Deze notitie bevat geen inhoudelijke resultaten en referenties. Deze zijn vanwege projectgevoeligheid niet in deze publicatie opgenomen.

Transcriptie

1 notitie Alexanderstraat 21 Postbus CP Den Haag onderwerp project - opdrachtgever projectcode referentie opgemaakt door CO 2 ketenanalyse 'Project Afsluitdijk' ZZA ZZA / M.E. Berghuis MSc goedgekeurd door mw. dr.ir. I.S. Blom paraaf status concept 01 datum opmaak 1 december 2014 bijlagen - aan kopie - 1. INTRODUCTIE Voor u ligt de notitie CO 2 Ketenanalyse Project Afsluitdijk', een notitie welke door is opgesteld op basis van de vereisten in de branchegerichte toelichting van de CO 2 -prestatieladder. Het principe van een CO 2 Ketenanalyse houdt in dat van een bepaald product of dienst de CO 2 uitstoot in kaart wordt gebracht voor de gehele keten van een project. Met de gehele keten wordt de gehele werkketen van het product bedoeld: van uitwerking van de opgave en winning van de grondstoffen tot en met verwerking aan het einde van de levensduur. De CO 2 ketenanalyse die in deze notitie wordt uitgewerkt richt zich op de CO 2 -impact waar mogelijk invloed op heeft binnen de opgave van het project Afsluitdijk. De inhoud van deze notitie is mede gebaseerd op een interview, welke is gevoerd met de technisch manager van het project Afsluitdijk, de heer ir. E.F. Holtrop. Dit interview heeft plaatsgevonden op 28 oktober Deze notitie bevat geen inhoudelijke resultaten en referenties. Deze zijn vanwege projectgevoeligheid niet in deze publicatie opgenomen. 2. PROJECT AFSLUITDIJK In 2006 is vastgesteld dat de Afsluitdijk niet meer voldoet aan de huidige eisen voor waterveiligheid. Naast de tekortkoming in waterveiligheid moet ook de afvoercapaciteit worden verbeterd. In augustus 2012 heeft de staatssecretaris de MIRT2-beslissing voor het onderdeel waterafvoer genomen, waarbij is besloten om de waterveiligheid daar integraal onderdeel van te laten uitmaken. Het MIRT2-besluit voor de hoofdelementen waterveiligheid en waterafvoer vormen de basis voor een verdere planuitwerking. Ten behoeve van de planuitwerking heeft in opdracht van Rijkswaterstaat de voorkeursbeslissingen uitgewerkt via een integraal ontwerpproces, zodanig dat medio

2 2015 het MIRT3-besluit kan worden genomen. Hierbij heeft als doelstelling meegekregen om een sober en doelmatig ontwerp te maken voor de hoofdelementen, passend binnen de kaders van de MIRT2-voorkeursbeslissingen. Tot 2016 wordt gewerkt aan de planuitwerking en de contractvoorbereiding. Het project zal uiteindelijk als DBFM-contract (Design Build Finance Maintain) in de markt worden gezet. 3. INVLOEDSFEER Binnen de keten van het project is de opgave van om het integrale ontwerpproces uit te voeren welke moet leiden tot een technisch haalbare voorkeursvariant. Vanuit verschillende vakdisciplines is een team van deskundigen samengesteld die aan het ontwerp, de effectenstudies, het omgevingsmanagement en de contractvoorbereiding (deels door, met name door Rijkswaterstaat) werken. Waterveiligheid en waterafvoer vormen de basis voor de planuitwerking. De tachtig jaar oude spui- en schutsluizen worden versterkt en de dijk wordt over de gehele lengte overslagbestendig gemaakt. Een ander opgave binnen de planuitwerking is het plaatsen van pompen in de spuisluizen. Hierdoor wordt de afvoercapaciteit aanzienlijk vergroot. Binnen de planuitwerking heeft aantoonbaar invloed gehad op de uitwerking van de voorkeursvariant, door bijvoorbeeld het uitvoeren van aanvullende variantenstudies welke binnen de voorkeursvariant passen. Deze invloed is zichtbaar geworden door Rijkswaterstaat eventuele (aanvullende) alternatieven te adviseren om zo tot mogelijke optimalisaties te komen binnen de voorkeursvariant. Bij de variantenstudies hebben LCA, duurzaamheid en toekomstvastheid onder andere als beoordelingscriteria gefungeerd. Daarnaast zijn, aanvullend op de opgave, door workshops georganiseerd waardoor de Aanpak Duurzaam GWW en het uitvoeren van DuboCalc berekeningen integraal onderdeel uit zijn gaan maken van de opgave. Dit om het duurzaamheidproces en mogelijke duurzaamheidoptimalisaties in de projectketen in kaart te brengen. 4. CO 2 UITSTOOT REDUCTIES (SCOPE 3) In het project hebben op diverse onderdelen optimalisaties plaatsgevonden, waarbij in sommige gevallen expliciet is gekeken naar duurzaamheid. Als voorbeeld heeft de toepassing van de Omgevingswijzer, Ambitieweb en een DuboCalc berekening van het referentieontwerp geleid tot een betere inzage in mogelijke optimalisaties in het ontwerp. Een indicatie van de resultaten van de DuboCalc berekening is weergegeven in afbeelding , ZZA / concept 01 d.d. 1 december 2014, CO2 ketenanalyse 'Project Afsluitdijk'

3 Afbeelding 4.1. Resultaten DuboCalc berekeningen referentieontwerp 1 A. Verdeling over de levensfasen van referentieontwerp Bouw Gebruik Onderhoud Einde Levensduur B: Verdeling over projectonderdelen van referentieontwerp incl. energieverbruik Dijklichaam Schut-complexen Spui-complexen C: Verdeling over projectonderdelen van referentieontwerp excl. energieverbruik Dijklichaan Schut-complexen Spui-complexen Duurzaamheid optimalisaties zijn niet alleen inzichtelijke en tot stand gekomen op basis van deze expliciete duurzaamheidaanpak. Ook zijn er optimalisaties uitgevoerd waarbij duurzaamheid niet direct als argument is gebruikt, maar impliciet wel hebben bijgedragen. Denk bijvoorbeeld aan kosten. In de volgende opsommingen zijn belangrijke optimalisaties binnen de keten van het project Afsluitdijk benoemd. Optimalisaties in de keten voorafgaand aan het ontwerpproces van : - het overslagbestendig maken van de Afsluitdijk, ten opzichte van het volledig moeten verhogen van de dijk, waardoor minder materiaal gebruikt hoeft te worden en overbodige werkzaamheden (CO 2 -uitstoot) bespaard kunnen blijven; - het uitbreiden van de functionele levensduur van spui- en schutsluizen met 30 jaar door de toepassing van getrapt keren. Hierdoor wordt bespaard dat gehele constructies nieuw aangebracht worden. Dit voorkomt onnodige extra CO 2 -uitstoot; - het toepassen van pompen in bestaande spuicomplexen, in plaats van het uitbreiden/aanbrengen van nieuwe spuicomplexen. Hierdoor blijft bespaard dat aanvullende 1 Inhoudelijke resultaten van de DuboCalc-berekening zijn vanwege projectgevoeligheid niet in deze publicatie opgenomen., ZZA / concept 01 d.d. 1 december 2014, CO2 ketenanalyse 'Project Afsluitdijk' 3

4 spuicomplexen aangebracht moeten te worden. Dit voorkomt onnodige extra CO 2 - uitstoot. Optimalisaties/aandachtspunten in de keten tijdens het ontwerpproces, uitgevoerd door : - het toepassen van uitneembare pompen, waardoor spuien op vrij verval zolang mogelijk kan worden toegepast zonder het doorstroomprofiel te verkleinen. Dit is tevens onderhoudsvriendelijk en gaat ten gunste van de levensduur van de pompen; - een bredere toekomst vaste oplossing voor het keren van water bij Kornwerderzand. In het referentie ontwerp is dit ingevuld door te toepassing van een roldeur. Dit voorkomt dat in de toekomst aanvullende maatregelen/werkzaamheden (CO 2 -uitstoot) uitgevoerd moeten worden als gevolg van de beperkte doorvaartbreedte; - het behouden van de functionaliteit en het cultureel erfgoed op de Afsluitdijk; - het niet onmogelijk maken van regionale projecten. Dit voorkomt onnodige extra werkzaamheden (CO 2 -uitstoot) om regionale projecten alsnog in te passen; - zonder extra investering is het buitentalud aangelegd en bestand tegen condities tot Dit voorkomt onnodig extra werkzaamheden (CO 2 -uitstoot) in de toekomst. Enkel aanvullende maatregelen aan het binnentalud van de dijk dienen plaatst te vinden na 2050; - de meeste onderdelen van de Afsluitdijk zijn ontworpen tegen condities tot Vanaf 2050 kan worden bezien hoe het klimaat zich werkelijk ontwikkeld (snellere stijging zeespiegel dan verwacht of langzamer), waarna constructies hier op aangepast kunnen worden. Dit voorkomt onnodige (voorbereidende) werkzaamheden (CO 2 -uitstoot). Optimalisaties/aandachtspunten in de keten na het ontwerpproces, waar in adviseert: - het opstellen van functionele- en/of EMVI criteria op basis van de Aanpak Duurzaam GWW, waar de aannemer getriggerd wordt om tot een duurzaam ontwerp en uitvoering te komen. 5. CO 2 UITSTOOT REDUCTIES (SCOPE 1) Ten behoeve van onder andere CO 2 doeleinden is de projectorganisatie door zo efficiënt mogelijk ingericht. Zo is de meest centrale locatie gekozen (Almere), om bijeenkomsten (mede met Rijkswaterstaat, locatie Lelystad) met het projectteam plaats te laten vinden. Gedurende het proces is het zwaartepunt van het projectteam in Deventer komen te liggen, waardoor het centrale punt verplaatst is naar Deventer. Ook is in toenemende mate gebruik gemaakt van videoconferenties. Om binnen de projectuitwerkingen tot transparante en navolgbare afwegingen te komen is Systems Engineering ingezet. Dit voorkomt aanvullende benodigde inspanningen als gevolg van uitzoekwerk in de toekomst. 6. LEERPUNTEN De volgende leerpunten kunnen afgeleid worden op basis van de ketenanalyse voor het project Afsluitdijk: - binnen het project Afsluitdijk is in eerste instantie niet expliciet aangestuurd op het inzichtelijk maken van CO 2 uitstoten en onderzoeken naar mogelijke duurzaamheidoptimalisaties in het ontwerp. Dit is voornamelijk door vrijwillige initiatiefnemers tot stand gekomen. Binnen het project Afsluitdijk is gebleken dat de Aanpak Duurzaam GWW en 4, ZZA / concept 01 d.d. 1 december 2014, CO2 ketenanalyse 'Project Afsluitdijk'

5 het toepassen van DuboCalc kan helpen deze inzichten en duurzaamheidoptimalisaties tot stand te brengen. Het doel is voornamelijk om globaal inzage te krijgen in CO 2 uitstoten en mogelijke optimalisaties, welke vervolgens verder uitgewerkt worden door de aannemer. Voorbeelden bij het project Afsluitdijk zijn de toepassing van uithijsbare pompen en roldeuren; - het is gebleken dat een DuboCalc berekening vrij specifiek en gedetailleerd uitgewerkt kan worden, wat echter in een voorfase nog niet altijd mogelijk/inzichtelijk is. Tijdens de uitwerking van de opgave van de Afsluitdijk is gebleken dat ook op meer globale indicaties CO 2 afwegingen gemaakt kunnen worden, zonder daar direct DuboCalc voor in te zetten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het uitvoeren/beoordelen op basis van een kostenraming. Dit heeft binnen het project Afsluitdijk mede geresulteerd in de reductie van onnodige aanvullende werkzaamheden (CO 2 -uitstoot); - het bewustzijn verder verhogen bij ontwerpleiders dat bij kostenoptimalisaties en versimpelen van oplossingen al snel kan leiden tot reductie van de CO 2 uitstoot (scope 3); - bewustzijn verhogen bij ontwerpleiders van typische kansen in project om CO 2 uitstoot positief te beïnvloeden (ontwerpoptimalisatie uitvoering of materiaalgebruik, mogelijkheden voor hergebruik, reduceren kosten) (scope 3). Dit kan mede tot stand gebracht worden door de CO 2 uitstoot waar mogelijk expliciet te maken bij afwegingen van varianten (ontwerpoplossingen); - het contant afwegen van het inplannen van fysieke afspraken, waarbij de afspraak moet plaatsvinden op de locatie waarvan de reisafstanden voor de genodigden netto het laagste zijn. Een andere, nog betere mogelijkheid is het gebruik gemaakt van videoconferenties (scope 1)., ZZA / concept 01 d.d. 1 december 2014, CO2 ketenanalyse 'Project Afsluitdijk' 5