BEPALING VAN DE ZUURGRAAD IN GROND EN/OF OPPER- VLAKTEWATER M.B.V. EEN PH-METER

Transcriptie

1 5 10 Protocol BEPALING VAN DE ZUURGRAAD IN GROND EN/OF OPPER- VLAKTEWATER M.B.V. EEN PH-METER Versie 2.0, Pagina 1 van 9

2 50 Inhoud 1 PLAATS VAN DIT PROTOCOL IN HET KWALITEITSZORGSYSTEEM VKB protocollen voor veldwerk bij milieuhygiënisch bodemonderzoek Verwijzing naar andere kwaliteitssysteemdocumenten DOEL PRINCIPE VERANTWOORDELIJKHEDEN APPARATUUR EN MATERIAAL WERKWIJZE Inregelen en controle op locatie Meten ph Vastlegging van gegevens Controle op kantoor VERANTWOORDING NEN-normen EISEN TE STELLEN AAN DE BEPALING VAN DE ZUURGRAAD IN GROND EN/OF OPPERVLAKTE WATER M.B.V. PH-METER...8 Versie 2.0, Pagina 2 van 9

3 1 Plaats van dit protocol in het kwaliteitszorgsysteem VKB protocollen voor veldwerk bij milieuhygiënisch bodemonderzoek Het voorliggende 2004 Bepaling van de zuurgraad in grond en/of oppervlakte water m.b.v. ph-meter behoort tot een groep van VKB protocollen die specifiek voor veldwerk bij milieuhygiënisch bodemonderzoek zijn geschreven. In totaal bestaat deze groep uit de volgende protocollen: Het uitvoeren van handboringen Protocol 2009 Het nemen, verpakken en conserveren van grondmonsters Protocol 2010 Het plaatsen van een peilbuis Protocol 2011 Het maken van boorbeschrijvingen Protocol 2012 Afpompen peilbuizen voor monsterneming grondwater Protocol 2001 Monsterneming grondwater Protocol 2002 Bepaling van het elektrisch geleidingsvermogen in grond en/of oppervlakte water Protocol 2003 Protocol 2004 Veldfiltratie grondwater Protocol 2005 Verpakking en conservering van grondwatermonsters in het veld Protocol 2006 Inmeten van boorpunten en waterpassen Protocol 2013 Interne audit en veldinspectie Protocol 2014 Interne controle profielbeschrijvingen Protocol 2015 Blanco bemonstering grondwater Protocol Verwijzing naar andere kwaliteitssysteemdocumenten Hier kunnen bureaus verwijzen naar hun eigen kwaliteitssysteem, bijvoorbeeld: veldwerkopdrachten; kwalificatie personeel; opleiding; inkoop en beheer apparatuur en verbruiksmateriaal; uitbesteden van werkzaamheden; klachten en ongevallen; directiebeoordeling; archivering. Versie 2.0, Pagina 3 van 9

4 Doel Waarborgen van de juiste uitvoering van het indicatief in het veld, bepalen van de zuurgraad (ph) in grond- en/of oppervlaktewater. 3 Principe In water wordt met behulp van een meetelektrode, aan de hand van het potentiaalverschil veroorzaakt door H+-ionen de concentratie H+-ionen bepaald. De negatieve logaritme van de concentratie H+-ionen is de ph (zuurgraad) die door de ph-meter wordt gemeten. 4 Verantwoordelijkheden Hier kunnen bureau s aangeven welke functionarissen verantwoordelijk zijn voor welke stappen in het protocol, bijvoorbeeld: Inregelen en controle meetapparatuur op locatie; controle en herstel meetapparatuur; uitvoering veldmetingen; Apparatuur en materiaal 1 Gebruikt wordt gemaakt van de volgende apparatuur, materialen en hulpmiddelen: ph-meter, er wordt geen specifieke apparatuur voorgeschreven. Logboeken of onderhoudskaarten waaruit blijkt dat de gebruikte apparatuur conform fabrieksvoorschrift wordt onderhouden en dat de uitgevoerde metingen betrouwbaar kunnen worden geacht. vloeistoffen 2 : De te kiezen waarde van de vloeistoffen die gebruikt worden om de meter in te regelen, liggen bij voorkeur middenin het meettraject van de gebruikte ph-meter. De te kiezen waarde van de controlevloeistof wordt door het bureau zelf bepaald en in het voorschrift, logboek of controlekaarten opgenomen. Versie 2.0, Pagina 4 van 9

5 Werkwijze 6.1 Inregelen 3 en controle 4 op locatie 1 Voordat de elektrodes in inregel- of controlevloeistoffen geplaatst worden, worden deze eerst afgespoeld met demi en daarna afgedroogd met een tissue. Let op dat de gebruikte vloeistoffen binnen de aangegeven houdbaarheidstermijn zijn. 2 Zet de ph-meter aan en regel de meter in volgens de instructie die bij het apparaat geleverd is. Door het bureau kan dit verder worden ingevuld op basis van de bij de apparatuur behorende gebruiksvoorschriften. 3 Controleer elke werkdag de ph-meter door de ph te meten van een controlevloeistof met bekende ph. De resultaten van de controlemeting worden vastgelegd in een logboek of op een controle kaart. 4 Interpreteer 5 de meetresultaten bij de controle middels de drie trajecten die onderscheiden worden: ph afwijzingstraject +0,2 +0,1 bekende waarde -0,1 waarschuwingstraject acceptatietraject acceptatietraject waarschuwingstraject -0,2 afwijzingstraject meting Acceptatietraject: meetwaarde = bekende waarde ± 0,1 Als de meetwaarde binnen het acceptatietraject valt voldoet de meter en mag deze zonder voorwaarden worden gebruikt. Waarschuwingstraject: bekende waarde 0,1 < meetwaarde < bekende waarde 0,2 en bekende waarde + 0,1 < meetwaarde < bekende waarde + 0,2 Als de meetresultaten in het waarschuwingstraject vallen wordt dit aan het eind van de werkdag gemeld bij de leidinggevende of een door de organisatie aangewezen medewerker. Geen actie is nodig als de afwijking constant blijft. De meter wordt voor onderhoud/reparatie ingenomen als verder verloop van de meter optreedt. Afwijzingstraject: meetwaarde < bekende waarde - 0,2 Versie 2.0, Pagina 5 van 9

6 en meetwaarde > bekende waarde + 0,2 Als de meetwaarde in het afwijzingstraject valt, wordt de meter voor onderhoud/ reparatie ingenomen. Metingen, die op de betreffende veldwerkdag worden verricht 6, worden gerapporteerd met de vermelding dat de meter die dag niet nauwkeurig gemeten heeft. De projectleider bepaalt of de metingen op een andere dag over gedaan worden of dat volstaan kan worden met de gemeten waarde aangezien voor het doel van het onderzoek een indicatieve waarde voldoende is Meten ph 7 De eigenlijke meting wordt uitgevoerd volgens de gebruiksaanwijzing van de toegepaste apparatuur. Daarnaast worden ter voorkoming van contaminaties de volgende handelingen verricht. 5 Voorafgaand aan de ph-meting, als in een meetvat wordt gemeten: spoel een geschikt meetvat met het te meten water; vul het meetvat met het te meten water. 6 Stel de temperatuur van het te meten water in met de temperatuur-correctieknop, als het apparaat niet beschikt over een automatische temperatuur-correctie. 7 Elektrode afspoelen met het te meten water, spoelwater niet gebruiken voor de meting. 8 Hang de elektrode in het te meten water, even roeren. 9 Meetwaarde aflezen en noteren in de veldwerkgegevens, als de meetwaarde binnen enkele tientallen seconden niet meer dan 0,1 ph verloopt. 10 Elektrode uit het monster nemen en tussen de metingen door in (demi)water nathouden. 11 Na afloop van de ph-meting wordt: meetvat, elektrode en thermometer afgespoeld met demiwater en vervolgens afdrogen (bij voorkeur met een schone papieren tissue); elektrode en thermometer opbergen volgens gebruikershandleiding Vastlegging van gegevens 12 Vermeld in het verslag 8 : de gemeten waarden worden vastgelegd in het veldverslag. de controlemetingen worden vastgelegd in het logboek of op de controlekaart. 13 Leg afwijkingen van werkvoorschriften vast met de reden waarom hiervan is afgeweken. Versie 2.0, Pagina 6 van 9

7 Controle op kantoor Voor de reproduceerbaarheid van controles vindt op kantoor de volgende handelingen plaats: 1 Tenminste éénmaal per drie maanden worden de genoteerde controlegegevens (logboek of controlekaarten) door de gebruikers van de meters aan de leidinggevende of een door de organisatie aangewezen medewerker ter beoordeling voorgelegd. 2 Deze functionaris interpreteert de gegevens, tekent voor akkoord bij in orde bevinding en treft maatregelen ter correctie indien nodig.eén en ander wordt schriftelijk vastgelegd Verantwoording Handleidingen gebruikte ph-meters 7.1 NEN-normen Bij het maken van dit protocol is gebruik gemaakt van een NEN-norm die geschreven is voor het gebruik van ph-meters in een laboratorium omgeving. NEN 6411 Water. Bepaling van de ph (1981) Versie 2.0, Pagina 7 van 9

8 8 Eisen te stellen aan de bepaling van de zuurgraad in grond en/of oppervlakte water m.b.v. ph-meter Het bureau moet beschikken over logboeken of onderhoudskaarten waaruit blijkt dat de gebruikte apparatuur conform fabrieksvoorschrift wordt onderhouden en dat de uitgevoerde metingen betrouwbaar kunnen worden geacht. De buffer- en controlevloeistoffen die hierbij gebruikt worden, moeten onder certificaat geleverd zijn en moeten binnen de aangegeven houdbaarheidstermijn en volgens voorschrift worden gebruikt. Voor aanvang van de metingen moet de ph-meter worden ingeregeld, volgens de instructie die bij het apparaat geleverd is. Elke gebruiksdag moet de ph-meter worden gecontroleerd. De controle vindt plaats door na het inregelen de ph te meten van een controle vloeistof met bekende ph. De resultaten van de controlemeting moeten vastgelegd worden in een logboek of op een controlekaart. Bij de interpretatie van de meetresultaten bij de controle worden drie trajecten onderscheiden: acceptatietraject: MW = WW ± 0,1 waarschuwingstraject: WW - 0,1 < MW < WW - 0,2 of WW + 0,1 < MW < WW + 0,2 afwijzingstraject: MW < WW - 0,2 of MW > WW + 0,2 MW: meetwaarde controlevloeistof; WW: bekende werkelijke waarde controlevloeistof Als de meetwaarde binnen het acceptatietraject valt voldoet de meter en mag deze zonder voorwaarden worden gebruikt. Als de meetresultaten in het waarschuwingstraject vallen moet dit direct worden gemeld bij de leidinggevende of een door de organisatie aangewezen medewerker. Geen actie is nodig als de afwijking constant blijft. De meter moet voor onderhoud/ reparatie ingenomen worden als verder verloop van de meter optreedt. Als de meetwaarde in het afwijzingstraject valt moet de meter voor onderhoud/ reparatie worden ingenomen Op de dag zelf van een controlemeting waarbij blijkt dat de meter in het afwijzingstraject valt, is het toegestaan metingen te verrichten en te rapporteren, mits eenduidig te herleiden is uit dat veldwerkrapportage dat de meting onnauwkeurig was. De ph-meting van het watermonster zelf is volgens de gebruiksaanwijzing van de toegepaste apparatuur. Van de uitvoering van het veldwerk moet, reeds op locatie, een volledige registratie worden gedaan van de diverse waarnemingen, handelingen en metingen, tenminste moeten de volgende gegevens te herleiden zijn: de gemeten waarden van het grondwater (vastgelegd in het veldverslag); de controlemetingen (vastgelegd in het logboek of op de controlekaart). Versie 2.0, Pagina 8 van 9

9 Indien op een locatie meerdere monsters moeten worden genomen, kan volstaan worden met het eenmalig noteren van de voor alle monsters geldende gegevens, mits dit eenduidig te herleiden is naar alle betreffende gegevens uit de veldwerkregistratie. Versie 2.0, Pagina 9 van 9