KENVA K HOGESCHOOL ZUYD HOGESCHOOL UTRECHT ARTEZ HOGESCHOOL STENDEN HOGESCHOOL

Transcriptie

1 KENNISKRING KENNISONTWIKKELING VAKTHERAPIEËN KENVA K HOGESCHOOL ZUYD HOGESCHOOL UTRECHT ARTEZ HOGESCHOOL STENDEN HOGESCHOOL Praktijkgericht onderzoek van het jaar 2011 Titel : Innovatieprogramma Beroepsontwikkeling Vaktherapeuten in Justitiële Jeugdinrichtingen en de Gesloten Jeugdzorg Algemeen projectleider/ onderzoeker : Dr. Henk Smeijsters, lector KenVaK, Projectleiders/onderzoekers : Julie Kil MSc, MDATh, SRDATh, drs. Han Kurstjens SRMTh, ap Welten, MDTh, SRDTh, CP, ECP, Gemmy Willemars MATh, SRATh, docenten van de Hogeschool Zuyd en Hogeschool Utrecht Het RAAK onderzoek Vaktherapie in de JJI en GJ is verkozen tot Praktijkgericht onderzoek van het jaar Tijdens het landelijke congres van de hbo-raad op 19 april 2011 werd de prijs uitgereikt door de voorzitter van de HBO-raad, dr. Guusje ter Horst. De jury, onder voorzitterschap van dr. Michiel Schuijer (lector Conservatorium Amsterdam), bestond uit: dr. Rick Anderson (lector Hogeschool Inholland), dr. Ruud Klarus (lector Hogeschool van Arnhem en Nijmegen), dr. comine de Lange (lector Hogeschool Rotterdam), dr. Yvonne Leeman (lector Christelijke Hogeschool Windesheim), dr.ir. Joop Pauwelussen (lector Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) en prof.dr. Marieke Schuurmans (lector Hogeschool Utrecht). Zij hebben in opdracht van het Forum Praktijkgericht Onderzoek 26 ingediende onderzoeken beoordeeld. Uit het juryrapport: Het lectoraat KenVaK van de Hogeschool Zuyd heeft gehoor gegeven aan een noodkreet uit de praktijk van vaktherapeuten in Justitiële Jeugdinrichtingen en de Gesloten Jeugdzorg, en tegelijkertijd een impuls gegeven aan het onderwijs in deze sector. Dit baanbrekende onderzoek heeft ervoor gezorgd dat vaktherapeuten hun ervaringskennis hebben geëxpliciteerd en hun werkwijze hebben geoptimalieerd. Ze hebben nieuwe interventies ontwikkeld om jeugdcriminaliteit te voorkomen, die vervolgens succesvol aan de praktijk zijn getoetst. De resultaten van het onderzoek V A K T H E R A P I E I N D E J J I EN GJ S E P T E M B E R O K T O B E R / 10

2 zijn via diverse kanalen breed verspreid, zowel nationaal als internationaal, en behalve in wetenschappelijke artikelen ook in handboeken voor praktijkbeoefenaren. De jury is zeer te spreken over de wijze waarop docenten en studenten bij het onderzoek zijn betrokken. Het verwerken van de inzichten uit het onderzoek in het opleidingscurriculum en de ontwikkeling van een nascholingstraject voor vaktherapeuten zorgen ervoor dat de impact van dit onderzoek duurzaam is. De gelukkige winnaars met Guusje ter Horst Aan de prijs is een bedrag verbonden van Euro, voor onderzoek binnen het lectoraat. Informatie over het onderzoek Positionering ten opzichte van aanwezige kennis Dit onderzoek heeft ervoor gezorgd dat de vaktherapeuten werkzaam in het werkveld van de Justitiële Jeugdinrichtingen en de Gesloten Jeugdzorg hun tacit knowledge hebben geëxpliciteerd en met elkaar behandelmethoden hebben doorontwikkeld tot best practices. Zij hebben de systematiek van practice based evidence en evidence based practice leren toepassen en de competenties verworven om een interventie te ontwikkelen. Het onderzoek heeft ertoe geleid dat er communities of practice binnen en tussen instellingen ontstaan zijn die ook in de toekomst de ontwikkeling kunnen doorzetten. Voor de ontwikkeling van de vaktherapeut op de eigen werkplek en het beroep van vaktherapeut als geheel betekent dit onderzoek een enorme stap voorwaarts die ten voorbeeld gesteld wordt aan praktijkgerichte onderzoeksprojecten in andere werkvelden van de V A K T H E R A P I E I N D E J J I EN GJ S E P T E M B E R O K T O B E R / 10

3 vaktherapeut en daarbuiten (bv in de algemene gezondheidszorg, het social work, het basisonderwijs). Dit onderzoek biedt een handvat voor de beroepsontwikkeling van en door vaktherapeuten en andere beroepsgroepen. Toevoeging aan beroepspraktijk Jeugdcriminaliteit is een toenemend probleem in de samenleving. Uit de programma s van het voormalige Ministerie van Justitie en het Ministerie van Jeugd & Gezin blijkt dat de nood hoog is interventies te ontwikkelen die de jeugdcriminaliteit kunnen voorkomen en verminderen. Vaktherapieën maken deel uit van het behandelpakket omdat in de praktijk blijkt dat deze therapievormen goed aansluiten bij de belevingswereld van jongeren en de persoonlijkheidsproblematiek die aan de delicten ten grondslag ligt. Door dit project zijn vaktherapeutische interventies ontwikkeld die een belangrijke bijdrage leveren aan de behandeling van delinquente jongeren. Met de ontwikkelde vaktherapeutische interventies is het mogelijk het zelfbeeld van jongeren te verbeteren, de emoties te leren onderkennen en reguleren, relaties te kunnen aangaan en vertekeningen in het denken weg te nemen. Het RAAK project voor de institutionele setting dat nu afgerond is, krijgt een vervolg in een door SIA gehonoreerd RAAK project voor vaktherapie in de context van het jongerenwerk met als doel (terugval)preventie van delinquentie bij jongeren. Toevoeging aan het onderwijs Aan dit project hebben docenten en studenten van twee hogescholen met bacheloropleidingen en een masteropleiding creatieve therapie (vaktherapie) deelgenomen. Door dit programma hebben studenten geleerd hoe ze praktijkgericht onderzoek kunnen uitvoeren. In het curriculum is de methodische kennis hoe te werken met delinquente jongeren verankerd. Er is een nascholingstraject beschikbaar om vaktherapeuten die reeds in dit werkveld bezig zijn bij te scholen. Docenten zijn door dit project geprofessionaliseerd. Zij hebben hun praktijkgerichte onderzoekscompetenties doorontwikkeld en de verantwoordelijkheid leren dragen voor het leiding geven aan grootschalige onderzoeksprojecten. Ondezoeksmethode Het betreft een project waarbij met, door en voor de praktijk vaktherapeutische interventies zijn ontwikkeld. Docentonderzoekers en studenten van twee hogescholen, vaktherapeuten en onderzoekers van zes Justitiële Jeugdinrichtingen en instellingen voor Gesloten Jeugdzorg hebben in twee jaar tijd interventies voor delinquente jongeren ontwikkeld (beeldende therapie, dans-bewegingstherapie, dramatherapie, muziektherapie, psychomotorische therapie). De interventies zijn in communities of practices ontwikkeld, vervolgens toegepast in de praktijk en geëvalueerd. Via een groot aantal publicaties en lezingen is de kennis verspreid in binnen- en buitenland. V A K T H E R A P I E I N D E J J I EN GJ S E P T E M B E R O K T O B E R / 10

4 De volgende activiteiten zijn uitgevoerd: Inventariserend onderzoek: systematisch beschrijven hoe er in de praktijk gewerkt wordt Ontwikkelingsgericht onderzoek: de interventies innoveren op basis van de resultaten van het inventariserend onderzoek en aanvullende kennisbronnen uit literatuur en onderzoek Procesonderzoek: de nieuwe interventies in de praktijk toepassen en het proces monitoren Onderzoek naar doeltreffendheid: de uitkomsten van de nieuwe interventies registreren en vergelijken met de doelstellingen Op basis van het voorgaande de best practices definitief vaststellen Verspreiden van de definitieve best practices naar de deelnemende instellingen, de andere Justitiële Jeugdinrichtingen, instellingen voor Gesloten Jeugdzorg, overheidsinstellingen en maatschappelijke instellingen die zich met jeugdcriminaliteit bezig houden, hogescholen Kennisinnovatie blijvend in de praktijkinstellingen en de netwerken verankeren Toepassen van de definitieve best practices in het onderwijs Resultaten De onderzoeksactiviteiten hebben de volgende resultaten opgeleverd: Een overkoepelende interventietheorie die beargumenteert waarom de interventies werken Een systematic review van elders uitgevoerd onderzoek naar effecten van soortgelijke interventies Een systematische beschrijving van in de praktijk gangbare interventies (beeldende therapie, dans-bewegingstherapie, dramatherapie, muziektherapie, psychomotorische therapie) per werkplek Op basis van tacit knowledge en kennis uit literatuur en onderzoek ontwikkelde consensus based interventies voor beeldende therapie, dans-bewegingstherapie, dramatherapie, muziektherapie en psychomotorische therapie. Deze interventies betreffen het zelfbeeld, de emoties, de interactie en de cognities die bij deze jongeren samenhangen met dynamisch criminogene factoren. De interventies zijn afgestemd op het puberbrein en beïnvloeden vastgeroeste gedragspatronen, emotionele patronen en cognitieve schema s van deze jongeren. Praktische handleidingen voor de nieuwe interventies die toepasbaar zijn in de praktijk Een praktijkgericht onderzoeksdesign voor de toepassing van de interventies Een kwalitatief instrument voor de procesevaluatie tijdens het uitvoeren van de interventies Kwalitatieve en kwantitatieve instrumenten voor de effectevaluatie Uitgevoerde proces- en effectevaluaties met bijbehorende kwalitatieve en kwantitatieve data-analyses Een managementhandleiding voor de implementatie in de instellingen Een opleidingshandleiding voor de scholing op hbo en post-hbo niveau V A K T H E R A P I E I N D E J J I EN GJ S E P T E M B E R O K T O B E R / 10

5 Bijlage 1: Deelnemers Consortium deelnemers Hogescholen Hogeschool Zuyd Hogeschool Utrecht Praktijkinstellingen Stichting Jeugdzorg St. Joseph (JJI Het Keerpunt & Icarus), Cadier en Keer Rentray, Eefde Avenier (Jongerenhuis Harreveld, Harreveld & De Sprengen, Zutphen) St. O.G. Heldring, Zetten Den Hey-Acker, Breda Vaktherapeuten van andere instellingen Vaktherapeuten van andere instellingen waren bij dit onderzoek betrokken als peer reviewer. Overzicht van alle deelnemers Algemeen projectleider Dr. Henk Smeijsters, lector KenVaK, Hogeschool Zuyd Mediumprojectleiders Julie Kil MSc, MDATh, SRDATh, Hogeschool Zuyd Drs. Han Kurstjens, Hogeschool Utrecht ap Welten, MDTh, SRDTh, CP, ECP, Hogeschool Zuyd Gemmy Willemars, MATh, SRATh, Hogeschool Utrecht Vaktherapeuten Leden van de Beeldende therapie mediumprojectgroepen Gemmy Willemars en Marjan Helmich (Rentray), Marie-Joze van Drie (Rentray), Digna van Roemburg-Tack (Rentray), Beatrix Verhofstad Swinkels (Groot Batelaar Jeugd) Dans-bewegingstherapie Julie Kil, Eefje Prins (O.G. Heldring), Eva van den Boom (Rentray) Dramatherapie ap Welten, Sanne van der Kolm (Avenier), Jorg de Man (Avenier), Marjolein Scholten (Avenier) en Josefien van der Wekken (O.G. Heldring) Muziektherapie Han Kurstjens, Frederik Esbach (Den Hey-Acker), Victor Macaré (De Sprengen) en Heinz Reumers (Stichting Jeugdzorg St. Joseph) Psychomotorische therapie Julie Kil, Thea Braun-de Bijl (Den Hey-Acker), Robbert Otte (Rentray) Belangstellende meelezers Beeldende therapie Hans Hoog Stoevenbelt (Rentray). Dans-bewegingstherapie V A K T H E R A P I E I N D E J J I EN GJ S E P T E M B E R O K T O B E R / 10

6 Studenten Onderzoekers / gedragswetenschappers / coördinatoren van de instellingen Stuurgroep Wetenschappelijke adviesraad Mady de Jongh (GGZ/RIAGG, Maastricht) en Monique Peters ( s Heerenloo). Dramatherapie Elsa van den Broek (de Rooyse Wissel), Tessa Bruggeman (Rentray), Judith Hollands (Riagg Maastricht) Muziektherapie Rob van Alphen (De Doggershoek) & Nan van Leeuwen (Rentray) Psychomotorische therapie Pijke Dijkema (Accare), Pim Hoek (FPC Veldzicht), Moeneke Nijkamp (Kairos), Patrick Spee ( s Heerenloo), Sonja Vos (Pompekliniek), Frank Winkel (AFPN Assen, Evelien Wolters (Avenier). Hogeschool Zuyd Hilde Augusteijn René Florussen Eline Godts nske van Kollenburg Silke Loenen Simone Penders Heinz Reumers Sarah Stienecke Sanne Sturmans Hogeschool Utrecht Deborah Bettx Lisa Blommaert Laura spers Oda Kuijpers Dr. Ingrid Candel, Stichting Jeugdzorg St. Joseph (tevens uitvoerder van de kwantitatieve data-analyse) Dr. Lieke van Domburgh, Rentray Drs. Claudia Rauwers, Anouk Groot Rouwen MSc, drs. Suzan Postma, Avenier (Harreveld en De Sprengen) Drs. Helga van den Berg, Den Hey-Acker Dr. Arianne Baanders, O.G. Heldring Ben Dolmans (Pedagogisch directeur Stichting Jeugdzorg St. Joseph), voorzitter Drs. Frits Benjamins (faculteitsdirecteur Hogeschool Zuyd) Dr. Henk Smeijsters (lector Hogeschool Zuyd), algemeen projectleider Dr. Bert Starmans (expertisemanager Hogeschool Zuyd), secretaris Dr. Leonieke Boendermaker (lector Hogeschool van Amsterdam) Mr. drs.joost van den Braak (Adviesbureau van Montfoort) V A K T H E R A P I E I N D E J J I EN GJ S E P T E M B E R O K T O B E R / 10

7 Tabel 6: Deelnemers aan het RAAK project Drs. Joep Hanrath (Lid kenniskring Werken in justitieel kader, Hogeschool Utrecht) Prof. dr. Giel Hutschemaekers (hoogleraar Radboud Universiteit) Prof. dr. Andries Korebrits (hoogleraar Radboud Universiteit) Dr. Henny Lodewijks (behandeldirecteur, Renray) V A K T H E R A P I E I N D E J J I EN GJ S E P T E M B E R O K T O B E R / 10

8 Bijlage 2: Overzicht bereikte resultaten Resultaten Handleidingen voor interventies dramatherapie, muziektherapie, beeldende therapie, dansbewegingstherapie Interventietheorie die verklaart waarom vaktherapie werkt Systematic review reeds uitgevoerd onderzoek Toepassing van handleidingen door vaktherapeuten in instellingen voor JJI en GJ Kwalitatieve monitoring van interventies (wekelijkse interviews van vaktherapeuten met cliënten) Gerealiseerd Kwantitatieve monitoring van interventies (meetinstrumenten vooraf en achteraf) Kenniscirculatie intern Projectleiders Maandelijks Projectgroepen Wekelijks Stuurgroep 4 Conferenties met deelnemers van het project 9 (directies, onderzoekers, projectleiders, leden wetenschappelijke adviesraad, vaktherapeuten) Wetenschappelijke adviesraad 3 Deelname studenten Deelname studenten Presentaties voor docenten en studenten Kenniscirculatie extern Lezingen Nationaal 20 Lezingen Internationaal ECArTE London KenVaK Int. Adv. Board ECArTE Finland Dans-bewegingstherapiecongres München Rheinische kliniken Bedburg Hau Artikelen Nationaal Internationaal Boeken en brochures 13 Indienen Erkenningscommissie Ministerie Justitie V A K T H E R A P I E I N D E J J I EN GJ S E P T E M B E R O K T O B E R / 10

9 Bijlage 3: Publicaties Candel, I. (2010). Kwantitatieve effectevaluatie van de interventies vaktherapie in de JJI en GJ. Cadier & Keer/Heerlen: Stichting St. Joseph/KenVaK. Kil, J. (2010a). Dancing behind bars. From movement to interaction in forensic psychiatry. In: S. Bender (Hrsg.). Bewegungsanalyse von Interaktionen Movement Analysis of Interaction. Berlin: Logos Verlag. Kil, J. (2010b). Kwalitatieve effectevaluatie van de interventie dans-bewegingstherapie in de JJI en GJ. Heerlen: KenVaK. Kil, J., Braun-de Bijl, T. & Prins, E. (2010). Praktijkonderzoek naar interventies. Dansbewegingstherapie en psychomotorische therapie in Justitiële Jeugdinrichtingen en Gesloten Jeugdzorg. Tijdschrift voor Vaktherapie, 6 (3), Kil, J. & Prins, E. (2010). Handleiding danstherapie in de JJI en GJ. Heerlen: KenVaK. Kurstjens, H. (2010). Kwalitatieve effectevaluatie van de interventie muziektherapie in de JJI en GJ. Heerlen: KenVaK. Kurstjens, H., Esbach, F. & Reumers, H. (2010). Handleiding muziektherapie in de JJI en GJ. Heerlen: KenVaK. Kurstjens, H., Esbach, F. & Reumers, H. (2011). Praktijkonderzoek naar interventies Muziektherapie in Justitiële Jeugdinrichtingen en Gesloten Jeugdzorg. Tijdschrift voor Vaktherapie, (in voorbereiding). Smeijsters, H. (2009). Onderzoek in en door de praktijk en practice based evidence in de lerende organisatie. Voorbeelden van onderzoek door kenniskringen van hogescholen. TH&MA. Tijdschrift voor Hoger onderwijs & Management, 15 (6), Smeijsters, H. (2010a). Interventietheorie en systematic review vaktherapie in de JJI en GJ. Heerlen: Hogeschool Zuyd KenVaK. Smeijsters, H. (2010b). Praktijkonderzoek naar interventies. Vaktherapie in de Justitiële Jeugdinrichtingen en Gesloten Jeugdzorg. Tijdschrift voor Vaktherapie, 6 (1), Smeijsters, H. & Braak, J. van den (red.) (2010). Interventie vaktherapie in de gesloten setting. Handleiding voor de Erkenningscommissie van het Ministerie van Justitie. Cadier & Keer/Heerlen/Woerden: Stichting St. Joseph/KenVaK/Van Montfoort. Smeijsters, H., Braak, J. van den, Helmich, M., Reumers, H. & Wekken, J. van der (2009). Vaktherapie in de Justitiële Jeugdinrichtingen en de Gesloten Jeugdzorg. Kaderdocument voor alle vaktherapieën. Cadier & Keer/Heerlen: Stichting St. Joseph/KenVaK/Melos. Smeijsters, H. & Braak, J. van den, Kil, J., Kurstjens, H., Welten, J., Willemars, G. & Dijkema, P. (red.) (boek in voorbereiding, verschijnt 2011). Interventie vaktherapie in de gesloten setting. Praktijk, theorie en onderzoek. Antwerpen/Apeldoorn: Garant. Smeijsters, H, Kil, J., Kurstjens, H., Welten, J. & Willemars, G. (2011). Arts therapies for young offenders in secure care. A Practice-based Research. The Arts in Psychotherapy, 38, Welten, J. (2010). Kwalitatieve effectevaluatie van de interventie dramatherapie in de JJI en GJ. Heerlen: KenVaK. Welten, J., Man, J. de, Wekken, J. van der & Scholten, M. (2010a). Handleiding dramatherapie in de JJI en GJ. Heerlen: KenVaK. Welten, J., Man, J. de, Wekken, J. van der & Scholten, M. (2010b). Praktijkonderzoek naar interventies. Dramatherapie in Justitiële Jeugdinrichtingen en Gesloten Jeugdzorg. Tijdschrift voor Vaktherapie, 6 (4), V A K T H E R A P I E I N D E J J I EN GJ S E P T E M B E R O K T O B E R / 10

10 Willemars, G. (2010). Kwalitatieve effectevaluatie van de interventie beeldende therapie in de JJI en GJ. Heerlen: KenVaK. Willemars, G. & Helmich, M. (2010a). Handleiding beeldende therapie in de JJI en GJ. Heerlen: KenVaK. Willemars, G. & Helmich, M. (2010b). Praktijkonderzoek naar interventies. Beeldende therapie in Justitiële Jeugdinrichtingen en Gesloten Jeugdzorg. Tijdschrift voor Vaktherapie, 6 (2), V A K T H E R A P I E I N D E J J I EN GJ S E P T E M B E R O K T O B E R / 10