Duurzaamheid in Noordoost Fryslân Uitvoeringsplan

Transcriptie

1 Duurzaamheid in Noordoost Fryslân Uitvoeringsplan Mei inoar, mei betrouwen en kriich wurkje oan in duorsum Noardeast! (vanuit volle overtuiging werken wij samen, met vertrouwen en lef aan een duurzaam Noordoost Fryslân!) Samenwerkende gemeenten in Noordoost Fryslân September 2013

2 Document titel: Soort document: Projectnaam: Duurzaamheid in Noordoost Fryslân Rapportage Duurzaamheid in Noordoost Fryslân Projectnummer: 487 Opdrachtgever: ANNO-gemeenten, provinsje Fryslân, Wetterskip Fryslân Auteurs: KNN: E. Pijlman, C. Kamminga, Noordtij: D. Borjeson, J. Jepma. Agenda Netwerk Noordoost Vanuit de Agenda Netwerk Noordoost werken de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel, Tytsjerksteradiel en Kollumerland c.a. samen met de provincie aan concrete projecten die een bijdrage leveren aan een gezonde sociaal-economische toekomst voor Noordoost Fryslân. In 2030 is het goed wonen in de regio, zijn er voldoende banen en is de omgeving op orde.

3 Samenvatting Als regio Noordoost Fryslân onderkennen we het belang van een volhoudbare toekomst voor mens en leefomgeving; in onze regio en daarbuiten. We voelen ons daar verantwoordelijk voor en als regio zetten we ons naar vermogen in om bij te dragen aan deze omvangrijke opgave. We beschouwen de ontwikkeling richting deze volhoudbare toekomst bovendien als een kans om onze regio sociaaleconomisch verder te versterken. We zien als gezamenlijke overheden (NOF-gemeenten, provinsje en Wetterskip) kansen om in samenwerkend, regionaal verband krachtige stappen te zetten. Deze visie en het uitvoeringsplan ondersteunen hierin en dragen bij aan het duurzame toekomstbeeld voor onze regio: In 2030 is Noordoost Fryslân een regio die volhoudbaar voorziet in haar behoefte qua energie, voedsel, producten, diensten, werkgelegenheid en recreatie. Daarbij vindt nadrukkelijk samenwerking met andere regio s plaats. Vanuit dit overkoepelende beeld concentreren we ons in de regio op vier kernthema s: 1 Duurzame energie, 2 Duurzame mobiliteit, 3 Duurzaam ondernemen en 4 Duurzame gebouwde omgeving. Binnen de thema s hebben we doelen gesteld en in samenwerking met onze omgeving bijbehorende projecten ontwikkeld. Zo maken we werk van onze ambities en geven we concreet en aantoonbaar invulling aan onze visie. Duurzaamheid realiseren en laten slagen is bij uitstek iets dat ons allen aangaat en waar we samen aan bij moeten dragen. We ontwikkelen duurzaamheid daarom niet alleen, maar met maatschappelijke partners, bedrijfsleven en burgers op basis van wederzijds vertrouwen. Als overheden streven we er naar een betrouwbare partner te zijn. Een partner met lef die aansluit bij bestaande ontwikkelingen (bv. regionale kennisinzet van afgestudeerden, grootschalige productie van zonne-energie en/of de ontwikkeling van duurzaam recreatief varen), maar die ook haar eigen koers vaart. Op die manier zetten we belangrijke stappen richting het duurzame toekomstbeeld Kortom, we maken in Noordoost Fryslân samen, met vertrouwen en lef werk van onze duurzame toekomst!

4 Inhoudsopgave MISSY FERKLEARRING... 2 Uitvoeringsplan duurzaamheid in Noordoost Fryslân... 4 Prioriteiten, verantwoordelijkheden en begroting... 4 Rollen overheden... 6 Communicatie en marketing... 7 Projecten... 7 E1, Bermgras voor eiwitten en energie E2, Energie uit Hout E3, Lokale coöperaties Duurzame Energie E4, PV in Bedrijf: Maak geld met energie E5, PV op gemeentelijk vastgoed, Fase II M1, Minder vervoersbewegingen in NOF M2, Elektrisch recreatievaren O1, Duurzame Talenten O2, Duurzaam ondernemen: G1, Energiebesparingrenovatie particulier G2, Opschaling Energieloketten ANNO G3, Duurzame zorgwoningbouw G4, Energie in maatschappelijk vastgoed

5 MISSY FERKLEARRING Yn de regio Noardeast Fryslân wurkje wy oan in folhâldbere en fitale takomst. Foar ússels en foar de wrâld om ús hinne. In regio dêr it noflik wenjen, wurkjen en ûndernimmen is en dêr it fansels sprekt dat dit op in duorsume wize bart. Om dit te berikken wolle we de kommende jierren ynsette op de sosjaal-ekonomyske fersterking fan ús regio. Dêrby hieltyd dwaande om it lykwicht te sykjen tusken minske, miljeu en ekonomy, en safolle mooglik gebrûk meitsjend fan ús kearnkwaliteiten. Gearwurkje is hjirby de kaai. Allinne mei-inoar (partikulieren, bedriuwen, maatskiplike organisaasjes, it ûnderwiis en lokale oerheden) kinne wy in flinke slach slaan. De gearwurking sa t dy sûnt 2010 ûntstien is yn dizze regio makket dat wy mei-inoar de skouders derûnder sette kinne. Duorsumens is fan ús allegearre en dat is wêr't dizze fisy foar stiet! Mei-inoar litte wy sjen dat Noardeast Fryslân sels de leie yn hannen hat. Mei konkrete projekten, nijsgjirrige gearwurkingsfoarmen en mei frisse enerzjy wurkje wy oan ús duorsume takomst. In takomst fol mei kânsen en selsbetrouwen. Wy ha kriich, litte sjen wa't wy binne en wat wy dogge en berikke sa mei-inoar ùs doel! Fanút folle oertsjûging wurkje wy: mei inoar, mei betrouwen en kriich oan in duorsum Noardeast! (Vanuit volle overtuiging werken wij werken samen, met vertrouwen en lef aan een duurzaam Noordoost Fryslân!) 2

6 Deze rapportage is onderdeel 3 van Duurzaamheid in Noordoost Fryslân: Uitvoeringsplan 3

7 Uitvoeringsplan duurzaamheid in Noordoost Fryslân Het uitvoeringsplan is de concretisering van de visie. Hierin worden de projecten voor de komende jaren, tot en met 2016, beschreven. Ook wordt een vooruitblik gegeven op projecten die voor de opvolgende periode, dus na 2016, in beeld zijn. Eerst gaan we kort in op organisatorische zaken als rolverdeling, verantwoordelijkheden, monitoring, bijsturing, communicatie en planning. Prioriteiten, verantwoordelijkheden en begroting Prioriteren Op basis van beschikbaar budget en mankracht worden niet alle thema s en onderwerpen gelijktijdig aangepakt. Daarom is prioriteren van belang. In het projectenoverzicht worden de diverse projecten benoemd, met daaraan gekoppeld een uitvoeringsplanning. Daarmee geven we aan op welke onderdelen we de komende jaren, tot en met 2016, in gaan zetten. Desalniettemin sluiten wij nieuwe initiatieven niet uit. Op basis van een evaluatie in 2016 bepalen we hoe en met welke thema s we de volgende periode aanvangen. Verantwoordelijkheden & coördinatie Om overzicht en integraliteit te behouden is coördinatie in de uitvoering gewenst. We stellen per project een gemeente aan om de dagelijkse voortgang te bewaken. De ambtelijke werkgroep, bestaande uit de beleidsmedewerkers duurzaamheid van de zes gemeenten, de provinsje Fryslân en it Wetterskip en genoemd Duurzaam NOF, is gezamenlijk verantwoordelijk voor de monitoring en rapporteert daarover periodiek aan de themagroep Ruimte en Infrastructuur van ANNO. Op basis van deze terugkoppeling vindt tussentijdse aansturing in de projecten plaats. Begroting: ureninzet en (proces)budget Per project is een urenbudget begroot. Dit zijn ambtelijk in te zetten uren vanuit de 6 gemeenten. De uren worden per project verdeeld onder de gemeenten, waarbij een evenwichtige werkverdeling wordt nagestreefd. De begrote ureninzet heeft tot en met 2016 een totale omvang van 4530 uur. De uitvoering start in herfst van 2013 en kent daarmee een doorlooptijd van ruim 3 jaar. Dat resulteert in zo n 1500 uur/jaar, oftewel 1 fte (nagenoeg). 4

8 Het geraamde uitvoeringsbudget is ,- tot en met Op basis van verdere uitwerking van de diverse projecten zal dit budget verder worden aangeschept. Dit budget is bestemd voor procesondersteuning. Procesondersteuning in de zin van bijvoorbeeld facilitaire zaken en het inhuren van experts. Eventuele investeringen maken hier geen deel van uit. Begroting: financieel Als uitgangspunt is genomen dat het geraamde uitvoeringsbudget door de betrokken overheden ingezet zal moeten worden om de projecten procesmatig ten uitvoer te brengen. ANNO 1 Omdat het ambitieproject wordt uitgevoerd binnen de door ANNO gestelde kaders, wordt hier nu ook vanuit die ANNO-kaders een iets gezegd over de mogelijkheden voor financiering. Een van de geprioriteerde projecten is het project Energie uit Hout. Binnen ANNO 1, het uitvoeringsprogramma van ANNO wat loopt van 2012 tot en met 2015, wordt voor dit project een provinciale ANNO-bijdrage van gevraagd. Het voorstel is, dat de aan Noardlike Fryske Wâlden (NFW) deelnemende gemeenten elk bijdragen, evenals het Wetterskip. De rest van de financiering wordt gedragen door NFW, tezamen met de deelnemende agrariërs. Vier van de zes ANNO-gemeenten nemen deel in NFW. Dit project is het enige project dat binnen ANNO 1 valt. Concreet betekent dit, dat er binnen ANNO 1 geen financiële middelen aan de andere geprioriteerde projecten van dit Uitvoeringsplan toegekend kan worden, tenzij er sprake zou zijn van vrijval, waarbij over de toekenning daarvan door de Stuurgroep en /of de raden en de Staten een besluit genomen zou moeten worden. Een recente inventarisatie laat zien, dat de projecten zoals die op de Meerjaren Planning (MJP) van ANNO 1 genoemd en beschreven staan ook nog steeds binnen deze periode gestart, dan wel volledig uitgevoerd zullen zijn. De verwachting is dan ook, dat er binnen ANNO 1 geen sprake zal zijn van vrijval. De MJP laat zelfs een overcommittering zien. Binnen de huidige Agenda is het, mocht er sprake zijn van vrijval, allereerst zorg om deze overcommittering op te lossen. Conclusie: binnen ANNO 1 is voor de geprioriteerde projecten, met uitzondering van het project Energie uit Hout, geen financiële ruimte. 5

9 ANNO 2 Een van de mogelijkheden om financiering te vinden voor het uitvoeringplan is het opvoeren van geprioriteerde projecten in de MJP ANNO 2, die (financieel gezien) zou kunnen gaan lopen vanaf Daarbij spelen de evaluatie van ANNO 1 (eind 2013/begin 2014) en de ontwikkeling van het provinciale beleid ten aanzien van Streekagenda s in de overige regio s een belangrijke rol. Vanaf 2014 wordt meer duidelijkheid verwacht over de te volgen koers voor een ANNO 2. Provincie Ervan uitgaande, dat er niet met (alle) projecten gewacht zal kunnen worden op een ANNO 2, zal ook op basis van de huidige mogelijkheden nog gekeken moeten worden naar financiering. Met het vaststellen van het Uitvoeringsprogramma Duurzame Energie is de bijdrage richting van de provincie duidelijk geworden. De provincie zet zich in om binnen de mogelijkheden van dit Uitvoeringsprogramma in overleg met de gemeenten, en in samenspraak over hun financiële mogelijkheden een bijdrage te doen op projectbasis dan wel in het geheel van de projecten. Wetterskip Er wordt thans nog geïnventariseerd in welke projecten het Wetterskip in uren en /of geld bij kan dragen. Nationale regelingen De bestaande nationale regelingen lijken, op basis van de nu beschikbare projectgegevens, geen mogelijkheden voor subsidie te bieden. Europese fondsen Daar waar mogelijk, zullen initiatieven geïntegreerd moeten worden in de ontwikkeling van de Europese fondsen vanaf Vanuit ANNO loopt hiervoor reeds een initiatief. Rollen overheden De overheden leveren vanuit verschillende rollen een bijdrage aan de totstandkoming van de gestelde doelen. Afhankelijk van de positie ten opzichte van de doelstelling wordt deze rol bepaald. We onderscheiden hierbij 1 faciliteren, 2 stimuleren en 3 regisseren. 6

10 Faciliteren Onder faciliteren verstaan we in Noordoost het voorzien in kennis (informeren) en het creëren van (juridische) ruimte waar dat past en binnen onze mogelijkheden ligt. Het initiatief rondom projecten ligt buiten het werkveld van de overheden. Stimuleren Deze rol is gericht op het actief mogelijk maken van gewenste duurzame ontwikkelingen. Concreet denken we daarbij aan ondersteuning in de vorm van businesscase-ontwikkeling en de inzet van fondsen, verstrekken van leningen en subsidies. Regisseren Het gaat hier om actief projectleiderschap vanuit de betrokken overheden. De rol is voornamelijk van toepassing bij projecten die direct binnen onze eigen invloed sfeer liggen. Het betreft vooral de eigen organisatie. In het projectenoverzicht op de volgende pagina is per project een indicatie opgenomen voor de primaire rol die de ANNO-overheden hebben. Communicatie en marketing Met ons streven naar duurzaamheid zetten we in op het verantwoord omgaan met onze omgeving. We maken daarnaast gebruik van de kansen die een duurzame regio ons als imagoversterking biedt. Ten ondersteuning van deze regiomarketing communiceren we nadrukkelijk over doelen en resultaten, zowel binnen als buiten de regio. De uitvoering van marketing en communicatie vormt onderdeel van de afzonderlijke projecten. Daarbij wordt nadrukkelijk gebruik gemaakt van het regiomarketinginstrument Dwaande. De projecttrekkers zijn primair verantwoordelijk voor marketing en communicatie; de betrokken projectambtenaar ziet hier op toe en ondersteunt waar noodzakelijk. Projecten De keuze voor de benoemde projecten is gemaakt op basis van een aantal uitgangspunten: Ze dienen concreet invulling te geven aan onze visie, Ze dienen haalbaar te zijn binnen de gestelde termijn, De ANNO-overheden hebben toegevoegde waarde of zijn trekker in realisatie, 7

11 Aansprekende breed gedragen ideeën en initiatieven zoals tijdens de sessies aangedragen hebben voorkeur (inclusief aandragende partijen). Dit neemt niet weg dat de regio andere projectideeën en initiatiefnemers ook graag ondersteunt, mits ze voldoen aan bovenstaande voorwaarden. Het schema op de volgende pagina vormt een overzicht van de projecten, onderverdeeld naar de vier kernthema s en onderwerpen. Gekoppeld aan de projecten is opgenomen: een projecttrekker, de rol voor de ANNO-overheden, een budgetraming en tot slot is een uitvoeringsplanning. De projecten komen afzonderlijk aan bod in de diverse projectsheets. Daarin volgt een uitgebreidere omschrijving van de projectdoelen, werkzaamheden, partners, ANNOverantwoordelijke, doorlooptijden en budget. ` 8

12 9

13 E1, Bermgras voor eiwitten en energie Omschrijving Het vergisten van bermgras uit de ANNO gemeenten in een installatie bij een temperatuur van 40 C. Hierdoor ontstaat twee producten: eiwitten en een reststroom dat verder geleid kan worden in de reguliere vergisting ten behoeve van de productie van energie. Projecteigenaar & - partners Aanspreekpunt namens ANNO Rol ANNOgemeenten Werkzaamheden Start + doorlooptijd Ureninzet 80 Kosten De vraag naar eiwitten zal toenemen als gevolg van het wegvallen van het melkquotum. Om de extra melkproductie te realiseren is extra veevoer nodig. Vanuit duurzaamheidperspectief heeft het niet de voorkeur om in de toenemende behoefte aan veevoer te voorzien door extra soja te produceren. Een vele malen duurzamer alternatief is om hiertoe lokale/regionale potentiëlen in te zetten, zoals het bermgras. Bermgras wordt nu veelal gecomposteerd. Als bermgras op deze manier in een hoger segment komt is dat positief voor de sector en voor de toeleverende gemeenten. Kelstein Green Circle Farming, locatie PTN (pomp en mix techniek en specialist in biogas) Jelle Bijlsma Giekerk, Voor maaien/transport bermgras Agrarisch Laboratorium Noord Nederland, Ferwert, grond- en gewasonderzoek laboratorium Gemeente Ferwerderadiel Toeleverancier bermgras, in eerste instantie als pilot. Gemeenten moeten nagaan in hoeverre er al contractuele afspraken zijn met eventuele afnemers en binnen welke termijnen. Ook het bepalen van een standpunt/visie rondom het toekomstig verwerken van biomassareststromen is van belang. Opstellen projectplan door Kelstein Green Circle Farming Nagaan bereidheid gemeenten om eventueel bermgras te gaan leveren aan Kelstein (en onder welke voorwaarden) Direct na zomer e wagen gemaaide gras als voorproef vergisten. Product analyse, conservering Berekeningen voor eiwitproduct in rantsoen melkvee Grootschalige en duur test. Najaar 2013, 1 ½ - 2 jaren De directe kosten voor de ANNO-gemeenten kunnen in 1 ste instantie beperkt blijven. Wellicht kan ondersteuning worden gegeven aan Kelstein voor het uitwerken van een projectenplan. 10

14 E2, Energie uit Hout Omschrijving De doelstelling van het project is het kostenefficiënt organiseren van het landschapsbeheer in de Noardlike Fryske Wâlden waarbij: De kwaliteit van het beheer continu wordt bevorderd Eigenaren van groenelementen worden ontzorgt ten aanzien van de organisatie en uitvoering van dit beheer Er in eerste instantie een kostenbesparing op het landschapsbeheer en mogelijk in de toekomst een plus ontstaat, ten opzichte van de huidige situatie Het gebied de NFW meer CO2 neutraal wordt door op minimaal één locatie, een langjarig gebruik van de lokaal vrijkomende biomassa Projecteigenaar & - partners Beoogde projectresultaten Een geïmplementeerde werkwijze voor het organiseren van kostenefficiënt organiseren van kwalitatief hoogwaardig onderhoud van het landschap in de Noardlike Fryske Wâlden. NFW Een gebiedsdekkende beheerplanning voor het landschapsbeheer in de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Kollumerland, Smallingerland en Tytsjerksteradiel. Langjarige levering van de vrijkomende biomassa aan één of meerdere streekinitiatieven voor het gebruik of de verwerking van houtige biomassa. Warmte in Burdaard is een geschikte kandidaat. LTO Projecten, Landschapsbeheer Fryslân Aanspreekpunt namens ANNO Gemeente Dantumadiel Rol ANNO-gemeenten Faciliterend Werkzaamheden Beschreven in projectplan ENERGIE UIT HOUT FASE 2, IMPLEMENTATIE EN UITROL, onder andere: Tijdens de uitvoering van het project zal ook beroep gedaan worden op ambtelijke betrokkenheid (Gem. Wetterskip, Provinsje) rondom: Duurzaamheid Beheer en onderhoud openbaar groen Landschap Start + doorlooptijd Dit project is volop in ontwikkeling en kent een eigen fasering. Heden

15 Ureninzet Kosten 50 uur/ jaar: 150 uren Totaal ,85 (zie projectplan voor onderbouwing). Deze kosten zijn niet opgenomen binnen dit Uitvoeringsplan vanwege andere fasering. Wel wordt inzichtelijk gemaakt welke financieringsvraagstukken bij de provincie, de 4 NFW-gemeenten en het Wetterskip uitstaan. 12

16 E3, Lokale coöperaties Duurzame Energie Omschrijving Ontwikkeling van (één of meerdere) lokale energiecoöperaties met als doel: het lokaal produceren van duurzame energie (planet) waarbij de opbrengsten ook weer lokaal worden ingezet (profit). De inzet is om optimaal gebruik te maken van de sterke sociale infrastructuur (people). Er zijn al enkele veelbelovende ontwikkelingen in gang zoals in Groenkerk en Veenwouden. Deze koplopers worden verder in het zadel geholpen en zullen ook een voorbeeld- en leerfunctie vervullen voor andere initiatieven in de regio. Een actieve koppeling met project E4 wordt nagestreefd. Projecteigenaar & - partners FMF, Netwerk Duurzame dorpen Provinsje Fryslân, Us Koöperaasje ANNO-gemeenten Aanspreekpunt namens ANNO Rol ANNO-gemeenten Werkzaamheden Gemeente Tytsjerksteradiel De gemeenten hebben een faciliterende rol door de initiatieven te voorzien van informatie, procesondersteuning en (overheids)netwerk. De initiatiefnemers zijn zelf primair verantwoordelijk voor het proces en de financiële invulling van de beoogde ontwikkelingen. Minimaal 1 van de 11 slimme dorpen in NOF (FMF, NDD). Actief koppelingen leggen met het provinciaal revolverend fonds Creëren van functionele eenduidige ondersteuning richting initiatiefnemers, in nauwe samenwerking met de overige partners. Afstemming/samenwerking met Energy Sustainable Coummunities Procesondersteuning: samen met de koplopers en partners ontwikkelen van een draaiboek/stappenplan als onderlegger voor nieuwe initiatieven. Beheer regionaal beschikbaar budget (in opdracht pr. Fryslân) Ondersteuning door middel van kennis op m.n. juridisch gebied ten aanzien van organisatie- en exploitatiestructuur. Ondersteuning in technische vraagstukken rondom aanleg en beheer van duurzame energietechnologie. Ondersteuning ten aanzien van welstandsinpassing en vergunningverlening (advies en creëren van ruimte). 13

17 Start + doorlooptijd Ureninzet Kosten 150 uren / jaar: 450. Het is wenselijk één vast regionaal aanspreekpunt te hebben. p.m. 14

18 E4, PV in Bedrijf: Maak geld met energie Omschrijving Doel: Ontwikkeling van grootschalige PV-installaties bij bedrijven zodat bedrijven verduurzamen, ook economisch! Waar mogelijk in combinatie met asbestverwijdering en gekoppeld aan lokale bewonerscoöperaties (project E3). De campagne 'Maak geld met energie' is een initiatief van Stichting Synnovem. Synnovem wil graag samenwerken met de gemeenten uit Noordoost Fryslân. De campagne is gebaseerd op drie pijlers: toekomst fossiele energie, verbeterde techniek en de fiscale voordelen. De steeds korter wordende terugverdientijd voor duurzame investeringen is bij ondernemers is relatief onbekend. Door drie factoren zijn investeringen in duurzame energie relatief snel terug te verdienen, dit komt vooral door: 1. snel oplopende prijzen van fossiele energie; 2. verbeterde technieken en hogere opbrengsten nieuwe installaties; 3. grote fiscale voordelen (vaak onbekend terrein voor ondernemers). Tijdens de campagne voor ondernemers wordt er informatie gegeven over de combinatie van deze drie factoren en laat daarmee de financiële en fiscale voordelen zien van investeringen in duurzame energie. Via de campagne laten we zien dat het vooral ook zonder subsidie interessant is (subsidie kan, maar dan als: nog meer slagroom op de taart ). De aanjaagcampagne is vooral gebaseerd op de drie onderdelen: fossiel, techniek en fiscaal. De combinatie van deze drie onderdelen is erg interessant. Als extra voordeel wordt nog toegevoegd dat als bedrijven investeren in duurzame energie, deze bedrijven aangemerkt kunnen worden als een soort Triple A bedrijf, een bedrijf met een hoge score op het gebied van MVO. Duurzaamheid wordt voor het bedrijf dan meteen een soort visitekaartje. Na de campagne heeft ondernemend Noordoost Fryslân een positief beeld van investeringen in duurzame energie. Er is als ondernemer geld te verdienen met investeringen in duurzame energie en de ervaring heeft inmiddels op andere plaatsen laten zien dat juist dat triggert. Het blijkt dat de terugverdientijd van investeringen in veel gevallen minder dan vijf jaar is, terwijl de technische levensduur van een installatie 30 jaar of meer is. Dan kun je er als ondernemer bijna niet meer omheen Projecteigenaar & - partners Agrarisch: NFW & LTO Noord: zijn hiermee al actief! 15

19 Aanspreekpunt namens ANNO Rol ANNOgemeenten MKB: Stichting Synnovem (eigenaar van het project), i.s.m. ONOF Ondersteuning: Provinsje Fryslân, ANNO-gemeenten Gemeente Kollumerland c.a. Gemeenten faciliteren: Inhoudelijke ondersteuning: juridisch, organisatorisch, koppeling leggen met overheidsambities en middelen Ondersteuning ten aanzien van welstandsinpassing en vergunningverlening (en het waar nodig creëren van ruimte hierin) Werkzaamheden Voorlichtingscampagne MKB (Synnovem mogelijk i.s.m. ONOF en NFW) Aan lokale ondernemers laten zien dat investeringen in duurzame energie leiden tot financiële en fiscale voordelen. De campagne is gericht op fossiele energie, verbeterde techniek en fiscale voordelen. Asbest-voor-zon-regeling Voorlichting Funs Skjinne Fryske Enerzjy (Pr. Fryslân) Aanvalsplan MKB Pr. Fryslân is in ontwikkeling. Samenwerking en aansluiting zoeken. Dit geldt ook voor de campagne die reeds wordt door NWF in de agrarische sector. Aansluiting bij/opschaling van richting MKB is wenselijk. Faciliteren overig: Aanbestedingsondersteuning, primair gericht op regionale installateurs Lokale netwerken: slimme combinaties zoeken tussen vraag en aanbod: wie betaalt hoge stroomprijs en wil/kan afnemen? Koppelingen leggen tussen lokale energiecoöperaties aan grootschalige productie (sterke link met project E2). Waar mogelijk integreren met project O2 Start + doorlooptijd Ureninzet 150 / jaar: 450 uur. Kosten ,- procesgeld: zaalhuur, organisatie, ondersteuning uitvoerende partijen, etc. 16

20 E5, PV op gemeentelijk vastgoed, Fase II Doelstelling(en) Duurzame energieopwekking op het gemeentelijk vastgoed zoals gemeentehuizen, wijkgebouwen en milieudiensten is het doel. Op termijn uitgebreid naar Wetterskip: rwzi s en uitvoeringsdiensten waar mogelijk. We laten als overheden hiermee zien dat we zelf actief invulling geven aan onze doelen. Daarbij leren we van onze bevindingen die we ook weer kunnen doorgeven aan de regio. Er is reeds een start gemaakt met de ontwikkeling en de eerste panelen produceren nu al duurzame energie. Dit is vooral laaghangend fruit. In deze tweede fase gaan we op zoek naar nieuwe plaatsingsmogelijkheden op eigen vastgoed. Dit zal extra inspanning vergen omdat de business cases lastiger worden (maar niet onmogelijk!). We laten als overheden daarmee ook zien dat het ons menens is. Projecteigenaar & - partners Aanspreekpunt namens ANNO Rol ANNO-gemeenten Werkzaamheden ANNO-overheden Gemeente Tytsjerksteradiel De gemeenten zijn regisseur in dit project: ze initiëren, investeren en communiceren en informeren over de resultaten naar de omgeving. Ze zullen in nauwe samenwerking met eigen vastgoed(beheers)diensten om tafel gaan ter inventarisatie van mogelijkheden en afstemming van werkzaamheden passend bij bijvoorbeeld onderhoudstermijnen en strategische bezettingsprognoses. Fase 1 is reeds succesvol in gang voor diverse gemeentehuizen en gymzalen Fase 2 Volgende stappen worden gevat in een te ontwikkelen stappenplan: Technisch potentieel in beeld: locatiescans bij alle gemeenten en Wetterskip: technisch en passend in onderhoudscycli. Economisch: uitbreiding en verdieping van business cases(fiscale mogelijkheden, lease- en investeringsmogelijkheden e.d.) Organisatie: structuren romdom eigenaar-gebruiker-dilemma benutten van fiscale mogelijkheden. 17

21 Start + doorlooptijd Is reeds gestart. Project loopt tot en met Ureninzet 200 / jaar: 600 Kosten Raming proceskosten: ,- Investeringskosten: afhankelijk van (aantal) geschikte locaties Rendement: t.v.t. 8 jaar (afhankelijk van grootte aansluiting) 18

22 M1, Minder vervoersbewegingen in NOF Omschrijving project In Noordoost Fryslân zijn veel mensen afhankelijk van aanvullend vervoer om zich te verplaatsen. Juist omdat het hier gaat om een plattelandsgebied is het van belang dat het vervoer in deze regio goed is geregeld. Het idee is om het vervoer efficiënter te organiseren zodat het aantal vervoersbewegingen teruggedrongen wordt. Er moet voorkomen worden dat busjes en/of taxi s onderbezet door het gebied rijden. Er lijkt vooral winst te halen in het school- en zorgvervoer. Door het beter organiseren van de verkeersstromen van school- en zorgvervoer wordt het mogelijk de verkeersbewegingen terug te dringen en zo bij te dragen aan het terugdringen van de CO2- en NOxuitstoot. Het maakt inwoners minder afhankelijk van de vaste tijden en biedt bewoners in de meeste gevallen de mogelijkheid om snel(ler) op de plaats van bestemming te komen. Gezien de relatie met het Anno-project A8 Nieuwe OVarrangementen Noordoost en de relatie met het regulier openbaar vervoer, wordt dit project verder opgenomen binnen de Anno projecten A3 en A8, met een koppeling naar Duurzaam NOF. Projecteigenaar & - partners Eigenaar Provinsje (project A8) Partners: Vervoersbedrijven uit Fryslân, in de regio en daar buiten, zorginstellingen en scholen. Provincie Fryslân: project Digitale Duim Aanspreekpunt namens ANNO Rol ANNO-gemeenten Werkzaamheden Provinsje, raakvlakken met thema duurzaamheid (ANNO-overheden) Participatie in het project door vooral te stimuleren en faciliteren Aantrekken van partners om te participeren in het project. Aanhaken bij het project Digitale Duim van de pr. Fryslân Ontwikkeling van een app (digitale duim) voor klanten. Opschalen van de pilot zoals die momenteel in Tytsjerksteradiel loopt bij Kwadrantgroep (Berchhiem) Startdatum + Z.s.m. in 2014 met een looptijd van een jaar doorlooptijd Planja(a)r(en)

23 Ureninzet 50 Kosten p.m. 20

24 M2, Elektrisch recreatievaren Omschrijving Het verder stimuleren van elektrisch aangedreven recreatievaart, in aansluiting op de Visie Waterrecreatie NOF. Door gebieden in onze ecologische hoofdstructuur exclusief beschikbaar te maken voor elektrisch aangedreven vaart creëren we een nieuwe en schone beleving van deze waardevolle gebieden. Dit worden de zogenaamde E-only-vaarroutes. Als onderdel van dit project versterken we binnen en rondom deze gebieden de oplaadinfrastructuur. Waar mogelijk maken we daarbij gebruik van de bestaande infrastructuur die het Wetterskip al beschikbaar heeft langs de waterroutes. Het uiteindelijke doel is een regionaal dekkende laadinfrastructuur te realiseren. Daarnaast laten we actief zien wat er zoal mogelijk is met elektrisch varen, daarmee voortbouwend op de elektrische sloepen, zoals recentelijk in Burdaard/Âldtsjerk te bewonderen zijn. Projecteigenaar & - partners Aanspreekpunt namens ANNO Rol ANNOgemeenten Werkzaamheden Om de duurzame beleving compleet te maken worden combinaties gemaakt duurzame energieproductie (bijvoorbeeld een pv-veld bij een oplaadpunt) en wordt duurzame recreatie en horeca rondom E-routes gestimuleerd zich aan deze ontwikkeling te verbinden. Bijvoorbeeld door de aanleg van oplaadpunten en verhuur van elektrische boten. ANNO-overheden, samen met de waterrecreatiesector en duurzame horecaondernemers langs de routes Wetterskip Fryslân faciliteert waar mogelijk op basis van bestaande infrastructuur (denk aan sluizen, gemalen, pompen, verlichting e.d.) Gemeente Ferwerderadiel De gemeenten hebben gezamenlijk met de Provinsje een stimulerende rol: door middel van voorzien in fysieke infrastructuur, het aanwijzen van gebieden exclusief voor e-varen en door communicatie/informatie/enthousiasmering rondom elektrisch varen. E-laad-locatieonderzoek en verdere ontwikkeling om tot dekkende infrastructuur te komen Exclusieve e-vaargebieden aanwijzen: Buitenveld is eerste pilot. Mate van noodzakelijke handhaving daarin ook beoordelen. Samenwerking met exploitanten/beheerders/horeca versterken Marketing duurzame waterrecreatie in Noordoost, d.m.v. 21

25 Dwaande Start + doorlooptijd Ureninzet Kosten evaluatie. 200 / jaar: 600 uren ,- procesgeld 22