> Lees Specerijen. > Lees Schepen en forten.

Transcriptie

1 LB -. De VC > Lees pecerijen. > Lees eder voor zich. De prijs van peper was erg hoog. Wat was daarvan de oorzaak? r waren meer kopers. r was erg veel peper te koop. De Hollanders hielpen elkaar. Veel schippers hadden geen geld. Zet een streep onder de specerijen die ook als geneesmiddel werden gebruikt. suikerriet nootmuskaat koffie kruidnagelen peper katoen verfstoffen kaneel parels thee > Lees chepen en forten. > Lees De VC. Wat zijn twee voordelen als de kooplieden gaan samenwerken? Ze kunnen goedkoper specerijen kopen. Ze kunnen de Portugezen verjagen. Wat betekenen de letters van dit logo? Vul in. De VC laat grote driemasters bouwen. lleen kooplieden van de VC mogen in ost- ndië specerijen kopen. m de schepen met de koopwaar te beschermen bouwt de VC forten. De soldaten van de VC verjagen de Portugezen. Ze zorgen ervoor dat de ndiërs doen wat de kooplieden willen. Verenigde ost-ndische Compagnie 7 a Het vroegere ost-ndië heet nu ndonesië. Zet op de kaart een bij msterdam. mcirkel ost-ndië. Teken de route van msterdam naar ost- ndië. b Zet op het kaartje hieronder een B bij Batavia. Deze stad heet nu Djakarta. B 0

2 LB -7. Werken op een VC-schip > Lees De Heren Zeventien. > Lees cheepsjongen op een ost-ndiëvaarder. Welk werk wordt door de scheepsjongens gedaan? Kleur die plaatjes. a oem vier beslissingen die de Heren Zeventien nemen. Ze bepalen: welke schepen op reis gaan wie de leiding heeft wat er in ndië gekocht moet worden wat een matroos meekrijgt aan boord b Wat is volgens jou de belangrijkste beslissing? Zet daar een kruisje voor. > Kijk naar afbeelding. treep door wat je niet ziet in het slaapverblijf. stromatras wastafel olielamp scheepskist nachtkastje touw kippen boeken zeelieden tandenborstel hangmat > Lees chter de mast. Kruis de juiste zinnen aan. Passagiers en officieren: eten met z n zevenen uit één bak. slapen in bedden. eten aan tafel. slapen samen onder het dek. hebben een aparte hut of kajuit. > Lees Liever bier dan water. Je bent kok op een VC-schip. chrijf op wat de mannen vandaag eten. 8_WDDT_B7.indd ::08

3 Waar halen de VC-schepen vers voedsel? Kaap de Goede Hoop 9 vechten met mes dreigen iemand verwonden Denk na. Waarom op die plaats? Dat ligt halverwege. Daarna komt er voorlopig geen land meer. kielhalen laarzen hand aan de mast 0 ndries wil een brief naar huis sturen. chrijf jij die brief voor hem? Vertel over het leven aan boord. n Lelystad bouwt men VC-schepen na. Waarom doet men dat, denk je? > Lees Gevaren onderweg. 7 Welke straffen geeft de provoost? Trek lijnen. Zoek de woorden en streep ze door. Twee lastige beestjes zijn... en... Dieren die gangen in het hout eten heten... Door die gangen raakt het schip... Matrozen lijden vaak aan... Ze krijgen dan opgezwollen... ok hebben ze bloed in hun is vers voedsel.... overvallen andere schepen. en schip kan zinken bij zware... De heenreis duurt negen... P L W M U L B T K T D V Z K P G T D D M D V L C H U B U K Zet de overgebleven letters achter elkaar. en andere naam voor VC-schepen is ost-ndiëvaarders > Lees Laarzen en kielhalen. 8 De provoost is de: scheepsarts kapitein politieagent directeur 8_WDDT_B7.indd ::

4 LB 8-0. Beroemde schilders > Lees Licht en schaduw. chrijf bij ieder schilderij waarin de schilder gespecialiseerd is. Kies uit: stillevens/ portretten/zeegezichten/landschappen. Kruis de juiste uitspraken aan. embrandt van ijn: koopt zijn verf in de schilderswinkel. schildert op doeken van linnen. doet al het werk in het atelier zelf. werkt met zelfgemaakte olieverven. schildert heel knap licht en donker. maakt alleen portretten. heeft leerlingen in dienst. > Lees Meer geld, meer kunst. portretten Hoeveel schilderijen maken de kunstenaars in de Gouden euw? en paar honderd/duizend/miljoen. Leg uit hoe het komt dat kunstenaars in die tijd zoveel opdrachten krijgen. De kooplieden hebben veel geld. De schilderijen zijn niet zo duur. stillevens > Lees pecialisten. Wie zegt wat? Trek lijnen. k schilder mensen zoals ze zijn. Willem van der Velde landschappen k koop druiven om ze te schilderen. Willem Claesz. Heda k schilder bollende zeilen en schuimende golven. Johannes Vermeer zeegezichten 8_WDDT_B7.indd ::

5 Bekijk de schilderijen in deze les. Welke schilderij vind je mooi? Leg uit waarom je dat vindt. > Lees De achtwacht. 7 Wat voor soort schilderij is de achtwacht? een groepsportret Wie staan er op dit schilderij afgebeeld? de leden van het schuttersgilde > Kijk naar afbeelding. Bekijk de twee portretten. 8 9 Welke uitspraken over Frans Hals zijn juist? Hij schildert mensen die lachen. Hij schildert heel precies. Je ziet zijn penseelstreken. Hij is beroemd om zijn zeegezichten. Hij werkt vooral voor rijke mensen. Hij schildert alleen kinderen. Je ziet hier een modern schilderij. oem twee verschillen met schilderijen uit de Gouden euw. chrijf voor elke uitspraak het nummer van het portret dat erbij past. Zij is mooier dan in het echt. Zij ziet eruit zoals ze is. Je ziet dat zij eenvoudig leeft. Je ziet dat zij rijk en machtig is. Het is gemaakt door een buitenlandse schilder. Het is gemaakt door een Hollandse schilder. 8_WDDT_B7.indd ::0

6 LB -. Uitvinders en onderzoekers > Lees Bij de tijd. > Lees ieuwsgierig. Vul in. n de epubliek verdienen kooplieden meer geld. opdrachten. belangrijke ontdekkingen. Daardoor krijgen kunstenaars veel Wetenschappers doen Kleur de ontdekkingen van Christiaan Huygens groen. Kleur zijn uitvindingen rood. een maan bij aturnus een klok met een slinger de ringen rond aturnus de beweging van een slinger een zelfgemaakte telescoop > Lees Machines op windkracht. > Lees en wondere wereld. treep door wat fout is. ntoni van Leeuwenhoek is koopman/ kunstenaar. Hij maakt microscopen voor de verkoop/als hobby. Zijn lenzen vergroten meer dan 0/0 keer. ntoni ontdekt als eerste mens vlooien/bacteriën. Jij bent ntoni van Leeuwenhoek. Je ontdekt vreemde diertjes in slootwater. chrijf daarover een brief aan je geleerde collega s in ngeland. Teken ook een paar van die diertjes. Denk na. Wat voor werk kunnen paarden doen? Wat voor werk kunnen molens doen? graan malen tot meel planken zagen uit hout olie persen uit zaden water uit meren pompen Bedenk een nadeel van een windmolen. ls er geen wind is, ligt hij stil. Kruis twee redenen aan. Waarom waren scheepsbouwers blij met de uitvinding van de zaagmolen? Molens zijn mooi om te zien. Wind kost geen geld Ze konden meer verdienen. Ze konden sneller werken.

7 7 8 De zaagmolen had grote gevolgen voor de handel. Zet de zinnen in de juiste volgorde en je weet waarom. Daardoor verdienen de kooplieden meer geld. De scheepsbouwers kunnen sneller werken. De kooplieden kunnen meer schepen naar ost-ndië sturen. r worden dan ook meer schepen gebouwd. Cornelis van Uitgeest vindt de zaagmolen uit. Daardoor kunnen er sneller planken worden gezaagd. > Lees Kwakzalvers op de kermis. Welke woorden horen bij kwakzalvers uit de zeventiende eeuw? Zet er een kruisje bij. medicijnen witte jas bloedzuigers steriel pissebedden kermis deftig doen 0 n de zinnen ontbreken woorden. Vul die op de juiste plaats in de puzzel in. Je leest in de dik omlijnde kolom hoe een drooggepompt meer heet. ntoni van Leeuwenhoek ontdekt in een druppel slootwater piepkleine (). Hij ziet ze door een zelfgemaakte (). () van Uitgeest vindt de () uit. Jan driaanszoon () pompt grote meren (). en soort dokter die de mensen bedriegt, is een (7). en barbier is een (8). Christiaan Huygens bouwt een (9). Daarmee ziet hij de ringen om (0). Men betaalt in de Gouden euw met () D T J M C C P C L D G L G H W T Z G M L K W K Z L V K P P T L C P T U U F L J kwade sappen studie onderzoek papjes en drankjes ziekenhuis apotheek en drooggepompt meer heet een droogmakerij n msterdam ligt het ntoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis. Waarom heeft men juist die naam gekozen, denk je? > Lees aar de chirurgijn. 9 Kruis de juiste uitspraken aan. en chirurgijn: is meestal ook kapper. is een echte kwakzalver. weet hoe je bulten weg moet snijden. heeft het vak geleerd van een meesterchirurgijn. werkt altijd op de kermis.

8 en gouden eeuw samenvatting De VC Vul de juiste woorden in. Beroemde schilders Maak de zinnen af. ond 00 varen er grote ederlandse zeil- n de Gouden euw gaat het goed met schepen naar ndië. De kooplieden kopen er specerijen zoals kruidnagel, peper, nootmuskaat en kaneel. Mensen gebruiken ze als medicijn en om het eten lekker te maken. De kooplieden de handel. Daardoor worden veel kooplieden rijk. schilderijen. schilder een opdracht. een portret Ze hangen hun huis vol met Vaak geven ze een Ze willen dan van zichzelf. f ze hebben richten de VC op. Die afkorting betekent Verenigde ost-ndische Compagnie. liever een schaal met fruit. Dat noem je een stilleven. Voortaan mogen alleen schepen van de VC naar ndië varen. De kooplieden bepalen welke prijs ze betalen. De VC en beroemde schilder is embrandt van ijn. achtwacht. Zijn bekendste schilderij is de Johannes Vermeer heeft eigen soldaten en forten om hun schepen te beschermen. schildert mensen precies zoals ze zijn. lle schilders schilderen met olieverf. Werken op een VC-schip a Wat hoort bij elkaar? Trek lijnen tussen de woorden links en rechts. werk eten drinken slapen straf ziekte gevaar benedendeks scheurbuik kielhalen schipbreuk dek schrobben scheepsbeschuit bier b Veel scheepslui worden tijdens de lange reis ziek omdat ze te weinig vers voedsel krijgen. Uitvinders en onderzoekers treep de foute woorden door. Wetenschappers doen in de Gouden euw/ middeleeuwen belangrijke ontdekkingen. ntoni van Leeuwenhoek maakt zijn eigen telescopen/microscopen. Hij ziet als eerste mens bacteriën/planeten. Christiaan Huygens ontdekt door zijn telescoop/microscoop de ringen rond aturnus/ de maan. Hij bouwt ook een slingeruurwerk/ zaagmolen. Leeghwater bedenkt een manier om water uit meren/zeeën te pompen. Daarvoor gebruikt hij windmolens/gemalen. Met een handzaag/zaagmolen gaat het zagen sneller. p markten/pleinen staan vaak mensen die nepmedicijnen verkopen. Zulke bedriegers noem je kwakzalvers/dokters. en barbier is vaak kapper en chirurgijn/geleerde tegelijk. 7