rwzi Biest-Houthakker Conclusies rekenvoorbeeld sliblijn rwzi Tilburg-Noord Aanbevelingen Bronvermelding Bijlage(n) 1. Beschrijving technieken duurzame energie 2. Omschrijving criteria voor toepassing duurzame energie 3. Overzicht kosten en baten per techniek 4. Verzamelde bedrijfsgegevens rond de rwzi Biest-Houthakker 5. Subsidieregelingen 8\40 Duurzame energie op rwzi's De Dommel

9 1 Korte samenvatting Deze studie onderzoekt de mogelijkheden voor Waterschap De Dommel om duurzame energievoorziening toe te passen op rioolwaterzuiveringen. Voor negen locaties is de inzet van tien duurzame technieken beoordeeld op economische haalbaarheid en kwalitatieve aspecten. Voor de rioolwaterzuivering Biest-Houthakker is een gedetailleerde analyse gemaakt, omdat deze locatie binnen enkele jaren gerenoveerd wordt. Uit bedrijfseconomisch oogpunt zijn de volgende technieken algemeen goed toepasbaar: Intern gebruik restwarmte Co-vergisting Slibdesintegratie De overige technieken lijken op dit moment bedrijfseconomisch niet interessant. De toepassing van extern gebruik restwarmte en windmolens ligt echter dicht bij het omslagpunt. Het is daarom mogelijk dat deze technieken op middellange termijn aantrekkelijk worden, vanwege enerzijds hoger wordende energieprijzen anderzijds verbeterde opbrengst door technische verbetering. Uit de afweging volgt dat de techniek intern gebruik restwarmte kwalitatief gunstig gewaardeerd wordt, zodat er verwacht kan worden dat de techniek zonder veel inspanningen kan worden toegepast. Bij extern gebruik van restwarmte zijn de resultaten niet positief. Dit betekent dat er bij de toepassing van deze techniek meer inspanningen verricht moeten worden voor het succesvol inzetten van deze techniek. Bij de technieken slibdesintegratie en co-vergisting is er een gemiddelde inspanning noodzakelijk om de techniek succesvol in te zetten. Voor de locatie Biest-Houthakker is de conclusie dat intern gebruik van restwarmte bedrijfseconomisch succesvol kan worden ingezet. Met deze methodes is gezamenlijk een energiehoeveelheid van circa 0,4 miljoen kwh per jaar extra energie te produceren. Het totale elektriciteitsverbruik van de rwzi Biest-Houthakker was in het jaar 2005 circa 1,4 miljoen kwh, een groot deel van dit energieverbruik blijft noodzakelijk voor het zuiveringsproces. De totale investering bedraagt EUR ,00. Als vervolgstap kan per locatie een voorontwerp of systeemkeuzestudie worden gemaakt om de praktische invulling van duurzame energievoorziening uit te werken. Duurzame energie op rwzi's De Dommel 9\40

10 10\40 Duurzame energie op rwzi's De Dommel

11 2 Inleiding en leeswijzer Duurzame energie is in enkele jaren een vast onderdeel geworden van jaarplannen. Veel mensen en organisaties zijn overtuigd van de noodzaak om te voorzien in de energiebehoefte op een manier die ook op de lange termijn houdbaar is. Deze studie biedt voor het Waterschap De Dommel een overzicht van de mogelijkheden om de energievoorziening van rioolwaterzuiveringen duurzaam in te richten. 2.1 Leeswijzer Hoofdstuk 3 stelt het doel van deze studie naar duurzame energietechnieken vast en geeft daarbij de uitgangspunten en grenzen aan. Dit hoofdstuk geeft de bedrijfseconomische uitgangspunten, de technologische invulling en de kwalitatieve beoordeling aan. Tot besluit worden de mogelijkheden voor subsidies aangegeven. Hoofdstuk 4 beschrijft de mogelijkheden voor Waterschap De Dommel om duurzame energie toe te passen op waterzuiveringen. Per zuivering wordt de situatie geschetst en wordt aangegeven welke technieken op voorhand kansrijk zijn. Hoofdstuk 5 gaat verder in detail op de situatie bij de rioolwaterzuivering Biest-Houthakker, omdat deze zuivering binnen enkele jaren wordt gerenoveerd. Voor deze zuivering wordt gekeken naar de locatie en wordt de beoordeling inzichtelijk gemaakt. In hoofdstuk 6 worden de duurzame energietechnieken waarbij slibverwerking een voorwaarde is toegelicht aan de hand van de situatie op de rioolwaterzuivering van Tilburg-Noord. Tot slot worden in hoofdstuk 7 de conclusies uit deze studie op een rij gezet en worden aanbevelingen gedaan voor mogelijke vervolgstappen. Duurzame energie op rwzi's De Dommel 11\40

12 12\40 Duurzame energie op rwzi's De Dommel

13 3 Doelstelling en uitgangspunten Dit hoofdstuk geeft de doelstelling aan van deze studie en beschrijft de uitgangspunten en randvoorwaarden die van toepassing zijn. De bedrijfseconomische en de kwalitatieve beoordeling worden in twee paragrafen toegelicht. De mogelijkheden voor het verkrijgen van subsidie zijn aangegeven in de laatste paragraaf van dit hoofdstuk. 3.1 Doelstelling Deze studie heeft als doel inzicht te bieden in de mogelijkheden voor toepassing van duurzame energie op rioolwaterzuiveringen van Waterschap De Dommel. Omdat duurzame energie een ruim begrip is, worden in de volgende paragraaf met de uitgangspunten en randvoorwaarden beschreven. 3.2 Uitgangspunten Definitie duurzame energie Het agentschap ter bevordering van duurzaamheid en innovatie, SenterNovem, hanteert de volgende definitie voor duurzame energie: Duurzame energie is energie waarvoor hernieuwbare, primaire energiedragers met behulp van energieconversietechnieken zijn omgezet in secundaire oftewel bruikbare energiedragers (bron: SenterNovem, Protocol monitoring duurzame energie, Publicatienummer 2DEN04.35). Een voorbeeld van duurzame energie is de omzetting van zonne-energie door zonnecellen naar elektriciteit. De energie van de niet oprakende energiebron (zonne-energie) wordt omgezet door zonnecellen naar een bruikbare energiedrager (elektriciteit). Deze studie neemt de bovenstaande definitie over. Voorbeelden definitie duurzame energie Warmte Koude Opslag (WKO) in de bodem valt onder de definitie van duurzame energie, omdat de onuitputtelijke bron omgevingswarmte is en de opgeslagen warmte of koude nuttig kan worden gebruikt op een tijdstip dat het bruikbaar is. Energiebesparingen in bestaande processen en levering van effluent als bedrijfswater vallen buiten de definitie, omdat er geen hernieuwbare energiebron wordt gebruikt of energie wordt opgewekt. Deze technieken worden in deze studie buiten beschouwing gelaten. Duurzame energie op rwzi's De Dommel 13\40

14 Vormen duurzame energieopwekking Duurzame energie is op te wekken met een grote hoeveelheid technieken. In overleg met Waterschap De Dommel en Tauw zijn tien meest kansrijke vormen voor energieopwekking geselecteerd. Deze vormen zijn in Bijlage 1 nader uitgewerkt. Het betreft de volgende technieken: Zonne-energie, productie van elektriciteit met zonnecellen Zonne-energie, productie van warmte met zonneboilers Warmte en Koude Opslag (WKO) in de bodem. De opgeslagen warmte en koude kan worden ingezet voor levering aan gebouwen. Daarnaast kan warmte en koude gebruikt worden voor optimalisatie van het zuiveringsproces, zodat effluentkwaliteit wordt verbeterd en energieverbruik wordt verminderd Warmteonttrekking aan het influent of effluent voor levering van warmte, bijvoorbeeld in de vorm van stadsverwarming Restwarmte benutten van zuiveringsprocessen voor de verwarming van gebouwen Waterkracht omzetten in elektriciteit uit het hydraulisch verval van het influent naar het effluent Benutting van windenergie voor de productie van elektriciteit Het inzetten van brandstofcellen voor de energieproductie uit vergistingsgas Co-vergisting. Dit is het toevoegen van biologisch afval aan de slibvergisting. Dit afval komt vrij bij werkzaamheden van het waterschap, zoals maaien van watergangen Slibdesintegratie. Door slibdesintegratie wordt het rendement van de slibgisting verhoogd en kan meer energie worden opgewekt door bijvoorbeeld een gasmotor Aantal rioolwaterzuiveringen In totaal zijn voor acht rioolwaterzuiveringen en de slibverwerkingsinstallatie Mierlo van Waterschap De Dommel de mogelijkheden voor duurzame energie opwekking geïnventariseerd. Dit zijn de volgende locaties: Boxtel, Eindhoven, Hapert, Biest-Houtakker, Soerendonk, Sint-Oedenrode, Haaren, Tilburg-Noord en Mierlo. 3.3 Bedrijfseconomische uitgangspunten Terugverdientijd investeringen Deze studie hanteert het uitgangspunt dat de terugverdientijd van investeringen in duurzame energie maximaal de levensduur is van de maatregelen. Anders gezegd, de investeringen in duurzame energie moeten minimaal kostenneutraal zijn. Voor de levensduur van de investeringen wordt een termijn van 18 jaar aangehouden voor werktuigbouwkundige en elektrotechnische onderdelen en 40 jaar voor civieltechnische onderdelen. 14\40 Duurzame energie op rwzi's De Dommel

15 Kostenramingen De kostenramingen zijn opgesteld met een nauwkeurigheid van +/- 40%. De totale bouwkosten van de verschillende technieken worden weergegeven voor de diverse locaties en de bijbehorende mogelijke afmetingen. De investeringskosten zijn bepaald door de bouwkosten te vermenigvuldigen met een opslagfactor. Voor de opslagfactor is de waarde van 52 % gehanteerd. In deze opslagfactor zijn inbegrepen: Kosten opdrachtgever (2 %) Onvoorzien (meer- en minderwerk) (10 %) Advieskosten (10 %) Bijkomende kosten (leges, keuringskosten, grondonderzoek, et cetera) (0,5 %) Inrichtingskosten (0,5 %) Bouwrente (10 %) BTW (19 %) In deze kosten zijn de kosten van aankoop van gronden en eigendommen niet meegenomen. Ook eventuele saneringskosten van vervuilde grond en lozingskosten van bronneringswater zijn niet in de kosten meegenomen, omdat deze op voorhand niet betrouwbaar zijn in te schatten. 3.4 Kwalitatieve beoordeling Uit de bedrijfseconomische afweging komen een aantal gunstige technieken naar voren. Deze technieken worden ook beoordeeld op kwalitatieve aspecten. De volgende aspecten kunnen daarbij een rol spelen: Overzicht van de belangrijkste vergunningen en meldingen Mate van ruimtegebruik Subsidiemogelijkheden Technische betrouwbaarheid Realisatietijd Groeimogelijkheid Milieuhinder in de vorm van geur of geluid Complexiteit 3.5 Subsidies De subsidieregelingen voor duurzame energie zijn voornamelijk bedoeld voor het bedrijfsleven, onderzoeksinstellingen en energieproducenten. De kansen voor het verkrijgen van subsidie op investeringen van het Waterschap zijn door Tauw laag geschat, met uitzondering van de regeling van de provincie Noord-Brabant. Er is gerekend met een bijdrage in de investering voor Warmte/Koude opslag en Waterkracht. Het betreft hier procesgeïntegreerde maatregelen met een innovatief karakter. De overige regelingen kunnen wel kansrijk zijn als het waterschap Duurzame energie op rwzi's De Dommel 15\40

16 samenwerkt met bijvoorbeeld het bedrijfsleven. Onderzoek naar toepassing van duurzame energie, zoals haalbaarheidsstudies, systeemkeuzestudies, demonstratiepilots en dergelijke kunnen in aanmerking komen voor subsidie. De subsidieregelingen zijn: Voor bedrijven en kennisinstellingen: - Duurzame Energiesystemen: (EG-Liaison) - Energie Onderzoek Subsidie (EOS) De InnoWator regeling voor kennisinstellingen, technologieleveranciers, adviseurs, ingenieursbureaus, aannemers en operators De Subsidies sociaal-economisch beleid voor projecten in brede zin van de Provincie Noord- Brabant. De regeling heeft twee speerpunten met betrekking tot duurzame energie: - Opwekking van Bio-energie - Gebouw gebonden energie (warmte/koude opslag) Voor het bedrijfsleven en de onderzoekswereld de IOP: Innovatiegerichte Onderzoeksprogramma's. Deze regeling heeft geen aandachtsgebied waar het onderhavige project onder kan vallen Voor producenten van hernieuwbare/duurzame elektriciteit en elektriciteit uit warmtekrachtkoppeling (WKK) de MEP: Milieukwaliteit van de Elektriciteitsproductie. Deze regeling is gestopt, met uitzondering van een overgangsregeling voor onder andere kleine agrarische organisaties en bedrijven Voor het bedrijfsleven de EIA: Investeren in energiebesparing en duurzame energie De subsidieregelingen zijn nader toegelicht in bijlage 5. 16\40 Duurzame energie op rwzi's De Dommel

17 4 Analyse duurzame energie op rwzi s De Dommel Dit hoofdstuk presenteert de bedrijfseconomische haalbaarheid van duurzame energie op de rwzi s van Waterschap De Dommel. De eerste paragraaf geeft een overzicht van de invoerwaarden en de daarop volgende paragrafen behandelen per locatie de criteria en de meest kansrijke technieken. Tot slot wordt een rangorde gegeven van de meest kansrijke toepassingen voor duurzame energie. 4.1 Overzicht rwzi s en criteria Bij de inventarisatie van de mogelijke vormen van duurzame energie toepasbaar op rwzi s van Waterschap De Dommel, is onderstaand overzicht opgesteld met criteria die gebruikt worden bij het bepalen van de haalbaarheid van duurzame energie op rioolwaterzuiveringen. De toelichting op de criteria is opgenomen in bijlage 2. Criteria voor bepalen toepasbaarheid duurzame energie Bebouwd oppervlak Onbebouwd oppervlak Vergunbaarheid Hydraulisch verval Externe energieafnemers Bodemgeschiktheid voor Warmte Koude Opslag Temperatuurverschil tussen zomer en winter in het influent of effluent Aanwezigheid kant- en slootmaaisel Aanwezigheid voorbezinking Overbelasting biologie Aanwezigheid verwarmde ruimtes Aanwezigheid slibgisting Per locatie worden de criteria bepaald en deze worden gebruikt voor een bedrijfseconomische afweging van de haalbaarheid van iedere per duurzame energietechniek. De bedrijfseconomische afweging resulteert in een kilowattuurprijs waarbij de investering kostenneutraal wordt. Hierdoor ontstaat een rangorde van economisch meest interessante technieken. Tegelijkertijd geeft de hoogte van de energieprijs aan of het realistisch is of deze techniek in de nabije toekomst minimaal kostenneutraal is. In de bedrijfseconomische afweging zijn de investeringskosten, exploitatiekosten, onderhoudskosten, subsidieregelingen en energiebaten inbegrepen. Duurzame energie op rwzi's De Dommel 17\40

18 4.2 RWZI Tilburg-Noord Op de rwzi Tilburg-Noord is op voorhand energieopwekking op basis van waterkracht uit te sluiten vanwege het geringe hoogteverschil dat aanwezig is. De overige methoden zijn op voorhand technisch realiseerbaar. Een overzicht van de criteria is gegeven in onderstaande tabel. Tabel 4.1 Overzicht criteria Tilburg-Noord Criterium Tilburg-Noord Oppervlak onbebouwd [ha.] 10,5 Oppervlak bebouwd [m 2 ] Hydraulisch verval [m] Externe energie afnemers Nieuwbouwplannen omgeving Bodemgesteldheid Voorbezinking Nieuwbouwplannen rwzi Overbelasting biologie Verwarmde ruimtes Slibgisting Te klein om aan te wenden voor energieopwekking Aanwezig, dichtbij een bedrijventerrein In de omgeving wordt een bedrijventerrein uitgebreid Op voorhand geschikt voor warmte koude opslag Aanwezig Er is geen nieuwbouw gepland Geen overbelasting Bedrijfsgebouwen en bedieningsruimtes aanwezig Aanwezig Meest kansrijke techniek De meest kansrijke technieken zijn de inzet van slibdesintegratie, co-vergisting, externe restwarmte en interne restwarmte. De gezamenlijke hoeveelheid energie per jaar die bespaard of geproduceerd kan worden bedraagt hier circa kwh. Voor het gebruik van externe restwarmte zijn leidingen noodzakelijk. Voor de aanleg van deze leidingen zijn vergunningen nodig en overleg met landeigenaren. Voor de inzet van co-vergisting is het noodzakelijk om de milieuvergunning aan te passen, omdat dan aangevoerd afval met andere samenstelling verwerkt wordt. 4.3 RWZI Haaren Op de rwzi Haaren is op voorhand energie opwekking op basis van waterkracht uit te sluiten vanwege het geringe hoogteverschil dat aanwezig is. Verder is geen slibgisting aanwezig op deze locatie, waardoor co-vergisting, brandstofcellen en slibdesintegratie niet van toepassing zijn. De overige methoden zijn op voorhand technisch realiseerbaar. Een overzicht van de criteria is gegeven in onderstaande tabel. 18\40 Duurzame energie op rwzi's De Dommel

19 Tabel 4.2 Overzicht criteria Haaren Criterium Haaren Oppervlak onbebouwd [ha.] 6 Oppervlak bebouwd [m 2 ] Hydraulisch verval [m] Externe energie afnemers Nieuwbouwplannen omgeving Bodemgesteldheid Voorbezinking Nieuwbouwplannen rwzi Overbelasting biologie Verwarmde ruimtes Slibgisting Te klein om aan te wenden voor energieopwekking Aanwezig, dichtbij een bedrijventerrein Niet bekend Op voorhand geschikt voor warmte koude opslag Niet aanwezig Er is geen nieuwbouw gepland Geen overbelasting Bedrijfsgebouwen en bedieningsruimtes aanwezig Niet aanwezig Meest kansrijke techniek De meest kansrijke technieken zijn de inzet van externe restwarmte en interne restwarmte De gezamenlijke hoeveelheid energie per jaar die bespaard of geproduceerd kan worden bedraagt hier circa kwh. 4.4 RWZI Sint-Oedenrode Op de rwzi Sint-Oedenrode is op voorhand energie opwekking op basis van waterkracht uit te sluiten vanwege het geringe hoogteverschil dat aanwezig is. Verder is geen slibgisting aanwezig op deze locatie, waardoor co-vergisting, brandstofcellen en slibdesintegratie niet van toepassing zijn. De overige methoden zijn op voorhand technisch realiseerbaar. Een overzicht van de criteria is gegeven in onderstaande tabel. Tabel 4.3 Overzicht criteria Sint-Oedenrode Criterium Sint-Oedenrode Oppervlak onbebouwd [ha.] 3 Oppervlak bebouwd [m 2 ] 300 Hydraulisch verval [m] Externe energie afnemers Nieuwbouwplannen omgeving Bodemgesteldheid Voorbezinking Nieuwbouwplannen rwzi Te klein om aan te wenden voor energieopwekking Aanwezig, dichtbij een groot productiebedrijf (Ahrend) Niet bekend Op voorhand geschikt voor warmte koude opslag Niet aanwezig Plannen voor renovatie in vergevorderd stadium Duurzame energie op rwzi's De Dommel 19\40

20 Criterium Overbelasting biologie Verwarmde ruimtes Slibgisting Sint-Oedenrode Geen overbelasting Bedrijfsgebouwen en bedieningsruimtes aanwezig Niet aanwezig Meest kansrijke techniek De meest kansrijke technieken zijn de inzet van externe restwarmte en interne restwarmte De gezamenlijke hoeveelheid energie per jaar die bespaard of geproduceerd kan worden bedraagt hier circa kwh. 4.5 RWZI Soerendonk Op de rwzi Soerendonk is op voorhand energie opwekking op basis van waterkracht uit te sluiten vanwege het geringe hoogteverschil dat aanwezig is. Verder is de slibgistinginstallatie sinds 2005 niet meer in bedrijf, waardoor co-vergisting, brandstofcellen en slibdesintegratie niet van toepassing zijn. De overige methoden zijn op voorhand technisch realiseerbaar. Een overzicht van de criteria is gegeven in onderstaande tabel. Tabel 4.4 Overzicht criteria Soerendonk Criterium Soerendonk Oppervlak onbebouwd [ha.] 4 Oppervlak bebouwd [m 2 ] Hydraulisch verval [m] Externe energie afnemers Nieuwbouwplannen omgeving Te klein om aan te wenden voor energieopwekking geen bedrijventerrein dichtbij Niet bekend Bodemgesteldheid Op voorhand geschikt voor warmte koude opslag Voorbezinking Aanwezig Nieuwbouwplannen rwzi Planning renovatie in 2009 Overbelasting biologie Geen overbelasting Verwarmde ruimtes Slibgisting Bedrijfsgebouwen en bedieningsruimtes aanwezig Gestopt in 2005, slib nu afgevoerd naar SVI Mierlo Meest kansrijke techniek De meest kansrijke technieken zijn de inzet van externe restwarmte en interne restwarmte De gezamenlijke hoeveelheid energie per jaar die bespaard of geproduceerd kan worden bedraagt hier circa kwh. 20\40 Duurzame energie op rwzi's De Dommel

21 4.6 RWZI Biest-Houtakker De rioolwaterzuivering Biest-Houthakker komt uitgebreid aan bod in het rekenvoorbeeld van hoofdstuk RWZI Hapert Op de rwzi Hapert is op voorhand energie opwekking op basis van waterkracht uit te sluiten vanwege het geringe hoogteverschil dat aanwezig is. Verder is geen slibvergisting aanwezig, waardoor co-vergisting, brandstofcellen en slibdesintegratie niet van toepassing zijn. De overige methoden zijn op voorhand technisch realiseerbaar. Een overzicht van de criteria is gegeven in onderstaande tabel. Tabel 4.5 Overzicht criteria Hapert Criterium Hapert Oppervlak onbebouwd [ha.] 8 Oppervlak bebouwd [m 2 ] 700 Hydraulisch verval [m] Externe energie afnemers Nieuwbouwplannen omgeving Bodemgesteldheid Voorbezinking Nieuwbouwplannen rwzi Overbelasting biologie Verwarmde ruimtes Slibgisting Te klein om aan te wenden voor energieopwekking In de nabije omgeving zijn kassen en agrarische bedrijven Niet bekend Op voorhand geschikt voor warmte koude opslag Niet aanwezig Geen nieuwbouwplannen Geen overbelasting, installatie zit precies op ontwerpcapaciteit Bedrijfsgebouwen en bedieningsruimtes aanwezig Niet aanwezig Meest kansrijke techniek De meest kansrijke technieken zijn de inzet van externe restwarmte en interne restwarmte De gezamenlijke hoeveelheid energie per jaar die bespaard of geproduceerd kan worden bedraagt hier circa kwh. 4.8 RWZI Eindhoven Op de rwzi Eindhoven is geen slibvergisting aanwezig, waardoor co-vergisting, brandstofcellen en slibdesintegratie niet van toepassing zijn. Alle overige methoden om duurzame energie op te wekken zijn op voorhand technisch realiseerbaar. Een overzicht van de criteria is gegeven in onderstaande tabel. Duurzame energie op rwzi's De Dommel 21\40

22 Tabel 4.6 Overzicht criteria Eindhoven Criterium Eindhoven Oppervlak onbebouwd [ha.] 20 Oppervlak bebouwd [m 2 ] Hydraulisch verval [m] Externe energie afnemers Nieuwbouwplannen omgeving Bodemgesteldheid Voorbezinking Nieuwbouwplannen rwzi Overbelasting biologie Verwarmde ruimtes Slibgisting 6 meter bruto verval Aanwezig, dichtbij een bedrijventerrein In de omgeving wordt bedrijventerrein/woningbouw uitgebreid Op voorhand geschikt voor warmte koude opslag Aanwezig De renovatie van Eindhoven is recent afgerond Geen overbelasting Bedrijfsgebouwen en bedieningsruimtes aanwezig Niet aanwezig Meest kansrijke techniek De meest kansrijke technieken zijn de inzet van externe restwarmte en interne restwarmte De gezamenlijke hoeveelheid energie per jaar die bespaard of geproduceerd kan worden bedraagt hier circa kwh. 4.9 RWZI Boxtel Op de rwzi Boxtel is op voorhand energie opwekking op basis van waterkracht uit te sluiten vanwege het geringe hoogteverschil dat aanwezig is. De overige methoden zijn op voorhand technisch realiseerbaar. Een overzicht van de criteria is gegeven in onderstaande tabel. Tabel 4.7 Overzicht criteria Boxtel Criterium Boxtel Oppervlak onbebouwd [ha.] 7 Oppervlak bebouwd [m 2 ] 700 Hydraulisch verval [m] Externe energie afnemers Nieuwbouwplannen omgeving Bodemgesteldheid Voorbezinking Nieuwbouwplannen rwzi Overbelasting biologie Te klein om aan te wenden voor energieopwekking Aanwezig, dichtbij een bedrijventerrein In de omgeving wordt bedrijventerrein uitgebreid Op voorhand geschikt voor warmte koude opslag Aanwezig Geen nieuwbouw gepland (Renovatie recent afgerond) Geen overbelasting 22\40 Duurzame energie op rwzi's De Dommel

23 Criterium Verwarmde ruimtes Slibgisting Boxtel Bedrijfsgebouwen en bedieningsruimtes aanwezig Aanwezig Meest kansrijke techniek De meest kansrijke technieken zijn de inzet van slibdesintegratie, co-vergisting, externe restwarmte en interne restwarmte. Voor het toepassen van co-vergisting is een aanpassing vereist aan de milieuvergunning. De gezamenlijke hoeveelheid energie per jaar die bespaard of geproduceerd kan worden bedraagt hier circa kwh SVI Mierlo Op de slibverwerkingsinstallatie (SVI) Mierlo wordt slib verwerkt dat afkomstig is van de rioolwaterzuiveringen Eindhoven, Hapert, Boxtel, Sint-Oedenrode, en Soerendonk. Op voorhand vallen hierdoor de mogelijkheden waterkracht, benutting warmte influent en effluent af. Bij de toepassing van Warmte Koude Opslag wordt alleen rekening gehouden met klimaatbeheersing van gebouwen, omdat er geen sprake is van influent. De overige methoden zijn op voorhand technisch realiseerbaar. Een overzicht van de criteria is gegeven in onderstaande tabel. Tabel 4.8 Overzicht criteria SVI Mierlo Criterium SVI Mierlo Oppervlak onbebouwd [ha.] 5 Oppervlak bebouwd [m 2 ] Hydraulisch verval [m] Niet van toepassing Externe energie afnemers Aanwezig Nieuwbouwplannen omgeving Niet bekend Bodemgesteldheid Op voorhand geschikt voor warmte koude opslag Voorbezinking Niet van toepassing Nieuwbouwplannen rwzi Slibgistinginstallatie met slibdesintegratie wordt gerealiseerd in nabije toekomst. Momenteel in voorbereidingsfase. Overbelasting biologie n.v.t. Verwarmde ruimtes Bedrijfsgebouwen en bedieningsruimtes aanwezig Slibgisting Wordt gerealiseerd in nabije toekomst Meest kansrijke techniek De meest kansrijke technieken zijn slibdesintegratie en co-vergisting. De installatie in Mierlo is voorbereid voor de toepassing van slibdesintegratie, tot nu toe is nog geen gebruik gemaakt van deze methode omdat pilot-studies naar slibdesintegratie wisselende resultaten opleveren. Bij het Duurzame energie op rwzi's De Dommel 23\40

24 ontwerp van de installatie is een voorstudie uitgevoerd naar de toepassing van co-vergisting. Uit deze studie kwam naar voren dat co-vergisting op dat moment bedrijfseconomisch niet haalbaar was, daarom is geen vervolg gegeven aan de mogelijke toepassing van co-vergisting. De gezamenlijke hoeveelheid energie per jaar die bespaard en geproduceerd kan worden bedraagt hier circa kwh Bedrijfseconomische afweging Uit bedrijfseconomisch oogpunt zijn de volgende technieken toepasbaar: Intern gebruik restwarmte Co-vergisting Slibdesintegratie De overige technieken lijken op dit moment bedrijfseconomisch niet interessant. De toepassing van extern gebruik restwarmte en windmolens ligt echter dicht bij het omslagpunt. Het is daarom mogelijk dat deze technieken op middellange termijn aantrekkelijk worden, vanwege enerzijds een hoger wordende energieprijzen anderzijds verbeterde opbrengst door technische verbetering. In onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de bedrijfseconomische waardering van de duurzame energietechnieken. De tabel is gesorteerd op de energieprijs waarbij de techniek kostenneutraal wordt, met als resultaat dat de meest interessante toepassing bovenaan staat. In bijlage 3 zijn alle mogelijkheden tot in detail uitgewerkt en is ook afgebeeld hoe de berekening tot stand is gekomen. Tabel 4.9 Overzicht kansen duurzame energie Kostenneutrale kwh-prijs [EUR] Techniek Locatie 0,00 Slibdesintegratie Mierlo, Tilburg-Noord 0,00 Interne restwarmte Eindhoven 0,03 Co-vergisting Tilburg-Noord, Mierlo 0,04 Externe restwarmte Tilburg-Noord, Eindhoven 0,12 Windmolens Alle locaties 0,18 Waterkracht Eindhoven 0,19 Brandstofcel tov Gasmotor Boxtel 0,36 Zonneboilers Alle locaties 0,79 Zonnecellen Alle locaties 6,27 Warmte Koude Opslag Hapert 24\40 Duurzame energie op rwzi's De Dommel

25 Bij de genoemde locaties worden die locaties genoemd waarvoor de techniek specifiek gunstig is. Het kan zijn dat de techniek elders ook toegepast kan worden tegen een gering prijsverschil. Een volledig overzicht van alle locaties en alle technieken is bijgevoegd in bijlage Kwalitatieve afweging Uit de voorgaande paragrafen zijn drie technieken naar voren gekomen waarbij bedrijfseconomisch een gunstig resultaat is te verwachten. De kwalitatieve beoordeling van deze technieken is afgebeeld in de onderstaande tabel. De techniek extern gebruik van restwarmte is ook opgenomen in de kwalitatieve afweging, omdat deze techniek bedrijfseconomisch interessant wordt bij geringe stijging van de energieprijs. Positief gewaardeerd eigenschappen worden aangegeven met +, negatief met en gemiddeld met o. Tabel 4.10 Kwalitatieve afweging kansrijke technieken duurzame energie Criterium Slibdesintegratie Co-vergisting Interne Restwarmte Externe Restwarmte Ruimtegebruik o o + - Technische Pilotstudie Pilotstudie In de praktijk In de praktijk betrouwbaarheid noodzakelijk noodzakelijk toegepast toegepast Complexiteit o o + - Realisatietijd o o/+ + - Milieuhinder + o + o Uit de afweging volgt dat interne restwarmte kwalitatief gunstig gewaardeerd wordt, zodat er verwacht wordt dat de techniek zonder veel inspanningen kan worden toegepast. Bij externe restwarmte zijn de resultaten niet positief. Dit betekent dat er bij de toepassing van deze techniek meer inspanningen verricht moeten worden voor het succesvol inzetten van deze techniek. Bij de technieken slibdesintegratie en co-vergisting is er een gemiddelde inspanning noodzakelijk om de techniek succesvol in te zetten. Duurzame energie op rwzi's De Dommel 25\40