Master leraar Algemene Economie Master leraar Engels Master leraar Wiskunde Master leraar Nederlands Hogeschool van Arnhem en Nijmegen.

Transcriptie

1 Hbo-master Master leraar Algemene Economie Master leraar Engels Master leraar Wiskunde Master leraar Nederlands Hogeschool van Arnhem en Nijmegen 8 april 2008 NVAO Toets Nieuwe Opleiding Paneladvies

2 Inhoud 1 Samenvattend advies 3 2 Inleiding en verantwoording Werkwijze panel Opbouw paneladvies 7 3 Beschrijving van de opleidingen Algemeen Profiel instelling Profiel opleidingen 8 4 Beoordeling per onderwerp Doelstellingen opleiding Programma Inzet personeel Voorzieningen Interne kwaliteitszorg Continuïteit 34 5 Overzicht advies 36 pagina 2

3 1 Samenvattend advies De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) wil graag op 1 september 2008 starten met de driejarige hbo-master of education voor de vakgebieden Nederlands, Engels, Algemene Economie en Wiskunde. Het panel brengt een advies Toets nieuwe opleiding uit voor deze duale opleidingen. De leergang richt zich op tweedegraadsdocenten met minimaal twee jaar werkervaring die nu al zij het onbevoegd - werkzaam zijn in het eerstegraadsgebied. De studielast van de opleidingen is ongeveer 20 uur per week, de omvang van het curriculum is 90 ECTS, 60 voor de vaklijn en 30 voor onderzoek. Gedurende de gehele studietijd vindt competentieontwikkeling plaats op de werkplek. In de opleidingen staat de werkomgeving nadrukkelijk centraal. De master of education leidt op tot eerstegraadsdocent. De eindkwalificaties sluiten aan bij de algemene, internationaal geaccepteerde beschrijving van de kwalificaties van een master. Het panel heeft met belangstelling het aanvraagdossier bestudeerd, maar heeft geconstateerd dat de opleidingen op papier onvolledig waren uitgewerkt. Het aanvraagdossier was bovendien weinig concreet, onvoldoende specifiek en redundant. Op papier beantwoordde de aanvraag niet aan de eisen uit het Toetsingskader. Om tot een afgewogen oordeel te kunnen komen, heeft het panel de hogeschool gevraagd de curricula voor de vier opleidingen beter uit te werken. Het panel is door de aanvragers vervolgens voorzien van gedetailleerde aanvullende informatie. Daarna heeft een bezoek aan de opleidingen plaatsgevonden. Op basis van de bevindingen tijdens dit bezoek heeft het panel er vertrouwen in dat de opleidingen op 1 september 2008 zullen voldoen aan de voorwaarden. Het panel is er in de gesprekken met betrokkenen van overtuigd geraakt dat er vier opleidingen met voldoende samenhang, niveau en breedte worden ontwikkeld. Omdat de door de opleiding beoogde eindkwalificaties gebaseerd zijn op de bekwaamheidseisen die onder leiding van de Stichting Beroepskwaliteit Leraren en ander onderwijspersoneel (SBL) zijn opgesteld en gevalideerd, voldoen deze eindkwalificaties naar de mening van het panel aan de eisen die vakgenoten stellen aan deze opleiding. De uitwerking van de eindkwalificaties is overigens op dit moment in een aantal gevallen minder gedetailleerd dan wenselijk zou zijn. Het is het panel duidelijk dat de opleidingen hard aan het werk zijn om de eindkwalificaties verder te specificeren in de vorm van deelcompetenties, gericht op de onderdelen van het programma. Het panel heeft er voldoende vertrouwen in dat deze bij de start van de opleiding op adequate wijze uitgewerkt zullen zijn. De wijze waarop de doelstellingen in het aanvraagdossier zijn weergegeven, is conform de Dublin-descriptoren. De manier waarop de toetsing is beschreven in de aanvraag is volgens het panel op hoofdlijnen adequaat. Het panel twijfelt er na de gesprekken gedurende de site visit niet aan dat de relatie met de beroepspraktijk van de eerstegraadsleraar voldoet. Door het duale karakter van de opleiding staat de student immers midden in het beroepsveld. Het curriculum en het duale karakter ervan waarborgen de interactie met de beroepspraktijk. Het panel heeft tijdens de site visit twijfels geuit over de omvang en het niveau van de vakkennis zoals die is uitgewerkt in het aanvraagdossier en over de toetsing daarvan. Het panel had de indruk dat de onderzoekslijn te veel benadrukt wordt, wat ten koste zou kunnen gaan van het verwerven van vakinhoudelijke kennis. Uit de site visit bleek dat de vaklijn tijdens de opleiding toch veel meer pagina 3

4 gewicht krijgt dan het aanvraagdossier lijkt aan te geven. In de aanvraag is de onderzoekscomponent te dominant neergezet. Het panel constateert dat de programma s goed samenhangen. Vakkennis en vakdidactiek zijn geïntegreerd. De competenties zijn vertaald naar beroepstaken die geconcretiseerd zijn in beroepsproducten. De opleidingen en de beroepspraktijk zijn dus op elkaar betrokken. De opleidingen zijn ook in de tijd goed gestructureerd. Het panel acht de in het aanvraagdossier vermelde studielast realistisch, hoewel het er wel enige zorg over heeft. De praktijk van alledag kan immers weerbarstiger zijn. Het panel wil de HAN meegeven dat de student goed voorgelicht moet zijn over de zwaarte van de opleiding; vooral moeten de studenten gewezen worden op het gevaar van het aanvaarden, of tijdens de opleiding continueren, van een te omvangrijke aanstelling als docent. Het panel heeft met genoegen gesproken met de docenten en de kerndocenten. Het heeft daarmee een goede indruk gekregen van hun inzet en hun kwaliteiten. Er zijn bekwame docenten uit de HAN en van de Radboud Universiteit betrokken, die gedegen kennis hebben van de didactiek. De docenten zijn dus voldoende gekwalificeerd en ervaren in zowel het onderwijs als de beroepspraktijk. Er is voldoende capaciteit vrijgemaakt, maar het panel maakt zich wel enige zorgen over het geringe aantal gepromoveerden onder de docenten. Het panel heeft indringend gesproken over het niveau van de masters en de behoefte aan hbo-geschoolde eerstegraadsdocenten. Tijdens de site visit maakte het afnemend veld duidelijk dat er grote behoefte is aan docenten die, naast het lesgeven, in staat zijn onderzoek te doen naar het vak zelf, naast leraren met een universitaire opleiding die breder onderzoek kunnen doen. Tevens is er behoefte aan docenten die een leerarrangement kunnen ontwerpen. Het panel onderschrijft de opvatting van het afnemend veld dat er behoefte is aan twee typen eerstegraadsdocenten. Het werkveld heeft vooral behoefte aan docenten met een onderzoekende houding, eerder dan aan docenten die uitsluitend routinematig werken. Het werkveld wil innovatieve docenten die ook leerarrangementen kunnen ontwerpen en anderen kunnen motiveren daaraan bij te dragen. Zowel universitaire als hogeschoolopleidingen kunnen hierin voorzien. Het panel onderschrijft de opvatting van alle betrokkenen dat er voor alle eerstegraadsdocenten een minimumniveau van vakkennis dient te bestaan. Tijdens de site visit is tot genoegen van het panel meerdere malen duidelijk gemaakt dat deze opleidingen aansluiten bij de landelijke afspraken die momenteel, onder leiding van het directeurenoverleg ADEF, gemaakt worden over het te behalen kennisniveau. Het panel heeft het belang hiervan en van het in de toekomst zorgvuldig bewaken van dit (vakinhoudelijk) niveau nogmaals benadrukt. Het panel spreekt waardering uit voor de wijze waarop het werkveld bij de gedachtevorming over de beoogde opleidingen is betrokken. Wat het duale karakter aangaat, geldt dat vooral voor het feit dat de HAN een keurmerk heeft ontwikkeld voor de scholen waar de studenten werken en opgeleid worden. Met de scholen die geen keurmerk hebben maar dat wel willen verwerven - wordt een heldere overeenkomst gesloten over de ontwikkeling van de competenties op de scholen. De Algemeen Begeleidingsteams van de opleiding waarborgen verder de kwaliteit van het duaal leren. pagina 4

5 Omdat het panel zich op alle punten positief heeft uitgesproken adviseert het de NVAO om positief te besluiten over de kwaliteit van de vier masters of education voor de vakgebieden Engels, Nederlands, Algemene Economie en Wiskunde van de HAN. Den Haag, 8 april 2008 Prof. dr. N. Verloop (voorzitter) M. Dohle (secretaris) pagina 5

6 2 Inleiding en verantwoording 2.1 Werkwijze panel De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) heeft bij de NVAO een aanvraag Toets Nieuwe Opleiding ingediend voor de master lerarenopleidingen Wiskunde, Algemene Economie, Engels en Nederlands. De NVAO heeft daarop het volgende panel van deskundigen samengesteld om het aanvraagdossier te beoordelen: Prof. Dr. N. Verloop, voorzitter Prof. Dr. G.J Westhoff, Universiteit Utrecht Drs. C. Horsman, coördinator Q5-project VO Dr. P. Meyvis, Europese Hogeschool Brussel Drs. D.L de Haan, Freudenthal Institute for Science and Mathematics Education. Drs. R. Belmans, beleidsmedewerker NVAO, treedt op als procescoördinator. Extern secretaris is M. Dohle. Het beoordelingspanel heeft als taak advies uit te brengen over de kwaliteit en het niveau van de beoogde nieuwe opleidingen en weerspiegelt volgens de NVAO de vereiste deskundigheid in het vakgebied, het werkveld, onderwijskunde/didactiek en de praktijk en uitvoering van audits. Het panel volgt de criteria van het Toetsingskader Nieuwe Opleidingen Hoger Onderwijs van de NVAO van 14 februari 2003 (hierna toetsingskader genoemd). Op 9 januari 2008 is het panel de eerste keer bijeengekomen. Tijdens deze bijeenkomst zijn de bevindingen op basis van het schriftelijke dossier besproken. Omdat de casco s van de vier opleidingen nog onvoldoende uitgewerkt waren, is de HAN verzocht de programma s inhoudelijk nader uit te werken. Verder heeft het panel een negental vragen geformuleerd om het aanvraagdossier voorafgaande aan de site visit te verduidelijken. Deze vragen zijn op 13 januari verzonden aan de HAN. De opleiding heeft op 1 februari 2008 een schriftelijke reactie op deze vragen verzonden samen met het kwaliteitszorgplan. Deze nadere toelichting is terug te vinden bij de bespreking van de relevante facetten. Op de eerste bijeenkomst van het panel is ook een gewenst programma voor de site visit gemaakt. Op 19 februari 2008 vond de site visit plaats. Tijdens dit bezoek sprak het panel met vertegenwoordigers van de directie, coördinatoren van de opleidingen, projectleiding de docenten, de adviescommissie, begeleiders en bestuurders van scholen voor voortgezet onderwijs. Het panel spreekt zijn waardering uit over de goed voorbereide ontvangst en de constructieve gedachtewisseling tijdens het locatiebezoek. Prof. Dr. G.J.Westhoff was wegens ziekte afwezig tijdens dat locatiebezoek. Daarom had hij op 5 maart 2008, samen met de procescoördinator, een aanvullend gesprek met de docenten van de opleiding Master leraar Engels Na afloop van deze gesprekken heeft het panel de conclusies geformuleerd aan de hand van het toetsingskader. Voor elke opleiding is per facet een positief (voldoende) of negatief (onvoldoende) oordeel gegeven. Het oordeel per onderwerp kan ook voldoende of onvoldoende zijn en komt tot stand op basis van de oordelen per facet. Het panel heeft deze pagina 6

7 conclusies in volledige onafhankelijkheid kunnen vormen, waarna de secretaris een conceptrapport heeft opgesteld. De panelleden hebben dit conceptrapport beoordeeld en van commentaar voorzien. Hierna is er een definitieve versie van het rapport opgesteld, door de panelvoorzitter goedgekeurd en voor de verdere besluitvorming ter beschikking gesteld aan het bestuur van de NVAO. 2.2 Opbouw paneladvies Kern van het voorliggende advies is hoofdstuk 4, waarin de neerslag van de feitelijke toetsing is vastgelegd. Het panel heeft de opleidingen getoetst aan de hand van de zes onderwerpen en de negentien facetten uit het toetsingskader. Per facet geeft het panel een korte samenvatting van de informatie die door de HAN is aangeleverd ('Bevindingen'), gevolgd door de visie van de panelleden op dit facet ('Overwegingen'). De overwegingen monden uit in een conclusie, waarin het panel aangeeft of het facet in kwestie voldoende of onvoldoende is vormgegeven door de opleidingen. Daarnaast geeft het panel een samenvattend oordeel per onderwerp. In hoofdstuk 5 is tot slot een schematische weergave van de beoordeling opgenomen. Hoofdstuk 4 wordt voorafgegaan door een algemene beschrijving van de opleidingen en de instelling (hoofdstuk 3). Tot slot is aan het advies een aantal bijlagen toegevoegd met onder meer informatie over de samenstelling van het panel, het programma van het locatiebezoek, vragen aan de opleiding en een overzicht van de geraadpleegde stukken. pagina 7

8 3 Beschrijving van de opleidingen 3.1 Algemeen Land Instelling Opleiding Niveau Oriëntatie Graad Locatie(s) Variant Sector Nederland Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Master leraar Wiskunde Master leraar Algemene Economie Master leraar Engels Master leraar Nederlands Master Hbo Master of education Nijmegen duaal onderwijs 3.2 Profiel instelling De website vertelt het volgende over de HAN: De HAN behoort tot de best beoordeelde grote hogescholen in Nederland. Vanuit de campussen in Arnhem en in Nijmegen verzorgt de HAN voor studenten meer dan 75 bachelor en masteropleidingen. De HAN heeft een breed aanbod aan opleidingen en een grote variëteit aan opleidingsvormen (in voltijd, deeltijd, duaal of individueel via internet). Vanuit de expertisecentra en lectoraten verzorgt de HAN toegepast onderzoek, advies en (post-hbo-)opleidingen voor bedrijven en instellingen. De HAN biedt studenten en cursisten, zowel schoolverlaters als werkenden, op individuele wensen afgestemd hoger beroepsonderwijs. De HAN is vraaggeoriënteerd, professioneel en innovatief, gericht op het aanbieden van opleiding, training, advisering en toegepast onderzoek. De HAN werkt vanuit maatschappelijke bevlogenheid en in de overtuiging een bijdrage te kunnen leveren aan de ontwikkeling van de samenleving. Het onderwijs dat de HAN biedt, is van hoogwaardige kwaliteit en voorzien van het accreditatiekeurmerk. 3.3 Profiel opleidingen Het Instituut voor Leraar en School (ILS) van de HAN wil de opleidingen voor de master of education organiseren. Het zijn initiële masteropleidingen die volgens het aanvraagdossier een uitstekend en goed geprofileerd civiel effect hebben. Studenten die starten met de masteropleiding zijn al werkzaam (onbevoegd) in het eerstegraadsgebied. Met de mastertitel is de afgestudeerde bevoegd én bekwaam om in dit segment van het onderwijs les te geven. Meer dan de afgestudeerde bachelor is de master in staat innovatief en ontwikkelingsgericht bezig te zijn met zijn vak en innovaties te initiëren en aan te sturen. De student moet meer dan startbekwaam (bachelorniveau) zijn, daarom zit er een knip tussen de het afstuderen van de bachelor en de start van de master van minimaal twee jaar pagina 8

9 werkervaring als docent in het betreffende vak. De opleidingen kunnen dus niet direct aansluitend aan de bachelor worden gevolgd. Leerplan Het curriculum van de opleidingen bevat twee programmalijnen die elkaar continu raken: de vaklijn en de onderzoekslijn. De vaklijn bestaat uit 60 ECTS vakinhoud waarbij de theorie van het vakgebied en de didactiek centraal staan. De onderzoekslijn is 30 ECTS en bestaat uit beroepsvoorbereiding en onderzoek. De twee programmalijnen zijn uitgewerkt in onderwijseenheden waarin in eerste instantie de vakinhoud centraal staat, en later in de opleiding de beroepsvoorbereiding. In de meesterproef komen de programmalijnen onderzoek en vakinhoud bij elkaar in een geïntegreerde opdracht. Als aanvulling op het aanvraagdossier liet de HAN het panel per brief het volgende weten: Het betreft een driejarige duale opleiding. Studenten volgen één dagdeel per week les op de hogeschool. De studielast bedraagt ongeveer 20 uur per week. Een deel van de competentieontwikkeling vindt plaats in de praktijk waarin de student functioneert. Omdat de masters duale opleidingen zijn, is samenwerking met het werkveld essentieel. Voor de bachelor -opleidingen werkt het ILS in partnerschap samen met een groot aantal opleidingsscholen. Deze intensieve samenwerking op het niveau van de bacheloropleidingen zal worden doorgetrokken naar de masters. Bij opleidingsscholen zal de begeleiding en beoordeling van de masterstudent op de werkplek expliciet worden opgenomen in het Keurmerk ILS en Opleidingsscholen. Opgemerkt dient te worden dat niet alle masterstudenten een werkplek zullen hebben op een opleidingsschool. Waarborging van de kwaliteit van begeleiden en beoordelen op de niet-opleidingsscholen ligt bij de docent van de opleiding. Zowel bij de opleidingsscholen als bij de niet-opleidingsscholen is het ILS-HAN als certificerende instelling eindverantwoordelijk voor begeleiding en beoordeling van studenten. Didactisch concept Sociaal-constructivistische leertheorieën geconcretiseerd in competentiegericht opleiden zijn de basis voor het didactische concept. Het ILS-HAN hanteert de volgende uitgangspunten: Het beroepsperspectief bepaalt van meet af aan de opleiding. De masteropleiding is een geïntegreerde beroepsopleiding. De student is zelf verantwoordelijk voor zijn leerproces: begrippen als zelfverantwoordelijkheid, zelfsturing en ontwikkeling van het lerend vermogen van de student staan centraal. De opleidingsdidactiek is vooral afgestemd op benaderingen en werkwijzen die kenmerkend zijn voor de tweede fase van havo/vwo Het duale karakter van de opleiding borgt ook de beroepsgerichtheid. Het opleidingsprogramma is vormgegeven in de vorm van onderwijseenheden. Elke onderwijseenheid wordt gekenmerkt door integratie van beroeps- en vakspecifieke componenten; deze twee componenten koppelt de student aan een onderzoeks/innovatiecomponent. De leerwerktaken die behoren bij de onderwijseenheden dragen bij tot de totstandkoming van deze integratie. De student wordt steeds gestimuleerd om te werken aan zijn competenties via de leer. werktaken die behoren bij de onderwijseenheden. Vanuit de leerwerktaken genereert pagina 9

10 de student de bewijslast van zijn competentieontwikkeling. De student verwerft vakkennis in de vaklijn, waarbinnen kennis getoetst wordt door middel van onder andere (voorwaardelijke) kennistoetsen. In de onderzoekslijn krijgt de kennis ook een plaats, namelijk geïntegreerd in de beroepsproducten. Aansluiting Bachelor Master Studenten moeten minimaal twee jaar werkervaring hebben om toegelaten te worden tot de hbo-masters. Om te borgen dat studenten voldoende tijd hebben voor hun opleiding, sluiten student, werkgever en ILS een contract af. De competenties die een student heeft verworven in de bachelor, verwerft hij op masterniveau in de masteropleiding. Bij de start van de masteropleiding wordt via het assessment het niveau van de beheersing van de competenties vastgesteld. Door de gedegen vakkennis op masterniveau en de competenties op het gebied van onderwijsinnovatie, is de student die de opleiding met succes afsluit, in staat innovatief en ontwikkelingsgericht bezig te zijn met zijn vak en innovaties te initiëren en aan te sturen. De professional master of education leidt studenten op tot zelfstandige en zelfverantwoordelijke leraren, die adequaat functioneren in de Tweede Fase van het voortgezet onderwijs of het hoger beroepsonderwijs en die in staat zijn onderwijskundige vernieuwingen binnen hun vakgebied te leiden en vorm te geven. Hiervoor heeft hij een grote mate aan vakkennis, kennis van het doen van onderzoek en leiderschapskwaliteiten nodig. Voor de afgestudeerde zijn drie aspecten van belang voor een goed functioneren als leraar in het eerstegraadsgebied: de body of knowledge (inclusief vakdidactiek); professionalisering; onderzoeksvaardigheden. Deze drie aspecten komen continu bij elkaar: onderzoek is gekoppeld aan professionalisering, waardoor er twee lijnen in het curriculum zijn te onderscheiden. Body of knowledge Tweederde van de opleiding bestaat uit het verwerven van de vakinhouden, die zijn afgeleid van de eindtermen voor de exameneisen en de vakinhouden van de afzonderlijke vakken in de Tweede Fase. Daarnaast staat de vakdidactiek centraal. Kennis van de vakinhoud en -didactiek gebruikt de student om juiste keuzes te maken in de vakinhoud voor het onderwijs dat hij wil ontwerpen en uitvoeren. Professionalisering De student gebruikt de theorie van de algemene beroepscomponent om te kunnen voldoen aan de onderwijskundige eisen van het Tweede Faseonderwijs. Het gaat in deze lijn minder om pedagogische competenties, omdat de student deze heeft verworven tijdens zijn bacheloropleiding en verder heeft ontwikkeld tijdens zijn werkervaring. Onderzoek In de onderzoekslijn staat verder de docent als onderzoeker en ontwerper van onderwijs centraal. Onderzoeks- en ontwerpopdrachten maken deel uit van het curriculum. Door de nadruk op het genoemde onderzoekstype en (praktijk)kennisontwikkeling onderscheidt de master of education zich van de Master of Arts c.q. de Master of Science, die theoretische pagina 10

11 kennis als doel en vertrekpunt van onderzoek heeft en vaker fundamenteel, verklarend en/of beschrijvend onderzoek doet. Als aanvulling op het aanvraagdossier geeft de HAN per brief aan dat de opleidingen bestaan uit een aantal opleidingsonderdelen. 1. Beroepsgerichte vakcomponent: In de masteropleiding verbreedt en verdiept de masterstudent zijn kennis en inzicht van het vak. De vakinhouden zijn mede gebaseerd op de eindexameneisen van HAVO/VWO. 2. Vakdidactische component: De beroepsgerichte vakcomponent en de vakdidactische component worden zoveel mogelijk in samenhang in het onderwijs vormgegeven. De vakdidactische component is grotendeels gebaseerd op het leren van de leerlingen in het VO. De leerlingen worden in de Tweede Fase vaker uitgedaagd om zelf te leren en bewust te reflecteren. Leren binnen een contextrijke leeromgeving (ICT-rijk) staat centraal. 3. Onderzoeks- en innovatiecomponent: deze component bestaat uit de volgende aspecten: a. Vakdidactisch ontwerpgericht onderzoek: de student verdiept en verbreedt zijn kennis en inzicht op het gebied van dit onderzoek. De student leert om problematieken of vragen die vanuit zijn vakgebied naar voren komen om te zetten in een onderzoek. De resultaten van zijn onderzoek zullen betrekking hebben op het leren van de leerling in het betreffende vakgebied. b. Innovator: de masterstudent is in staat om in zijn rol als innovator het gehele onderwijsveld kritisch te beschouwen en te gebruiken; de masterstudent kan in samenwerking met externe specialisten een onderzoek opzetten, verrichten en coördineren en de onderzoeksresultaten communiceren en eventueel implementeren. Doelstellingen opleiding De eindkwalificaties van de opleiding master of education zijn geformuleerd in termen van competenties. Onder een competentie verstaat de opleiding het volgende: Een geïntegreerd geheel van kennis en inzicht, vaardigheden en attitudes. Het is het vermogen om beroepstaken, die essentieel zijn voor de functie, adequaat te kunnen verrichten. Een competente student is in een bepaalde context en in een bepaalde rol in staat om de meest geschikte handelingen en hulpmiddelen te kiezen om beroepstaken uit te voeren en het beoogde resultaat te bereiken. Het gedrag en het eindresultaat moeten meetbaar zijn met behulp van vooraf bepaalde indicatoren. De onderstaande competenties zijn landelijk geformuleerd door het Stichting Beroepskwaliteit Leraren (SBL, Interpersoonlijke competentie Een interpersoonlijk competente leraar vho weet een vriendelijk, coöperatief en open leerklimaat tot stand te brengen dat de ontwikkeling van de leerlingen naar zelfstandigheid en zelfverantwoordelijkheid bevordert en waarin sprake is van een goede balans tussen leiden en begeleiden, sturen en volgen en tussen stimuleren en corrigeren. Pedagogische competentie Een pedagogisch competente leraar vho biedt leerlingen in een veilige leer- en werkomgeving houvast, structuur en ondersteuning (bij door hen te maken keuzes), houdt rekening met de individuele kwaliteiten van de leerlingen en zorgt voor een respectvolle wijze van omgang met elkaar en het willen nemen van verantwoordelijkheid voor elkaar. pagina 11

12 Didactische en vakinhoudelijke competentie Een didactisch en vakinhoudelijk competente leraar vho creëert krachtige leeromgevingen, die de individuele leerling in staat stellen een deep understanding van de onderscheiden kennis-, leer- of vakgebieden te verwerven en waarin ze hun (schoolse) leren in verband kunnen brengen met realistische en voor hen relevante toepassingen in de maatschappij, hun leefwereld, het toekomstige beroep of de vervolgstudie. Organisatorische competentie Een organisatorisch competente leraar vho zorgt voor een ordelijke en taakgerichte leeromgeving, waarin sprake is van heldere leer- en werkinstructies, zodat de leerlingen precies weten waar ze aan toe zijn. Samenwerking met collega s Een leraar vho die competent is in het samenwerken met zijn/haar collega s, levert een bijdrage aan het goed functioneren van de schoolorganisatie door een constructieve samenwerking in allerlei vormen van collegiaal vak(sectie)- en schooloverleg. Samenwerking met de omgeving Een leraar die competent is in de samenwerking met de omgeving, zorgt voor een goede communicatie met ouders of verzorgers van de leerlingen en maakt op een zorgvuldige, verantwoordelijke en doeltreffende manier gebruik van het professionele netwerk van de school ten behoeve van de leerlingen. Reflectie en professionele ontwikkeling Een leraar vho die competent is in reflectie en professionele ontwikkeling, denkt regelmatig na over zijn/haar beroepsopvatting en professionele bekwaamheid en werkt planmatig aan een verdere ontwikkeling respectievelijk verbetering daarvan. Bovenstaande competenties zijn meer gedetailleerd uitgewerkt in indicatoren. Aan de hand van deze indicatoren is voor de ontwikkeling van het curriculum bepaald, wat de opleiding master of education aan onderwijs moet bieden aan studenten om gericht bij te dragen aan hun competentieontwikkeling. Nieuwe opleiding voor de instelling De opleidingen master leraar Engels, master leraar Wiskunde, master leraar Algemene Economie en master leraar Engels zijn nieuw voor de HAN. Graad De HAN verleent aan afgestudeerden de graad van master of education. pagina 12

13 4 Beoordeling per onderwerp In dit hoofdstuk toetst het panel het aanvraagdossier aan de hand van de zes onderwerpen en negentien facetten uit het toetsingskader. Per facet is telkens de letterlijke omschrijving overgenomen uit het toetsingskader. Daarna volgen per facet een samenvatting van de informatie verstrekt door de instelling, de overwegingen en het oordeel van het panel. Tot slot geeft het panel per onderwerp een samenvattend oordeel 4.1 Doelstellingen opleiding Voor de beschrijving van de algemene doelstellingen, profiel van de instelling en opleiding en onderwijskundige visie verwijzen we naar hoofdstuk Domeinspecifieke eisen (facet 1.1) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een discipline en/ of beroepspraktijk. Bevindingen Volgens het aanvraagdossier sluit het competentieprofiel aan bij de eisen die vakgenoten en het (landelijk) scholenveld stellen aan een master of education. De HAN geeft aan de studenten op te leiden tot zelfstandige en verantwoordelijke leraren en/of beginnend onderwijskundig leiders. De eerstegraadsdocent functioneert adequaat in de tweede fase van het vo of in het hbo. De opleidingen sluiten daarom aan bij het algemene competentieprofiel van docent in het secundair onderwijs, dat onder leiding van het SBL door het onderwijsveld is opgesteld en gevalideerd. Uit gesprekken met schoolleiders blijkt dat de scholen behoefte hebben aan afgestudeerden die op dit niveau kunnen functioneren. De eindkwalificaties van deze masteropleidingen zijn op hetzelfde competentieprofiel gebaseerd als de bacheloropleidingen voor de tweedegraadsdocent, maar liggen op een hoger niveau. De kennis- en gedragsindicatoren die de HAN heeft geformuleerd, liggen dan ook in het verlengde van die in de bachelor. De opleidingsteams hebben eindtermen voor de vaklijn geformuleerd, die in belangrijke mate gebaseerd zijn op de exameneisen en vakinhouden van de (combinaties van) vakken in de Tweede Fase. Zij sluiten dan ook aan bij de kennisbasis die op dit moment landelijk ontwikkeld wordt. Overwegingen Omdat de door de opleidingen beoogde eindkwalificaties gebaseerd zijn op de bekwaamheidseisen die onder leiding van het SBL zijn opgesteld en gevalideerd, voldoen de geformuleerde eindkwalificaties naar de mening van het panel aan de eisen die vakgenoten stellen aan deze opleiding. Ze zijn voldoende uitgewerkt. Het afnemend veld heeft tijdens de site visit aangegeven dat zij behoefte heeft aan docenten die, naast het lesgeven, in staat zijn onderzoek te doen naar het vak zelf, naast leraren met een universitaire opleiding die breder onderzoek kunnen doen. Tevens hebben zij behoefte aan docenten die een leerarrangement kunnen ontwerpen. Deze docenten zijn een pagina 13

14 welkome aanvulling op het team van vakgenoten. Bovendien willen de scholen hun leerkrachten, vooral hbo ers die in de bovenbouw werken, ook ontwikkelingsmogelijkheden bieden. Voor deze docenten is de weg via de universiteit te lang. Het panel stelt daarbij vast dat er ook in toekomst twee soorten eerstegraads leerkrachten zullen zijn: de universitair geschoolden en de hbo-geschoolden. Over de wenselijkheid van deze ontwikkeling was het panel verdeeld. Het panel erkent echter wel het feit dat in de praktijk veel hbo-geschoolde docenten lesgeven in de bovenbouw HAVO en VWO en dat het daarom aanbevelenswaardig is om ook voor deze groep een adequate opleidingsmogelijkheid te hebben. Wat de vakinhoudelijke kennis van de master of education aangaat, mag er volgens de scholen geen verschil zijn tussen een docent van de universiteit en van de hogeschool. Het panel is van oordeel dat dit een illusie is. Het vakinhoudelijke niveau van de universitair opgeleide master ligt veel hoger dan de in het hbo opgeleide eerstegraadsleraar (master): De universitair opgeleide eerstegraads docent heeft, na het VWO, vier jaar vakinhoudelijk onderwijs op universitair niveau genoten (3 jaar BA en 1 jaar MA), De in het hbo opgeleide eerstegraadsdocent heeft, na de HAVO, drie jaar vakonderwijs op hbo-niveau genoten (2 van de 4 jaar in het BA tijdens de tweedegraadsopleiding, en 1 jaar in de MA). Het panel onderschrijft de opvatting van alle betrokkenen dat er voor alle eerstegraadsdocenten een minimumniveau van vakkennis dient te bestaan waaraan voldaan moet zijn. Voor in het hbo op te leiden eerstegraadsdocenten wordt momenteel op landelijke niveau, onder leiding van de ADEF, gewerkt aan het formuleren van deze gemeenschappelijke inhoudelijke kennisbasis. Het panel juicht deze ontwikkeling toe en heeft er vertrouwen in dat deze kennisbasis ook voor de beoogde opleidingen richtinggevend zal zijn. De scholen zien het als een belangrijk voordeel bij de beoogde opleidingen dat de docenten al werkervaren zijn als ze aan de opleiding beginnen en dat zij als afnemend veld zelf invloed hebben op de opleiding. Het panel onderschrijft de opvatting van het afnemend veld (de schoolleiders) dat er behoefte is aan deze twee typen eerstegraadsdocenten. Conclusie Het panel beoordeelt voor de vier opleidingen het facet 1.1 Domeinspecifieke eisen als voldoende Master (facet 1.2) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een master Bevindingen De afgestudeerde master is binnen de school een professional en vakexpert, die met onderliggende concepten en vanuit verschillende invalshoeken onderwijskundig leiding kan geven aan leerplanvernieuwing. Om het niveau te borgen, hebben de opleidingen het leerplan getoetst aan de Dublin-descriptoren voor het masterniveau. De beroepsvaardigheden en kennis worden in de master verdiept op vakinhoudelijk, onderwijskundig en vakdidactisch gebied. De leerinhouden zijn in de master abstracter en complexer dan in de bachelor. De afgestudeerde moet ideeën kunnen ontwikkelen en die op originele wijze kunnen vertalen in nieuwe leerarrangementen. Onderzoek in het curriculum is daarom actie- of ontwerponderzoek, waarbij kennis van het vakgebied niet alleen noodzakelijk, maar ook zelf onderwerp van onderzoek is. pagina 14

15 Toepassing van kennis en inzicht Dit komt aan de orde in de onderzoekslijn. In de meesterproef moet de student een leerarrangement ontwerpen en uitvoeren, waarna hij een onderzoek moet uitvoeren waarin het ontworpen leerarrangement centraal staat. Oordeelsvorming Oordeelsvorming is van belang bij het uitvoeren van de meesterproef. Bij het ontwikkelen van het leerarrangement en het onderzoek dat daarop volgt, is niet alleen ruime en diepgaande expertise van het vak nodig, maar ook een innovatieve houding en een kritische onderzoeksinstelling. Communicatie Om leiding te kunnen geven aan onderwijskundige vernieuwingen moet de master over communicatieve vaardigheden op niveau beschikken. Daarnaast is het voor de master van belang goed te kunnen communiceren over zijn onderzoeksresultaten. Leervaardigheden De master leraar moet ontwikkelingen in zijn vakgebied en op onderwijskundig en didactisch gebied bijhouden. Daarnaast moet hij een bijdrage leveren aan de verbetering van de eigen onderwijspraktijk en de ontwikkeling van de school als lerende organisatie. Reflectie en onderzoek van zijn didactisch handelen brengen de reflectievaardigheden van de masterstudent op een hoger plan. Toetsing van de Dublin-descriptoren Om te kunnen toetsen of de student voldoet aan het niveau, zijn de Dublin-descriptoren geconcretiseerd via indicatoren en vakeindtermen. Deze zijn verwerkt in de indicatoren voor de competenties. De indicatoren zijn uitgewerkt naar beoordelingscriteria die gebruikt worden bij de beoordeling van beroepsproducten die studenten op moeten leveren. Overwegingen Het panel heeft diepgaand gediscussieerd over de vraag wat een eerstegraadsopleiding is of zou moeten zijn. Daarbij lag het accent op de wenselijkheid van de uitgebreide onderzoekscomponent in de opleidingen. Hoewel het aanvraagdossier zwaar inzet op de onderzoekscomponent, is die toch te licht om als academisch te omschrijven. Uit de gesprekken met bestuur, docenten en het afnemend veld bleek overigens dat de onderzoekscomponent in de opleidingen minder zwaar neergezet wordt dan op papier. Vooral bleek dat datgene wat voortdurend wordt aangeduid als de onderzoekslijn (naast de vaklijn ) wel degelijk een grondige beroepsvoorbereiding behelst en niet, zoals de aanduiding suggereert, voornamelijk een voorbereiding op een rol als onderzoeker. Dat kon op instemming van het panel rekenen. Het panel ziet ook graag een opleiding met een eigen profiel die de nadruk legt op vakkennis en didactiek, ter voorbereiding op het lesgeven in de bovenbouw van het VO. Ook het bestuur van de opleidingen gaf aan dat de opdracht van universiteiten afwijkt van die van de HAN. Er is overigens wel een samenwerkingsverband met de universiteit. Het opleiden van goede docenten staat volgens de HAN centraal, maar daarbij kan de vaklijn niet los gezien worden van de onderzoekslijn: een goede docent is ook een onderzoekende docent, die de onderzoekende houding van de vwo-leerling kan stimuleren op grond van eigen ervaring in onderzoek. De HAN gaf tijdens de site visit aan dat de onderzoeks- pagina 15

16 component in het aanvraagdossier wel te dominant is neergezet, maar dat deze tot stand is gekomen in samenspraak met het werkveld. Het werkveld heeft vooral behoefte aan docenten met een onderzoekende houding, eerder dan behoefte aan docenten die routinematig werken. Het werkveld wil innovatieve docenten die ook leerarrangementen kunnen ontwerpen en anderen kunnen motiveren daaraan bij te dragen. Het panel heeft zich afgevraagd of het verantwoord is de afgestudeerde docenten les te laten geven in de bovenbouw havo/vwo. Vooral het vwo bereidt immers voor op een wetenschappelijke opleiding die de docent niet zelf heeft doorlopen. Maar een afgestudeerde HAN-docent, die werkzaam is in een kernteam met academici, kan volgens het panel een goede aanvulling zijn voor de bovenbouw. Vooral stemt het panel in met de keuze om de inhoud van de opleidingen te relateren aan wat op school gebeurt. Het is niet de bedoeling om de theorie uitgangspunt te laten zijn van het onderzoek, zoals bij academisch onderzoek wel gebeurt. De opleidingen kunnen naar de mening van het panel een uitstekende manier zijn om een tweede traject te maken naast het academische traject om eerstegraadsleraar te worden. De wijze waarop de doelstellingen in het aanvraagdossier zijn weergegeven, is conform de Dublin-descriptoren Conclusie Het panel beoordeelt het facet 1.2 Master als voldoende voor de vier opleidingen Oriëntatie hbo (facet 1.3) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de volgende beschrijvingen van een Master in hbo : de beoogde eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties; een hbo -master heeft de kwalificaties voor het niveau van de beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo - opleiding vereist of dienstig is. Bevindingen Het aanvraagdossier geeft aan dat het werkveld en de beroepsorganisaties nauw betrokken waren bij het ontwerpen van het curriculum. De opleidingen komen ook nadrukkelijk voort uit de wens van het veld zelf. Volgens het aanvraagdossier sluit de opleiding met het competentieprofiel van een docent voorbereidend hoger onderwijs aan bij het competentiekader dat is vastgelegd in de wet BiO en bij de bekwaamheidseisen die bij AmvB zijn vastgesteld. Het profiel van de master is in overleg met deskundigen uit het scholenveld tot stand gekomen: de HAN heeft de indicatoren besproken met de veldadviescommissie die ze op hun beurt heeft besproken met hun docenten. Legitimatie competentieniveaus Voor de masteropleidingen heeft de HAN een niveau ontwikkeld dat zich richt op vakkennis en onderzoek. De opleiders hebben dit in samenwerking met het werkveld en de universiteit ontwikkeld en de resultaten voorgelegd aan het scholenveld. De master leraar moet daar- pagina 16

17 voor een voortrekkersrol op zich kunnen nemen en doet dus een beroep op alle competenties uit het landelijke competentieprofiel. Ook hiervoor ontwikkelt de HAN een vierde handelingsniveau. Voor de borging hebben de opleidingen verschillende overlegvormen met het scholenveld. Ten eerste op bestuurlijk niveau met het scholenveld en de veldadviescommissie. Ten tweede werken er binnen de scholen algemeen begeleiderteams (AB-team). Elk team bestaat uit een algemeen begeleider vanuit de school en een algemeen begeleider vanuit het ILS (HAN). Of de afgestudeerden de vereiste eindkwalificaties daadwerkelijk hebben verworven, wordt getoetst in het alumnionderzoek en in het werkgeversonderzoek. Daarnaast komt het niveau van functioneren van de afgestudeerde in het overleg met schoolbegeleiders van (ex-)studenten aan de orde tijdens een jaarlijks overleg (resonansgroep). Overwegingen Volgens het panel zijn de kwalificaties inderdaad ontleend aan de beroepspraktijk en op een heldere manier gekoppeld aan de SBL-competenties. Daarmee is tevens geborgd dat de kwalificaties van de beoogde opleidingen in lijn zijn met de landelijke ontwikkelingen bij vergelijkbare opleidingen in Nederland. Hoewel de eindkwalificaties op zich adequaat zijn, zijn zij in het aanvraagdossier in een aantal gevallen niet erg gedetailleerd uitgewerkt. In de gesprekken met de opleiders bleek dat men zich hiervan bewust was en bleek verder dat bij navraag ook al meer gedetailleerde uitwerkingen aan het panel ter beschikking gesteld konden worden. Het is duidelijk dat men hard aan het werk is om de eindkwalificaties verder te specificeren in de vorm van deelcompetenties, gericht op de onderdelen van het programma. Op grond hiervan, en op grond van het geconstateerde probleembesef, heeft het panel er alle vertrouwen in dat de professionele oriëntatie bij de start van de opleidingen op adequate wijze verder uitgewerkt zal zijn. Volgens de specificaties zal 60 EC van de opleidingen gericht zijn op de vaklijn, welke te relateren is aan de derde competentie (vakinhoudelijke en didactische competentie) van de SBL. Het panel is van oordeel dat dit een goede zaak is: het op hoog niveau brengen van de vakinhoudelijke deskundigheid verdient de grootst mogelijke aandacht. In dat verband wil het panel de opleidingen met nadruk meegeven dat studenten ook voorbereid moeten zijn op eventuele verschuivingen in het eindexamenprogramma van HAVO en VWO. Er zijn immers diverse commissies aan het werk die zich daarmee bezighouden. De opleiding dient studenten voor te bereiden op dergelijke ontwikkelingen. Het panel heeft waardering voor de wijze waarop het werkveld bij de gedachtevorming over de beoogde opleiding is betrokken en voor de wijze waarop men deze betrokkenheid in de toekomst wil continueren. Het panel heeft geen twijfel over de vraag of de eindkwalificaties aansluiten bij datgene wat door de scholen wordt gevraagd. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 1.3 Oriëntatie hbo als voldoende voor de vier opleidingen pagina 17

18 4.1.4 Samenvattend oordeel onderwerp 1 Doelstellingen opleiding Het panel beoordeelt alle facetten als voldoende. Ook het onderwerp als geheel is daarmee voldoende voor de vier opleidingen. pagina 18

19 4.2 Programma De masteropleidingen leraar Wiskunde, leraar Engels, leraar Nederlands en leraar Algemene economie zijn volgens het aanvraagdossier duale opleidingen. De opleidingen richten zich specifiek op docenten met minimaal twee jaar werkervaring. Leren in de eigen werkomgeving speelt een belangrijke rol in de opleiding. Het is niet mogelijk om de opleiding zonder deze startkwalificatie te volgen. Voor de beschrijving van het programma verwijzen we naar paragraaf 3.3 Profiel opleiding Eisen hbo (facet 2.1) Het beoogde programma sluit aan bij de volgende criteria voor het programma van een hboopleiding: kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en of (toegepast) onderzoek; het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline; het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Bevindingen Volgens het aanvraagdossier wordt de ontwikkeling van competenties het meest bevorderd door concrete beroepstaken op masterniveau uit te voeren en te evalueren in de beroepspraktijk. Daarom is gekozen voor een duale onderwijsvorm, waarin de student maximaal 20 uur per week op een school werkt en 20 uur aan zijn studie besteedt. Het leren in de praktijk wordt gestuurd door praktijkopdrachten. Studenten nemen de eigen ervaringen mee naar de opleiding en zijn daardoor ook een bron voor het signaleren van trends en ontwikkelingen. Kennisontwikkeling vindt volgens het aanvraagdossier plaats via actuele wetenschappelijke vakliteratuur. Voor de meesterproef is de student verplicht zelf relevante, actuele wetenschappelijke literatuur te zoeken. De opleidingen leggen de nadruk op ontwerponderzoek. Tijdens het hele masterprogramma voert de student ontwerponderzoek uit, dat is gericht op de ontwikkeling, implementatie en evaluatie van vakspecifieke leerarrangementen. Daarin onderscheidt de master of education zich van een master of science of master of arts, die vaker theoretische kennis als doel en vertrekpunt van onderzoek heeft. Daarnaast is onderzoek in de master of science of master of arts vaker fundamenteel, verklarend en/of beschrijvend onderzoek, dat niet direct is verbonden aan een specifieke praktijkcontext. Vakteams en de lectoraten bewaken de actualiteit. De opleidingen zijn volgens het aanvraagdossier actueel, omdat zij gebaseerd zijn op het eindexamenprogramma havo-vwo van Daarnaast wordt de actualiteit gewaarborgd door de samenwerking met wetenschappers van de Radboud Universiteit en (voor de master Wiskunde) het Freudenthal Instituut. Na evaluaties onder studenten, alumni en in het scholenveld wordt het curriculum geactualiseerd als dat nodig is. Ook de scholen worden één keer per jaar uitgenodigd om te praten over actuele ontwikkelingen. Daarnaast worden regelmatig gastdocenten zoals de lectoren, vertegenwoordigers van de scholen en docenten van de universiteit uitgenodigd. pagina 19

20 De ontwikkeling van beroepsvaardigheden vindt volgens het aanvraagdossier voornamelijk plaats in de onderzoekslijn en op de scholen waar de studenten werkzaam zijn. In elke onderwijseenheid is zowel de vaklijn als de onderzoekslijn vertegenwoordigd. Het oefenen en het opdoen van ervaring met handvatten die de opleiding aanreikt, gebeurt in de beroepspraktijk: de student krijgt opdrachten die hem in staat stellen de competenties te ontwikkelen die hij nodig heeft om een beroepstaak uit te voeren. De student neemt als bewijs voor zijn competentieontwikkeling de beroepsproducten op in zijn portfolio. Overwegingen In het oorspronkelijke aanvraagdossier waren de curricula per vakgebied slechts summier uitgewerkt, terwijl het curriculum voor het vakgebied Nederlands volledig ontbrak. Het panel heeft daarom aanvullende informatie opgevraagd over de curricula en de gehanteerde literatuur. De curricula van alle vier opleidingen zijn daarop alsnog verstuurd aan het panel. Het panel constateert dat het leerplan voor Algemene Economie het best en volledigst is uitgewerkt. Op basis van de met de aanvraag meegeleverde literatuurlijst alleen al, kan een behoorlijke binding met en fundering op actuele academische vakliteratuur worden vastgesteld. Ook toonaangevende literatuur bleek bij nader onderzoek wel degelijk bekend te zijn en als bron in de opleiding te worden gebruikt. Voor het vakgebied Engels is een derde beschrijving gevraagd. Het panel kreeg daarmee vanuit het perspectief van een aankomende student een goed en concreet beeld van wat de student moest doen met behulp van welke materialen en kon er zo op vertrouwen dat de studenten het beloofde en gewenste niveau zouden bereiken. Het programma had in de laatste versie een alleszins aanvaardbaar niveau. Er is overvloedig input op het terrein van achtergrondliteratuur, de opdrachten lijken effectief gegeven het te behalen doel. Uit de aanvullingen per vakgebied blijkt dat de literatuur actueel is en op het gewenste masterniveau. Dat geldt voor alle vier de vakgebieden. Omdat het leerplan gebaseerd is op de eindexamenprogramma s, is de actualiteit gewaarborgd. Het panel vindt wel dat de student ook voorbereid zou moeten zijn om wijzigingen in die programma s. Het panel twijfelt er na de gesprekken gedurende de site vist niet aan dat de relatie met de beroepspraktijk van de eerstegraadsleraar voldoet. Door het duale karakter van de opleidingen staat de student immers midden in het beroepsveld. Het curriculum en het duale karakter ervan borgen de interactie met de beroepspraktijk. Die waarborging is er ook door de samenstelling van het vakteam, het AB-team en door het overleg met de werkveldadviescommissie. Er is dus sprake van een hechte band tussen de opleidingen en de beroepspraktijk. Ook docenten zijn afkomstig uit die praktijk of moeten ervaring hebben in de onderwijspraktijk. Het panel spreekt op grond van de gesprekken met vakspecialisten en het werkveld vertrouwen uit in de resultaten die de duale vorm van opleiden zal opleveren. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 2.1 Eisen hbo als voldoende voor de vier opleidingen Relatie tussen doelstelling en programma (facet 2.2) Het beoogde programma, het didactisch concept, de werkvormen en de wijze van toetsing weerspiegelen de te bereiken eindkwalificaties van de opleiding. De te bereiken eindkwalificaties zijn aantoonbaar vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het beoogde programma. pagina 20

21 Bevindingen De landelijk vastgestelde SBL-competenties zijn de basis voor de vier opleidingen. Het ILS sluit nauwkeurig aan bij de uitwerking van de competenties die door de SBL is aangereikt, bijvoorbeeld in de vorm van rubrics voor de beoordeling van de eindstage. De eindkwalificaties en de gedragsindicatoren zijn voor alle opleidingen gelijk. De eindtermen voor de vakcomponent verschillen uiteraard per vakgebied (vakinhoudelijke en didactische competentie). Zowel in de vaklijn als in de onderzoekslijn werken de studenten volgens het aanvraagdossier aan alle competenties, hoewel de accenten verschillen. Over de werkvormen laat het aanvraagdossier zich niet concreet uit, ook niet nadat het panel om een nadere toelichting heeft gevraagd. De HAN volstaat met de mededeling dat het een zinvolle mix van onder meer hoor-/werkcolleges, presentaties, discussies, groepsopdrachten en het maken van een portfolio. Bij wiskunde is het gebruik van ICT geïntegreerd in het volledige programma en wordt bij alle vakken gewerkt aan onderzoeks- en ontwikkelactiviteiten. Het aanvraagdossier geeft een uitgebreide toelichting op de uitgangspunten van de constructivistische benadering, maar de relatie met eindkwalificaties blijft in het aanvraagdossier alleen in algemene zin benoemd: omdat bij de constructivistische benadering de context en situatie belangrijk zijn, speelt de authentieke beroepssituatie een centrale rol bij het verwerven van beroepsbekwaamheden. De opleidingen kiezen daarom voor een duale vorm: zo kan de leeromgeving optimaal zijn. Daarnaast verbetert een duale vorm de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt en vergroot daarmee de samenhang tussen theorie en praktijk. Uit de aanvullende informatie van de HAN blijkt dat de opleiding bewust kiest voor toetsen en beoordelingsvormen die de integratie van kennis, beroepsvaardigheden en beroepshouding stimuleren en die de student aanzetten om zelf sturing te geven aan zijn leerproces. Het ILS-HAN kent twee soorten toetsen: Via formatieve toetsen krijgt de student via feedback inzicht in zijn competentieontwikkeling. Deze vakinhoudelijke toetsing kent een diversiteit aan toetsvormen: schriftelijke tentamens en beroepsproducten vanuit de leerwerktaken (bijvoorbeeld lessenseries), reflectieverslagen, feedbackverslagen, onderzoeksverslagen, beoordelingsverslagen van de werkplek. Daarnaast zijn er presentaties, practica, papers, (onderlinge) assessments. Voor een aantal van deze toetsen geldt dat deze eerste behaald moeten zijn om het programma te mogen vervolgen. Summatieve competentiebeoordelingen laten zien of de student de competentieontwikkeling binnen de beroepsrollen pedagoog, vakdidacticus, vakspecialist, educatief onderzoeker en innovator, professional binnen een schoolorganisatie beheerst. Het eindassessment vindt plaats op basis van een portfolio, waarin bewijzen zijn opgenomen die de student heeft verkregen via opdrachten en toetsen in de vaklijn en onderzoekslijn. De assessoren bij het eindassessment zijn een instituutsdocent en een veldassessor. Op pagina 20 van het aanvraagdossier staat een beperkt schema van de toetsen die worden afgenomen en op welke taken en competenties ze betrekking hebben. Overwegingen Het panel heeft tijden de site visit twijfels geuit over de wijze van toetsing van de vakkennis zoals die is uitgewerkt in het aanvraagdossier. Het panel had de indruk dat de onderzoeks- pagina 21