Ronny Willemen & Geert Dom VGGZ/CAD Limburg / CAPRI-UA Gokverslaving: de verborgen verslaving

Transcriptie

1 Ronny Willemen & Geert Dom VGGZ/CAD Limburg / CAPRI-UA Gokverslaving: de verborgen verslaving

2

3

4

5

6

7

8 Gokken begrijpen Wie niet waagt niet wint! Het draait om geld: geld is belangrijk! Emotie bij speler! Het is heel menselijk om directe omgeving te bestuderen en proberen er voordeel uit te halen. Maar factor toeval! Van kindsbeen af leren we dat oefenen/doorzetting tot positief resultaat leidt: niet zo bij gokken! Hersenwerking: oa lichaamseigen drugs! Punishment Reward Het brein bedriegt ons bij snelle spelen: bijna winst als winst ervaren en dadelijk nieuw spel beginnen waardoor verlies niet dadelijk doordringt! Chasing: verlies willen terug winnen! Ernstige gevolgen financieel, psychisch en sociaal!

9 Een kansspel Elk spel, waarbij een ingebrachte inzet van om het even welke aard, hetzij het verlies van deze inzet door minstens één der spelers, hetzij een winst van om het even welke aard voor minstens één der spelers of inrichters van het spel tot gevolg heeft en waarbij het toeval een zelfs bijkomstig element is in het spelverloop, de aanduiding van de winnaar of de bepaling van de winstgrootte

10 Kansspelcommissie en soorten Kansspelen De kansspelcommissie is een autonoom orgaan, dat ondergebracht is bij het Ministerie van Justitie. Het is een advies-, beslissings- en controleorgaan inzake kansspelen opgericht n.a.v. de wet van De kantoren zijn gevestigd in Brussel en een Magistraat, Dhr. MARIQUE, neemt het voorzitterschap waar.

11

12 Wet Art Het is eenieder verboden om, zonder voorafgaande vergunning van de Kansspelcommissie overeenkomstig deze wet toegestaan en behoudens de uitzonderingen door de wet bepaald, een kansspel of kansspelinrichting te exploiteren, onder welke vorm, op welke plaats en op welke rechtstreekse of onrechtstreekse manier ook.

13 Vergunde kansspelen Kansspelwet van 7 mei 1999, gewijzigd door de wet van 10 januari Casino s (vergunning A) in België + 2 = Speelautomatenhallen (B): naar 150 Ongeveer 7500 cafés met 1 of 2 bingo-toestellen (vergunning C): Bingo- toestellen in totaal Weddenschap-kantoren (F1) : naar 600 Weddenschappen (F2) in krantenwinkels: meer 2000 Het internet is overal! : meer dan 60 legale sites (9 A+, 35 B+, 19 F1+) Producten Nationale Loterij = aparte wetgeving

14 Wet: preventieve en beschermende maatregelen Minimum leeftijd 18 jaar weddenschappen en bingo, 21 jaar voor speelautomatenhallen en casino Art. 54 4: Preventieve ontzegging toegang tot kansspelen met registratieplicht (I, II en online): speler zelf of derde Categorieën van te beschermen personen voor wie een verzoekschrift is ingediend: - verlengd minderjarigen - geesteszieken - collectieve schuldenregeling/bewindvoering Op EPIS (Excluded Persons Information System ) staan personen vrijwillig, onbekwaam verklaarden,en +/_ via collectieve schuldbemiddeling

15

16 Waarom gokken mensen? Om bij een groep te horen Tijdverdrijf (Dromen van) Geld kunnen winnen Als vlucht/coping (verveling, negatieve emoties, lijden) Poging oplossing financiële problemen Om ontwenning tegen te gaan

17 De Kansspelen van de meeste hulpvragers (Meeste risico op verslaving)

18 Bingo café

19 Slots en Roulette Speelhal (ook elektronische poker, dobbelstenen en paardenwedrennen)

20 Casino: Roulette, kaartspelen, slots

21 Sportweddenschappen: online, kantoor en krantenwinkel

22 Poker : café, internet, tornooien(casino)

23 Online A+, B+ en F+

24 Illegaal gokken

25 Gok apps De grens tussen (kinder)games en gokspelletjes is steeds verder aan het vervagen. Texas HoldEm Poker van Facebook/Zynga telt wereldwijd meer dan 30 miljoen spelers (= n 3 van Facebook games na Candy Crush en Farmville 2 ). Deze online spelen hebben eenzelfde karakter als een kansspel, hoewel er niet noodzakelijk winst is in de strikte zin van het woord. Hiermee vervagen dit soort spellen de grenzen en leiden ze mensen mogelijk toe naar meer serieuze vormen van gokken (Derevensky), zoals regulier online pokeren. Er is nog weinig expliciete aandacht voor dit onderwerp, maar het is zeker een ontwikkeling om in de gaten te houden op gokgebied.

26 Trading Risicovolle traders kunnen veel gelijkenissen vertonen met gokverslaving Kahneman en Smith (co-winnaars van de Nobelprijs economie 2002) Mensen nemen verschillende beslissingen naarmate hoe ze zich een beeld gevormd hebben van het risico. Men gaat risico vermijden om winst te garanderen (zelfs kleine winsten) maar men gaat meer risico nemen (zelfs groot risico) om definitief verlies te vermijden Binaire opties : om de 30 seconden = risicovol Spread betting. De KSC en FSMA (Financial Services and Markets Authority) werken partnerschap uit te werken om deze problematiek doeltreffender te kunnen aanpakken

27 Gokstoornis DSM-III (1980) Pathologisch gokken onder stoornis in impulscontrole DSM-V (2013) : Gokstoornis onder Middel- gerelateerde en verslavingsstoornissen : licht, matig en ernstig. Verslaving : Gewenning, controleverlies, blijven doen ondanks nadelen, pogingen minderen/stoppen mislukken, ontwenningsverschijnselen Langer verstopt houden + geld.

28 1. Moet met steeds meer geld gokken om de gewenste mate van opwinding te bereiken. 2. Is rusteloos en prikkelbaar bij pogingen tot minderen van of stoppen met gokken. 3. Heeft herhaaldelijk weinig succesvolle pogingen gedaan tot stoppen, minderen of beheersen van gokken. 4. Is vaak gepreoccupeerd met gokken (bijvoorbeeld persisterende gedachten en levendige herinneringen aan eerdere gokervaringen, verhindering of planning van een volgende keer, en manieren om aan geld te komen om mee te gokken). 5. Gokt vaak bij onlustgevoelens (bijvoorbeeld hulpeloosheid, schuldgevoel, zorgen, somberheid). 6. Komt vaak, na geld verloren te hebben bij het gokken, de volgende dag terug om het verlies terug goed te maken. 7. Liegt om de ernst van het gokgedrag te verhullen. 8. Heeft een belangrijke relatie, het werk of de eigen opleiding of carrière in gevaar gebracht of verloren door het gokken. 9. Heeft geld van anderen nodig om de uitzichtloze financiële problemen door het gokken te verlichten. Bij 4-5 criteria is de stoornis licht, bij 6-7 criteria matig en bij 8-9 criteria ernstig. Er mag geen manische episode in het spel zijn. Het gokgedrag kan episodisch of persistent zijn. Er worden drie niveaus van ernst onderscheiden:

29 Hoeveel problemen 2015? Binnen Europa wordt het aantal personen met een gokverslaving geschat op 0.5% van de volwassen bevolking, 1,5% = risicogokker : België: ernstige gokstoornis (onderzoek België 2006: ) lichte of matige gokstoornis individuen in totaal Stille verslaving

30 Hoe ontwikkel je een gokverslaving? Frequentie van spelen en frequentie van winnen Beloningsstructuur: - short odd - bijna winst - variabele bekrachtiging - maximale inzet - hoog te winnen bedrag Suggestie van beïnvloeding Lage drempel Spel Speler Genetische bepaaldheid Psychische- en emotionele klachten Minder zelfvertrouwen Weinig effectief coping gedrag Impulsiviteit Niet met geld kunnen omgaan Ontevredenheid over vrijetijdsbesteding Sociale omgeving Beschikbaarheid van plaatsen om te gokken Aantrekkelijke gokomgeving Reclame Culturele verbondenheid Sociaal aanvaarden van gokken Telkens zowel risicofactoren en beschermende factoren! Als traumatisch ervaren gebeurtenissen (echtscheiding, verlies van belangrijke ander, seksueel misbruik,.) Gebrek aan sociale ondersteuning (autoritaire pa,..) Conflicten met partner/familie Modelling

31 Startleeftijd Genen Omgeving (huidig en vroeger): beschikbaarheid, kans-armoede, stress, reclame,..) Hersenmechanismen Psychologische/psychiatrische stoornissen gokverslaving

32

33 Beeldvorming genetisch Gokken Neurotransmitter systems Cognitieve

34

35 PG

36 Verloop gokstoornis Custer (1987) Win-fase. Occasioneel spelen Genotvolle opwinding vooraf /tijdens Frequenter gokken/verhogen inzet Overdreven optimisme Verlies-fase Alleen spelen, pochen met winst Langere periodes van verliezen Geld lenen om te gokken Toedekken van speelzucht/liegen tegen omgeving Prikkelbaar, rusteloos, teruggetrokken Gestoord familieleven Schulden vertraagt terug betalen Wanhopige fase Veel meer tijd en geld besteden aan gokken Vervreemding van familie en vrienden Schuldgevoelens, Paniek

37 Type gokkers Pathways (Blaszczynski and Nower, 2002) Gedragsmatig geconditioneerd (GC) Emotioneel kwetsbaar (EK) Antisociaal impulsief (AI) EK: meer psychiatrie en zwaarder gokprobleem GC (langere behandeltijd nodig, onderliggend ook aanpakken) AI: persoonlijkheid: illegaliteit, problemen omgeving + (verleden) middelenstoornis (aandacht/impulsiviteit en antisociale ook aanpakken, slechtere prognose) GC makkelijker te behandelen dan EK (onderliggende aanpakken) en AI (impulsieve/denken en gedrag corrigeren) Ledgerwood & Petry 2010: therapie-uitkomst is hetzelfde bij 3 groepen.

38

39 Iowa Gambling Task Onmiddelijke beloning afwegen tegen langetermijn beloning. Risico opzoeken of ongevoelig voor straf Kick zoeken Cognitive inflexibiliteit

40 Type gokkers Odlaug ea (2011) Strategisch (kaartspelen, weddenschappen, aandelen Niet-strategische (slots, bingo, video-poker) Beiden (hoe zwaarder probleem hoe minder spel uitmaakt) Leeftijd of sekse kan rol spelen: jong = strategisch, man = meer actie/strategisch. Middelengebruik: meer strategisch.

41

42 5 motivaties om te gokken: Binde (2013) Dromen van de Jackpot te winnen (vb Lotto) Intellectuele uitdaging (Poker, paardenwedrennen) Win-kans (biopsychosicaal: inspelen beloningssysteem gokker en socio-cultureel: winnen ) Sociale beloning (Groepsgevoel, competitie en uiterlijk vertoon/status. Ook Gokomgeving zelf: (VIP) Verandering in stemming (opwinding, ontspanning, vernauwde aandacht)

43 Hulpverlening De behandeling van pathologisch gokken best vooral richten op de normalisering van het belonings- en motivatiesysteem. De meest effectieve psychologische behandeling van pathologisch gokken bestaat op dit moment voornamelijk uit cognitieve gedragstherapie, waarbij de nadruk ligt op het veranderen van motivaties, emoties en cognities die een rol spelen

44 Doen wat helpt.. Motivationeel interviewen Psycho-educatie Registratie/gokdagboek Cognitieve herstructurering Psychotherapie Farmacologisch Alternatieven (coping, plezier, sport) Hervalpreventie Ontspanningsoefeningen Betrekken familie/omgeving Budgetbeheer/schuldsanering

45 Gambling (DSM-5)

46 Cognitieve Gedragstherapie (Beck) Psychopathologie is het gevolge van systematische vertekeningen in de wijze waarop informatie geselecteerd en verwerkt wordt tot betekenissen. Deze vertekeningen zijn het gevolg van raadpleging van eerder in het geheugen opgeslagen kennis, die de infoverwerking in het heden beïnvloeden. Hierdoor interpreteren mensen situaties in het hier en nu disfunctioneel, dit leidt tot emotionele problemen en/of lastig gedrag. Disfunctionele gedachten moet men opsporen en op geloofwaardigheid onderzoeken. Socratische bevraging.

47 Cognitieve Gedragstherapie Nancy Petry (2005) Sessie 1: Triggers voor gokken en plan omgaan hoogrisicosituaties Sessie 2: Beschrijven gokvrije dagen, functionele analyse en beloningen Sessie 3: Verhogen aantal aangename activiteiten Sessie 4: Omgaan met triggers Sessie 5: Omgaan met drang, ontspanning, en kosten-baten analyse Sessie 6: Vaardigheidstraining interpersoonlijke contacten Sessie7: Aanpak cognitieve biases Sessie 8: Planning toekomst

48 Irreële cognities aanpakken

49 7 veelvoorkomende denkfouten Gambler s fallacy: Meer inzetten na verlies, minder na winst. Wet van grote getallen vertalen naar kleine getallen. Near miss fallacy: Dicht bij succes komen = verder spelen Over-confidence: Het brein probeert info te halen uit omgeving om in te schatten/ te voorspellen, en is niet steeds bewust of info relevant is om juist te voorspellen. Illusion of control: Overschatten eigen vaardigheid. Vooral wanneer winst aan eigen kunnen wordt toegeschreven en verlies aan externe factoren Personalisation of outcomes: Idee het te verdienen om te winnen en verlies oneerlijk vinden. Hot and cold streaks: Geloven in win- en verliesgolven. Sunk cost fallacy (ook entrapment or losses chasing ): Idee tijd en geld te moeten blijven investeren omdat je reeds te veel geïnvesteerd hebt. Eens verloren: kiezen voor misschien groter verlies maar kans op winst dan verlies(je) aanvaarden.

50

51 Toeval versus invloed Heider (1958): belangrijkste kenmerk menselijke natuur = sterk gemotiveerd om individuele controle uit te oefenen op zijn/haar directe omgeving. Meestal positief = kracht menselijk ras! (harder gooien met dobbelsteen voor hoog nummer) Ook niet-problematische spelers proberen invloed te hebben : geboortedata op Lotto,.. Wet der grote getallen : gokker denkt te veel hier en nu: iets wat een tijdje niet gebeurde zal gaan gebeuren en wat pas gebeurde zal even niet meer gebeuren. Eerder switchen bij winst dan bij verlies. Illusie van controle over iets wat niet controleerbaar is.

52 Toeval Onafhankelijkheid van spelrondes Illusie van controle Uitleg kans Iemand met gokstoornis denkt tijdens gokken in 75% van de gevallen niet aan factor toeval, integendeel.

53 Cognitieve therapie Indien men verder gokt ondanks verliezen vanuit de overtuiging dat het mogelijk is verlies te recupereren door verder te gokken. (Ladouceur & Walker, 1998) Alle legale kansspelen zijn zo gestructureerd dat de verwachtte return lager is dan de inzet. Begrijpen waarom de speler denkt te winnen is belangrijk. Ook aandacht voor pogingen om te kunnen winnen. In CT Kunnen andere motivaties (humeurschommeling, escapisme,..) een motivatie zijn te starten met gokken maar dat is niet de kern van het blijven doorgokken eens aan het gokken (Anjoul,2012) Ladouceur & collega s (individueel, 1 a 2 keer per week, max. 20 uur) 4 belangrijke thema s Bujold, Ladouceur, Sylvain & Boisvert (1994) & Ladouceur & Walker, (1998). Component 1: Begrip Toeval kennen Component 2: Foutieve gedachten bij gokkers begrijpen Component 3: Bewustwording van onnauwkeurig percepties Component 4: Cognitieve correctie van foutieve percepties

54 Cognitieve Reconstructie Therapie is een ander type CT (Anjoul, 2012) Doel is foutieve cognities ivm winst te onderzoeken en gelijktijdig gokkers informeren met precieze informatie over hoe kansspelen eigenlijk werken. Sessie 1: Eerdere ervaringen onderzoeken, alsook eerste indrukken bij gokken Sessie 2: Inschatting fase gokken Sessie 3: De theorie dat winnen verder doet gokken Sessie 4 : Ontdekken wat toeval echt betekent Sessie 5: Herverdelingspercentage begrijpen Sessie 6: De nutteloosheid van gokken verkennen Sessie 7: Niet-financiële redenen om gokken bekijken Sessie 8: Hervalpreventie

55 Herverdelingspercentage Geld Inrichter spel 0 Tijd Gokker winst

56 Kan om grote bedragen gaan (hier op legale site)

57 hulp aan gokkers Vertellen graag over gokken: vaak betere start dan vragen naar gevoelens in begin Vertrouwen winnen: inzet op contact Niet dom. Menselijk om te willen winnen. Kennis over kansspelen/gokverslaving = helpend Erkenning zwaarte probleem Irrationele gedachten behandelen = minder terugval Aandacht voor geld: schulden, waarde van geld + beveiliging. Residentieel?

58 Zelfhulp benaderingen waarin gewerkt wordt met gepersonaliseerde feedback op het eigen gokgedrag hebben een aangetoond gunstig effect op het gokgedrag (Stea & Hodgins, 2011). Ook probeert men de drempel naar behandeling te verlagen door problematische gokkers online te behandelen (Hodgins et al., 2013; Rodda et al., 2013).

59 Experimentele online behandeling TOP-Gokken Gedrag bepaald door samenspel twee soorten processen: - impulsieve processen (associatief) = paard - reflectieve processen (rationeel) = ruiter Verslaving= paard dat makkelijk op hol slaat! Naast praten en pillen ook online trainen.

60 Duaal-processen: Evans; Kahneman, 2003 Systeem 1 Systeem 2 Onbewust Vroeg ontwikkeld Dieren hebben het ook Non verbaal Snel, parallel Hoge capaciteit Domein-specifiek Pragmatisch Onafhankelijk van IQ/werkgeheugen Bewust Later ontwikkeld Uniek aan mens Verbaal Traag, sequentieel Lage capaciteit Logisch, abstract Hypothetisch Afhankelijk van IQ/werkgeheugen 60

61 Executieve functies: als gewone routinematige activatie van gedrag onvoldoende is: situaties waarbij planning en besluitvorming vereist is situaties waarbij bijsturing en foutencorrectie van gedrag nodig is nieuwe vormen van gedrag of nieuwe opeenvolgingen van handelingen situaties waarbij ingeroest gedrag of gewoontes moeten worden doorbroken gevaarlijke of technisch moeilijke situaties 61

62 Ruiter = controlerende processen = reflectief, het uniek menselijk denkvermogen, gerelateerd aan intelligentie en ontwikkelt zich nog door tot op jongvolwassen leeftijd. Wilskracht: neemt af bij verslaving. Verslaving = Paard dat gemakkelijk op hol slaat Paard = motivationele processen = impulsief/associatief, mentale operaties die automatisch in gang gezet worden en grotendeels buiten het bewustzijn afspelen (niet gerelateerd aan intelligentie en evolutionair oud). Waar het paard zich toe aangetrokken voelt wordt grotendeels bepaald door genetica en ontwikkelingsfase 62

63 Achtergrond I Duaal-processen Belang van zowel impulsieve- als reflectieve processen bij veel gedrag (Kahneman, 2003; Strack & Deutsch, 2004) 3cSd9Q (marshmallowtest) Ook bij verslaving: (Bechara, 2005; Stacy & Wiers, 2010; Wiers et al., 2007) Impulsieve processen nemen gedrag over ondanks dat de nadelen op lange termijn gekend zijn 63

64 Achtergrond II Positief effect van CBM-trainingen bij middelen ook te verwachten bij gokken Zoals bij middelen-misbruik zijn bij gokstoornissen ook versterkte motivationeleen cognitieve processen aanwezig richting gokgerelateerde stimuli. (Brevers en Noël, 2013; Goudriaan ea, 2014) Ook bij gokken spelen positieve automatische geheugenassociaties, de aandacht-bias en de drang ernaar toe te bewegen (toenaderingsbias) een rol Naast praten en pillen ook trainen (CBM): 64

65