NR. 14 MAART 2012 EEN UITGAVE VAN DE STICHTING TER VERBETERING VAN DE AGRARISCHE STRUCTUUR

Transcriptie

1 NR. 14 MAART 2012 EEN UITGAVE VAN DE STICHTING TER VERBETERING VAN DE AGRARISCHE STRUCTUUR De staatssecretaris moet man en paard noemen Grashoppers, unieke kavelruil met bedrijfspanden

2 Inhoud WWW. Thijs, Marco en Frits Witte 3 Wie, Waar, Wat 4 Interview 7 De kwestie Bij Henneboe is het gras bij de buren niet groener Tweede Kamerlid Esmé Wiegman: Staatssecretaris moet man en paard noemen Nieuwe plek voor Nickerson-Zwaan voorbeeld van eind goed, al goed? 10 Reportage 12 Twitterview 13 Jubileum Trainen met veehouder Kees Boekel in het Jisperveld voor de grondruil staat los van economische tijdsgeest Stivas organiseert symposium, want vijftig jaar is niet niks 14 Achtergrond 16 Het wisselgesprek 18 Portret Gesprek bij gemaal legde basis voor unieke kavelruil Gebiedsontwikkelaars in Limburg: overheid moet vooral ook durven loslaten Topfokker Gerard de Graaf vergelijkt melkveehouderij met topsport Kijk voor het volledige verhaal op portrettengalerij 20 Jubileum 22 Focus op de regio 23 Ruilcolumn Stivas-partner Kadaster kijkt over grenzen heen Ruilen voor landbouw wegverbredingen en een nieuwe waterloop Jan Hylkema van de recreatieschappen ziet vooral kansen in de samenhang Wie De broers Thijs, Frits en André Witte hebben op Texel een gemengd bedrijf van 170 hectare. Waar Kavelruil Henneboe is het eerste concrete resultaat van het project Kavelruil Texel Oude Wat Aan de basis van kavelruil Henneboe stond een pootaardappelenteler die 13,5 hectare land dat Thijs (links) en Frits flankeren op de foto Land, dat voortvloeit uit het agrarisch struc- hij al enkele jaren verhuurd, wilde verkopen. 24 Jaarverslag Marco, Thijs oudste zoon, die parttime op het bedrijf werkt en op termijn mogelijk ook firmant tuuronderzoek dat Stivas op het eiland heeft uitgevoerd. Henneboe is uiteindelijk kleiner En passent werd het de katalysator van een kavelruil, die leidde tot grotere en meer Stivas volop in voorbereiding voor volgende doorstart wordt. Pootaardappelen vormen de belangrijkste teelt in het bouwplan. Daarnaast wordt geïnvesteerd in de melkveehouderij. Eens te meer is kavelruil een prima manier gebleken geworden dan aanvankelijk de bedoeling was. Witte: Probleem is dat veel agrariërs te verknocht zijn aan hun eigen land. Volgens het spreekwoord is het gras bij de buurman cou rante huis- en veldkavels, erfuitbreiding en verbetering van de waterhuishoudkundige situatie. Stivas hoopt dat Henneboe op Texel een voorbeeld functie heeft. Witte ook. Kavel- om de verkaveling te verbeteren, aldus altijd groener. Nou, dus niet! Uiteindelijk zijn ruilen kunnen een einde maken aan de vele Thijs Witte. er zes partijen over gebleven. kleine en oncourante percelen op het eiland. STIVAS MAART

3 INTERVIEW Tweede Kamerlid Esmé Wiegman hekelt kabinetsbeleid Staatssecretaris moet man en paard noemen Spierballenpolitiek, noemt Esmé Wiegman het landbouw- en natuurbeleid van staatssecretaris Henk Bleker. Het Tweede Kamerlid van de Christen Unie wil eindelijk eens helderheid over de gevolgen van de nieuwe koers die dit kabinet vaart. Erg optimistisch is ze niet. Uiteindelijk moeten er bij bezuinigingen namelijk ook rekeningen worden gepresenteerd. Waar die komen te liggen en hoe hoog die zijn, is volstrekt onduidelijk. Dat de klap hard aankomt, dat is wel zeker. Daarom moet de staatssecretaris man en paard noemen. Wiegman heeft in de Tweede Kamer al herhaaldelijk de microfoon gepakt om Bleker om toelichting te vragen op zijn harde oneliners. De aandacht van Stivas Magazine werd getrokken toen ze vorig najaar meerdere malen opkwam voor lopende kavelruilen, die stil kwamen te liggen doordat de staatssecretaris alle ontwikkelingen in het buitengebied bevroor. Sowieso een vreemde opstelling, want de dynamiek in het platteland is zo groot, dat die zich niet laat stil leggen, stelt Wiegman. Bleker heeft inmiddels het buitengebied weer toestemming gegeven om te bewegen, maar de zorg van Wiegman is nog lang niet weggenomen. Reden genoeg om haar op te zoeken op het fractiekantoor aan het Binnenhof. De secretaresse verontschuldigd zich dat Wiegman iets is verlaat door stemmingen in de Tweede Kamer. Als even later een luid rinkelende bel klinkt ten teken dat de stemmen zijn geteld druppelen de Kamerleden binnen via de gangen van de oude Tweede Kamer. Onder hen ook Wiegman die haar werkkamer wijst. Wat gelijk opvalt is een spread van dagblad De Stentor met de Koeien, koeien en koeien, die meer dan de helft van een prikbord in beslag neemt. en kwam ik beroepshalve en inhoudelijk met de land- en tuinbouw in contact. De liefde voor de stad Zwolle zit m niet alleen in de bebouwing, maar ook in het fantastische buitengebied, waarin de boeren een belangrijke rol spelen. De integrale gebiedsontwikkeling rond Zwolle spreekt me enorm aan. Tijdens de begrotingsbehandeling trok u een vergelijking tussen de portefeuille landbouw en natuur en het ter beschikking krijgen van een landgoed van een familielid. Wilt u dat nog eens toelichten? Mijn politieke inspiratie haal ik uit de Bijbel. Daarin is rentmeesterschap een belangrijk aspect. We moeten goed zorg dragen voor de aarde, qua beheer. Daar zit ook een duidelijke opdracht in: ga er mee aan de slag! Het is dus geen kwestie van conserveren. Mijn aandacht tijdens de begrotings behandeling ging vooral uit naar de natuur. Daar ligt mijn grootste zorg. Wat gaat dit betekenen voor de leefbaarheid? Hoe zit het met de beleving en bereikbaarheid van natuur? Maar ook: hoe staat dit tegenover de internationale verplichtingen? En dan niet verwijtend wat wil Brussel nu weer van ons? maar ook omdat de regelgeving omtrent de biodiversiteit niet zomaar uit de lucht is gegrepen. Foto: Anne Paul Roukema / inhisimage.nl Het is me veels te eenvoudig om verantwoordelijkheid over kavelruil bij provincie te leggen oppervlakte, maar hechten veel meer aan het idee erachter. Die bezuinigingen zijn niet gratis. Ergens komt de rekening te liggen. Waar is nog onduidelijk. Neem de EHS: die gaan we kleiner maken, want dat zou goedkoper zijn. Maar wetenschappelijk is bewezen dat juist in de grotere wat robuustere gebieden het eenvoudiger is om de biodiversiteit te bewaren. maatschappelijke organisaties uit zichzelf de samenwerking gezocht. Nu gebeurt dat ook nog wel, maar dat is veel meer noodgedwongen. Op zich liggen daar ook zeker nog nieuwe kansen, maar het motief is wel anders. Ik ben ook wel benieuwd hoe dat uitpakt. Gaat straks iedereen weer voor zijn eigen hachje? Nu weet niemand waar die aan toe is. Iedereen vraagt om extra duidelijkheid, ook de boeren. Wat heeft u met landbouw? Wiegman: Veel. Vanwege mijn politieke werk, maar ook van vroeger uit. Ik kom zelf niet van een boerenbedrijf en ik heb ook niets in die richting gestudeerd, maar ben wel opgegroeid in de Haarlemmermeer. Mijn beste vriendinnetje woonde op een akkerbouwbedrijf en daar speelden we heel veel, zeg maar tussen de aardappelen en de suikerbieten. Later als raadslid in Zwolle had ik ruimtelijke ordening in de portefeuille U heeft dus niet veel vertrouwen in het beleid van Bleker? Het is tekort door de bocht. En ik vraag me dus ook af of het haalbaar is. Het is wat mij betreft niet eens zozeer een kwestie van eens of oneens. We zitten ook niet vast aan de precieze De kritiek luidt dat het beleid van Bleker de natuur en landbouw weer uit elkaar drijft. Deelt u die mening? Er is minder geld, zoveel is wel al duidelijk We moeten nu kijken hoe we het beleid voor het landelijk gebied kunnen temporiseren. Hoe kunnen we veel meer Helaas wel. In de vorige periode hebben de verschillende 4 STIVAS MAART 2012 STIVAS MAART

4 werken aan robuustere natuurgebieden, omdat die vanuit de eigen dynamiek en kracht ook oplossingen aandragen. Wij hangen ook niet zwaar aan de precieze hectares voor de Ecologisch Hoofdstructuur. Daar mag best wat van af, maar ook dan geldt: er is nog teveel onduidelijk om precieze keuzes te maken. Neem alleen al de BBL-gronden. Van wie zijn ze? Welke grondprijs hangt er aan? Er is in korte tijd best veel grond aangekocht. Dat heeft ook prijsopdrijvend gewerkt. Het is lastig om percelen in tijden van crisis voor een lagere prijs terug te leveren. Eind vorig jaar bezocht u Agriboard, wat is uw indruk van het noorden van de provincie? Ik ben enorm verrast door de ontwikkelingen die daar plaatsvinden. Er zijn economisch veel nieuwe activiteiten en het gebied heeft een grote potentie. Zeker omdat via Agriboard ook de samenhang wordt gezocht. Wat dat betreft is Agri porta7een aansprekend voorbeeld van verschillende branches die elkaar versterken met goede duurzame oplossingen. Ook Energy Valley biedt nieuwe kansen, hoewel in die vallei nu ook gebeurt al veel gebeurt. Dat moeten we als overheid ondersteunen. De status Greenport is al een officiële erkenning van dat belang. Ook Seed Valley is daarvan een onderdeel. Ik was onder de indruk van het bezoek aan Enza Zaden, een heel innovatief bedrijf. Zulke ondernemers moeten ook de ruimte krijgen om zich verder te blijven ontwikkelen. Zo n soort wisselwerking moet er ook komen in Biovalley, tussen biologische en gangbaar. Die duurzame impuls zal u vanuit het rentmeesterschap dus ook aanspreken Ik ben er inderdaad een groot voorstander dat de gangbare sector verder gaat op het spoor van duurzaamheid. Daarmee bedoel ik niet: voldoen aan de minimumeisen en dan klaar, maar sectorbreed echt blijven zoeken naar nieuwe methoden. Wel moeten we af van de discussie, of duurzaam hetzelfde of misschien zelfs beter is dan biologisch. Beide segmenten moeten elkaar geen vliegen afvangen. Er is ruimte op de markt voor allebei. Ik zou het mooi vinden als Biovalley daaraan ook een bijdrage kan leveren. Daarvoor is ruimte nodig, die misschien ook met kavelruil kan worden verkregen. Want ruimte is er nog in de Noordkop, net als goede en vruchtbare gronden. Alleen liggen percelen niet altijd op de meest handige plek. Dat is toch een ander verhaal dan in bijvoorbeeld Laag-Holland en de Vechtstreek, waar vooral de link met natuur en recreatie wordt gelegd. Overigens kan kavelruil daarbij ook helpen. Vanwaar die warme aandacht voor kavelruil? Dat komt nog voort uit de politieke periode in Zwolle. Ik ben echt onder de indruk geraakt van de integrale processen, die daar vaak uitmondden in een kavelruil. Het is dus ook geen doel op zich, maar een sterk middel om resultaten te bereiken. Het is goed om in een open gesprek duidelijk te maken welke plannen er leven en welke perspectieven er zijn. Voor de begeleiding van dat proces is een onafhankelijke instantie nodig, zoals dus bijvoorbeeld Stivas. Vrijwillige kavelruil is een zaak van de provincie, stelde Bleker in het vorige Stivas Magazine. Hoe kijkt u daar tegenaan? Het is me te kort door de bocht als de staatssecretaris zegt dat hij daar zelf niet meer over gaat. Zeker in een tijd dat allerlei potjes onder druk staan. Met integrale gebieds ontwikkeling moeten nog zoveel stappen voorwaarts worden gezet. Vrijwillige kavelruil loopt wel degelijk gevaar. Het is me dus veels te eenvoudig om die verantwoordelijkheid door te schuiven naar de provincies, zonder te weten of die er wel middelen voor kunnen reserveren. Dan is het dus een ordinaire bezuiniging. Waarom zouden we de provincies daar niet ook een potje voor geven? Kavelruil is goedkoop, want je hoeft geen nieuwe grond aan te kopen. Maar het is niet eenvoudig. Daar moet wel tijd en energie in worden gestoken. Dat gaat niet vanzelf of voor niets. Wat kan de oppositie daar tegen doen? Blijven vragen naar duidelijkheid: hoe loopt het af met de financiële gevolgen? Pas dan kunnen we open en eerlijk afwegingen maken. Dus niet het probleem over de schutting gooien en afwachten wat er gebeurt. We moeten praktisch omgaan met de ruimtelijke ordening. Ik ben voorstander van tussenvormen. Zorg voor tijdelijke bestemmingen. Het buitengebied op slot gooien is geen optie. Daarnaast moeten we open staan voor andere methoden, bijvoorbeeld door met houtproductie inkomsten te genereren. Nu durft bijna niemand initiatief te nemen, want misschien betekent dat wel dat ze dan financieel helemaal niet meer op de overheid hoeven te rekenen. De staatssecretaris en het CDA doen of ze de discussie open trekken, maar eigenlijk gooien ze de boel in het slot. Neem ook het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid. Daarvan zijn de gevolgen onhelder. Natuurlijk gaat er veel geld om in GLB, maar het is niet gratis. Voorwaarde is namelijk dat sprake moet zijn van cofinanciering. Het Rijk moet dus ook investeren, maar houdt de hand op knip. Eigenlijk is dat de rode draad in dit kabinetsbeleid. DRIE MENINGEN Nieuwe plek Nickerson-Zwaan voorbeeld van eind goed, al goed? De kwestie Begin 2011 leek Nickerson-Zwaan definitief verloren voor de gemeente Harenkarspel: het zaadveredelingsbedrijf had aan de Moorsmeer een perceel gekocht voor nieuwbouw, maar het nieuwe gemeentebestuur stak daar een stokje voor. Ter plekke moest het landschap open blijven en dus mocht Nickerson-Zwaan er bij nader inzien toch niet bouwen. Waarnemend burgemeester Evert Vermeer slaagde er in de ontstane impasse te doorbreken: hij ging bij alle betrokken partijen langs, wist het wederzijdse vertrouwen te herstellen en schakelde Stivas in om alle (ruil)opties in kaart te brengen. Op vrijdag 27 februari 2012 zetten acht deelnemers hun handtekening onder een veelomvattende ruilovereenkomst die is gebaseerd op het vertrek van veehouder Jan Strijbis naar Drenthe. Met de verkoop van zijn boerderij Geestmerheem is ruimte gecreëerd voor een nieuwe, 10 hectare grote locatie voor Nickerson-Zwaan. Op andere plekken in de gemeente Harenkarspel kreeg de agrarische structuur een flinke impuls. Sleutelwoord: perspectief. Burgemeester Evert Vermeer, Manager Research Operations Ton Endhoven van Nickerson-Zwaan en veehouder Cees Ruijter buigen zich over de vraag of kavelruil Geestmerheem een nieuwe dimensie geeft aan het gezegde eind goed, al goed. De reacties Puzzelstukjes vielen eigenlijk al in vroege voorjaar 2011 in elkaar Nieuwe locatie biedt voordelen ten opzichte van de Moorsmeer Mede dankzij deze kavelruil zit er weer volop groei in ons bedrijf Evert Vermeer Ton Enthoven Cees Ruijter WAARNEMEND BURGEMEESTER MANAGER RESEARCH OPERATIONS VEEHOUDER 6 STIVAS MAART 2012 HARENKARSPEL NICKERSON-ZWAAN STIVAS MAART

5 DRIE MENINGEN Evert Vermeer Zwaan was het vertrouwen in de politiek weg en daar kan ik me wel wat bij Warmenhuizen uitgekomen: een gebied dat in de structuurvisie al was aange- Aan de Moorsmeer kan veehouder Cees Ruijter dusdanig uitbreiden dat de maar sterke, perspectiefvolle bedrijven in de primaire sector, zoals Ruijter en Toen ik op 1 februari 2011 werd voorstellen. Er werd nee gezegd tegen wezen als toekomstig bedrijven terrein. familie er weer lol in heeft en volop De Lepelaar, zijn ook van levensbelang geïnstalleerd als waarnemend burge- de Moorsmeer, zonder dat Nickerson- Onderzoek wees uit dat de grondkwa- nieuwe toekomstplannen aan het maken voor de lokale economie en gemeenschap. meester van Harenkarspel wist ik niet Zwaan nieuw perspectief werd geboden. liteit goed genoeg was voor Nickerson- is. En ook biologisch groenteteeltbedrijf Wat het moment was waarop ik in de wat me overkwam. Hét gesprek van de dag, veelal in een ruzieachtige sfeer, was Nickerson-Zwaan. Lange tijd was de verwachting gewekt dat het zaadveredelingsbedrijf mocht nieuwbouwen Voordeel was dat ik als nieuwe burgemeester niet besmet was. Ik was immers niet betrokken geweest bij de politieke voorgeschiedenis. Ik ben eerst bij Nickerson-Zwaan langs geweest. Naar Zwaan. Toen de maatschap Strijbis van boerderij Geestmerheem ook nog eens aangaf in Drenthe meer toekomstperspectief te zien, ging de bal aan het rollen. Stivas heeft vervolgens de kavel- Tegen Nickerson-Zwaan zei ik: naar de rechter kunnen we altijd nog gaten kreeg dat het toch nog goed zou komen? Toen ik het vertrouwen kreeg van Nickerson-Zwaan. De structuurvisie bleek ruimte te bieden. Strijbis gaf aan in Drenthe verder te willen. Stivas beschikte aan de Moorsmeer. Gaandeweg was het de rechter kunnen we altijd nog, laten ruil Geestmerheem opgetuigd die veel De Lepelaar gaat er flink op vooruit. over de benodigde kennis en ervaring én politieke tij echter gekeerd: het nieuwe we eerst kijken of er andere oplos- verder gaat dan nieuw perspectief voor Dat is het leuke van deze kavelruil: het het noodzakelijke totaaloverzicht. gemeentebestuur wilde op die plek het singen zijn, heb ik gezegd. De gemeente veehouder Strijbis in Drenthe en nieuw behoud van bedrijven als Nickerson- Eigenlijk vielen alle puzzelstukjes in open landschap koesteren. Daar valt heeft eerst intern gezocht naar nieuwe perspectief voor Nickerson-Zwaan en Zwaan en Vezet is belangrijk voor de het vroege voorjaar van 2011 al op hun wat voor te zeggen, maar bij Nickerson- zoeklocaties. Daar is Oudevaart-Zuid in Vezet in Harenkarspel. werkgelegenheid in Harenkarspel, plaats. Ton Enthoven het tij keerde. In navolging van omwonenden en veehouder Cees Ruijter, Vermeer heeft dat voorkomen. Hij won ons vertrouwen en kreeg begin 2011 carte hebben we de omwonenden uitvoerig geïnformeerd. Motto: U hoort ons nau- feelings hebben we niet. Daar komt bij dat de nieuwe locatie voordelen biedt ten Uitbreiding op de huidige locatie was geen optie, begrepen we toen we in 2004 bij de gemeente aanklopten voor een bouwvergunning. Er werd geschermd wilde ook het gemeentebestuur niet langer meewerken. In heel Nederland heeft het open houden van het landschap de laatste jaren veel meer prioriteit De nieuwe locatie biedt voordelen ten opzichte van de Moorsmeer welijks, u ziet ons nauwelijks en u ruikt ons niet. Onze bouwkavel is ongeveer vijf hectare groot, maar we hebben een kavel van tien hectare gekocht. Daarom hebben opzichte van de Moorsmeer. De kavel is niet rechthoekig maar vierkant, wat voor ons veel gunstiger is. De grond is uitstekend, net als de bereikbaarheid. En met woningbouw, reden voor ons om gekregen. Dat dit kon gebeuren nadat de we in onze kassen geen last van schaduw- wie weet hoe lang het had geduurd als we de grond aan een ontwikkelaar te gemeente en Nickerson-Zwaan jaren- blanche om op zoek te gaan naar een werking van onze buren en kunnen we tot aan de Raad van State hadden moeten ver kopen en op zoek te gaan naar een lang samen waren opgetrokken, richting nieuwe plek. Dat is hem gelukt, met dank op de nieuwe locatie jarenlang vooruit. procederen over de Moorsmeer. Als we nieuwe locatie. Dat werd de Moorsmeer. de Moorsmeer, verbaasde ons zeer en aan Stivas en de kavelruil Geestmerheem. Nickerson-Zwaan is een toekomst- eind dit jaar de bouwvergunning binnen Op één handtekening van de verant- gaf ons vertrouwen in de overheid een De gemeente, de provincie iedereen gericht bedrijf. Eind dit jaar hopen we hebben, sluit ik niet uit dat de nieuwbouw woordelijke wethouder na hadden we flinke knauw. We lagen op dat moment werkt nu mee aan de nieuwbouw van de bouwvergunning binnen te hebben. op Oudevaart-Zuid eerder klaar is dan alle vergunningen voor nieuwbouw op op ramkoers, waren bereid om tot aan Nickerson-Zwaan op bedrijventerrein Terugkijken doen we niet. Natuurlijk nieuwbouw aan de Moorsmeer ooit zou die plek rond, inclusief een verklaring de Raad van State te gaan procederen. Oudevaart-Zuid. Bezwaren verwacht verdient een deel van de voorgeschiede- zijn geweest. Inderdaad, dan is het een van geen bezwaar van de provincie, toen De nieuwe burgemeester Evert ik niet. Op een informatiebijeenkomst nis geen schoonheidsprijs, maar hard schoolvoorbeeld van eind goed, al goed. Cees Ruijter melkvee, en kunnen we onze plannen voor een nieuwe stal eindelijk realiseren. Damocles geweest. We konden geen kant op en zagen geen perspectief om Het mes snijdt aan vele kanten. De Lepelaar heeft bijvoorbeeld een half dankzij deze kavelruil weer perspectief heeft. Corina en ik maken weer volop Dankzij kavelruil Geestmerheem kun- We hebben twee potentiële opvolgers: onze toekomstplannen te verwezen- dozijn medewerkers die nu niet meer plannen, samen met Johan en Cees. nen we onze huiskavel vergroten van 12 naar 17 hectare Aan de andere kant van de Moorsmeer krijgen we 30 hectare. Op een deel daarvan wordt luzerne geteeld. In totaal hebben we straks 56 hectare grond. Dat biedt mogelijkheden Cees zit in al in de maatschap, Johan kan er nu op termijn ook bijkomen. Als echte koeienboeren zijn we voortdurend bezig met het fokken van betere koeien. Maar dankzij Johan, die parttime bij een mechanisatiebedrijf werkt, lopen lijken. Dat de situatie in een jaar tijd volledig ten goede is gekeerd, is voor een groot deel te danken aan burgemeester Vermeer. Een week nadat hij was geïnstalleerd, zat hij hier al aan de keukentafel. Volgens mij had hij snel in Er blijft altijd wel wat te wensen over, maar met dit resultaat kunnen we weer jaren vooruit Natuurlijk hebben we er de afgelopen jaren wel eens slecht van geslapen. Hoe loopt het af? Kunnen we hier wel blijven zitten? Er blijft altijd wel wat te wensen over, maar met dit resultaat kunnen we weer jaren vooruit. Mede dankzij de om onze bedrijfsvoering te verduurza- we ook op mechanisatiegebied voorop. de gaten dat stagnatie of verplaatsing vanuit Sint Maarten naar Oudkarspel kavelruil zit er weer volop groei in het men: de afnemer van onze melk, Cono Dat kunnen we blijven doen en daar van ons bedrijf, wat in de gemeenteraad hoeven te rijden. En onze verst afgelegen bedrijf. Belangrijk is ook dat we nog Beemster, ziet veel kansen voor de afzet zag het lange tijd niet naar uit. ook wel eens ter sprake is geweest, pure percelen bevinden zich nu aan de Groen- steeds met iedereen door één deur van duurzaam geproduceerde melk. De nieuwbouwplannen van Nickerson- kapitaalvernietiging zou zijn. Vermeer veldsweg in Oudkarspel, hemelsbreed kunnen. Dat is ook te danken aan de Bovendien kunnen we onze veestapel Zwaan aan de Moorsmeer zijn voor stond aan de basis van de kavelruil, die hooguit twee kilometer hiervandaan. kennis, ervaring en overredingskracht uitbreiden, van 100 naar 150 stuks ons jarenlang een soort Zwaard van uiteindelijk alleen maar winnaars kent. Het belangrijkste is dat ons bedrijf van een onafhankelijke partij als Stivas. 8 STIVAS MAART 2012 STIVAS MAART

6 REPORTAGE Melkveehouder Kees Boekel traint voor Elfstedentocht 9.49 uur Nederland is in de ban van de vorst. De Elfstedenkoorts heeft toegeslagen, want in Friesland zijn de rayonhoofden bij elkaar geweest. De hoop op de zestiende tocht der tochten is springlevend. Ook bij melkveehouder Kees Boekel in Assendelft die met zijn vaste schaatsmaten al enkele dagen in training is. Boekel springt elke ochtend na het melken gelijk onder de douche en hijst zich in zijn schaatspak. Trainen kun je het beste een beetje op tijd doen, want later op de dag wordt het steeds drukker op het ijs uur Boekel kijkt al een tikkeltje ongeduldig op zijn horloge, als hij zijn gelegenheidschauffeur het erf op ziet rijden. Zijn maten zijn even daarvoor richting Jisp afgereisd. Nog geen uur eerder reageerde de melkveehouder allerhartelijkst toen Stivas Magazine zichzelf uitnodigde voor een tochtje op het ijs. Ik ga vandaag sowieso, dus als je opschiet kun je zo aansluiten uur De melkveehouder navigeert langs de kortste route naar café De Lepelaar in Jisp, normaal één van de vaste startplekken van de Bannetocht door het Wormer- en Jisperveld. Voor die officiële toerrit is het nog iets te vroeg, weet Boekel. JISP, DINSDAG 7 FEBRUARI Glijden tussen veenweiden Ik denk dat ze m overmorgen wel kunnen rijden. Punt is dat er altijd zo ontzettend veel volk op afkomt, dat het ijs echt heel sterk moet zijn om m verantwoord uit te kunnen zetten. Nu is het nog rustig en kunnen we lekker doorschaatsen. Van dat laatste zal geen woord gelogen blijken uur Noord-Holland ligt erbij als een plaatje. Boekel geniet vanaf de passagiersstoel zichtbaar van het winterlandschap. Overal zijn de sloten en vaarten dichtgevroren. Op zich is er bij ons ook voldoende water om de boerderij, alleen kun je er nergens door. Bij de ruilverkaveling zijn overal dammen gelegd, zodat je steeds van het ijs moet. Natuurlijk goed voor de agrarische structuur, maar schaatsend is het geen doen. Het is de landbouw bekeken door andere ogen, als het ware door een schaatsbril Boekel is overigens doordrongen van het belang van een goede structuur. Als bestuurder van LTO Noord bracht hij herhaaldelijk leden op het spoor van Stivas om aan vrijwillige kavelruil te doen. Als ze dan bij het samenvoegen van percelen bruggen aanleggen, dan hoeven wij als schaatsers tenminste niet te klunen, grapt Boekel uur We kronkelen nu nog even over asfalt Jisp binnen. Boekel heeft vanaf een boogbruggetje zijn maten al op het ijs zien staan. Het is relatief nog rustig, zeker in ogenschouw genomen dat al het water in en rondom Jisp bevroren is, wat het dorp spontaan tot een topattractie maakt. Zittend op de kade voor De Lepelaar bindt Boekel zijn schaatsen onder. Hoewel de strak blauwe lucht en een stralend zonnetje bijna iets anders doen vermoeden, stelt de veehouder nuchter vast: Ik hoop dat je warm bent gekleed, want het vriest nog pittig uur Na een korte introductie door Boekel ik heb een journalist mee, die een stukje schrijft voor zijn blaadje knikken de mannen en steken een hand toe. Meer hoeven ze niet te weten. Schaatsen willen ze. Wat doen we? Eerst maar eens naar Neck? oppert iemand. Prima! en in slagorde glijden we het door rietkragen omzoomde gebied in. Al snel is duidelijk dat de groep voornamelijk bestaat uit schaatsers met flink wat natuurijskilometers in de benen. Dicht op elkaar en zoveel mogelijk in dezelfde slag, zit de vaart er al vlot in. Boekel reed zelf al vier keer de Elfstedentocht, waarvan een keer op eigen houtje toen die op het laatst werd afgelast. Als we rechtsom een bredere vaart op rijden, komt de wind recht van voren. Nu is het al een kwestie van aanklampen uur In het vorige magazine stelde agrarisch natuurbeheerder Sjaak Hoogendoorn dat het veeweindelandschap het mooiste vanaf het ijs is te bekijken. Hij heeft volkomen gelijk. Het Jisperveld ziet er onder een witte deken uit als een sprookje. De sneeuw heeft er overigens wel voor gezorgd dat de zwarte ijsvloer soms ook matige stukken herbergt met veel ribbels. Die passeren en tegelijkertijd van de omgeving genieten, is lastig, zo blijkt: onderuit! Boekel zet zijn ijzers direct dwars op het ijs en informeert hoe het gaat. Het excuus goed hoor, maar ik wilde trouwens toch even een fotootje maken laat een brede grijns op zijn gezicht verschijnen. Prima, straks in Neck sluiten we wel weer aan bij de rest. Een sneeuwveger komt ons tegemoet en legt de scheuren en ribbels weer bloot uur In Neck staan de schaatsmaten rustig kletsend hun boterhammen en ontbijtkoek weg te kauwen. Onderwerp van gesprek is, hoe kan het anders, de Elfstedentocht. Enkelen zijn uitgeloot. Dat geldt ook voor een dochter en schoonzoon van Boekel. Een andere dochter, zoon en een schoonzoon was het lot wel gunstig gezind. Zelf is de melkveehouder al zo lang lid, dat hij altijd mag deelnemen. Als ie tenminste eindelijk weer eens wordt verreden De uur 10:58 uur 11:23 uur groep raakt alweer wat ongedurig. Spijkerboor lonkt. We hebben wind mee, dus nu gaat het bijna vanzelf. Jaja uur Boekel toont zich een betrokken gastheer op schaatsen en mindert vaart. Het gaat niet alleen bijna vanzelf, maar ook flink hard. Logisch want de mannen zijn in training. Ach, mij gaat het nu niet om de snelheid, maar om de kilometers, Als we weer even stoppen voor een foto, vertelt Boekel ook elke keer nog volop te genieten van het fraaie 10 STIVAS MAART 2012 STIVAS MAART

7 12.05 uur uur polderlandschap. Het is hier moeilijk boeren, maar die kronkelende sloten en bruggetjes zijn een genot voor het oog. Wat dat betreft mag de samenleving de ondernemers best dankbaar zijn. Zij zorgen dat het er zo mooi uitziet en dat gaat niet vanzelf uur Via Spijkerboor buigen we af. Allebei in gedachten verzonken, met alleen het heerlijk krassende geluid van de ijzers. Voor we het weten staan we alweer voor De Lepelaar. We zijn zelfs eerder dan de groep. Ongemerkt hebben we ergens een hoek afgesneden. Dat verrast Boekel ook, hoewel hij er dus veel vaker komt. Zo in het wit lijkt het allemaal toch een beetje op elkaar, allemaal even mooi, verexcuseert hij zich uur De mannen diepen gelijk in cellofaan verpakte brandstof op uit hun jaszakken. Ook Boekel gaat zo nog een rondje. Hij weet niet of hij dit keer tot het laatste blijft. Er wacht ook nog werk op de boerderij. Maar deze dag pakken ze hem niet meer af. Onlangs lieten een dochter en schoonzoon weten toch interesse te hebben in het bedrijf. Een fijn idee. En als Boekel eerlijk is, stiekem ook een mooi vooruitzicht als hij op dit soort zeldzame dagen dan toch wat eenvoudiger weg kan van het bedrijf JUBILEUM Voorbereidingen jubileumsymposium in volle gang Stivas Noord-Holland is druk bezig met de voorbereidingen voor de viering van het 50-jarig jubileum. Onder het motto Stivas verlegt grenzen houdt de stichting donderdag 4 oktober een symposium in Jules in Heerhugowaard. Daarbij wordt uiteraard teruggekeken, maar vooral ook de blik op de toekomst gericht. We maken ons op voor de volgende halve eeuw agrarische structuur verbetering, stelt Siemen Ruiter, voorzitter van LTO Noord Noord- Holland en secretaris/penningsmeester van het dagelijks bestuur van Stivas. VIJFTIG JAAR IS NIET NIKS Een dag later maakt voorzitter Wiebe Wielinga bekend dat de Elfstedentocht niet doorgaat. Kees Boekel rijdt m zaterdag 11 februari alsnog op eigen gelegenheid, samen met schaatsmaat Hilco Schuinder. TWITTERVIEW buitengewoon Makelaar met als specialisme en passie buiten/landelijk wonen in Noord-Holland. Nieuwe Niedorp StivasNH leuk dat je wilt meedoen aan het #Twitterview. Hoe gaat het met de #grondhandel? Zit er nog beweging in? in deze digitale transparante wereld doe ik hier natuurlijk graag aan mee. De #grondhandel blijft levendig, puur agrarisch meer vraag dan aanbod. Dat vraagt dus om creatieve oplossingen. Is vrijwillige kavelruil voor jullie dan een optie? #twitterview Voor jullie wel. Wij makelaars hebben we natuurlijk liever handel. De ene eigenaar denkt natuurlijk altijd dat zijn grond meer waard is dan de ander. Wij schatten dat op waarde. 12 STIVAS MAART 2012 Tweets Wil je ons op twitter volgen? Dit is ons Favorites Following Followers Lists StivasNH kijkend naar die waarde: staat die in deze tijd ook onder druk? zeker niet #twitterview. In lastige economische tijden is ruilen dan toch een uitkomst? #weblijvenhetproberen ruilen is van alle tijden en staat in onze ogen los van de economische tijdsgeest. Da s duidelijke taal #twitterview Iets anders: wat communiceren jullie via Twitter. klaver makelaardij houdt van duidelijke taal! Twitter is voor de eerste informatie, prijsmutaties, nieuw aanbod, leuke weetjes en kopers traceren voor ons prachtige o.g. door actief te zijn op #socialmedia is de organische vindbaarheid op zoekmachines beter. Zo krijgen we meer reacties, ook op panden die te koop komen door geïnteresseerden. Dat is voor ons natuurlijk helemaal top. Klinkt inderdaad goed. #twitterview Tot slot: heb je nog een tip voor Stivas op het gebied van het gebruik van #socialmedia? GeertKlaver Bij ons op de site kunnen activiteiten worden gedeeld binnen het sociale dit voorjaar lanceren we een nieuwe site waar nog veel meer van dit soort functionaliteiten in zitten. Misschien ook iets voor jullie? En last but not least: #twittermetboerenverstand en degenen met inhoud en het eerste nieuws zijn degenen met de meeste volgers. Stivas wil de genodigden tijdens de jubileumviering een gevarieerd programma bieden. Het Landbouw Economisch Instituut (LEI), accountantskantoor Flynth en Friesland/ Campina hebben hun medewerking toegezegd aan het symposium. Vertegenwoordigers van deze organisaties verzorgen een inleiding en daarnaast wordt een bijdrage geleverd aan het jubileummagazine dat op 4 oktober wordt uitgereikt. We pakken uit met een extra dik nummer van ons vaste kwartaaluitgave, vertelt Stivas-directeur Erwin van den Berg. Dat doen we door terug te blikken op het rijke verleden van onze stichting met aansprekende personen die nauw betrokken zijn of waren met ons werk en roemruchte kavelruilen die hebben plaatsgevonden. Daarnaast maken we een doorkijkje naar de toekomst door middel van achtergrondartikelen waarin we enkele studies naar de verkaveling in Noord-Holland en het financiële nut van vrijwillige kavelruil nader omschrijven. Dubbelslag Volgens Ruiter kan met die studies een prima dubbelslag worden gemaakt. Het past ons niet om in tijden van bezuinigingen onzorgvuldig met onze middelen om te springen. Aan de andere kant willen we ook vieren wat de stichting in vijftig jaar tijd voor elkaar heeft gekregen. Dat is niet niks. Door een directe link te leggen naar de toekomst, kunnen we profiteren van de uitkomsten. Uiteraard zijn we ervan overtuigd dat vrijwillige kavelruil noodzakelijk blijft, ook de komende decennia, maar als we dat ook met cijfers weten te onderbouwen, dan hebben we profijt van die informatie bij onze werkzaamheden de komende jaren. Naast de meer cijfermatige studies, is het de bedoeling om een (ervarings)deskundige op het gebied van een veranderende organisatie in een veranderende omgeving een korte Ook in de toekomst zal er in ons speelveld best nog het nodige ERWIN VAN DEN BERG veranderen. inleiding te laten verzorgen. Van den Berg: Wij hebben daar sinds de verzelfstandiging vijf jaar geleden ook mee te maken en ook in de toekomst zal er in ons speelveld best nog het nodige veranderen. Ook dat is dus een actueel thema. Het symposium wordt afgesloten met een vrolijke noot. Want laten we wel wezen: een jubileum hoor je ook te vieren, stelt Ruiter onomwonden vast. STIVAS MAART

8 ACHTERGROND Bollentelers Klaas Maters over kavelruil Grashoppers Gesprek bij gemaal legde basis voor unieke kavelruil Omdat er ook bedrijfsgebouwen deel van uitmaken, kan kavelruil Grashoppers aan de Grasweg in Anna Paulowna uniek worden genoemd. Stivas-veldmedewerker Wouter van Egteren hoopt echter dat de exclusiviteit er snel af gaat: Zeker in versnipperde bollengebieden als het Noordelijk Zandgebied zijn meer mogelijkheden om de agrarische structuur te verbeteren door naast land ook bedrijfsgebouwen te ruilen. Bollenteler Klaas Maters bereidt zich ondertussen voor op de verplaatsing van een groot deel van zijn bedrijfsvoering naar een bestaande locatie een paar honderd meter verderop aan de Grasweg. Voor agrariërs die nogal gehecht zijn aan hun eigen land en daardoor niet snel aan een kavelruil zullen deelnemen, moet het een schrikbeeld zijn: bedrijfsgebouwen ruilen met een collega. Het fiscale voordeel is echter groot: op voorwaarde dat het agrarische nut wordt aangetoond (zie kader), hoeft voor bedrijfswoningen en schuren die via een kavelruil van eigenaar verwisselen geen overdrachtsbelasting te worden betaald. Dat scheelt in dit geval toch al gauw tienduizenden euro s, verzekert Maters die, zo blijkt al snel tijdens het gesprek, juist niet enorm gehecht is aan onroerend goed dat zijn eigendom is. Naar aanleiding van een vorige kavelruil, Weg van het Midden geheten, ging ik met Siem de Wit van de firma N.J.J. de Wit praten over een gemaaltje dat aan vervanging toe was, blikt hij terug. We reden er naar toe en stonden te overleggen, toen hij tussen neus en lippen door vertelde dat er een mogelijke koper was voor hun locatie op Grasweg 28A. Dat zette me aan het denken. Firma Maters in vogelvlucht Aan de Grasweg in Anna Paulowna teelt de firma Maters Bloembollen op 35 hectare tulpen, narcissen, krokussen, lelies en bijzondere bolgewassen. De firma heeft drie vennoten: Klaas Maters, zijn vrouw Anneke en hun zoon Jacco, die het bedrijf op termijn wil overnemen. Met de firma N.J.J. de Wit & Zn, die ook deelnam aan kavelruil Grashoppers, wordt met het oog op de vruchtwisseling jaarlijks land geruild. Terwijl De Wit vooral het heen en weer rijden tussen de locaties Grasweg 28A en Grasweg 25 zat was, worstelde Maters zelf namelijk op Grasweg 21 met een tekort aan ruimte. Een fraaie stolpboerderij herinnert nog aan het veehouderijbedrijf dat hier ooit zat. Om de verwerking en opslag van bollen mogelijk te maken, had Maters in de loop der jaren een aantal schuren bijgebouwd. Qua bedrijfsstructuur was de situatie echter verre van ideaal en de nieuwbouwmogelijkheden, had onderzoek uitgewezen, waren beperkt. Verplaatsing van de verwerking en bewaring van onze bollen naar Grasweg 28A zou in één klap een einde maken aan ons ruimtetekort, legt Maters uit. Bovendien zou het De Wit de mogelijkheid bieden om zijn activiteiten op één locatie te concentreren. Het basisidee werd door Stivas-veldmedewerker Wouter van Egteren uitgewerkt tot een kavelruil waarbij vijf bollentelers betrokken zijn en 32 hectare grond en een bedrijfswoning en ongeveer m2 aan schuurruimte van eigenaar verwisselen. Grote vraag is of Maters er geen moeite mee had om de bestaande bedrijfsgebouwen van een ander over te nemen. Nee, klinkt het stellig. Wij zijn sowieso niet bang om tweedehands te kopen. Een kuubkist die voor een ander af is, hoeft dat voor ons nog niet te zijn. Wat dat betreft zijn we heel duurzaam bezig. Daar komt bij: ik ken De Wit goed en weet dat de bedrijfsgebouwen op Grasweg 28A tot op de dag van de overdracht perfect zijn onderhouden. Nee, er is ook geen taxateur aan te pas gekomen. Met de vraagprijs van De Wit in mijn achterhoofd heb ik een rondje gelopen door alle schuren. Wat ik zag beviel me, maar zoals ik al zei, ik had ook Agrarisch nut Grashoppers is evident Illustratief voor mozaïekverkaveling in het Noordelijk Zandgebied die in de loop der jaren is ontstaan, was de situatie aan de Grasweg. In zijn bedrijfsgebouwen op de nummers 21 en 32A verwerkte en bewaarde Klaas Maters niet alleen zijn eigen bollen, maar ook die van zijn schoonzoon Sjaak van Langen die verderop aan de Grasweg woont maar zijn tulpen op kleigrond in Heerhugowaard teelt. Na te zijn verwerkt werden deze tulpen weer elders in Anna Paulowna bewaard, wat met veel landbouwverkeer gepaard ging. Elders aan de Grasweg kon de firma N.J.J. de Wit & Zn daar over meepraten: op ongeveer 500 meter afstand van elkaar had het bedrijf een verwerkingslocatie en een exportlocatie. Kavelruil Grashoppers komt niet alleen de agrarische structuur aan de Grasweg ten goede, maar zorgt ook voor een enorme vermindering van het aantal vervoersbewegingen. Daartoe neemt niet anders verwacht. Ik heb ook geen poging gedaan om af te dingen, maar ben na mijn bezoek akkoord gegaan met de vraagprijs. Wat voor de bedrijfsgebouwen geldt, gaat wat Maters betreft ook op voor alle percelen die werden ingebracht in de kavelruil. De grondsoort is hetzelfde en de deelnemers zijn stuk voor stuk nette telers, die hun grond niet uitmergelen maar juist waken over de bodemvruchtbaarheid. Binnen de kavelruil kon dan ook één hectareprijs worden gehanteerd. Klaas Maters bij het gemaaltje waar de basis werd gelegd voor kavelruil Grashoppers. Op de achtergrond het bedrijf van De Wit, waar de nieuwbouw in volle gang is. Maters per 1 april de verwerkingslocatie van De Wit over (Grasweg 28A) en kan De Wit via nieuwbouw de verwerking en export van bloembollen concentreren op één locatie (Grasweg 25). Van Langen neemt de bedrijfswoning en de schuur op Grasweg 32A over van zijn schoonvader en kan de verwerking en opslag van zijn tulpen daardoor concentreren op deze locatie. Grasweg 21 blijft eigendom van Maters en zal worden gebruikt voor de stalling van trekkers en machines. Omdat Van Langen zijn bollen niet meer elders hoeft te bewaren, biedt Grashoppers ook grote fytosanitaire voordelen: de mogelijke insleep van ziekten en plagen wordt immers aanzienlijk verkleind. Het agrarische nut, dat moet worden aangetoond om de ruil van de bedrijfsgebouwen (en daarmee de vrijstelling van overdrachtsbelasting) mogelijk te maken, wordt gecompleteerd door de verbetering van de agrarische structuur van de vijf deelnemende bedrijven. Grotere (huis)kavels, een betere waterhuishouding, een flinke afname van het landbouwverkeer op de Grasweg, minder fytosanitaire risico s Volgens Maters staat het agrarisch nut van kavelruil Grashoppers buiten kijf. Het is dan ook niet meer dan logisch dat al het onroerend goed dat van eigenaar verandert overdrachtsbelastinvrij is. Dat geld kunnen we mooi gebruiken voor de aanpassingswerken die nodig zijn om de nieuwe, efficiëntere verkaveling aan weerszijden van de Grasweg mogelijk te maken. 14 STIVAS MAART 2012 STIVAS MAART

9 HET WISSELGESPREK Grenzeloze gebiedsontwikkeling in Limburg Overheid moet vooral ook los durven laten Onder de prikkelende titel Vier keer sneller, twee maal goedkoper hield het consortium AHV - ARK Natuurontwikkeling, groene projectontwikkelaar Habitura en Rentmeesterskantoor Van Soest twee druk bezochte veldsymposia in Stramproy over wat ze zelf een baanbrekend voorbeeld van gebiedsontwikkeling noemen. Terecht, want in minder dan twee jaar tijd zijn rond Weert en Vaals vele honderden hectares van eigenaar gewisseld, waarop natuur is gerealiseerd of de agrarische structuur zichtbaar versterkt. Stivas Magazine trok mee het veld in en vroeg ARKdirecteur Wouter Helmer en rentmeester Peter van Soest naar de succesformule. Helmer: Het begint met vertrouwen in hoofdletters geschreven. Dat klinkt logisch, maar het succes zit m vooral in het loslaten. Onze aanpak komt er op neer dat overheden de precieze doelen, kaders en producten bepalen, daar een strakke termijn aan hangen en een bedrag beschikbaar stellen. Daarna doen ze een stap terug en laten de partijen in het veld hun werk doen. Dus: geen voortdurende bemoeienis en controle van overheden tijdens de uitvoering, maar gewoon aan de slag en verantwoording achteraf. Voordeel is dat de creativiteit en daadkracht van de uitvoerders veelal commerciële partijen optimaal worden benut. Van Soest: Die mate van vrijheid is inderdaad cruciaal. Als besluiten steeds aan diverse instanties moeten worden teruggekoppeld, werkt dat stroperig. En dat kan funest zijn in kavelruilprocessen, waar kansen zich vaak maar één keer voordoen en dan vaak ook nog kortstondig. Dan is accuraat en snel handelen essentieel. Helmer: De slagkracht van het consortium wordt deels bepaald door het risico dat we durven nemen. Om het proces van vrijwillige kavelruil goed te laten verlopen hebben we namelijk baat bij een grote grondbank. In de praktijk kopen we meer grond kopen dan de provincie van ons verlangt. Soms moeten we zelfs bedrijfsgebouwen kopen om bepaalde gronden te verwerven. Blijven we aan het einde van de rit met die gronden Binnen twee weken was de inboedel via Marktplaats verkocht en gebouwen zitten, dan draaien we zelf op voor de eventuele kosten. Verder hebben we de provinciale vraag naar natuurontwikkeling, agrarische en recreatieve structuurverbetering en klimaatadaptatie in het waterbeheer, direct doorgespeeld naar de ondernemers en waterbeheerders in het gebied. Hierdoor werkt iedereen, vanuit zijn eigen belang, aan een snelle en effectieve realisatie van de doelen. Binnen het consortium draagt ieder vanuit zijn eigen specialisme bij aan dit proces. Van Soest: Als rentmeester breng ik mijn expertise in. Die Wouter Helmer bestaat naast de vakkennis vooral ook uit een ruime ervaring met grond en vastgoed in deze regio. Vrijwillige kavelruil is één van mijn specialiteiten, die in dit project goed van pas komt. In deze contreien komen relatief veel kleinere agrarische familiebedrijven voor, met vaak versnipperd gelegen percelen en steeds vaker zonder opvolger. Is die er wel, dan is de behoefte aan grond groot, liefst met een betere verkaveling. Zeker sinds de eerste geslaagde kavelruil in februari vorig jaar, waaraan zeven partijen deelnamen en waarbij 83 hectare van eigenaar wisselde, is de verkaveling van een aantal bedrijven aanmerkelijk verbeterd. Daarvan is een enorme voorbeeldfunctie uitgegaan. De mensen in de streek weten Peter van Soest nu dat er snel iets kan en ook dat we zorgvuldig omgaan met de individuele belangen. Eind vorig jaar is een megaruil van ruim 247 hectare (231 kavels!) notarieel gepasseerd, waarbij in totaal dertig partijen betrokken waren. Zoiets werkt niet als je afwacht tot zich die ene ultieme kans voordoet. In de open gesprekken met de grondeigenaren en -gebruikers dienen zich vaak spontaan nieuwe mogelijkheden aan. Helmer: Openheid en transparantie zijn belangrijke voorwaarden om zo te kunnen opereren. Eigenlijk doen we niet anders dan draagvlak creëren met respect voor elkaars belangen. Het platteland blijkt bovendien veel dynamischer dan menigeen denkt. We hebben onderling voortdurend contact over spontane kansen die zich aandienen. Ook al liggen de percelen nog niet precies op de goede plaats, dan nog kan het aantrekkelijk zijn om de aankoop te doen. Daarbij moeten we uiteraard wel steeds de strakke termijnen in de gaten houden, aangezien de juiste functies op het moment suprême wel op de juiste plek moeten liggen. Daarnaast kunnen we als gelegenheidsregisseur integraal werken. De ene functie sluit de andere vaak niet uit. Wij worden niet geremd door gelabelde subsidies. Zodoende kunnen we veel flexibeler opereren. Van Soest: Hoewel we veel inzoomen op individueel niveau, houden we intussen ook scherp het grote geheel in de gaten. Met de terreinbeheerders, overheden, waterschappen, de landbouworganisatie en niet te vergeten BBL voeren we veelvuldig overleg. De meeste van de genoemde organisaties brengen ook een deel van hun eigen grondvoorraad in, waardoor we nog meer ruilkansen krijgen. Helmer: We denken niet in problemen of beletsels, maar in kansen en het praktisch nemen van hobbels. Door niet eerst een antwoord te vinden op de vraag welke procedure is hiervoor geëigend?, maar te kijken hoe lossen we dit efficiënt op? Zo moesten we bijvoorbeeld eens een deel van de inboedel van een aangekochte boerderij overnemen. Normaal kan dat een onoverkomelijk bezwaar zijn, maar het is ons gelukt om via Marktplaats alles binnen twee weken te verkopen. Van Soest: Die flexibele opstelling maakt het voor mij ook weer eenvoudiger om zaken te doen. Uiteraard heb ik me aan allerlei regels en richtlijnen te houden, maar in dit soort processen is geen transactie hetzelfde. De ene keer hangt een deal af van de bereidheid om een aantal hectaren grond net over de grens in België mee te nemen, terwijl we een andere keer ook zesduizend autobanden moeten afnemen om de aankoop van een geheel bedrijf rond te zetten. Dat laatste voorbeeld is echt gebeurd. Doordat ik me geruggensteund weet door de praktische werkwijze van ARK, kan ik op zo n moment doorpakken. Dat is echt winst, want ik heb wel vaker een deal zien mislukken op de kleinste details. Helmer: Behalve dat de snelle voortgang onszelf prikkelt, bespeuren we ook steeds meer enthousiasme in het veld. Waar processen in het verleden nog wel eens ontmoedigd werden door bureaucratie, voelen de mensen nu dat er echt iets in gang wordt gezet. Naast boeren, die meer perspectief zien voor hun bedrijf, merken ook de natuurorganisaties dat veel sneller resultaten worden geboekt. Daardoor kunnen we bijvoorbeeld ook voortvarend aan de slag met de ontwikkeling van nieuwe natuur. Goede voorbeelden werken als een vliegwiel. Dat hebben we in deze regio wel bewezen. Van Soest: Inderdaad. Het is een teken aan de wand dat we binnen één jaar twee grote vrijwillige kavelruilen hebben gerealiseerd in een gebied waar anderhalf jaar geleden door de deskundigen nog werd geroepen: daar is weinig resultaat te behalen, simpelweg omdat de grondmobiliteit ontbreekt. Maar die grondmobiliteit kan wel degelijk worden gestimuleerd en geactiveerd, als de kansen (groot of klein), tenminste worden gepakt. Onze aanpak heeft zich bewezen in Limburg, maar kan ook elders in het land goede resultaten opleveren. Als er maar sprake is van vertrouwen. Daar draait het om. Als overheden gebiedsprocessen durven loslaten, kan er veel meer dan vooraf voor mogelijk werd gehouden. Onze aanpak kan ook elders in het land goede resultaten opleveren 16 STIVAS MAART 2012 STIVAS MAART

10 PORTRET Topfokker Gerard de Graaf Ik selecteer vooral op eiwit, exterieur en levensduur Melkkoeien zijn net topsporters. In het verlengde van dat cliché zou je kunnen stellen dat Gerard de Graaf als fokker maar een amateur is: hij trekt zich weinig tot niets aan van fokkerijorganisaties en laat de stierenkaarten links liggen. Met zijn veestapel grossiert de veehouder in Naarden en bestuurder van Stivas De Vechtstreek ondertussen echter wel in prijzen en fonkelende melk controlegegevens, zoals een eiwitpercentage van 3,75 %. De gemiddelde levensduur van de koeien op Nooit Gedacht, zoals het bedrijf heet, ligt bovendien circa honderd dagen boven het gemiddelde. Om maar met de deur in huis te vallen: op termijn zal de gemeente Naarden waarschijnlijk wéér een melkveebedrijf kwijt raken. De Graaf s zoon en beoogd bedrijfsopvolger Vincent woont met zijn vrouw en twee kinderen in Ransdorp, een dorpje ten noorden van Amsterdam, en kijkt vooral boven het Noordzeekanaal uit naar een nieuwe locatie. Voornaamste reden: de omvang van de huiskavel van het huidige bedrijf aan de Amsterdamsestraatweg in Naarden. De huiskavel is 19 hectare groot, legt hij uit. Er ligt 11 hectare BBL-land naast die we al een jaar of zeven pachten en die we keihard nodig hebben om de gewenste weidegang mogelijk te maken. Maar vroeger of later raken we dat BBL-land kwijt, zoals ook de huiskavel op termijn eerder kleiner dan groter zal worden. Er liggen zoveel claims in dit gebied. Op de huidige locatie staat onze beweidingsfilosofie zeker geen groei van de melkveestapel toe. Daar is verplaatsing van het bedrijf naar een nieuwe locatie met een grotere huiskavel voor nodig. Of een kavelruil natuurlijk, maar anders dan elders in de Vechtstreek zijn de mogelijkheden daarvoor beperkt in de circa 90 hectare grote polder waarin De Graaf boert. Weidegang, en in het verlengde daarvan een huiskavel die groot genoeg is om dat mogelijk te maken, wordt steeds belangrijker. Het is dat sommige dieren dan niet genoeg krachtvoer binnen krijgen, anders zou ik m n koeien het liefst van het vroege voorjaar tot het late najaar dag en nacht buiten laten lopen. De tijd van met een kleine huiskavel kun je net zo goed boeren is geweest. Dat moet je niet willen. Een goed imago dat is gebaseerd op zaken als voedselveiligheid, duurzaamheid en dierwelzijn, is zó belangrijk. Daar moet je heel zorgvuldig mee om gaan. Dat De Graaf bestuurlijk actief is voor Stivas De Vechtstreek, Stivas heeft de kennis, ervaring en contacten om de bal ook in de Vechtstreek aan het rollen te krijgen is illustratief voor het grote belang dat hij de onafhankelijke organisatie toedicht. Er moet in de Vechtstreek veel gebeuren. Stivas heeft de kennis, ervaring en contacten om de bal aan het rollen te krijgen. In dat verband ben ik heel positief over de beheer- en ruilgrondbank die de provincie heeft ontwikkeld, als instrument om complexe grondruilen van de grond te krijgen. Ik hoop daar als bestuurder van Stivas De Vechtstreek een steentje aan bij te kunnen dragen. Vincent heeft Bedrijfskunde en Agrotechniek gestudeerd en werkt nu nog vier dagen per week bij Stork. Zijn toekomst ligt op een efficiënt melkveebedrijf, zoals gezegd vermoedelijk in één van de Noord-Hollandse doormakerijen, dat op zo duurzaam mogelijke wijze weidemelk produceert. Anders dan dat van zijn vader ligt zijn hart niet bij de fokkerij. Die hobby heeft Nooit Gedacht een melkveestapel van topkwaliteit opgeleverd. Sinds 1991 zijn negen van onze koeien de grens van liter melk gepasseerd, somt De Graaf met gepaste trots op. Twee koeien zitten momenteel rond de liter. De gemiddelde productie van onze zwartbonte Holstein-koeien ligt op kg per jaar. De melkprijs is sterk afhankelijk van het eiwitpercentage dus dat is één van mijn belangrijkste selectiecriteria, samen met het exterieur en de levensduur. Vincent: Bottom-line is een koe waar je het meest aan kan verdienen. Voor ons is dat een koe die zo lang mogelijk meegaat. We zijn daarom heel zuinig met de koeien. Bijkomend voordeel daarvan is dat we jaarlijks veel vaarzen kunnen verkopen. De consequente keuzes die De Graaf ook op fokkerijgebied maakt hebben geleid tot een gemiddeld eiwitpercentage dat met 3,75 % twee tiende boven het landelijk gemiddelde ligt. De levensduur op Nooit Gedacht is ook relatief hoog: de koeien gaan circa honderd dagen langer mee dan gemiddeld. Cijfers liegen niet, verzekert De Graaf. Bij het fokken zijn ze voor mij leidend. Een stier die goed fokt en er prachtig uitziet maar op het gebied van eiwit en levensduur niet goed scoort, zal ik nooit gebruiken. Ik ben ook niet gevoelig voor de mooie praatjes en plaatjes van spermaverkopers. Ze zijn altijd welkom, want ik vind het aan de keukentafel een prachtig discussieonderwerp, maar bij mij vangen ze altijd bot. De discussie eindigt meestal met mijn opmerking dat ze mogen terugkomen als ze een stier hebben met +0,20 procent eiwit en +500 levensdagen. De keukentafel waar De Graaf op doelt staat in een gezellige ruimte waar allerlei foto s, beeldjes en oorkondes een treffende illustratie vormen van de goede fokkerijresultaten op Nooit Gedacht. Met spijt in zijn stem vertelt de Naardense veehouder dat hij uit angst voor besmettelijke dierziekten niet meer deelneemt aan koeienkeuringen. De laatste keer was in 1996, in Muiderberg. Met de bedrijfscollectie zijn we toen kampioen geworden van de districten 6 en 7 van het toenmalige RON. Dat was een absoluut hoogtepunt. En een emotioneel moment, want de hele familie was aanwezig om met de winnende collectie op de foto te gaan. De Graaf maakte in 2010 nog één uitzondering voor Mascoldochter Caya, die op de NRM prompt werd uitgeroepen tot beste van de dochtersgroep. Ellie 395 is tot dusver de enige koe van De Graaf die de magische grens van kg vet en eiwit passeerde. Een stokoude koe, geboren in 1996, Ze zijn welkom maar ik ben niet gevoelig voor de mooie praatjes en plaatjes van sperma verkopers vertelt hij. Ze zit op zo n liter melk. Het mooie aan deze koe is dat we er bijna geen omkijken naar hebben. Ze draait anoniem mee in het koppel en presteert ondertussen op topniveau. Helaas krijg ik haar niet meer drachtig. Ik ben dan ook bang dat ik binnenkort afscheid van haar zal moeten nemen. NAAM: GERARD DE GRAAF LEEFTIJD: 58 BEROEP: VEEHOUDER PLAATS: NAARDEN PERSOONLIJK: IN MAATSCHAP MET ZIJN VROUW EMMY (58) EN ZOON VINCENT (33) HEEFT GERARD DE GRAAF EEN BEDRIJF MET 90 MELK- KOEIEN EN 50 STUKS JONGVEE EN 100 SCHAPEN. DE VEEFOKKERIJ IS DE GROTE HOBBY VAN GERARD, DIE BESTUURSLID IS VAN STIVAS DE VECHTSTREEK. DOCHTER ASTRID STAAT MODEL VOOR DE SPORTIVITEIT VAN DE FAMILIE DE GRAAF: ZE IS SEMI-PROFESSIONEEL MARATHON- SCHAATSTER. ZOON FRANK IS EEN VOORMALIG TOPROEIER EN EEN UITSTEKEND TRIATLEET. VINCENT TENSLOTTE IS OOK EEN GROOT SCHAATSLIEFHEBBER. HIJ TRAINT TWEE KEER PER WEEK. ZIJN PR OP DE 500 MTR LIGT NET ONDER DE 40 SEC. 18 STIVAS MAART 2012 STIVAS MAART

11 JUBILEUM Kadaster over samenwerking na intentieverklaring Kadaster, Dienst Landelijk Gebied en Stivas tekenden vijf jaar geleden mede ter gelegenheid van de verzelfstandiging van de stichting voor agrarische structuurverbetering in Noord-Holland een intentieverklaring om meer samen op te trekken. Ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan kijkt Stivas Magazine met beide partijen terug op de afgelopen periode, maar stelt ook de vraag: hoe verder? Deze keer schuiven key-accountmanager Femke van Barneveld-Graatsma en senior-projectmanager Cees Kroon van het Kadaster aan. KIJKEN OVER GRENZEN HEEN Kroon geeft grif toe dat de verwachtingen vijf jaar geleden hooggespannen waren, maar dat die onvoldoende zijn uitgekomen. We hadden ons er meer van voorgesteld. De situatie destijds was dat er geen nieuwe wettelijke herverkavelingen meer zouden worden opgestart, maar dat was natuurlijk niet omdat de agrarische structuur toen ineens voldeed. Integendeel. Er kan nog van alles worden verbeterd en met het instrument vrijwillige kavelruil zouden we samen veel voor elkaar kunnen krijgen. Die overtuiging was er. Door allerlei omstandigheden is het dus anders gelopen. Spelregels Complexe spelregels of zelfs het ontbreken ervan, zijn een belangrijke oorzaak, analyseert Kroon. Veel organisaties tastten in het duister hoe de toekomst er voor hen uit zou zien. Dat gold niet alleen voor ons drieën (ondertekenaars van de intentieverklaring, red.), maar bijvoorbeeld ook de Boer zoekt digitaal (nog) geen grond Sinds de lancering van de ruilsite boerzoektgrond.nl, die Stivas ruim drie jaar geleden liet bouwen in nauwe samenwerking met Kadaster, is het nog altijd rustig op het webportaal. Van Barneveld: Jammer dat het niet functioneert, als waar we vooraf op hadden gehoopt. Mogelijk kan de site met enkele extra toepassingen toch interessanter worden gemaakt voor grondeigenaren en gebruikers. Ik hoorde dat enkele studenten bezig zijn om iets vergelijkbaars op te zetten voor wisselteelten, dus misschien kan daar een combinatie mee kan worden gemaakt. Ook het plaatsen van afgeronde kavelruilen kan mogelijk stimulerend werken. Wat dat betreft houden we ons aanbevolen om mee te denken over een opgewaardeerde versie. rol van de provincie, gemeenten en waterschappen was in de tussentijd veranderd. Het ontbrak de partijen aan houvast: wie doet wat en waar liggen verantwoordelijkheden? Van Barneveld knikt instemmend: En de economische crisis die volgde, heeft het er allemaal niet duidelijker op gemaakt. Organisaties begonnen ook taken van anderen op zich te nemen, om toch een positie op het speelveld te houden. Iedereen was teveel intern gericht. Daardoor zijn de onderlinge verhoudingen soms ook wat verstoord. Dat is op zich heel begrijpelijk. Ook wij waren zoekende. Nog steeds proberen we nieuwe producten en diensten uit, waarmee we onze kennis en ervaring nog effectiever kunnen inzetten met als doel om ruimtelijke gebiedsprocessen efficiënter te laten verlopen. Kroon en Van Barneveld zijn wat dat betreft optimistisch gestemd. Natuurlijk zijn dit lastige tijden, maar aan de andere kant groeit ook het besef dat samenwerking noodzakelijk is. Niemand kan het nog alleen. Dat komt de saamhorigheid ten goede. Ik denk dat er zeker weer meer projecten in gang zullen worden getrokken, stelt Kroon, die net als zijn collega niet de indruk wil wekken dat er in Noord-Holland niets is gebeurd. Van Barneveld: Dat er projecten zijn afgerond is vooral te danken aan Stivas. Zij zijn er toch in geslaagd om ruilen tot stand te brengen. En dat niet onder altijd even eenvoudige omstandigheden. Met name ook door de onduidelijkheid over de financiële stromen en alle Europese eisen waaraan projecten moeten voldoen. Daar gaat heel veel tijd en energie in zitten, die veel beter in de gebieden zelf hadden kunnen worden ingezet. Kroon: Als we het vergelijken met andere provincies dan is Noord-Holland een goede middenmotor. In Zuid-Holland vinden veel minder kavelruilen plaats, omdat ze daar een aanjager als Stivas missen. In Overijssel worden kavelruilen Cees Kroon en Femke van Barneveld-Graatsma geïnitieerd en opgestart vanuit het CKO (coördinatiepunt kavelruil Overijssel) en in Zeeland is onlangs een kavelruilbureau opgericht. In Noord-Brabant zijn op initiatief van de provincie veel projecten in uitvoering genomen en afgerond. Zelf begeleiden we in Bergeijk een groot project (103 vierkante kilometer), waar zo 150 eigenaren deelnemen aan een kavelruil, waarbij veel natuur, een mooier landschap en een sterkere landbouw worden gerealiseerd. Zulke complexe opdrachten liggen ons goed. Nieuwe ontwikkelingen Samen met Dienst Landelijk Gebied werkt het Kadaster aan een nieuwe methode van effectief verkavelen. Hiermee kan foto: Sushilla Kouwen Landinrichting niet aan landbouw voorbehouden Nieuwe gebiedskansen dienen zich soms uit onvermoede hoek aan. Zo werd het Kadaster onlangs benaderd door Landal Greenparks. De recreatieonderneming wilde een van haar parken opnieuw inrichten. Kroon: Normaal zouden dan alle percelen van de eigenaren van de recreatiewoningen moeten worden aangekocht en vervolgens opnieuw verkocht. Door intern een soort kavelruil op poten te zetten, is het op een veel eenvoudigere manier gelukt. Tenminste voor Landal Greenparks. Wij hebben de complexe overdracht namelijk volledig voor hen uitgevoerd. Van Barneveld vult aan: Ook voor notarissen leveren we die dienst. Daardoor kunnen transacties een stuk sneller worden uitgevoerd. Kroon: En we zijn bezig om te kijken hoe we ook bij de binnenstedelijke herinrichting van nut kunnen zijn. Wat dat betreft blijven we zoeken naar nieuwe kansen. in korte tijd en tegen lagere kosten de agrarische structuur worden verbeterd. Een voorbeeld daarvan is het wettelijke traject Snelle Sobere Herverkaveling met een kortere doorlooptijd en lagere kosten. Kroon ziet wat dat betreft kansen voor de Zeevang. Als vooraf de doelen helder worden gesteld en niet tussentijds worden veranderd, bijvoorbeeld omdat er ineens toch ergens een nieuwe weg moet worden aangelegd die alle percelen en dus plannen doorkruist, dan kan zoiets binnen drie à vier jaar worden afgerond. Hoe kan dat zo snel? Van Barneveld: Door snellere digitale systemen, maar ook door het voorwerk dat al is gedaan. Eigenlijk is wel duidelijk wat de oplossingen kunnen zijn, alleen lukt het blijkbaar niet puur op vrijwillige basis. De komende periode zal Kadaster de mogelijkheden nog meer onder de aandacht gaan brengen, merkt Kroon op. We weten wat we kunnen, maar moeten dat nog veel meer uitdragen. Ik denk dat we nauwer bij de nieuwe ILG-gebiedscommissies moeten worden betrokken om te adviseren over mogelijke oplossingen en tevens als vraagbaak te dienen, zodat zorgvuldig wordt omgegaan met de rechten van betrokken partijen. We kunnen bij allerlei gebiedsprocessen onze expertise inbrengen en hebben de beschikking over een schat aan actuele informatie. Soms ligt de oplossing in een andere deel van de provincie of zelfs in een ander deel van het land. Van Barneveld (lachend): Stivas verlegt grenzen, is het motto, maar wij kijken letterlijk en figuurlijk over de grenzen heen. Wat dat betreft is er nog steeds volop perspectief voor een vruchtbare samenwerking. 20 STIVAS MAART 2012 STIVAS MAART

12 FOCUS OP DE REGIO S Ruilen voor agrarische structuur, wegverbredingen en nieuwe waterloop RUILCOLUMN Samenhang de exploitatie van groen in het landelijk Landschap Noord-Holland in. Voor meer en Wieringen bij de provincie van het inklinken van het veenpakket. In gebied. gebieden met een meer recreatieve ingeleverd. Wouter van Egteren en Erwin april zal de projectgroep onder andere De oproep van de Amsterdamse functie zou dat andersom ook kunnen. van den Berg hebben op vrijdag 16 maart bestaande uit bestuurders van de provin- wet houder Freek Ossel in het vorige Het komt vaker voor dat onze bos- het gebied doorlopen. Veldkennis is cie, LTO Noord en hoogheemraadschap magazine om meer overlegstructuren wachters bij hun ronde langs de terreinen essentieel als straks met betrokkenen het besluiten hoe verder te gaan. Wanneer de samen te voegen, snap ik wel. De in een tussenliggend gebied de andere gesprek wordt aangegaan. beschikbare BBL-eigendommen kunnen gemeente Amsterdam zit in een lastige kant opkijken, als ze iets opvalt, simpel- Stivas Zaan en Kennemer worden ingezet lijkt het realiseren van enkele kavelruilen op vrijwillige basis een goede kans te maken. positie, vanwege haar centrale ligging tussen allerlei groene uitlopers. Overal moet ze aanschuiven, tenminste als weg omdat het ze niet aangaat. Dat is toch eigenlijk vreemd? Daar kan dus veel meer samenhang in worden aangebracht. Monique van Peperstraten voert weer diverse gesprekken met ondernemers in de omgeving van Spaarnwoude en het Stivas Meerlanden Amstelland ze overal tot in detail wil meepraten en beslissen. Dat is bijna ondoenlijk. Gemeenten en provincie beseffen Er hoeft wat mij betreft in eigendom niet veel te veranderen, als het beheer en toezicht maar efficiënter wordt. Recreatieschap. Maar ook in het gebied Langs de A2 ter hoogte van de polder De gelukkig het belang van recreatie- Daarbij is ook belangrijk: wat willen we, tussen Castricum en Egmond. Ronde Hoep bij Ouderkerk aan de Amstel mogelijkheden in het buitengebied. of nog beter, wat willen de mensen? De BBL-eigendommen die daar liggen is Rijkswaterstaat bezig met grondverwer- Hun betrokkenheid is van groot belang Voor hen zijn we bezig. Zelf doen we geven ondernemers toch stof tot naden- ving voor de snelweg. Ze doet dit op basis en mag niet in het geding komen door er al veel onderzoek naar. Uiteindelijk Werkgebieden regionale Stivassen 1. Stichting Agrarisch Texel ken. Komende tijd zal moeten blijken of de ondernemers en andere betrokkenen, zoals provincie, BBL en gemeente mee kunnen krijgen. Voor de rest is het wachten op de POP-beschikkingen voor de Wateraanvoerplannen Egmond Zuid en Uitbreiding Tijdverdrijfslaan. van onteigening, maar Rijkswaterstaat is gecharmeerd van het instrument kavelruil en de werkwijze van Stivas. Monique van Peperstraten gaat met vier ondernemers en Rijkswaterstaat kijken of er winst voor de agrarische structuur is te behalen bij het vrij ruilen van grond voor het weg- Lastige tijden stimuleren om nieuwe kansen te zoeken wil de burger fietsend of wandelend het liefst koeien zien grazen in de wei. Dat is een taak van de boeren. Wij zorgen voor routes, goed aangeduid en met voldoende rustpunten en andere faciliteiten. Particuliere ondernemers kunnen daarin ook een rol vervullen. 2. Stivas De Noordkop 3. Altonstichting 4. Stivas Zaan en Kennemer Stivas Westfriesland Wouter van Egteren en Erwin van den tracé. Stivas De Vechtstreek Het zijn spannende tijden voor het landelijk gebied. Het is volstrekt on- samenvoeging van organisaties en besturen. Dat echter meer samen kan worden gedaan, toch ook een oproep Daarnaast is er behoefte om echt iets te doen, bijvoorbeeld in een skihal of een klimpark. Deze intensieve voorzieningen 5. Stivas Westfriesland Berg hebben met de provincie gesproken Na jaren van discussie en daarna sa- duidelijk hoe het bestuursakkoord tussen van de wethouder, dat staat voor mij ook leveren ook nog eens geld op. In tijden 6. Stivas Midden Noord-Holland over de mogelijke betrokkenheid van menwerking tussen landbouw en natuur staatssecretaris Henk Bleker en de vast. Zelf hebben we als de recreatie- van bezuinigingen bij de overheden is dat 7. Stivas De Meerlanden-Amstelland Stivas bij de grondverwerving rondom de staat het passeren van de eerste akte van provincies uitpakt voor natuur, land- schappen de uitvoering bijvoorbeeld een welkome aanvulling. In Spaarnwoude 8. Stivas De Vechtstreek doorsteek ter hoogte van Hoogkarspel. kavelruil in de Noordelijke Vechtstreek schap en recreatie. Dat er ook nadelige veel strakker centraal georganiseerd. halen we bijvoorbeeld meer dan de helft De provincie heeft een deskundig bureau op stapel. Medio april komen de vijf gevolgen aan kleven, is duidelijk. Het Voorheen werden nog veel dingen van de begroting uit onze exploitatie. Stivas De Noordkop in de hand genomen dat de grondverwerving op zich zal nemen, maar daarnaast agrariërs en Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL) bijeen om de notariële gaat toch om harde bezuinigingen. Toch kijk ik er zeker niet alleen negatief dubbel gedaan. Dat is nu anders. We hebben intern veel van elkaar geleerd Onze winst is niet alleen het geld, het gaat ook om het bereiken van de mensen. Bestuursleden van Stivas De Noordkop wil de provincie toch ook kijken of er met overdracht van diverse percelen te be- tegenaan. Lastige tijden stimuleren om en ons daarmee gespecialiseerd. Zo Met de grote evenementen, zoals de hebben op de Lentetuin in Breezand een kavelruil ook grond voor het tracé kan krachtigen. Vervolgens wordt de struc- nieuwe kansen te zoeken en samen- heeft Spaarnwoude veel expertise muziekfestivals, trekken we elke keer stand bemand. Het leverde veel aanloop worden verkregen. tuurverbetering rondom Naarden onder werkingsverbanden aan te gaan. opgebouwd met grote evenementen, die tienduizenden mensen het gebied in. en kleurrijke verhalen op, maar er werd ook concreet met ondernemers over kavelruilkansen gesproken. Begin maart Stivas Midden Noord-Holland de loep genomen. Dick Wismeijer voert namens Stivas gesprekken met ondernemers. Heikel punt is een vaarverbinding Als Recreatie Noord-Holland hebben we de laatste jaren al flinke stappen voorwaarts gemaakt. We werken stukken we ook elders in de provincie inzetten. Die efficiëntieslag kunnen we ook gezamenlijk in de provincie nog maken. Dat is uiteindelijk onze taak. Daar zijn we goed in en daar richten we ons dus op. heeft Stivas op de jaarvergadering van de In de afgelopen maanden hebben Jos Beu- tussen de Naardertrekvaart en het efficiënter. Onze taken en activiteiten zijn Toen ik hier kwam werken, ben ik Jan Hylkema Bond van Landpachters in Wieringerwerf mer van DLG en Jelle de Ruyter namens Gooimeer die grond van de huiskavel van beter op elkaar afgestemd. Daarom denk behoorlijk geschrokken dat zich in DIRECTEUR RECREATIE NOORD-HOLLAND een inleiding verzorgd over structuurver- Stivas met verschillende groepen agrariërs een groot melkveebedrijf zou afsnoepen. ik dat we klaar zijn voor veranderingen Noord-Holland meer dan tien organi- betering en de rol van de pachter daarin. in de Zeevang gesproken over de moge- Er moet voor de agrarische ondernemers die gaan komen. Zeker als nieuwe saties bezighouden met het beheer van Het betrof een algemene inleiding, maar lijkheden van structuurverbetering in hun voldoende ruimte beschikbaar blijven om initiatieven worden ontplooid of partners de groene ruimte. Iedereen lijkt het wiel de navraag naar de stand van zaken polders. Er zijn drie deelgebieden: Beets- perspectief te houden. Dat geldt ook voor moeten worden gezocht. Als ik eerlijk opnieuw te willen uitvinden. Dat kan rondom het voormalige Wieringer- koog, Zeevang Oost en Zeevang West. de nabij gelegen jachthavenondernemer. ben, kan er nog best het nodige worden efficiënter. Als we zelf een stuk natuur randmeergebied is logisch. Stivas heeft Naast structuurverbetering is de interesse verbeterd in het beheer, het toezicht en moeten beheren, schakelen we al gauw het plan van aanpak voor het onderzoek voor onderwaterdrainage onderwerp van structuurversterking in de Wieringer- gesprek. Centraal staat het tegengaan 22 STIVAS MAART 2012 STIVAS MAART

13 Jaarverslag Stivas Noord-Holland 2011 Volop in voorbereiding voor doorstart komende jaren Het was opnieuw een enerverend jaar. Niet alleen voor Stivas, maar ook vanwege het overheidsbeleid ten aanzien van het landelijk gebied. Directeur Erwin van den Berg blikt aan de hand van zes trefwoorden terug op 2011 en kijkt daarbij zo af en toe ook al even vooruit. Het werk Van den Berg: De bezuinigingen en onderhandelingen tussen Rijk en het Interprovinciaal Overleg rondom het dossier natuur maken dat er op allerlei niveaus keuzes moeten worden gemaakt. Stivas heeft qua financiën met name te maken met de provincie, in combinatie met Europa. Daarnaast hebben ontwikkelingen op de agrarische grondmarkt invloed op het werk. De grondmarkt beweegt weliswaar op een lager tempo maar wel stabiel en zeker in Noord- Holland blijven agrarische ondernemers investeren in grond. De oppervlakte die dit jaar is geruild in relatie tot het aantal kavelruilen en deelnemende partijen is Tabel 1 Hectare agrarische structuurverbetering sinds de verzelfstandiging Totaal Tabel 2 Kavelruilen in 2011 licht gestegen ten opzichte van 2010 (zie tabel 1, red.). En de vooruitzichten voor 2012 zijn eveneens goed. Wel zorgen onduidelijkheden rondom de dossiers natuur en BBL-eigendom ervoor dat niet alleen de provincie maar ook de Dienst Landelijk Gebied (DLG) die nog steeds onder het ministerie van Economie, Landbouw en Innovatie valt terughoudend opereren. In 2011 zijn er daarom enkel kavelruilen gerealiseerd die als doel hadden de agrarische structuur te verbeteren en versterken. Feitelijk dus de corebusiness van Stivas. De organisatie Stivas is in 2011 met een vaste bezetting opnieuw verder gegroeid in haar nieuwe jasje. De stichting gaat van de pioniersfase na de verzelfstandiging in 2007, naar een volgende fase in haar bijna 50-jarig bestaan. Op projectbasis huurt Stivas aanvullende deskundigheid in. Ook wordt er in projecten waar nodig samengewerkt met DLG en Kadaster. De afgelopen jaren is steeds meer duidelijk geworden dat de administratieve zaken Projectnaam Aantal partijen Netto geruild Agr. Struct. Verb. Kavelruil t Hemeltje Kavelruil Eenigenburg Kavelruil Weg van het Midden Kavelruil Schorweg Kavelruil Grashoppers Kavelruil Barsinger- en Burghorn Totaal rondom de organisatie en projecten - zowel procedureel als inhoudelijk - veel tijd en inzet vraagt en dus daarmee ook drukt op de kostenkant van de organisatie. Dit is een algemeen bekend probleem, waarmee ook Stivas te maken heeft. De verantwoording binnen de afspraken met de provincie verlopen feitelijk nog wel voorspoedig, maar de administratieve last rondom de zogenaamde POP-projecten zijn welhaast onverantwoordelijk. Zoals gezegd niet alleen Stivas ervaart dit zo, maar eigenlijk alle organisaties die met de POP-financiering hebben te maken. De financiering In 2011 is met name de provincie druk doende geweest om de financiën voor Stivas in de jaren 2012 en 2013 te organiseren. De basis hiervoor is gelegd met de zogenaamde POP2-aanvraag, maatregel 125 die in december 2009 is ingediend. Voor een deel gebeurt dit buiten het gezichtsveld van Stivas. Maar het mag zeker complex worden genoemd. We moeten naderhand nog maar eens evalueren of het toch niet eenvoudiger kan. De verwachting is dat in het voorjaar van 2012 uiteindelijk de beschikking door de provincie kan worden afgegeven. Tot die tijd blijft het spannend en zal er tussentijds een noodverband moeten worden gelegd. Dit bestaat uit het beschikbaar komen van geldelijke middelen die in de provinciale begroting 2012 voor Stivas zijn opgenomen. In 2011 zijn in de diverse regio s spraakmakende kavelruilen tot stand gekomen. De nadruk ligt dit jaar in het noorden van Noord-Holland. De effecten van jarenlange inzet in de Noordkop maken dat bollentelers nu het perspectief van kavelruil hebben ontdekt. Collega s worden meer en meer enthousiast. In de omgeving van Harenkarspel is een allesomvattende ruil tot stand gekomen, waar naast particuliere partijen en bedrijven ook de gemeente en provincie een groot belang hadden. Op het einde van 2011 ontstonden er in de Kavelruil Noordelijk Vechtstreek een tweetal kavelruilen die samengevoegd gaan worden en eveneens in de eerste maanden van 2012 passeren. Een enorm succes na een afgebroken landinrichtingsproces en de daaropvolgende jaren van discussie. Eveneens op Texel kwam een kavelruil tot stand. Die begon klein, werd in de tussentijd groter en groter, en eindigde uiteindelijk toch ook weer relatief klein. Maar het doorzet- Samenstelling algemeen bestuur 2011 Naam Achtergrond Namens Hans Schipper Onafhankelijk voorzitter -- Koos Dekker Altonstichting Regiovoorzitter Anton Witte Stichting Agrarisch Texel Regiovoorzitter Nico van Tunen Stivas Zaan en Kennemer Regiovoorzitter Hein Boon Stivas De Meerlanden - Amstelland Regiovoorzitter Jan Dijkshoorn Stivas De Noordkop Regiovoorzitter Antoon Post Stivas De Vechtstreek Regiovoorzitter Harm-Jan Hoeve Stivas Midden Noord Holland Regiovoorzitter Arjen Peerdeman Stivas Westfriesland Regiovoorzitter Jan Apeldoorn Recron Sector Recreatie Vacant --- Sector Natuur Siemen Ruiter LTO Noord (secretaris/penningsmeester) Sector Landbouw Cees Mantel Hoogheemraadschap Holland Noorderkwartier Sector Water Erwin van den Berg Directeur Stivas (adviserende rol) --- tingsvermogen bewijst dat er positieve Samenstelling dagelijks bestuur 2011 resultaten zijn te boeken. In tabel 2 zijn Hans Schipper Onafhankelijk voorzitter alle ruilen met het aantallen partijen en Nico van Tunen Vice-voorzitter oppervlaktes op een rij gezet. Siemen Ruiter Secretaris-penningsmeester Vacant Bestuurslid De kavelruilen Andere opdrachten Naast de kavelruilen is Stivas samen met ondernemers, LTO Noord, provincie Noord-Holland, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en Dienst Landelijk Gebied druk doende geweest om twee belangrijke POP-subsidies aan te vragen die verband houden met de Wateraanvoerplannen Egmond-Zuid en Uitbreiding Tijdverdrijfslaan. Ook deze beschikkingen waren met de jaarwisseling nog niet afgegeven, maar worden wel verwacht in de eerste maanden van Verder heeft Stivas van Landschap Noord-Holland (LNH) en het Provinciale Waterleidingbedrijf Noord-Holland (PWN) een betaalde opdracht via het Investerings Budget Landelijk Gebied (ILG) gefinancierd gekregen. In deze opdracht is de situatie rondom Bakkum Noord, de daar gewenste natuurontwikkeling en mogelijkheden van agrarische structuurverbetering van een biologische melkveehouder onderzocht. Tenslotte stond 2011 in vele opzichten in het teken van de Wieringermeer en Wieringen. Na het afblazen van het Wieringerrandmeer kwam al snel de oproep van de agrariërs om nu snelheid te maken met een agrarisch structuuronderzoek. Na de presentatie van het rapport De Kop op de Kaart van de commissie Dwarshuis, heeft Stivas gewerkt aan een voorstel dat uiteindelijk tot een plan van aanpak moet leiden. Ook dit zal in de eerste maanden van 2012 haar beslag moeten krijgen, waarna Stivas daadwerkelijk aan de gang kan. Naast agrarische structuurverbetering zijn natuur, recreatie en water doelen die een grondbehoefte hebben. Of alle wensen kunnen worden vervuld zal moeten blijken omdat 550 ha provincie eigendom veel kansen biedt maar ook zal leiden tot keuzes maken. Wordt vervolgd. En verder Stivas heeft zich op allerlei verschillende manieren laten zien. Zo leverde de stichting een bijdrage aan de Dag van LTO Noord Noord-Holland. Ruim duizend bezoekers trok deze bijeenkomst in Tuitjenhorn, die in het teken stond van agrarische structuurverbetering. Staatssecretaris Henk Bleker was de meest prominente en had een helder verhaal: het landelijk gebied en dus ook kavelruil ligt in handen van de provincie. Hij ziet voor organisaties als Stivas voldoende kansen. Verder hebben we ons gezicht laten zien op de jaarlijkse Landbouwtentoonstelling in Opmeer. Dit jaar werd de stand van Stivas opgefleurd door de Meiden uit de klei, die in 2011 enorm aan de weg timmerden. Ook bezochten vierdejaars studenten van het Clusius College in 2011 weer het Stivas-kantoor in Alkmaar. Kavelruilcoördinator Monique van Peperstraten verzorgde opnieuw de presentatie. Deze keer waren er diverse scholieren die van huis uit al eens met het werk van Stivas te maken hadden gekregen, wat leuke interactie teweegbracht. Dat laatste gebeurt ook op de social media Twitter en LinkedIn, waar accounts werden geopend. Zo gaat ook Stivas mee met haar tijd 24 STIVAS MAART 2012 STIVAS MAART

14 STIVAS IN DE PUBLICITEIT STIVAS LAAT ZICH ZIEN Externe media Mede door enkele aansprekende kavelruilen is Stivas Noord-Holland er in 2011 meerdere keren in geslaagd om positief in het nieuws te komen in de verschillende vakbladen en regionale kranten. Nieuw bedrijf door kavelruil (Nieuwe Oogst), Vrijwillige kavelruil Noordelijk Zandgebied levert geld en tijd op (Bloembollenvisie) en Ruilcarroussel maakt eind aan versnippering (Schager Courant) zijn enkele van de koppen die de diverse media haalden. Op de site zijn de verschillende publicaties terug te vinden onder het kopje pers. Gebroeders Boekel TUINBOUW IN EENIGENBURG Voordeel ruil heeft ons verrast Stivas trok ook in 2011 weer geregeld het veld in, met steeds hetzelfde doel: het verbeteren van de (agrarische) structuur in het landelijk gebied. Nog steeds werken de medewerkers van Stivas daar hard aan. Voor een groot deel gebeurt dat achter de schermen, maar Stivas presenteert zich ook steeds vaker in de openbaarheid. Met excursies, op vakbeurzen, bij officiële gelegenheden en in rechtstreekse contacten met betrokkenen bij (mogelijke) kavelruilen. Kortom: Stivas liet zich ook in 2011 weer zien. Landbouwtentoonstelling Opmeer Stivas Noord-Holland heeft zich in Magazines In 2011 zijn weer vier Stivas Magazines uitgegeven. Het kwartaalblad wordt verstuurd naar belanghebbenden en geïnteresseerden. Doel van het magazine is om ontwikkelingen en achtergronden te belichten over de ruimtelijke (her)inrichting van het landelijk gebied in het algemeen en agrarische structuurverbetering in het bijzonder. Zo kwamen onder andere Henk Bleker (staatssecretaris Economische Zaken, Landbouw & Innovatie), Jaap Bond (landbouwgedeputeerde Noord-Holland), Freek Ossel (wethouder recreatie Amsterdam) en Frans Evers (voorzitter ILG-gebiedscommissie Groene Uitweg) uitgebreid aan het woord. Rober van den Berg BLOEMBOLLENKWEKERIJ IN ANNA PAULOWNA Subsidie is mooi meegenomen augustus goed gepresenteerd op de Landbouwtentoonstelling in Opmeer, dat vanwege het mooie weer veel bezoekers trok. Ook de stand van Stivas, met direct uitzicht op de hoofdring, profiteerde daarvan. Vooral de samenwerking met de Meiden uit de Klei trok veel extra belangstellenden naar de stand. Speciaal ter gelegenheid van de lancering van een Twitter-account had de stichting een prijsvraag uitgeschreven om op een originele manier in 140 tekens de agrarische structuur te verbeteren. Ad Pouw Alles valt na ruil precies op z n plek VLEESVEEHOUDERIJ IN NEDERHORST DEN BERG Kavelruil Eenigenburg Liefst twaalf partijen waaronder burgermeester Evert Vermeer van Harenkarspel -ondertekenden medio juli de officiële overeenkomst voor kavelruil Eenigenburg in het plaatselijke café De Burcht. Technisch medewerker Monique van Peperstraten van Stivas was trots op het eindresultaat van alle inspanningen in Eenigenburg en t Rijpje, waar enkele maanden later ook een ruil volgde. Op zich springen de 42 geruilde hectares misschien niet erg in het oog, maar wel het aantal deelnemers Maar liefst zeventien grondeigenaren en gebruikers gaan er straks (ruimtelijk) op vooruit. Dag van LTO Noord Stivas Noord-Holland heeft in Tuitjenhorn officieel de aftrap gegeven voor haar jubileumjaar. In het bijzijn van de ruim duizend bezoekers op de Dag van LTO Noord Noord-Holland onthulde bestuurder Siemen Ruiter het speciaal ontworpen logo voor het vijftigjarig bestaan van de stichting. Het officiële moment paste goed in het thema van de dag: Structuurverbetering; grensverleggend ondernemen. Al ruim 49 jaar verlegt Stivas grenzen, voornamelijk door middel van vrijwillige kavelruil. COLOFON Uitgave Stivas Noord-Holland Maart 2012 Redactie De Geus & Hartman, Haarlem Stivas Noord-Holland INTERVIEW Landbouwgedeputeerde Jaap Bond kijkt terug Sector is in provincie echt op de kaart gezet Landbouwgedeputeerde Jaap Bond heeft de land- en tuinbouw in Noord-Holland op de kaart gezet. Letterlijk en figuurlijk. In zijn bestuursperiode slaagde Bond er in om de agrarische sector in de ruimtelijke planologie een eigen status te geven. Op de landkaart van Noord-Holland zijn gebieden ingetekend waar de land- en tuinbouw ruimte krijgt om zich te ontwikkelen. De bestuurder voorziet daarin ook een belangrijke rol voor Stivas, zo kan hij in zijn werkkamer in het provinciehuis niet vaak genoeg benoemen. Stivas Magazine spreekt Bond vlak voor verkiezingen. Zijn agenda puilt uit. De campagne is in volle gang en het provinciale bestuur wordt overvoerd met extra werk door de voorgenomen bezuinigingen van het kabinet. Net als in voorgaande interviews benadrukt Bond ongeacht de verkiezingsuitslag - niet voor zijn verantwoordelijkheden weg te lopen. De nederlaag van zijn CDA-fractie doet niks af aan zijn visie. Hoe zijn de afgelopen vier jaar bevallen? Bond: Ik ben tevreden. Als iemand vraagt; Hoe gaat het?, reageer ik meestal met: veel gaat er goed. Dat is ook zo, want dat houdt ook in dat niet álles goed kan gaan. Ik heb me de afgelopen jaren keihard ingezet voor deze provincie. Ik heb Jaap Bond (hier vanuit Amsterdam op weg naar Texel): Ik heb me de afgelopen jaren keihard ingezet voor deze provincie. dingen bereikt, achtergelaten en in gang gezet. Dat is ook mijn taak als bestuurder. Als economische portefeuillehouder heb ik gedaan wat we in het collegeprogramma hebben beloofd. Kortom, ik kijk met de nodige tevredenheid terug op de afgelopen bestuursperiode. Welk resultaat springt eruit? Als enige provincie in Nederland hebben we een landbouwparagraaf opgenomen in de structuurvisie. Ik vind dat belangrijk, omdat nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen voorheen altijd ten koste gingen van de landbouw. Nu hebben we vastgelegd waar de grootschalige landbouw mag plaatsvinden en waar we meer maatwerk leveren. Daar hebben we ook de uitbreiding van de bouwblokken aan gekoppeld. Dat was een pittige politieke strijd, maar we hebben toch maximum bouwblokken van 2 hectare in de grootschalige gebieden en 1,5 hectare in de maatwerkgebieden uit het vuur kunnen slepen. Stivas bestaat bijna vijftig jaar. Ondanks die respectabele leeftijd is de stichting (mede door de verzelfstandiging) volgens de directeur nog steeds aan het pionieren. Deelt u die mening? Daar ben ik het roerend mee eens. Vijftig jaar voortbestaan lukt niet als de organisatie niet mee verandert met de vraag. Dat Stivas dat nu ook doet, heeft alles te maken met die verzelfstandiging. Bij dat proces zijn we als provincie nauw betrokken. De stichting heeft een goede naam opgebouwd bij de sector. Ze heeft geen winstbejag. Ze doen het echt voor de agrarische ondernemers. Dat is de basis voor alle vertrouwen en dat is overigens ook de enige manier om dit soort ontwikkelingen in gang te zetten en te houden. Dat profiel en dat imago zijn eigenlijk onbetaalbaar. foto: Provincie Noord-Holland Bond: Ik vind het prima gezien de huidige economische situatie dat op de rem wordt getrapt, maar laten we wel afmaken, waaraan we zijn begonnen. U ziet het niet als een stap terug, dat de stichting opnieuw alle zeilen moet bijzetten om de financiering elk jaar rond te krijgen? Dat heeft niet zozeer een politieke reden, maar veel meer een technische grondslag. We hebben te maken met de eeuwige discussie over de staatssteun. Overigens zijn we het daarmee pertinent oneens, maar we hebben er wel mee te maken. We worstelen daarmee. We zoeken nu naar een manier, om het goed en voor een langere termijn op te lossen. Dat is een opgave, zowel voor ons als voor Stivas zelf. Stivas vindt het jammer dat de evaluatie van de verzelfstandiging niet op tijd klaar was om mee te nemen bij de begrotingsbehandeling in november 2010 in Provinciale Staten. Daarmee is de kans gemist om meer financiële zekerheid voor de toekomst te bieden. Betreurt u dat (ook)? Het is mij bekend, dat het Stivas-bestuur dat betreurt. De onzekerheid die dat met zich mee zou brengen, die bestrijd ik. Ik heb herhaaldelijk - ook publiekelijk bestreden dat Stivas op de tocht staat. Voor 2011 staat de stichting nog volledig op de begroting. Voor 2012 en 2013 nog voor de helft. Ik heb ook de keiharde toezegging gedaan dat de evaluatie bepalend is voor het vervolg van de financiering. Als blijkt dat er tekorten blijven, dan moeten die wel worden aangevuld. Welk rapportcijfer geeft u persoonlijk aan Stivas op basis van de evaluatie? Een zeven min en dan zou ik erbij zetten je kunt nog veel beter. Er zijn onderdelen waar de stichting nog veel hoger kan scoren. Ik ben tijdens een bezoek aan Drenthe onder de indruk geraakt van de integrale projecten die daar worden opgepakt. Overigens was ik daar mede op uitnodiging van Stivas, dus ze zijn daarvan zelf ook op de hoogte. Er valt nog veel winst te halen uit een meer proactieve opstelling. Let nog scherper op de kansen in de markt. Ik zie overigens dat ze daarin ook al stappen maken. Dat cijfer gaat dus vast nog omhoog, daar heb ik alle vertrouwen in. Vergelijk het maar met de overgang van de basisschool naar de middelbare school. Dat is eerst ook even wennen Is er in de provinciale politiek voldoende draagvlak (of waardering) voor Stivas? Of moet u (of het CDA) elke keer de kar trekken met vurige pleidooien? Als het om geld gaat moet een bestuurder altijd veel uitleggen. Maar serieus: Stivas staat nog steeds op de begroting, dus dat betekent dat we de organisatie als provinciaal bestuur serieus nemen. Er is volop draagvlak voor de stichting. Veel energie van Stivas is gaan zitten in procedures (met name om geld te genereren). Hoe kan dat beter, zodat de stichting zich weer meer kan richten op haar hoofdtaak: (agrarische) structuurverbetering? Ik zie zeker nog kansen om dat te versoepelen. Een optie is om de opbouw van eigen vermogen van Stivas eenvoudiger te maken. Dat is een eeuwig discussiepunt, maar het is voor een bedrijf noodzakelijk om speelgeld te hebben om resultaten te kunnen boeken. Een andere optie is terug naar provincie, hoewel ik daar geen voorstander van ben. Een derde mogelijkheid is om het onder te brengen bij het provinciale ontwikkelingsbedrijf. Dan zijn we namelijk van de financieringsdiscussie verlost. Daar gaat als dienst van algemeen economisch belang nu een stroom geld naartoe, die voor verschillende doeleinden wordt gebruikt. Agrarische structuurverbetering kan daar misschien ook worden ondergebracht. Dat zou het spanningsveld wegnemen tussen de ambtelijke insteek, waarbij de financiële bronnen met alle voorschriften en regels leidend zijn en de operationele verantwoordelijkheid die een directie en een bestuur voelt. 4 STIVAS MAART 2011 STIVAS MAART Siem de Wit BLOEMBOLLENBEDRIJF IN ANNA PAULOWNA Ook na deze ruil zijn we zeker niet uitgedacht Bezoekadres Hertog Aalbrechtweg 22d Alkmaar T: F: Postadres Postbus AC Alkmaar info@stivasnh.nl Oplage 1500 Fotografie De Geus & Hartman, Haarlem p8/p9: Istockphoto.com Ontwerp en opmaak Fraaie Zaken grafisch ontwerp, Haarlem Druk Print Factory, Broek op Langedijk Papier 9Lives, 170 grams FSC gecertificeerd papier AB-bezoek Vechtstreek Het algemeen bestuur (AB) van Stivas heeft tijdens de traditionele excursie de Stivasregio De Vechtstreek bezocht. De Stivas-bestuurders werden onder andere vergezeld door enkele Statenleden van de provincie Noord-Holland. Er werd onder meer een kijkje genomen op het bedrijf van familie Pronk in de Aetsveldsepolder. foto: Danny van der Sluijs 26 STIVAS MAART 2012 STIVAS MAART

15 Stivas is een zelfstandige stichting die zich bezighoudt met de verbetering van de (agrarische) ruimtelijke structuur. Het werk van Stivas wordt financieel ondersteund door de provincie Noord-Holland en de Europese Unie. Stivas Noord-Holland Hertog Aalbrechtweg 22D 1823 DL Alkmaar (072)