Inhoud klas 5. Lessen klas 5 263

Transcriptie

1 Inhoud klas 5 Lessen klas I. Lichamelijke en emotionele ontwikkeling Communicatieverschillen Romantiek Genieten van vrijen 269 II. Sociale ontwikkeling en relaties Vriendschap en zo Zelfkennis Ik wil iemand die Niet vrijen als Carrousel Vreemdgaan 282 III.Seksualiteit en gezondheid Soa Seksueel misbruik 288 Kopieerbladen 294 Planningsformulieren 312 Relaties en seksualiteit - klas 5 271

2 Relaties en seksualiteit - klas 5 272

3 Voortgezet onderwijs, klas 5 I. Lichamelijke en emotionele ontwikkeling Doel: De leerlingen beseffen wat romantiek is ontdekken verschillende manieren om te genieten van seks worden zich bewust van de manieren waarop ze communiceren Lessen: les titel lesdoel 1 Communicatie- De leerlingen worden zich bewust van verschillen de manieren waarop ze communiceren. 2 Romantiek De leerlingen beseffen wat romantiek is en ontdekken hoe romantisch ze zelf zijn. 3 Genieten van vrijen De leerlingen ontdekken verschillende manieren om te genieten van seks, of ze nu wel of niet klaarkomen. II. Sociale ontwikkeling en relaties Doel: De leerlingen worden zich ervan bewust dat er verschillende soorten vriendschappen zijn denken na over verschillende aspecten van een vriendschap beseffen dat een vriendschap dilemma s kan opleveren kunnen verantwoordelijk met hun eigen grenzen op het gebied van seksualiteit omgaan kunnen verantwoordelijk omgaan met de grenzen van anderen op het gebiedvan seksualiteit kunnen verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen keuzen verbeteren hun communicatie over seks kunnen grenzen stellen over waar ze wel en niet over willen praten ontdekken hoe hun gedrag binnen een relatie is beseffen dat er verschillende manieren zijn om je binnen een relatie te gedragen denken na over hoe hun toekomstige relatie eruit moet zien worden zich bewust van de rolpatronen in hun toekomstideaal worden zich bewust van hun eigen normen en waarden ten aanzien van vreemdgaan Relaties en seksualiteit - klas 5 273

4 Lessen: les titel lesdoel 4 Vriendschap en zo De leerlingen worden zich bewust dat er verschillende soorten vriendschappen zijn. Ze denken na over verschillende aspecten van een vriendschap en beseffen dat een vriendschap dilemma s kan opleveren. 5 Zelfkennis De leerlingen ontdekken hoe hun gedrag is binnen een relatie en beseffen dat er verschillende manieren zijn om je binnen een relatie te gedragen. 6 Ik wil iemand die De leerlingen denken na over hoe hun toekomstige relatie er uit zou kunnen zien en worden zich bewust van de rolpatronen in toekomstidealen. 7 Niet vrijen als De leerlingen kunnen verantwoordelijk met hun eigen grenzen en die van anderen op het gebied van seksualiteit omgaan en kunnen verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen keuzen. 8 Carrouselspel* De leerlingen verbeteren hun communicatie over seks en kunnen grenzen stellen over waar ze wel en niet over willen praten. 9 Vreemdgaan De leerlingen worden zich bewust van de eigen normen en waarden ten aanzien van vreemdgaan. * Deze les is alleen geschikt voor leerlingen die zelfstandig de kaartjes kunnen lezen. Mogelijk wordt in de toekomst een cd-rom gemaakt met de tekst van de kaartjes in NGT. U wordt hiervan op de hoogte gehouden. III. Seksualiteit en gezondheid Doel: De leerlingen weten op welke wijze besmetting met het aidsvirus en ander seksueel overdraagbare aandoeningen kan plaatsvinden kunnen verschillende geslachtsziektes herkennen weten wat seksueel misbruik is hebben inzicht in de strategieën van daders van seksueel misbruik hebben inzicht in de gevolgen voor de slachtoffers van seksueel misbruik Relaties en seksualiteit - klas 5 274

5 Lessen: les titel lesdoel 10 Soa De leerlingen krijgen informatie over verschillende geslachtsziektes. 11 Seksueel misbruik De leerlingen weten wat seksueel misbruik is, ze hebben inzicht in de strategieën van daders en in de gevolgen voor de slachtoffers van seksueel misbruik. Relaties en seksualiteit - klas 5 275

6 .I - Lichamelijke en emotionele ontwikkeling Les 1 Communicatieverschillen Lesdoelen De leerlingen worden zich bewust van de manieren waarop ze communiceren. Benodigdheden kopieerblad VO-5.1 en VO-5.2 een roze en een blauw kaartje per leerling Introductie Deel kopieerblad VO-5.1 uit en vertel de leerlingen dat er verschillende manieren van communiceren opstaan. Bespreek zonodig kort wat de omschrijvingen inhouden. Laat de leerlingen voorbeelden geven van situaties, bijvoorbeeld: Wat is roddelen? Wat is zeuren? Zorg dat er voorbeelden van jongens en meisjes aan de orde komen. Lees samen de instructie op het kopieerblad. De leerlingen geven zichzelf in de kolom mijn eigen cijfer een cijfer voor iedere manier van communiceren: een hoog cijfer als ze het vaak doen en een laag cijfer als ze het weinig doen. Als alle leerlingen het blad voor zichzelf hebben ingevuld, geeft u hen de opdracht om bij u of bij klasgenoten te vragen hen ook een cijfer te geven voor verschillende manieren van communiceren. Ze vragen dit voor minstens vijf nummers, bijvoorbeeld: Welk cijfer geef je aan mij voor 19: complimenten geven? De leerlingen bedenken zelf voor welke nummers ze dit willen vragen. Ze schrijven de gegeven cijfers in de kolom het cijfer van iemand anders. Bespreek de resultaten. Komen de eigen cijfers overeen met de cijfers van anderen? Wat zouden de oorzaken van de verschillen kunnen zijn? Wat vinden de leerlingen van de cijfers? Is het prettig om alleen maar hoge cijfers te hebben? Of kun je soms beter een laag cijfer hebben? Bijvoorbeeld bij roddelen of uitschelden. Kern Deel kopieerblad VO-5.2 uit. Welke manier van communiceren vinden de leerlingen het meest bij jongens en mannen en welke het meest bij vrouwen en meisjes horen? Ze zetten een kruisje in de juiste rij. Teken ondertussen het schema van het kopieerblad op het bord. Als alle leerlingen het blad gemaakt hebben, geeft u hen ieder een roze en een blauw kaartje. Lees de omschrijvingen één voor één op en laat de leerlingen het roze kaartje omhoog steken als ze vinden dat deze manier van communiceren het meest bij meisjes en vrouwen hoort en het blauwe kaartje voor jongens en mannen. Schrijf de uitslag steeds in het schema op het bord. Vraag enkele leerlingen hun mening te beargumenteren en probeer een discussie op gang te brengen door het stellen van vragen. Bijvoorbeeld als de leerlingen vinden dat meisjes meer roddelen: Zijn er geen jongens die roddelen en zijn er geen meisjes die niet roddelen? Relaties en seksualiteit - klas 5 276

7 Afsluiting Laat de leerlingen de uitkomsten van hun eigen lijst (kopieerblad VO-5.1) vergelijken met de norm van de meerderheid van de klas die bepaalt dat bijvoorbeeld roddelen meer door meisjes gedaan wordt dan door jongens. Concludeer met de leerlingen dat niet in het algemeen gezegd kan worden dat bepaalde manieren van communiceren meer bij jongens of bij meisjes horen. Daarin zijn grote individuele verschillen zichtbaar. Vaak horen manieren van communiceren bij een bepaalde persoon en niet bij het feit dat het een man of vrouw is. Zijn er manieren van communiceren die de leerlingen veel gebruiken, maar die ze wel zouden willen veranderen? Welke zijn dat en hoe kunnen ze dat veranderen? Suggesties/ideeën/tips Doe zelf mee met de oefening van kopieerblad VO-5.1. Wijs de leerlingen erop dat een laag cijfer niet betekent dat het fout is en een hoog cijfer niet dat het goed is. Een laag cijfer betekent dat je het weinig doet, en dat kun je goed vinden, bijvoorbeeld bij weglopen als je boos bent. Differentiatiemogelijkheden Als de leerlingen moeite hebben met lezen, kunt u de vragenlijsten steeds klassikaal voorlezen. Les 2 Romantiek Lesdoelen De leerlingen beseffen wat romantiek is. De leerlingen ontdekken hoe romantisch ze zelf zijn. Voorbereiding Geef de leerlingen voorafgaand aan deze les de opdracht om iets mee te nemen dat volgens hen met romantiek te maken heeft. Neem zelf ook iets mee. Stimuleer de leerlingen hulp te vragen aan mensen in hun omgeving als ze er zelf niet uitkomen. Benodigdheden dvd Jonge heren: romantiek (zie bijgevoegd materiaal) tv en afspeelapparatuur papier op A3-formaat, pennen kopieerblad VO-5.3 Introductie Geef de leerlingen de gelegenheid om, aan de hand van de voorwerpen die ze meegenomen hebben, aan te geven wat voor hen romantiek is. Eventueel kunt u zelf de aftrap nemen. Laat de leerlingen om de beurt een definitie van romantiek geven en zet deze in steekwoorden of tekeningetjes op het bord. Verdeel de groep in kleinere groepjes en geef ieder groepje een vel papier op A3- formaat. Ze vouwen het vel in de lengte door midden. Linksboven schrijven ze seks ; rechtsboven romantiek. Met elkaar bedenken ze wat bij seks en wat bij romantiek hoort. Ze schrijven het op of maken er een klein tekeningetje van in de juiste rij. Relaties en seksualiteit - klas 5 277

8 Bespreek de uitkomsten met de leerlingen. Maak duidelijk dat romantiek altijd persoonlijk is. Het is een subjectief begrip. Wat de één romantisch vindt, vindt de ander suf of overdreven. Kern Kijk samen met de leerlingen naar de dvd Jonge heren over romantiek. Komt de opvatting over romantiek overeen met wat de leerlingen hebben genoemd? Vul zonodig aan. De jonge heren noemen samen naar de zonsondergang kijken op het strand, kaarsjes, lief zijn voor elkaar, elkaars vingers aanraken als de trein wegrijdt, bij elkaar op schoot zitten, knuffelen, intiem praten, wijn drinken, open haardvuur, zacht geel licht, warme sfeer, muziek. Zijn de leerlingen het met hun beschrijving eens? Leg zonodig uit dat veel horenden sommige soorten muziek romantisch vinden. Vertel dat sommige mensen romantiek heel belangrijk vinden, vooral in liefdesrelaties. Anderen vinden het onzin. In hoeverre weten de leerlingen van zichzelf en elkaar of ze al of niet romantisch zijn? Laat hen voor zichzelf een inschatting maken met behulp van kopieerblad VO-5.3. De leerlingen schrijven hun naam onder de thermometer en kleuren vervolgens de thermometer in. Hoe hoger ze het kwik in de thermometer laten stijgen, hoe romantischer ze zichzelf inschatten. Bespreek iedere leerling. Hebben de andere leerlingen een idee hoe romantisch hij of zij is? Laat hen voorspellen wat de leerling heeft ingevuld. Laat de leerling daarna zelf uitleggen hoe romantisch hij of zij zichzelf vindt en waarom hij of zij dat vindt. Bespreek kort per leerling of de anderen hem of haar goed hebben ingeschat. De leerling die het betreft heeft zelf altijd het laatste woord. Maakt het uit of het een jongen of een meisje is? Afsluiting Leg de leerlingen de situatie voor dat in een relatie de één wel romantisch is en de ander niet. Hoe zouden zij daarmee omgaan? Laat de leerlingen een top 10 van romantische tips samenstellen, bijvoorbeeld door anderen binnen en buiten de school te interviewen over romantiek. De vraag is dan: Wat is het meest romantische wat jij/u ooit hebt meegemaakt of zelf hebt gedaan? Zet de top 10 op de website van de school of neem ze op in de schoolkrant. De leerlingen kunnen er strips of andere illustraties bijmaken. Suggesties/ideeën/tips Bij de kern kunt u samen met de leerlingen ook een test bedenken, bijvoorbeeld met vragen als: ja nee - Houd je van kaarsen? O O - Houd je van gedichten? O O - Houd je van cadeautjes geven? O O - Houd je van samen naar een zonsondergang kijken? O O - Houd je van ontbijt op bed brengen? O O Relaties en seksualiteit - klas 5 278

9 Met behulp van deze test kunnen de leerlingen een interview afnemen bij verschillende mensen op school of deze als vragenlijst laten invullen. Ook de romantiekthermometer kan hierbij worden gebruikt. De leerlingen kunnen de test/thermometers eventueel publiceren in de schoolkrant met de score van verschillende invullers erbij. Hoe romantisch blijkt de directeur, de docent bewegingsonderwijs, de conciërge van de school. Hang een groot vel papier op en laat de leerlingen hierop 100 romantische tips schrijven. Veel mensen vinden een liefdesgedicht heel romantisch. Laat de leerlingen een gedicht (in NGT) maken voor hun vriend/vriendin of voor een ideale vriend/vriendin. Differentiatiemogelijkheden Laat de leerlingen van de praktijkschool/vmbo hun top 10 opsturen naar één van de kranten, uitgegeven door Eenvoudig communiceren. Bijvoorbeeld de Start!-krant Les 3 Genieten van vrijen Lesdoelen De leerlingen ontdekken verschillende manieren om te genieten van seks. De leerlingen ontdekken dat je kunt genieten van seks, of ze nu wel of niet klaarkomen. Voorbereiding Bij deze les wordt de nodige voorkennis verondersteld. Verifieer of de leerlingen voldoende geïnformeerd zijn: Zorg dat voorafgaand aan deze les aandacht is besteed aan wat je allemaal kunt doen met je verkering. Gebruik hiervoor zonodig kopieerblad VO-5.4. Vraag aan de leerlingen of de illustraties vriendschap of verkering uitbeelden. Laat de leerlingen in twee kolommen opschrijven/tekenen wat de kenmerken zijn. Bespreek plenair de overeenkomsten en verschillen tussen vriendschap en verkering. Verzamel met de leerlingen zoveel mogelijk verkeringsactiviteiten en houd een verkiezing over de activiteiten die de leerling het belangrijkst vinden. Stel zo een lijst samen met de belangrijkste verkeringsactiviteiten. Verifieer of de leerlingen op de hoogte zijn van wat beffen is en wat een beflapje is. Verifieer of er al eerder in de klas gesproken is over masturberen. Geef of herhaal zonodig les 3 van klas 1. NB: Deze les moet voor les 7 worden gegeven. Benodigdheden dvd BNN: klaarkomen (zie bijgevoegd materiaal) eventueel dvd Jonge Heren: communiceren bij het vrijen (zie bijgevoegd materiaal) tv en afspeelapparatuur eventueel kopieerblad VO-5.4 Introductie Vertel de leerlingen dat deze les gaat over genieten van seks. Je kunt genieten Relaties en seksualiteit - klas 5 279

10 van seks, of je nu wel of niet klaarkomt. Als je masturbeert, kun je een orgasme krijgen. Een orgasme wordt ook wel klaarkomen genoemd. Ook als je samen seks hebt, kun je een orgasme krijgen. Sommige mensen vinden het heel belangrijk om klaar te komen als ze seks hebben, ander vinden het minder belangrijk. Zij genieten van de intimiteit die ze met de ander hebben en vrijen lekker zonder een orgasme te krijgen. Er zijn mensen die denken dat je tegelijk moet klaarkomen als je samen vrijt. Dat kan wel eens gebeuren, maar meestal is het niet zo. Jongens komen vaak veel sneller klaar dan meisjes. Ze kunnen leren om minder snel klaar te komen, maar dat vraagt wel ervaring en oefening. Meisjes kunnen soms gemakkelijker klaarkomen als hun partner hen vingert of beft, of als ze zichzelf vingeren, dan wanneer zij geslachtsgemeenschap hebben. Leg zonodig het begrip vingeren uit: vingeren betekent met één of meerdere vingers in de vagina glijden en/of de clitoris strelen. Kern Geef aan dat de leerlingen naar een interview gaan kijken waarin een aantal jongeren vertelt over klaarkomen. Laat de dvd zien en bespreek deze na. Er waren grote verschillen bij de geïnterviewde jongeren. Werden er dingen gezegd die de leerlingen raar of juist leuk vonden? De jongeren van het interview gaven elkaar tips om te genieten van het vrijen. Weten de leerlingen nog welke tips dat waren? Verzamel de tips en vul ze samen aan, bijvoorbeeld: niet te snel klaarkomen, het geslachtsdeel van de ander strelen, elkaar strelen of masseren, goed naar het gezicht van de ander kijken om te zien of hij/zij het prettig vindt, verschillende standjes proberen, spannende lingerie gebruiken, je best doen om het voor de ander ook prettig te maken, vragen wat de ander prettig of lekker vindt, aangeven wat je zelf prettig of lekker vindt, alleen vrijen als je allebei zin hebt, ervoor zorgen dat de vagina van het meisje vochtig is, op een plek vrijen waar je niet kan worden gestoord, de tijd nemen voor seks, nooit iets doen dat je zelf niet wilt. Een goed voorspel is ook belangrijk. Vraag aan de leerlingen wat zij daaronder verstaan. Afsluiting Bespreek de volgende brief en het antwoord erop uit het jongerenmagazine Break Out!: Relaties en seksualiteit - klas 5 280

11 Brief Sjoerd (16): Pas geleden heb ik voor het eerst mijn vriendin gebeft. Ik vond alleen dat haar vagina stonk. Ook die schaamharen waren niet lekker. Hoe kan ik haar zeggen dat ze haar schaamhaar moet scheren en haar vagina moet wassen met zeep zonder haar te kwetsen? Antwoord Als je het niet prettig vindt om je vriendin te beffen, moet je het niet doen. Dat er schaamhaar zit, is natuurlijk, dat hoort zo en dat de vagina ruikt, is heel normaal. Jouw penis heeft ook een bepaalde geur, waaraan je niet veel kunt doen. Je vriendin is dus niet abnormaal. Als ze haar vagina dagelijks wast, hoeft ze niets aan zichzelf te verbeteren. Bovendien is het niet slim om een vagina met zeep te wassen, want zo ontstaan er ontstekingen. En dan gaat de vagina echt stinken. Geen goed plan dus! Wat je wel kunt doen, is haar voorstellen om samen te douchen voor de seks. Zo kunnen jullie elkaar opfrissen en je hebt meteen een leuk voorspel. Suggesties/ideeën/tips Bekijk de dvd Jonge Heren: over communiceren bij het vrijen. Wat vinden de jongeren van de uitspraken? Zijn ze het er mee eens of niet? Differentiatiemogelijkheden Zonodig kunt u de leerlingen vertellen wat een orgasme of klaarkomen is en hoe het voelt: Je wordt steeds meer opgewonden. De vagina van een meisje wordt vochtiger, een jongen krijgt een erectie. Je krijgt het warm, soms ga je zweten, en je spant je spieren. Vaak ga je dieper ademhalen of hijgen. Als je het hoogtepunt bereikt, dat maar een paar seconden duurt, dan voelt het alsof een heerlijke golf door je lijf stroomt. Als jongen krijg je een zaadlozing. Na een orgasme ontspan je helemaal. Je hele lijf is gevoelig. Na een paar minuten zakt ook dat gevoel weg, maar de ontspanning blijft wel even. Sommige mensen vallen na een orgasme gemakkelijk in slaap. Dat is niet altijd leuk voor de ander als je samen aan het vrijen bent, zeker als hij of zij nog niet klaargekomen is. Je hoeft niet altijd klaar te komen. Je kunt ook erg lekker vrijen, zonder dat dit gebeurt. Breid de voorbereiding zonodig uit door samen een verkerings- en/of vrijboekje te maken, vergelijkbaar met het boekje Hoe maak je vrienden? uit de Gewoon zo! serie. In te zien of te bestellen bij Eenvoudig communiceren, Laat de jongeren er zelf illustraties en/of strips bij tekenen. Achtergrondinformatie Bij een BNN-onderzoek over klaarkomen bij seks, blijken de percentages van jongeren tussen de 18 en 25 jaar als volgt te liggen: jongens meisjes Altijd 97% 65% Soms 3% 27% Nooit 0% 8% Relaties en seksualiteit - klas 5 281

12 .II - Sociale ontwikkeling en relaties Les 4 Vriendschap en zo Lesdoelen De leerlingen worden zich bewust dat er verschillende soorten vriendschappen zijn. De leerlingen denken na over verschillende aspecten van een vriendschap. De leerlingen beseffen dat een vriendschap dilemma s kan opleveren. Benodigdheden kopieerblad VO-5.5 bord, krijt Introductie Praat met de leerlingen over welke verschillende typen relaties mensen kunnen hebben, bijvoorbeeld familierelaties, werkrelaties, vriendschapsrelaties, liefdesrelaties. Niet alle vriendschappen zijn hetzelfde: je kunt een hartsvriend of -vriendin, een gewone vriend of vriendin of een kennis van iemand zijn. Met een vriend of vriendin kun je vooral samen sporten of winkelen, of vooral samen praten. Je kunt vrienden met iemand zijn omdat hij of zij iets kan of doet wat je zelf niet kunt. Maar je kunt ook vrienden zijn omdat je veel dingen hetzelfde doet of voelt. Het begrip vriendschap betekent niet voor iedereen hetzelfde. Sommige mensen noemen iemand al een vriend of vriendin als ze er één keer gezellig mee gepraat hebben, anderen verwachten dat een vriend of vriendin er altijd voor hen is. Wanneer vinden de leerlingen zich zelf een goede vriend of vriendin voor een ander? En wanneer noemen ze iemand een vriend of vriendin? Praat er samen over en laat de leerlingen daarna kopieerblad VO-5.5 invullen voor hun beste vrienden en/of vriendinnen. Welke redenen noemen ze om bevriend met iemand te zijn? Kern Schrijf links op het bord mee eens en rechts niet mee eens. Lees de volgende stelling voor: - In een goede vriendschap moet je elkaar altijd helpen. Laat de leerling kiezen of ze het met deze stelling eens of niet eens zijn en laat hen positie kiezen aan de linker- of rechterkant van de klas. Vraag hen om hun keuze te beargumenteren. Nadat beide kanten hun mening hebben gegeven, geeft u hen de gelegenheid om op elkaar te reageren. Speel zelf advocaat van de duivel als sommige argumenten onderbelicht blijven of als de leerlingen allemaal dezelfde keuze maken. Blijft na de discussie iedereen bij zijn of haar mening, of zijn er leerlingen die toch willen veranderen? Volg dezelfde procedure met de volgende stellingen: - In een goede vriendschap moet je altijd eerlijk tegen elkaar zijn. - In een goede vriendschap moet de een de geheimen van de ander altijd bewaren. - In een goede vriendschap bepaalt de oudste/grootste/sterkste van de twee wat jullie gaan doen. Relaties en seksualiteit - klas 5 282

13 Leg de leerlingen na deze oefening de volgende situaties voor en laat hen reageren: - Stel: Je vriend of vriendin wil iets pikken uit een winkel en vraagt of jij wilt opletten. Wat doe je en waarom? - Stel: Je vriend of vriendin vertelt dat hij of zij vroeger heeft meegedaan aan een aanranding en daarvoor nu een taakstraf heeft. Wat zeg je en waarom? - Stel: Je vindt de nieuwe verkering van je vriend of vriendin helemaal drie keer niks. Wat doe je en waarom? - Stel: Je weet dat de verkering van je beste vriend of vriendin ook met iemand anders zoent. Wat doe je en waarom? - Stel: Je beste vriend of vriendin vertelt dat hij of zij verkracht is. Hij of zij schaamt zich en vraagt je om er met niemand over te praten. Wat doe je en waarom? - Stel: Je vriend of vriendin is naar de kapper geweest en je vindt dat zijn of haar nieuwe kapsel er echt belachelijk uit ziet. Wat doe je en waarom? - Stel: Je wordt verliefd op de (beste) vriend of vriendin van jouw vriend(in). Wat doe je en waarom? Afsluiting Kijk met de leerlingen of de antwoorden die ze geven bij de tweede oefening van de leskern kloppen met de positie die ze innamen bij de stellingen. Wat vinden ze helpen en eerlijkheid in de gegeven situaties? En wat houdt een geheim bewaren in? Suggesties/ideeën/tips Laat de situaties als rollenspel uitspelen. Noem voorbeelden van vriendschapsdilemma s die u zelf hebt meegemaakt of verzin er een aantal van tevoren. Laat de leerlingen om de beurt in 30 seconden vertellen waarom ze zelf een goede vriend of vriendin zijn. Als er meer tijd is, kunt u de leerlingen met behulp van video een reclamefilmpje laten maken met als thema: Ik ben de een goede vriend of vriendin, omdat... Er zijn verschillen en gradaties in vriendschappen. Laat de leerlingen in het midden van een vel papier hun eigen naam schrijven. Daaromheen schrijven ze de namen van hun vrienden of vriendinnen. Dichtbij hun eigen naam betekent dat het een goede vriend of vriendin is, verderaf betekent dat het een minder goede vriend of vriendin is. Geef hierbij aan dat een verre vriend niet beter of slechter is; het contact is alleen anders. Bespreek zonodig het verschil tussen hartsvrienden, vrienden en kennissen. Laat ook een paar kennissen op het vel papier aangeven. Kennissen staan verder van je af. Laat de leerlingen hun ideale vriend of vriendin beschrijven. Dit kan natuurlijk een bestaande vriend of vriendin zijn! Ze kunnen daarbij letten op wat een ideale vriend of vriendin moet kunnen (bijvoorbeeld voetballen, een goed gesprek kunnen voeren), welke karaktereigenschappen hij of zij heeft, hoe hij of zij eruit ziet, wat hij of zij heeft (bijvoorbeeld een brommer, merkkleding, leuke vrienden) en wat hij of zij leuk vindt. Eventueel kunt u de leerlingen uit verschillende soorten tijdschriften (sport, natuur, mannen- en vrouwenbladen, Woord en Gebaar) plaatjes laten knippen om (eigenschappen van) hun ideale vriend of vriendin te illustreren. Relaties en seksualiteit - klas 5 283

14 Les 5 Zelfkennis Lesdoelen De leerlingen ontdekken hoe hun gedrag is binnen een relatie. De leerlingen beseffen dat er verschillende manieren zijn om je binnen een relatie te gedragen. Voorbereiding Kopieer alle bladen voor iedere leerling. Leg de bladen met dezelfde tests, blad VO-5.7 t/m VO-5.11 op verschillende plaatsen in de klas neer. Eventueel kunt u boven elke test een groot vel papier ophangen met de naam van de test erop. Benodigdheden kopieerblad VO-5.6 t/m VO-5.11 Introductie Praat met de leerlingen over relaties. Als je met iemand contact hebt gemaakt en je bent erg verliefd op elkaar, dan krijg je verkering. Dan leer je elkaar pas goed kennen. Soms vind je elkaar steeds leuker, soms kom je erachter dat je de ander helemaal niet zo leuk vindt. Dat hoort erbij. Meestal leer je ook veel over jezelf in een relatie. Je wist daarvoor bijvoorbeeld niet dat je zo onzeker, romantisch of jaloers kon zijn. Of dat je zo goed kon zoenen. Vertel de leerlingen dat op verschillende plaatsen in de klas testen liggen die te maken hebben met vaardigheden en eigenschappen. Bijvoorbeeld de vaardigheid om ruzie te maken of om assertief te zijn (goed voor je zelf op te kunnen komen). Ook als leerlingen nog geen verkering hebben (gehad), kunnen ze de testen invullen: hoe ze verwachten ermee om te zullen gaan. Wanneer dit voor leerlingen te moeilijk is, laat u hen alleen de ruzietest, de test: Hoe maak je ruzie? en de assertiviteitstest maken. Praat met de leerlingen over ruzie en assertiviteit, vertrouwen en jaloezie. Licht de begrippen zonodig toe aan de hand van voorbeelden. Vinden de leerlingen het oké om ruzie te maken binnen een relatie of juist niet? Is het goed om assertief te zijn in een relatie of juist niet? Moet je vertrouwen hebben in een relatie of juist niet? Is het logisch dat iemand jaloers is in een relatie of juist niet? Waarschijnlijk komen hier grote individuele en ook cultuurverschillen aan de orde. Als u uw eigen mening geeft, doe dit dan in de vorm van een ik-boodschap. Deel kopieerblad VO-5.6 uit en laat de leerlingen voor zichzelf de voorspelling invullen door zichzelf een cijfer te geven voor hun gedrag binnen een relatie. Kern Laat de leerlingen zelf tweetallen maken en samen de testen langs gaan. Ze kunnen zelf kiezen met welke test ze beginnen. De leerlingen nemen elkaar de test af en lezen de uitslag. Als een leerling liever alleen de tests maakt, is dat natuurlijk ook goed. Afsluiting Bespreek gezamenlijk de resultaten van de tests. Is de voorspelling van de leerlingen over hun eigen gedrag uitgekomen? Of was de uitslag van de tests toch anders dan ze dachten? Relaties en seksualiteit - klas 5 284

15 Klopt de uitslag met de werkelijkheid en wat vinden ze daarvan? Zijn er extreme uitslagen, bijvoorbeeld heel erg jaloers of heel erg onzeker, en wat zijn de oorzaken daarvan? Wat zijn de voor- en nadelen van die extreme scores? Verzamel met de leerlingen tips om ermee om te gaan als ze er last van hebben. Zijn er verschillen en overeenkomsten tussen jongens en meisjes? Zijn er verschillen en overeenkomsten in culturen? Kunnen de leerlingen deze verschillen en overeenkomsten verklaren? Suggesties/ideeën/tips Doe zelf mee met de tests. Als er te weinig leerlingen zijn die verkering hebben (gehad), kunt u de groep de eerste drie tests laten maken en de laatste twee aanpassen voor vriendschappen. Laat de leerlingen interviews afnemen bij hun ouders of mensen in de school, met vragen als: - Mag je ruzie maken in een relatie? - Hoe kun je goed ruzie maken? - Hoe kun je slecht ruzie maken? - Bent u jaloers? Hoe weet u dat? - Bent u bang om uw partner te verliezen? - Mag je voor jezelf opkomen in een relatie? Hoe doe je dat? Bespreek met de jongeren van welke activiteiten/gebeurtenissen ze blij worden en waar ze chagrijnig van worden. Hoe kunnen ze daar door onderhandelen samen uit komen? Gebruik zo mogelijk eigen voorbeelden en licht toe hoe u dat in de relatie vorm geeft, bijvoorbeeld: Ik vind het leuk als mijn partner meegaat met een wandeltocht van 20 km. Maar mijn partner vindt er weinig aan. En ik word erg chagrijnig van heel veel troep. Mijn partner vindt veel rommel juist prettig. Differentiatiemogelijkheden Behandel bij leerlingen met beperkte leesvaardigheid (enkele) testen klassikaal, door de items voor te lezen. Kijk bij Suggesties/ideeën/tips voor alternatieven. Les 6 Ik wil iemand die... Lesdoelen De leerlingen denken na over hoe hun toekomstige relatie er uit zou kunnen zien. De leerlingen worden zich bewust van de rolpatronen in toekomstidealen. Benodigdheden kopieerblad VO-5.12 Introductie Vertel de leerlingen dat het in deze les gaat over hoe ze zich hun eigen toekomst voorstellen en hoe de rolverdeling in hun eventuele relatie zal zijn. Deel het kopieerblad uit en laat de leerlingen het blad maken. Geef hiervoor twee opdrachten: Relaties en seksualiteit - klas 5 285

16 1. Kruis alle eigenschappen en kenmerken aan die jij belangrijk vindt bij je toekomstige partner. En als je hiermee klaar bent: 2. Kies uit alle eigenschappen en kenmerken die je aangekruist hebt de drie belangrijkste. Zet daar een pijl bij. Kern Laat ieder meisje een ander meisje opzoeken en iedere jongen een andere jongen. Deze tweetallen bespreken en vergelijken de lijsten die ze hebben ingevuld. Schrijf zonodig de volgende vragen op het bord om richting te geven aan de gesprekken: - Welke eigenschappen of kenmerken heb jij gekozen en waarom? - Waarover twijfelde je en over welke eigenschappen twijfelde je echt niet? - Mis je nog bepaalde eigenschappen die je wel belangrijk vindt? Welke zijn dat? - Wil je later wel samenwonen of trouwen? Vorm twee groepen, een jongens- en een meisjesgroep. Iedere groep kijkt naar de eigenschappen en kenmerken die als de drie belangrijkste zijn aangekruist. Hoe vaak zijn die eigenschappen en kenmerken gescoord? Zijn er overeenkomsten? Laat de groepen een verzamellijst maken, waarbij ze aangeven welke eigenschappen en kenmerken het meest gescoord zijn. Afsluiting Bespreek de resultaten plenair, terwijl u de uitkomsten van de jongens- en meisjesgroep opschrijft op het bord, bijvoorbeeld: Belangrijkste eigenschappen bij hun partner voor jongens Belangrijkste eigenschappen bij hun partner voor meisjes Bekijk samen de tabel. Komen de uitkomsten van de jongens en de meisjes overeen? Hoe zou dat komen? Bespreekpunten zijn bijvoorbeeld: - Kiezen jullie iemand om zijn of haar eigenschappen? - Kunnen jullie je voorstellen dat je partner eigenschappen heeft die jij niet ziet zitten? Hoe ga je daarmee om? - Kun je iemand veranderen? - Wat zouden jullie doen als iemand jullie wil veranderen? - Bestaat de droompartner? Suggesties/ideeën/tips Maak een kopieerblad waarop de eigenschappen van VO-5.12 op kaartjes staan. Kopieer dit blad. Laat de leerlingen drie stapeltjes maken: 1. Belangrijke eigenschappen 2. Leuke, maar niet echt noodzakelijke eigenschappen 3. Onbelangrijke eigenschappen De leerlingen leggen de kaartjes van hun eerste stapel op volgorde op tafel: bovenaan de allerbelangrijkste eigenschap en onderaan de minst belangrijke Relaties en seksualiteit - klas 5 286

17 van de belangrijke eigenschappen. Uit hoeveel kaartjes bestaat de eerste stapel van de leerlingen? Hoeveel verwachtingen en eisen hebben ze? Laat de leerlingen de volgende opdracht doen: Toekomstonderzoek Vertel de leerlingen dat ze voor een onderzoek van geslacht zijn veranderd! De meisjes veranderen dus nu in jongens. En de jongens veranderen nu in meisjes. Schrijf de volgende vragen op het bord en laat de leerlingen deze beantwoorden: - Hoe vind je het om iemand van het andere geslacht te zijn? Waarom? - Wat zijn de voordelen en wat zijn de nadelen? - Hoe denk je over seks? - Wat verwacht je van het andere geslacht? - Hoe ziet je toekomstige partner eruit? (Geef hier uitgebreid antwoord op en kijk ook naar het kopieerblad om op ideeën te komen.) Laat de antwoorden voorlezen en bespreek ze. In 2005 is door de Rutgers Nisso Groep onderzoek gedaan naar wat jongeren belangrijk vinden bij een toekomstige partner. Kunnen de leerlingen voorspellen wat jongeren van niet-nederlandse en Nederlandse afkomst belangrijke vinden in volgorde van prioriteit? Dit is de uitslag: Jongeren van niet-nederlandse afkomst: - Dat je elkaar kunt vertrouwen - Dat je van elkaar houdt - Dat je goed met elkaar kunt praten - Dat je zelf goed past binnen de familie van je partner - Dat je partner goed binnen jouw familie past Jongeren van Nederlandse afkomst: - Dat je van elkaar houdt - Dat je elkaar kunt vertrouwen - Dat je goed met elkaar kunt praten - Dat je partner aantrekkelijk is - Dat je zelf goed past binnen de familie van je partner Differentiatiemogelijkheden Zoek voor leerlingen met leesmoeilijkheden (gebaren)tekeningen bij de eigenschappen, bijvoorbeeld op de dvd-rom van het Nederlands Gebarencentrum ( of het gebarenwoordenboek op Of lees de eigenschappen van het kopieerblad voor. Laat leerlingen die moeite hebben met lezen en schrijven met plaatjes uit tijdschriften en tekeningen een collage maken van de ideale partner, zowel qua uiterlijk als innerlijk. Gebruik hierbij ook het tijdschrift Woord en Gebaar. De leerlingen schrijven er in steekwoorden bij wat ze verwachten van hun ideale partner. Vergelijk en bespreek de collages en stel een aantal vragen over rolpatronen en verwachtingen. Bespreek met de leerlingen of hun ideaalbeeld ook een werkelijke persoon zou kunnen zijn. Waarom wel of niet? Kennen ze mensen die een beetje bij dit ideaal in de buurt komen? Bronnen Seks enzo: over leuke en minder leuke kanten van de liefde van Jos van Hest, uitg. Stenfert Kroese, ISBN Leerlingenboek LBO/Mavo met korte informatie over zaken die met seksualiteit te maken hebben. Relaties en seksualiteit - klas 5 287

18 Les 7 Niet vrijen als... Lesdoelen De leerlingen kunnen verantwoordelijk met hun eigen grenzen en die van anderen op het gebied van seksualiteit omgaan. De leerlingen kunnen verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen keuzes op het gebied van seksualiteit. Voorbereiding Bij deze les wordt verondersteld dat de leerlingen een beeld hebben van wat ze onder seks/vrijen verstaan. Geef of herhaal zonodig les 8 van klas 1. Geef deze les eventueel aansluitend aan les 3. NB: Deze les moet na les 3 gegeven worden. Benodigdheden dvd BNN: klaarkomen (zie bijgevoegd materiaal) tv en afspeelapparatuur kopieerblad VO-5.13 Introductie Herinner de leerlingen aan les 3 over genieten van seks. Laat het einde van het stukje film zien, waarop het meisje lachend zegt dat ze nu toch gaat twijfelen of ze toch niet eens moet gaan masturberen of vrijen. Denken de leerlingen dat ze meent wat ze zegt? Wat vinden ze ervan dat ze het zo zegt? Vraag duidelijk na wat de leerlingen onder vrijen verstaan en gebruik die definitie in het vervolg van de les. Bespreek dat het wel of niet samen willen vrijen afhangt van verschillende aspecten. Inventariseer deze aspecten met de leerlingen en vul ze zonodig aan. U kunt ook de leerlingen in groepjes laten inventariseren en daarna een klassikale inventarisatie maken. Schrijf de genoemde argumenten in twee kolommen op het bord, bijvoorbeeld: Wel vrijen, want Niet vrijen, want - anderen doen het ook - ik vind het lekker - mijn vriend of vriendin wil het graag - ik wil niet alleen overblijven - ik wil erbij horen - anders neemt mijn vriend of vriendin een ander - ik wil mijn vriend of vriendin laten merken dat ik van hem of haar houd - ik kan of durf geen nee te zeggen - mijn vriend of vriendin is erg lief - ik ben verliefd - het is spannend - ik wil mijn vriend of vriendin troosten - ik wil mezelf troosten - het mag niet van mijn geloof - ik wil wachten tot na mijn trouwen - ik heb nu geen verkering - ik ben te jong - ik ben niet verliefd - het mag niet van mijn ouders - ik wil nog geen kind - ik wil geen soa krijgen - ik vind er niets aan - ik wil maagd blijven - ik vind het eng - ik heb er nog helemaal geen zin in - ik vind dat de ander te snel gaat - ik ben niet aan de pil/heb geen condoom bij me - we kunnen hier gestoord worden Relaties en seksualiteit - klas 5 288

19 - ik wil alles om me heen vergeten - ik wil geen pijn voelen - ik wil iets voor mijn vriend of vriendin terugdoen - er zijn anderen bij (in dezelfde ruimte of die ernaast) - voorbijgangers kunnen zien wat we doen - ik ben niet in de stemming - de ander is niet schoon - de ander gebruikt woorden die ik niet fijn vind - ik voel niet genoeg voor de ander Bespreek de lijst en laat de leerlingen zoveel mogelijk motiveren waarom dit aspect voor hen belangrijk is. Vraag goed door, bijvoorbeeld: Waarom mag het niet van je geloof, kun je dat uitleggen? Geef aan dat van zoenen tot geslachtsgemeenschap seks nooit moet, want dan klopt er iets niet. Je bepaalt altijd zelf of je iets wilt of niet, of je het prettig vindt of niet. Je kunt bijvoorbeeld ook prima verkering hebben zonder geslachtsgemeenschap. Kern Verdeel de klas in een jongens- en een meisjesgroep. Deel de werkbladen uit en laat de beide groepen de tabel invullen. Leg ze naast elkaar. Wanneer willen de meisjes en de jongens wel seks /vrijen? Bespreek de verschillen aan de hand van de volgende vragen: - Hoe belangrijk is het uiterlijk? - Wie vinden de sfeer het belangrijkst, de jongens of de meisjes? - Hebben meisjes meer of minder voorwaarden dan jongens? - Hebben meisjes andere voorwaarden dan jongens? - Kunnen de leerlingen dat verklaren? - Houden ze rekening met de verschillen? Afsluiting Hebben de jongens- en meisjesgroep de motieven van het andere geslacht goed ingeschat? Gelden deze motieven voor alle jongens en meisjes? Waarom is het belangrijk om te weten hoe iemand van het andere geslacht erover denkt? Wat kunnen ze met die wetenschap? Bespreek met de leerlingen dat ze op het gebied van seksualiteit niet alleen verantwoordelijk met hun eigen grenzen, maar ook met die van de ander om moeten gaan. Het is dus belangrijk om te blijven vragen wat de ander wil en zijn of haar motieven om geen seks te hebben serieus te nemen. Bronnen Goede minnaars, pakket voor de begeleiding van jongeren, uitg. Forum Seksuele Vorming, Achtergrondinformatie Meisjes stellen vaak opvallend meer condities om seks met iemand te hebben, terwijl jongens soms aan een glimlach al genoeg kunnen hebben. De relationele norm voor meisjes, die stelt dat seks binnen een liefdevolle relatie moet plaatsvinden, geldt minder sterk voor jongens. Voor hen geldt vaker de norm: seks is er om van te genieten. Het is van belang dat de leerlingen zelf nadenken over de regels, bijvoorbeeld van het geloof. Waarom mag het niet van hun geloof? Doen ze dit niet, dan blijkt dat ze in een reële situatie snel de regels laten vallen. Het onderzoek Seks onder je 25e, uitg. Rutgers Nisso Groep bevat de volgende Relaties en seksualiteit - klas 5 289

20 informatie over seksuele attitudes en motieven voor onthouding naar sekse bij jongeren, in percentages: Seksuele attitude % dat dit goedkeurt geslachtsgemeenschap bij trouwplannen 85 geslachtsgemeenschap bij vaste verkering 82 geslachtsgemeenschap bij veel voor elkaar voelen 79 geslachtsgemeenschap bij niet veel voor elkaar voelen 25 De motieven voor onthouding, naar sekse jongens meisjes Ik vind mezelf daar te jong voor Ik wil eerst een tijdje verkering hebben Het is er gewoon nog niet van gekomen Ik wil eerst verliefd zijn Ik heb daar geen behoefte aan Er was nooit iemand met wie ik dat wilde Ik vind dat (een beetje) eng Ik wil dat niet voordat ik getrouwd ben Mijn ouders vinden dat niet goed 9 15 Er was nooit iemand die dat ook met mij wilde 14 7 Ik val alleen op mensen van mijn eigen geslacht 1 1 Les 8 Carrousel Lesdoelen De leerlingen verbeteren hun communicatie over seks. De leerlingen kunnen grenzen stellen over waar ze wel en niet over willen praten. Voorbereiding Kopieer blad VO-5.14 op stevig papier en knip de kaartjes uit. Verdeel de kaartjes over de enveloppen. Benodigdheden kopieerblad VO-5.14a, b en c enveloppen, half zo veel als er leerlingen zijn Introductie Vertel de leerlingen dat ze een carrouselspel gaan doen. Leg het principe van een carrouselspel uit. Daarbij worden een binnen- en een buitenkring gevormd op zo n manier dat iedereen van de buitenkring tegenover iemand van de binnenkring zit, met de gezichten naar elkaar toe. Bij een oneven aantal leerlingen, doet u zelf mee met het spel. Relaties en seksualiteit - klas 5 290

21 De leerling uit de buitenkring krijgt een envelop met kaartjes. De leerling uit de binnenkring tegenover hem of haar pakt een kaartje uit de envelop en stelt hem of haar de vraag die erop staat. Als de vraag beantwoord is, worden de rollen omgekeerd en stelt de leerling uit de buitenkring een vraag aan de leerling uit de binnenkring. Geef ook duidelijk de spelregels aan: - Degene aan wie de vraag wordt gesteld, bepaalt zelf of en hoe de vraag hij of zij de vraag beantwoord. Geef aan dat de leerlingen even de tijd moeten nemen of erover na te denken. Ze hoeven niet tot in detail persoonlijk te worden. Het gaat erom dat ze nadenken over de vragen en voor zichzelf beslissen wat ze wel of niet willen vertellen. - Ieder tweetal bepaalt zelf hoe lang het door wil praten over een onderwerp. Kern Speel het spel. Laat na ongeveer 10 minuten de leerlingen uit de buitenkring één plaats naar rechts opschuiven, zodat ze een ander tegenover zich krijgen. Speel zo vier rondes van tien minuten. Als blijkt dat iemand alle kaartjes uit een envelop al gehad heeft, kunt u van ook van envelop laten wisselen. Afsluiting Bespreek het spel aan de hand van de volgende vragen: Hoe vind je het om samen over deze onderwerpen te praten? Lukte het je om je eigen grenzen te bepalen? Welke onderwerpen waren moeilijk of gemakkelijk om over te praten? Welke verschillen zijn er tussen een jongen of een meisje als gesprekspartner? Welke verschillen zijn er tussen een gesprekspartner die wel en een gesprekspartner die niet dezelfde cultuur of hetzelfde geloof heeft? Suggesties/ideeën/tips Via kunt u het Carrouselspel bestellen, dat 100 kaartjes met vragen en stellingen bevat. Maak samen met de leerlingen een gebarenversie van het spel op een cdrom en laat het spel in tweetallen op de computer spelen. Differentiatiemogelijkheden Als leerlingen moeite hebben met lezen, dan kunt u, wanneer u geen grote groep heeft, de leerlingen een kaartje bij u laten komen halen. U leest de vraag aan hem of haar voor buiten het zicht van de anderen. Als de leerling de vraag niet wil beantwoorden, leest u een volgend kaartje voor. Ook kunt u deze les samen met een andere groep en collega geven. Dan kunnen de leerlingen bij twee personen een vraag komen halen. Bronnen Carrouselspel, uitg. Rutgers Nisso Groep. Voorlichten dat het een lust is, uitg. Rutgers Stichting. Ideeënboek voor seksuele voorlichting van jongeren van 12 tot 18 jaar. Relaties en seksualiteit - klas 5 291

22 Les 9 Vreemdgaan Lesdoelen De leerlingen worden zich bewust van de eigen normen en waarden ten aanzien van vreemdgaan. Voorbereiding Gezien het onderwerp zal het in veel gevallen goed zijn om deze les apart aan jongens- en meisjesgroepen te geven. Vooral voor meisjes uit andere culturen kan het gevaarlijk zijn om zich uit te laten over dit onderwerp. Zoek een aantal roddel- of jeugdtijdschriften met een artikel over vreemdgaan van een bekende Nederlander. Benodigdheden dvd BNN: Vreemdgaan (zie bijgevoegd materiaal) tv en afspeelapparatuur grote vellen papier en pennen of stiften of bord en krijt roddelbladen als Weekend, Story en Privé Introductie Controleer of alle leerlingen het begrip vreemdgaan kennen. Verdeel de klas in groepjes van drie. Geef ieder groepje een groot vel papier en laat hen daarop het woord vreemdgaan schrijven. Om het woord heen schrijven ze de associaties die het woord bij hen oproept. U kunt de introductie ook plenair doen, en de associaties op het bord schrijven. Kern Bekijk samen met de leerlingen de dvd en stel daarna de onderstaande vragen. Bekijk het interview zonodig nogmaals en zet de dvd tussentijds stil. - Heeft een van de jongeren in het interview iets verteld dat jullie leuk vinden, dat jullie verbaast of dat jullie verschrikkelijk vinden? Wat is dat en waarom vinden jullie dat? - De jongeren vertellen in het interview een paar keer over vreemdgaan als je dronken bent of op vakantie bent. Het lijkt erop dat je dan sneller vreemdgaat. Is dat zo? Kunnen jullie bedenken waarom dat zo is? Wat vinden jullie ervan? - Birgit (de interviewster) vraagt of een ander zoenen ook vreemdgaan is. Wat vinden jullie? - Later vraagt Birgit of verliefd worden op een ander ook vreemdgaan is. Merel (het meisje met het lange blonde haar) zegt van niet. Maar ze vertelt ook dat haar vriend Mark het toch heel vervelend vond. Eigenlijk vond Mark dat het niet had mogen gebeuren. Wat vinden jullie? Met wie zijn jullie het eens, met Merel of Mark? - Eén jongen zegt dat hij af en toe wel vreemdgegaan is. Birgit vraagt aan hem of hij dat doet omdat hij het meisje leuk vindt of uit geilheid. De jongen antwoordt: Het gebeurde gewoon. Je denkt er niet echt bij na. Kunnen jullie dat begrijpen en uitleggen? Wat vinden jullie ervan? - Het meisje met de piercing zegt dat je aan jezelf kunt gaan twijfelen als je vriend of vriendin vreemdgaat. Wie kan uitleggen wat ze bedoelt? - De jongeren discussiëren over de vraag of ze het vertellen aan hun vriend of vriendin als ze vreemdgaan. Waarom zou je het wel of niet doen? Wat zijn de voor- en nadelen van het al dan niet vertellen? Wat zouden jullie doen? Relaties en seksualiteit - klas 5 292

23 Zouden jullie het wel of niet vertellen? - Birgit stelt de vraag: Zou jij vreemdgaan als toch niemand erachter komt? Isabel zou het eerst uitmaken met haar huidige vriend en Natalie twijfelt een beetje. Wat vinden jullie? - Waarom gaan mensen vreemd? Kunnen jullie je dat voorstellen of niet? - Wat zouden jullie doen als je vriend of vriendin vreemdgaat? - Is het erger als een jongen vreemdgaat of als een meisje vreemdgaat? Introduceer hierbij het begrip dubbele moraal. - Stel je voor dat jullie gaan onderzoeken hoeveel dove/slechthorende jongens en meiden vreemdgaan. Denken jullie dat dove/slechthorende mensen meer of minder vreemdgaan dan horenden en waarom denken jullie dat? Geef, als de leerlingen er niet uitkomen, de volgende informatie: Een doof iemand zei een keer: Als een dove man of vrouw in Zoetermeer vreemd gaat, dan weten alle doven het binnen twee dagen. Ook die in Groningen. Vinden de leerlingen dat ook of niet? En als het zo is, vinden ze dat goed of niet? Is het voor een doof/slechthorend persoon moeilijker om vreemd te gaan, omdat de dovengemeenschap klein is en iedereen snel en veel van elkaar weet? - Als jullie vreemdgaan, zouden jullie dat dan liever met een horend of een doof/slechthorend iemand doen? Of vinden jullie dit een rare vraag? Afsluiting Bekijk samen met de leerlingen een aantal tijdschriften. Waarom vinden mensen het spannend om verhalen over het vreemdgaan van bekende mensen te lezen? Wat vinden jullie ervan? In Nederland komt dit in de bladen, maar in sommige andere landen zal dit nooit gebeuren. In sommige culturen wordt vreemdgaan, terwijl je getrouwd bent, in ieder geval zwaar bestraft. In verschillende landen staat zelfs de doodstraf op het plegen van overspel. Vaak krijgt de vrouw bij overspel de zwaarste straf, of wordt de man helemaal niet gestraft. Begrijpen de leerlingen dat? Waarom denken ze dat het zo is? Zijn ze het ermee eens of niet? NB: Let op dat de leerlingen hierover wel respectvol blijven communiceren. Suggesties/ideeën/tips Neem een fragment van een actueel tv-programma op dat gaat over al dan niet vreemdgaan (bijvoorbeeld anno 2006 Temptation Island). U kunt ook de leerlingen vragen dit te doen. Bespreek het programma met de leerlingen: - Zouden zij meedoen met zo n programma? Waarom wel/niet? - Zou het hen dan uitmaken of er horenden en doven meedoen of moeten er alleen dove mensen meedoen? - Denk jij dat iemand een ander zou gaan versieren omdat hij of zij meedoet aan zo n programma of juist niet? Laat de leerlingen in groepjes van twee een verhaal bedenken over een stel dat vreemdgaat, met een goede en een slechte afloop. Bijvoorbeeld met als aanzet het verhaal uit het tijdschrift dat besproken is. Wat vinden zij een goede en wat een slechte afloop? Waarom? Boeken/films Fatal Attraction een film van Adrian Lyne, 1987 Dangerous Liaisons, een film van Stephen Frears, 1988 Relaties en seksualiteit - klas 5 293

24 III - Seksualiteit en gezondheid Les 10 Soa Lesdoelen De leerlingen krijgen informatie over verschillende geslachtsziektes. Voorbereiding Plan deze les zo mogelijk in twee delen en trek er extra tijd voor uit. Nodig voor de tweede les de schoolarts of een verpleegkundige van de GGD uit of laat dit door de leerlingen doen (zie Kern). De verpleegkundigen zijn meestal bereid om te komen. Zorg ook voor een tolk. Kopieer blad VO-5.15 op een stevig stuk papier of karton en snijdt de kaartjes uit. Kopieer blad VO Haal foto s van de verschillende geslachtsziekten van internet, bijvoorbeeld via afbeeldingen, of medische encyclopedieën. Benodigdheden Dvd BNN: soa s (zie bijgevoegd materiaal) tv en afspeelapparatuur kopieerblad VO-5.15 en VO-5.16 foto s van geslachtsziekten schoolarts of verpleegkundige van de GGD Introductie Bekijk met de leerlingen de dvd. Geef de leerlingen de gelegenheid tot het stellen van vragen en/of stel zelf vragen tussendoor of achteraf, bijvoorbeeld: - Heeft een van de jongeren in het interview iets verteld dat jullie leuk vinden, dat jullie verbaast of dat jullie verschrikkelijk of raar vinden? Wat is dat en waarom vinden jullie dat? - Pieter vertelt dat hij een soa heeft gehad. Hoe merkte hij dat? Info: Het vervelende is, dat je het vaak niet of amper merkt als je een soa hebt. Dus ook bij kleine klachten moet je meteen naar de huisarts als je iets opvalt bij het plassen of aan het uiterlijk van je vagina of penis, als je zonder condoom of beflapje gevreeën hebt. - De jongeren proberen een condoom om te doen in een doos, zonder te kijken. Waarom doen ze dat zo? Is het voor dove/slechthorende jongeren ook goed om dat te kunnen? Info: Dove/slechthorende mensen vrijen vaak met het licht aan; in het donker een condoom omdoen komt dus minder vaak voor. - De jongeren in de caravan krijgen een discussie over wie voor het condoom moet zorgen: de jongen of het meisje. Wat vinden jullie? Zouden jullie als meisje niet vrijen als de jongen niet voor condooms gezorgd heeft? - Marleen en haar vriend gebruiken geen condoom, omdat ze nooit met een ander gevreeën hebben. Ze vertrouwen elkaar. Wat vinden jullie daarvan? Moeten ze zich toch laten testen? Relaties en seksualiteit - klas 5 294