Jaarverslag Volkshuisvesting Arnhem

Transcriptie

1 Jaarverslag 2010 Volkshuisvesting Arnhem

2 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING IMPULSEN AAN DE SAMENLEVING Wijkontwikkeling Vitale wijken Leefbare buurten Arnhem mooier maken Sociaal investeren Aanpakken persoonlijke problematiek huishoudens Tweede kansbeleid Vergroten van kansen voor de jeugd in aandachtswijken Stageplaatsen ROC/VMBO Arbeidsactivering door maatschappelijk ondernemen Eigen leerplekken door arbeidsactivering Handhaven woongenot Keuzevrijheid vergroten Aanbieden diverse contractvormen Huurvast Kopen met korting: Koopgarant en Sociale Koop Duurzaamheid Duurzaam bouwen Duurzaam wonen Duurzaam verbouwen Duurzaam ondernemen KERNACTIVITEITEN Meer woningen, meer variatie Bouwen en afzetten nieuwbouwwoningen Labeling woningvoorraad zelfstandig wonen Garanderen betaalbaarheid woonproducten in diverse locaties Woningen betaalbaar houden Goede prijs-kwaliteitverhouding Huurverhoging inflatievolgend Onderhouden en verbeteren van onze woningen Verbeteren woningen en woongebouwen Naar basiskwaliteit Onderhouden woningen Huurwoningen hebben goede uitrusting Huurders kunnen woning aanpassen Actief in wonen-welzijn-zorg Realiseren wooneenheden voor bijzondere doelgroepen Realiseren van wooneenheden voor mensen in crisissituaties en mensen met onaangepast gedrag Deel van de nieuwbouw geschikt voor mindervaliden Seniorenflats rollatortoegankelijk maken Individuele verzoeken voor woningaanpassingen Voorrangwoningen bij fysieke zorgindicatie

3 3.5 Goede dienstverlening Begeleid opleveren verder uitbreiden Woningzoekenden helpen bij vinden van woning Communicatie met klanten optimaliseren Dienstverlening verbeteren in de keten Serviceonderhoud en Mutatieonderhoud Serviceverlening reparatie onderhoud VVE-beheer ORGANISATIE Werknemers Medewerkerstevredenheid Ontwikkelen van een trainings- en opleidingsplan Werving van niet-westerse allochtone personeelsleden Stageplaatsen voor allochtone jongeren bij Volkshuisvesting Workshops over diversiteit Processen en projecten Impuls op sociaal investeren en wijkontwikkeling vormgeven Impuls op vergroten van de keuzevrijheid tussen huren en kopen vormgeven Bedrijfsbureau ontwikkelt zich tot kenniscentrum voor vastgoedbeheer Ontwikkelen interne opleiding projectleider en projectmatig werken Strategie en beleid Portfoliobeleid verder ontwikkelen Maatschappelijke consultatie: Stadsforum Doorkijk naar Bedrijfsmiddelen Financiële waarderingsgrondslag overzetten naar actuele waarde Nieuwe informatietechnologie Interne service overeenkomsten Sponsorbeleid en uitgaven Jaarresultaat Financiële Meerjaren Raming Financiering Financiering Beleggingen Maatschappelijk Dividend Risico s Beoordelingen door externe instanties Continuiteitsoordeel en Solvabiliteitsoordeel CFV Vervolgonderzoek Grondposities en risicovolle projecten Strategische Grondtransacties INTERN TOEZICHT EN BESTUUR Governance structuur Juridische structuur en inrichting van de organisatie Raad van Commissarissen Bestuur Beloning

4 6.1.5 De audit van de financiële verslaggeving, de positie van de interne controle functie en de externe accountant Maatschappelijke verantwoording en beleidsbeïnvloeding Toepassing van de Aedes Governance Code Publicaties op onze website Verslag van de Raad van Commissarissen Taak en werkwijze Rol van de voorzitter van de Raad van Commissarissen Onafhankelijkheid Tegenstrijdige belangen De audit van de financiële verslaglegging Maatschappelijke verantwoording en beleidsbeïnvloeding door belanghebbenden Deskundigheid en samenstelling Remuneratiebeleid Verslag van het bestuur Inrichting van de organisatie Besturingsproces Visitatie Risicobeheersing Samenstelling bestuur en rechtspositie Tegenstrijdige belangen COLOFON BIJLAGE 1 VERBINDINGEN BIJLAGE 2 KENGETALLEN

5 1. Inleiding 2010 is geschiedenis. Het is tijd om terug te blikken en onszelf de vraag te stellen of we onze ambities hebben waargemaakt. Het motto van ons Jaarplan 2010 was terugschakelen. Dat motto is begin november 2009 gekozen. Toen zaten we midden in de kredietcrisis. Het was nog onduidelijk of het aarzelende herstel zou doorzetten. Het was zwaar weer en wij wilden geen - financiële - brokken maken en ons doel veilig bereiken. Terugschakelen dus. We zijn nu ruim een jaar verder en in dit Jaarverslag wordt duidelijk wat daarvan terecht is gekomen. Afgelopen jaar hebben wij hard gewerkt aan het realiseren van de doelen uit ons Jaarplan. Het is grotendeels gelukt om deze ambities waar te maken. Ook hebben we stevig ingezet op kostenbeheersing en -reductie. Tot slot hebben we gepoogd zoveel mogelijk gebruik te maken van de kansen die ons geboden werden. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om de tijdelijke verlaging van het BTW tarief, de historisch lage rente en de gunstige aanbestedingsmogelijkheden. We sluiten het jaar 2010 af met een uitzonderlijk resultaat. Het begrote verlies van ruim 10 miljoen is omgezet in een winst van ruim 32,2 miljoen. Dit onmogelijk grote verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door administratieve veranderingen. Onze prestaties Zoals hierboven opgemerkt hebben we ons Jaarplan grotendeels uitgevoerd. Er is in dat opzicht weinig schokkends te melden. Hierna breng ik enkele bijzondere activiteiten voor het voetlicht. Wijkontwikkeling: De fysieke, sociale en economische activiteiten om de kwaliteit van het wonen in de Arnhemse aandachtswijken te verhogen, zijn onverminderd door gegaan. De positieve resultaten komen tot uiting is een hogere woontevredenheid van de klant en een hogere WOZ-waarde van de woning. In Schuytgraaf zijn we gestart met de bouw van ruim 200 woningen. Verkoop van woningen: Onze verwachtingen zijn overtroffen. Dit jaar verwachtten we ruim 100 woningen uit de bestaande voorraad te verkopen. Dat zijn er maar liefst 58 meer dan onze doelstelling was. De verkoop van nieuwbouw gaat redelijk. Onderhoud in control: Kostenbeheersing en kwaliteitsborging zijn de doelen van het project Onderhoud in control. In vier deelprojecten pakken we dit taaie onderwerp aan: registratie, processen, kostennormering en beleid. De resultaten zijn al zichtbaar, onder andere in de forse daling van de onderhoudsuitgaven in 2010 in vergelijking met De kosten voor service- en mutatieonderhoud liggen bijvoorbeeld 2,1 miljoen lager dan in Jaarresultaat: Het jaarresultaat is ruim 32,2 miljoen. Dit enorme resultaat is niet het resultaat van stuurmanskunst. Het WSW heeft ons voorgeschreven de disconteringsvoet aan te passen. Het gevolg is een toename van het resultaat van ruim 21,0 miljoen. Daarnaast heeft de verplichte opname van een belastinglatentie een resultaat van 8,5 miljoen opgeleverd. Treasury: Eind augustus begin september tekende zich een forse rente dip af. Er ontstond een unieke kans om voor lange tijd en tegen een historisch lage rente geld in te kopen. Op 2 september hebben wij, na een telefonische conferentie met de RvC, een reeks transacties gesloten. In totaal is toen 79 miljoen aangetrokken met een looptijd van ongeveer 50 jaar. Wij hebben gemiddeld voor 2,58 % zaken kunnen doen. Onze risico s Volkshuisvesting heeft in de wijkontwikkeling en de nieuwbouw een grote opgave. De huidige economische en politieke turbulentie maken sturing op die opgave niet makkelijker. Het is daarom zaak om de risico s goed te managen. Wij zijn hier dagelijks mee bezig. Elke manager moet voortdurend risico s inschatten en maatregelen nemen. Risicomanagement is geen afdeling of systeem, risicomanagement is vooral houding. In onze Tussenrapportage rapporteren wij over de risico s op bedrijfsniveau. Telkens blijkt dat uitval van de vraag naar koopwoningen het grootste risico voor Volkshuisvesting is. Bij de verkoop van nieuwbouw koopwoningen is het risico het grootst. Wij bestrijden dit risico met fasering en flexibele programmering. Ons perspectief We hebben een mooi jaar achter de rug. We gaan door op de ingeslagen weg. De samenleving vraagt dat van ons. Onze financiële positie is sterk waardoor het ook mogelijk is door te gaan op de ingeslagen weg. In 2011 maken we de opgave van ons Ondernemingsplan af en bereiden we ons voor op een nieuwe episode onder een nieuw (woningwet) gesternte. We verwachten dat het veranderende klimaat voor corporaties en de behaalde resultaten in de Arnhemse wijken leiden tot scherpere keuzes. Gerrit Breeman 7 april

6 2. Impulsen aan de samenleving We beginnen in 2011 aan het laatste jaar van ons Ondernemingsplan. We hebben ambitieuze impulsen geformuleerd die zijn afgeleid van de vragen die onze belangenhouders aan ons stellen. De belangrijkste was en is: maak van onze stad een prettiger plek om te wonen. Met minder overlast, minder gesegregeerd, mooier en met een ruimer perspectief voor de mensen die, als het om wonen gaat, op ons zijn aangewezen. We zijn een heel eind op dreef. In dit hoofdstuk rapporteren wij over de vier impulsen: wijkontwikkeling, sociaal investeren, keuzevrijheid van onze klanten vergroten en duurzaamheid Wijkontwikkeling Journaliste Angela Jans schreef een verhaal, vol lust en leven, over onze wijk Malburgen. Haar verhaal, met foto s van onder andere Ingrid Joppe, verscheen in boekvorm onder de titel Malburgen. De wijk is, tien jaar na de start van het Ontwikkelingsplan, spectaculair verbeterd. Het is zichtbaar en merkbaar, zeggen ook de mensen om wie het uiteindelijk gaat: de Malburgers zelf. Het cijfer, van de bewoners, voor de woonomgeving in Malburgen en andere wijken is spectaculair gestegen. Een groot aantal professionals, uit het hele land, kwam in september naar de Bruisdagen in Malburgen. Georganiseerd vanuit het Bruishuis. Zij waren onder de indruk van de energie die de wijk Malburgen uitstraalt. Ze lieten complimenten en tips achter. In het boek van Jans krijgen de mooie cijfers gezichten. Je merkt echt dat er een mix ontstaat van verschillende soorten mensen, citeert zij Chris Stockentree die in een nieuwbouwwoning aan de Monnikskaplaan woont. Alex en Dianne zijn jong, ambitieus en tweeverdieners. Ze wonen in Malburgen-Oost. Ik durf hier best s avonds in een minirok over straat, zegt Dianne. Haar vriend relativeert dat overigens meteen, want Dianne draagt nooit minirokjes, zegt hij. Ook in de andere Krachtwijken zijn mooie resultaten te melden. Loesje vond onderdak in Klarendal. De Gildenwijk Geitenkamp krijgt handen en voeten. Uithoudingsvermogen en flexibiliteit zijn nodig om permanente verbeteringen tot stand te brengen. Zelden leidt investeren op één punt tot zichtbare, blijvende veranderingen. Langdurig doorwerken, in nauwe samenwerking met bewoners, gemeente en andere partijen, levert resultaten op. Soms op onverwachte manieren. Bewoners zien het ook. Ze geloven weer in hun wijk en zijn er trots op Vitale wijken Wijkactieplannen Corporaties en gemeente hebben voor de vier krachtwijken Presikhaaf, t Broek, Klarendal en Malburgen wijkactieplannen (WAP) opgesteld. Die zijn gerangschikt rond zeven thema s: werken, wonen, achter de voordeur, integratie, veiligheid, sport en cultuur, leren en opgroeien. De bewoners van de vier krachtwijken hebben, net als in 2008, meegedacht over de invulling van de thema s. Zij hebben hun aanvullingen en opmerkingen gegeven, waarna de vier wijkactieplannen zijn opgesteld. Geitenkamp is geen krachtwijk, maar wel een aandachtswijk. Door de provincie zijn, in het kader van het Gelders Stedelijk Ontwikkelingsbeleid (GSO), gelden beschikbaar gesteld om de wijk te vitaliseren. Ook de gemeente en de betrokken corporaties investeren in de Geitenkamp. Ook hier is een wijkactieplan opgesteld. Klarendal Woningen verkopen bij mutatie In Klarendal hebben we 619 woningen gelabeld als verkoopwoning bij mutatie. Daarvan hebben we er in , in en in verkocht. We zullen, ondanks de verkoopspurt van afgelopen jaar, onze doelstelling van 170 vóór 2012 níet halen. 6

7 Ondernemers terug in de wijk Modekwartier In het Modekwartier vielen er, de afgelopen tijd, zes prijzen. Super modetalent, Iris van Herpen, kreeg in oktober drie belangrijke Nederlandse modeprijzen en een designprijs. Franklin van Reem, eigenaar van restaurant Goed, werd in januari één van de drie meest markante horeca-ondernemers van Nederland en modeontwerper Elsien Gringhuis won eind januari de Green Fashion Award. Positieve publiciteit voor Klarendal en dat was wel eens anders. Omdat we overlast willen terugdringen en de leefbaarheid willen vergroten investeren we in Klarendal. Maar liefst tweederde van de Klarendallers huurt bij Volkshuisvesting en had last van ongure plekken in de wijk. De verleden tijd, had last, is gepast want onze investeringen, en die van de gemeente, werpen vrucht af. Rijksbouwmeester, Liesbeth van der Pol, bezocht afgelopen jaar het Modekwartier. Zij was zo enthousiast over de ontwikkelingen dat ze ons een cadeau gaf. Haar atelier onderzoekt hoe het Modekwartier te bestendigen is. Het rapport wordt binnenkort officieel aangeboden. Lezing van het concept bracht blosjes op onze wangen vanwege de complimenten aan Volkshuisvesting. Wethouder Michiel van Wessem trotseerde half december de vrieskou en opende, onder begeleiding van vier zingende dames van de Jingle Bells, een tiental winkels die afgelopen jaar zijn gestart. Er zijn er inmiddels meer dan veertig. Bijgaand kaartje is van november 2010 en is nu alweer gedateerd. De groei is met name bovenaan de Klarendalseweg, vlakbij de kazerne, zichtbaar. We willen daar een tweede zwaartepunt creëren, naast de winkelconcentratie rond Goed. We kopen actief aan. Sleutelpand is voormalige café Klein Royal. Wij herpositioneren het tot een culinair huiskamercafé. Bezoekers van het modekwartier, die tot bovenaan doorwandelen, wacht een van verre zichtbaar aantrekkelijk terras, heerlijk gebak vers uit de oven en smakelijke broodjes. 7

8 Investeren in stedelijke voorziening Het is niet stil gebleven in Klarendal na de opening van Station Goed.proeven in mei We hebben, in ons visiestuk 100%Mode XL, aangegeven dat we nog twee stedelijke voorzieningen wilden toevoegen aan de wijk: Kazerne Klarendal en een hotel naast Station Klarendal. Speerpunt Begin januari 2011 kwam het bericht dat provincie en stad samen ruim 2,7 miljoen gaan investeren in een Masterplan Mode & Vormgeving. Doel is om meer werkgelegenheid (10% meer arbeidsplaatsen) en meer atelierruimte (plus 6000 vierkante meter) te creëren en ook de relatie tussen bedrijfsleven in de creatieve sector te versterken. De stad telt inmiddels 800 bedrijven in mode en vormgeving. De partners schrijven, in een gezamenlijk persbericht, dat er inmiddels een complete infrastructuur aanwezig is. Met behalve ArtEZ en Modebiënnale ook het Modekwartier in Klarendal en de Arnhem Fashion Factory (eerste verdieping Station Klarendal). Dit is vanzelfsprekend een fantastische ontwikkeling voor Klarendal. We hebben, in het beleidsplan 100%Mode XL, de toegangen tot het Modekwartier tot speerpunt benoemd. Het Masterplan is een geweldige steun in de rug. Hotel Klarendal We hebben, in de laatste dagen van 2010, contracten afgesloten met twee horeca-ondernemers voor het nieuw te bouwen Hotel Klarendal. De Gelderlander berichtte hierover onder de kop Hotel extra impuls modekwartier Klarendal. Toekomstig hotelier, Kim van der Linden, heeft er echt zin in zei ze in de krant: Het ontwerp is heel apart maar toch ook functioneel. We hopen in het tweede kwartaal de eerste paal voor het hotel te kunnen slaan. De horecaondernemers, met grote namen uit de mode en vormgeving, hebben we in contact gebracht om het hotel ook echt als een bijzonder logeerhuis te kunnen inrichten. Kazerne Klarendal 100%Mode XL De Menno van Coehoornkazerne in Klarendal krijgt een nieuwe bestemming. Volkshuisvesting is sinds 2009 eigenaar. We proberen de verhuur van de kazerne aan het Kunstbedrijf, met onorthodoxe ideeën, rond te breien. Begin 2011 zal blijken of we er uitkomen. Het enthousiasme van alle betrokken partijen is onverkort groot. Om verdere achteruitgang te stoppen is de buitenzijde van het gebouw al onderhanden. 8

9 Hommelstraat Na regen komt regent, kijk maar in het woordenboek. * Manager bij een peptalk: Afgelopen jaar stonden we aan de rand van de afgrond maar sindsdien hebben we een grote stap voorwaarts gemaakt! * Geloof je in liefde op het eerste gezicht, of moet ik nog een keer langs lopen? * Golfen is knikkeren voor rijke mensen die te lui zijn om te bukken. aldus Loesje De komst van Loesje is een opsteker voor de Hommelstraat en niet alleen vanwege de hilarische spreuken die blijven ontspruiten aan het collectief. Het Arnhemse meisje heeft een grote nationale en internationale uitstraling. In het winkeltje werken de Loesje-mensen en verkopen ze T-shirts, bekers, kalenders en meer artikelen met de bekende Loesje-spreuken. In het Masterplan Mode & Vormgeving is het voornemen opgenomen om van de Hommelstraat en Van Muijlwijkstraat -gelegen tussen de binnenstad en het succesvolle Modekwartier- de etalage voor ontwerp en design te maken. De gemeente heeft een winkelstraatmanager aangesteld, die zich ook over de Hommelstraat buigt. Daarnaast zijn we in blijde verwachting van Buitengewoon Beter dat in 2011 een aanzienlijke verbetering van het straatbeeld gaat opleveren. Onze partners van Portaal zijn ook actief in dit gebied en verwachten in maart aan de slag te gaan met het voormalige Albert Heijnpand op de hoek van de Hommelstraat en de Van Muijlwijkstraat. Met veel inbreng van onze projectleider 100%Mode hebben we, samen met Portaal, voor de Hommelstraat het concept 3D bedacht. De drie D s staan voor: Design, Delicatessen en Duurzaamheid. Er komt een gezamenlijk infopunt voor 3D en 100%Mode in het voormalige Huurdershuis aan de Van Muijlwijkstraat. Malburgen/Immerloo Woningen verkopen bij mutatie In Malburgen hebben we 723 woningen gelabeld als verkoopwoning bij mutatie. Daarvan hebben we er in , in en in verkocht. Onze doelstelling is om 175 woningen bij mutatie te verkopen voor Met 115 verkochte woningen in drie jaar wordt het lastig. We blijven daar wel op sturen. Wijkvisie Immerloo Ons achter de voordeur project, in de Malburgse buurt Immerloo, heeft succes gehad. Maar het is niet genoeg zo zagen en hoorden wij op een bijeenkomst in september van bewoners en andere partijen. De flats in Immerloo zijn aantrekkelijk voor mensen die nieuw in ons land, nieuw in de stad en/of nieuw op de woningmarkt zijn. Ze blijven maar kort. De mensen die er wonen hebben vaak flinke problemen op verschillend gebied. Verpaupering ligt altijd op de loer. Maar de flats bieden ook kansen: de grote diversiteit, geen grote leefbaarheidsproblemen, mensen die vooruit willen. Een structurele aanpak is nodig. We hebben bewoners en maatschappelijke partijen bij elkaar gebracht om samen een plan te maken. Niet alleen voor de korte termijn, maar ook voor Immerloo in de toekomst, als Space of hope. Realiseren nieuwbouw We hebben in woningen opgeleverd in Malburgen. In heel Arnhem is de oplevering van nieuwbouwwoningen behoorlijk gedaald. De nieuwe economische omstandigheden zorgen dus voor een markante kentering. De stad denkt na hoeveel productie überhaupt nog mogelijk en wenselijk is. We zien in 2010 dat heel veel commerciële ontwikkelaars (nog) niet tot realisatie overgaan. De keuzevrijheid is groot voor de (koop)woonconsument in De woonconsument is weer echt klant. Panden genoeg. De klant wordt schaars. De snelheid van verandering is hoog. Een nieuwe dynamiek, die om een nieuw dynamisch maatwerk vraagt. Het is en blijft dynamisch. Het vermogen tot organisch aanpassen moet groot zijn. Stimuleren ondernemersklimaat Het Bruishuis, in 2009 nog een bejaardenflat, in 2010 een creatief gebouw waar steeds meer organisaties en zelfstandig ondernemers hun plekje hebben gevonden. Samen zijn ze goed voor een groot scala aan activiteiten in de keten hobby-leren-werken. Radio TV Arnhem, het ROC, de zorggroepen RIBW, de Welman groep en een kinderdagverblijf zijn de grootste bewoners van het Bruishuis. Maar ook kleinere stichtingen en ondernemers waaronder Omar s Gym en de jongerencoaches hebben hun weg gevonden. Het Bruishuis is met beperkte middelen gerenoveerd en is inmiddels grotendeels bezet. Volkshuisvesting en bewoners richten zich nu op het verder vormgeven van de onderlinge samenwerking. Op een aantal terreinen is dit al zichtbaar: 9

10 ROC-leerlingen helpen bij de catering van grote bijeenkomsten, Radio TV Arnhem levert mensen voor de balie en Omar s Gym werkt samen met de jongerencoaches. Voor de Bruishuis ondernemers zijn de eerste lunchbijeenkomsten georganiseerd. Als je elkaar niet kent, kun je elkaar ook niet helpen. We helpen een klein beetje het netwerk rond de Bruishuis ondernemers te organiseren. En met de sociale media bouwen we snel, goedkoop en eenvoudig een digitale gemeenschap. De wijk heeft geld beschikbaar gesteld voor een echt koffiezetapparaat. Binnenkort wordt in het Bruishuis echte Arnhemse espresso en cappuccino koffie gemaakt. De geur van goede koffie heeft aantrekkingskracht. We willen het Bruishuis meer op eigen benen laten staan. De huismeester van het Bruishuis, een van onze eigen medewerkers, heeft een grote stap gezet en gaat, als zelfstandig sociaal ondernemer, voor eigen risico aan het werk als beheerder. Een andere medewerker is vanuit Jo s werkplaats doorgestroomd naar het huismeesterschap. Vanuit het wijkactieplan wordt in Malburgen gewerkt aan Ondernemers-Overleg-Malburgen (OOM). Opnieuw vanuit het beginsel als je elkaar niet kent kun je elkaar niet helpen. Het Bruishuis moet de ontmoetingplaats voor de Malburgse ondernemers worden. Geitenkamp Woningen verkopen bij mutatie Vanwege het groot onderhoud, dat in 2009 is gestart en in 2011 wordt afgerond, is de verkoop in de Geitenkamp opgeschort. Wij verkopen in de Geitenkamp alleen nog woningen waar de (ingrijpende) woningverbetering heeft plaatsgevonden. De doelstelling om 65 woningen te verkopen vóór 2012 is daarmee erg ambitieus geworden. Tot en met 2010 zijn 11 woningen verkocht. Nog 54 in één jaar tijd verkopen, is onhaalbaar. Gildenwijk: Profilering historisch karakter en stimulering van het ondernemingsklimaat De wijk Geitenkamp is de tachtig jaar al ruim gepasseerd. De prachtige architectuur en het bijzondere dorpstedelijke karakter van deze oude dame, hebben in de loop der tijd sociale, fysieke en economische deuken opgelopen. Herstel van de bijzondere waarden geeft de Geitenkamp weer nieuw elan. Onder de naam Geitenkamp Gildenwijk werken ondernemers, gemeente Arnhem, corporaties en beroepsscholen samen aan structurele versteviging van de wijkeconomie. Dit is een initiatief van de bouwbedrijven Ballast-Nedam, KuiperArnhem en Volkshuisvesting. Kern van de aanpak: stimuleer de ambachtelijke bedrijvigheid en bied werkervaring in de ambachtelijke sector. Gebruik daarbij de noodzakelijke veranderingen in de gebouwde omgeving als praktische en zichtbare elementen van deze aanpak. In 2010 is een eerste succesvolle bijeenkomst voor Geitenkampse ondernemers geweest. Veel ondernemers vaak eenmanszaken - tonen zich betrokken bij de wijkeconomie. Een strategisch plan van aanpak is in 2010 afgerond. Diverse deelprojecten worden opgepakt: van versteviging positie Markt tot bedrijfsverzamelgebouw. Volkshuisvesting heeft plannen in de steigers gezet om de ongebruikte semi-openbare binnentuinen, samen met bewoners, om te zetten in aantrekkelijke verblijfs- en ontmoetingsruimten. t Broek We hebben geen specifieke doelen voor wijkontwikkeling benoemd voor de aandachtswijk t Broek. De acties die we doen in deze wijk richten zich op leefbaarheid op buurtniveau. Presikhaaf Voor Presikhaaf hebben we evenmin specifieke doelen voor wijkontwikkeling benoemd. 10

11 2.1.2 Leefbare buurten Leefbare buurten beginnen bij mensen die prettig (samen) wonen. De waardering voor de woning en de woonomgeving is een belangrijke succesfactor. Met fysieke investeringen brengen/houden we onze woningen en de woonomgeving op peil. We faciliteren daarnaast de ontmoeting, want die is essentieel voor een leefbare buurt. We ondersteunen groepen, mensen of organisaties die de onderlinge verbinding in de buurt willen bevorderen. Maar ook het (zonodig) helpen realiseren van scholen of ander maatschappelijk vastgoed in de wijk past bij die doelstelling. Onze aandachtspunten, zoals beschreven in dit jaarverslag, zijn opgenomen in de wijkactieplannen. Met gemengde gevoelens kijken we terug op het grote onderzoek, dat de Rijksuniversiteit Groningen heeft gedaan, naar het effect van interventies op buurtniveau. Gedurende vier jaar is getracht, nauwkeurig en met veel ijver, op microschaal te bestuderen wat het gevolg is van bijvoorbeeld een buurtbarbecue of een wijkdag. Volkshuisvesting heeft het onderzoek samen met Portaal en Vivare gefinancierd. Achteraf is onze conclusie dat teveel de loep is gelegd op een te beperkt gebied. We wéten dat een investering veel oplevert in een wijk. Dat bewijst de grote tweejaarlijkse USP-scan van Deze liet een forse stijging zien in de cijfers voor de woonomgeving, met name in Malburgen, Klarendal en t Broek. Investeren over een breed front is noodzakelijk. Zowel in woningkwaliteit als in woonomgeving, zowel in economische infrastructuur als in wijkvoorzieningen. De resultaten ploppen, op onverwachte plekken, op. Klarendal Creatie ontmoetingsplekken Arnhem trok afgelopen jaar weer massaal naar Klarendal tijdens de tweede Nacht van de Mode. Het concept van het eerste jaar, tijdens de Modebiënnale, bleek ook zonder biënnale aantrekkelijk voor duizenden mensen. De modebiënnale vindt in 2011 plaats aan de Velperweg en de organisatie wil de banden met Klarendal graag aanhalen. Creatief directeur Joff heeft, naast zijn woning in New York, een tijdelijk huis gevonden aan de Klarendalseweg boven een winkel van 100%Mode. Mode-incubator De mode-incubator heeft onderdak gevonden in Klarendal. Modetalent, dat de Masters-opleiding bij hogeschool voor de kunsten ArtEZ heeft afgerond, kan zich verder bekwamen in ondernemerschap bij de mode-incubator Klarendal. ArtEZ en gemeente Arnhem hebben de samenwerking gezocht met Volkshuisvesting. Het voormalige SWOA-pand aan de Sonsbeeksingel bleek de ideale plek te zijn, voorlopig voor een periode van vier jaar. Huurder is de Stichting Dutch Fashion & Design Centre, namens hogeschool voor de kunsten ArtEZ. Kindertehuis De verbouwing van het Kindertehuis is begonnen. We verwachten vóór 1 juli vier appartementen in het monumentale gebouw op te leveren. De Rijksbouwmeester, Liesbeth van der Pol, was bij haar bezoek aan Klarendal zo enthousiast over het pand, dat ze ons wees op de mogelijkheid van een rijkssubsidie voor monumenten in Krachtwijken. Een bijdrage is inmiddels toegekend. De eerste belangstellenden voor de appartementen hebben zich gemeld. School III De onderzoeksfase van School III is afgerond. Wij en de beoogd gebruikers zijn het eens over de resultaten: het Eerstelijnscentrum Klarendal/St. Marten past in het gebouw! We hopen snel de intentieovereenkomst met apotheek, huisartsen en fysiotherapeuten te kunnen vervangen door een samenwerkingsovereenkomst, die ons tot aan het Definitief Ontwerp zal brengen. Verbeteren kwaliteit openbare ruimte Wandafbeeldingen Drie van de vier ontwerpen voor een muurafbeelding langs de Klarendalseweg zijn ontworpen en liggen, voorzien van alle vergunningen, te wachten op werkbaar weer. Het ontwerp van Hanneke van de Pol voor de hoek Schuttersstraat Klarendalseweg kreeg een andere lading na het plotselinge overlijden van Wim Simmers, uitbater van het gelijknamige café. Simmers was veel meer dan een perfecte kastelein. Hij was een man met hart voor en visie op de wijk. We lieten ons graag door hem inspireren. De wandafbeelding is hiermee ook een monument voor Wim (zie 2010 in beeld). 11

12 Gevels Hommelseweg Als drakentanden steken de balkons, van twee appartementencomplexen aan de Hommelseweg, de straat in. Het ene is van Volkshuisvesting, het andere van Portaal. Wij hebben de handen ineen geslagen om het aanzien te verbeteren. We gaan samen de balkons vervangen en de gevels een kleur geven. Gemeente en particuliere eigenaren van de winkels beneden doen ook mee. Te lijf gaan van verloedering Enkele keren per week ruimt de wijkomgevingsploeg het zwerfvuil op, maait en snoeit en houdt de achterpaden schoon. Dat is zoals we ons in het Ondernemingsplan hadden voorgenomen. Daarnaast zorgen de medewerkers ervoor dat de winkelwagentjes uit de achterpaden verdwijnen. Kleine reparaties, zoals lampen vervangen, voeren ze ook uit. Grotere zaken worden doorgegeven aan afdeling Serviceonderhoud. Door deze controle en werkzaamheden zien de buurten er netter uit. Vergroten buurtbetrokkenheid Leefbaarheid is niet alleen een kwestie van goed buurtonderhoud en veiligheid. Ook de wijze waarop bewoners met elkaar samenleven, bepaalt de sfeer en daarmee het woongenot. We proberen betrokkenheid, onderlinge contacten en gezelligheid in buurten te stimuleren. In het afgelopen jaar hebben we bijdragen verstrekt aan straat- en buurtfeesten en culturele activiteiten. Daarnaast hebben we uiteenlopende kleinschalige activiteiten ondersteund die bijdragen aan sociale interactie. In 2010 hebben we in Klarendal tien kleine en vier grote projecten ondersteund. Dit is aanzienlijk meer dan de acht die we ons ten doel hadden gesteld. Een succes was het groenproject in de Nijverheidsstraten (zie 2010 in beeld). Op initiatief van de groengroep Klarendal zijn deze straten opgefleurd door gevelgroen en plantenbakken. Na een dag hard werken zagen niet alleen de straten er weer groen uit, ook bewoners keken terug op een mooie dag met nieuwe ontmoetingen. Malburgen/Immerloo Vergroten buurtbetrokkenheid In 2010 zijn diverse leefbaarheidsprojecten uitgevoerd. Hoewel er maar acht initiatieven gepland waren voor 2010 hebben we tien kleine en vier grote projecten gerealiseerd. Enkele voorbeelden hiervan zijn de continuering van het cameratoezicht op Immerloo, muurschilderingen, erfafscheidingen en achterpadverlichting. In de Karperstraat is, door onder andere de gemeente Arnhem, in 2010 de particuliere woningverbetering voorbereid. Bewoners moeten met elkaar werken aan het beheer van hun eigen straat. Verbeteren ruimtelijke structuur De grote sloopoperatie in Malburgen is achter de rug. Het ruimt lekker op. Als laatste grote sloop volgen de flats aan de Nijmeegseweg in Daarna is het alleen verder bouwen aan ruimte en samenleving met elkaar. In 2010 is de bouw gestart aan de Karper-/Snoekstraat. Er worden 51 koopwoningen gerealiseerd. Te lijf gaan van vervuiling openbare ruimte De wijkomgevingsploeg opereert hier net zoals in Klarendal en in de andere wijken. In Malburgen is het aantal uren dat is ingezet met 384 uitgebreid. De inzet van deze uren werd vooral besteed in de wijk Immerloo, waar extra inzet nodig bleek te zijn. Herhuisvestingkandidaten blijven in de buurt Velen zijn de afgelopen jaren uit sloopwoningen verhuisd. Ze zijn bezocht en geholpen met het vinden van een nieuwe plek. Zij vonden die overwegend in Malburgen en wonen nu beter op basis van eigen voorkeuren en de beschikbare mogelijkheden. Eind 2010 moesten nog 26 huishoudens verhuizen. In 2011 wordt de herhuisvesting afgerond. Volkshuisvesting stelt samen met de bewoners en de gemeente altijd een sociaal plan op. Voor de bewoners van de te slopen woningen zijn daarin de rechten en plichten vastgelegd. We begeleiden bewoners intensief bij het zoeken naar vervangenge woonruimte. Herhuisvesting biedt veel huurders een kans een volgende stap te maken in hun wooncarrière. Ze ontvangen een tegemoetkoming in de kosten voor de verhuizingen herinrichting. In 2010 bedroeg de verhuisvergoeding 5.400,- (2009: 5.300,-). Geitenkamp Aanpakken verpauperde openbare ruimte De wijkomgevingsploeg (WOP) opereert hier net zoals in Klarendal en in de andere wijken. In de Geitenkamp is ze actief voor de drie corporaties Volkshuisvesting, Vivare en Portaal. De WOP organiseerde in 2010 vijf schoonmaakdagen in de wijk. De corporaties en gemeente zijn bij alle vijf de schoonmaakdagen aangesloten en hebben bewoners hulp geboden bij het onderhouden van hun tuinen. Gereedschap, kruiwagens en 12

13 groencontainers waren aanwezig. Een ploeg van 2Switch heeft de bewoners, corporaties en gemeente ondersteund bij deze acties. Bewoners kunnen hun (grof)vuil kwijt in containers die in de wijk worden geplaatst. Vergroten buurtbetrokkenheid We hebben in de Geitenkamp vijftien leefbaarheidsprojecten ondersteund in 2010, waarvan tien kleine en vijf grote projecten. Dit aantal is negen hoger dan we ons ten doel hadden gesteld. We hebben bijgedragen aan: de plantjesdagen, het Hoogte 80 festival, de Geitenkampdag, het verbeteren van de verlichting en afsluiten van achterpaden (zie 2010 in beeld). Verbeteren van al onze woningen Het groot onderhoud aan alle ruim 500 woningen en 14 bedrijfspanden in de Geitenkamp verloopt zonder grote problemen. Door in twee bouwstromen te gaan werken is de oorspronkelijke planning (eind 2011 gereed) bijgesteld. De laatste woning wordt, naar verwachting, al in de zomer van 2011 opgeleverd. De woningen krijgen ondermeer nieuwe kozijnen met isolatieglas en oude aluminium uitbouwen worden, door fraaie en goed geïsoleerde nieuwe, vervangen. Voor bewoners is het een ingrijpende aangelegenheid. Daarom is er ondersteuning door een medewerker Sociale Begeleiding. Bewoners hebben de mogelijkheid gebruik te maken van een huiskamerwoning, om even uit te rusten, te douchen of de was te doen. Ook zijn wisselwoningen beschikbaar. t Broek Vergroten buurtbetrokkenheid We hebben in t Broek vijf grote projecten gefinancierd in Eén minder dan we ons ten doel hadden gesteld. We hebben onder andere bijgedragen aan het opknappen van de keuken van het buurthuis en een kunstproject. Een succes was de metamorfose van een stuk verwaarloosd groen tot een buurttuintje (zie 2010 in beeld). Aanpakken overlast jongeren In 2009 hebben we de overlast van jongeren, op het Jan van Riebeeckplein, al aangepakt. Een van de genomen maatregelen was de herinrichting van het plein dat resulteerde in een prachtige speelplek voor kinderen uit de buurt. Door de maatregelen is niet alleen de geluidsoverlast maar ook het verkeerd gebruik van het plein, door crossen met scooters, ingeperkt. In 2010 is gebleken dat de overlast blijvend verminderd is, door deze ingreep. De plek wordt nu meer gebruikt door kinderen en ouders dan voorheen. Te lijf gaan vervuiling openbare ruimte De wijkomgevingsploeg opereert hier net zoals in de andere wijken. Presikhaaf Verbeteren integratie jong en oud Tussen de verschillende partijen die in Presikhaaf actief zijn, met jongeren en/of ouderen, worden gesprekken gevoerd om de integratie tussen jong en oud te verbeteren. Acties om de integratie te bevorderen zijn opgenomen in het wijkactieplan en zijn in 2010 opgevolgd. Gezien onze beperkte inzet in Presikhaaf hebben wij hier zelf geen grote rol in gespeeld. Verbeteren Presikhaaf III Eind 2010 is gestart met het opknappen van de eengezinswoningen. De verbeteringswerkzaamheden lopen tot halverwege De galerij- en portieketagewoningen houden de komende jaren hun positie. Hiervoor is voldoende vraag vanuit de markt. Vergroten buurtbetrokkenheid We hebben in Presikhaaf twee kleine projecten ondersteund in 2010, vier minder dan we ons ten doel hadden gesteld. In Presikhaaf zijn wij minder actief, omdat collega corporaties Vivare en Portaal hier het voortouw hebben. 13

14 Te lijf gaan vervuiling openbare ruimte De wijkomgevingsploeg opereert hier net zoals in onze andere wijken. De gemeente is, vanuit het project Buitengewoon Beter, in 2010 in de wijk aan de slag gegaan met het op basisniveau brengen van straten, stoepen en perken. We sluiten waar mogelijk aan bij de gemeentelijke plannen voor het groenonderhoud. Gevolg is dat in 2011 in een aantal stukken groengebied van Volkshuisvesting wat (kleinere) aanpassingen zullen plaatsvinden. Arnhem-Zuid In het afgelopen jaar hebben we geconstateerd dat er in Arnhem-Zuid meer aandacht nodig is voor de leefbaarheidsproblemen. Problemen achter de voordeur, spanningen tussen flatbewoners onderling en buurt, hangjongeren, verwaarloosd groen en onveilige plekken vragen om een integrale aanpak. In nauwe samenwerking met bewoners, gemeente, woningcorporaties en andere partijen gaan we extra inspanningen op het terrein van leefbaarheid doen. In 2010 zijn we al gestart, onder andere in GSOIII verband, met de voorbereidingen voor extra groenactiviteiten en een Skatehal voor jongeren. In 2011 moet dit verder handen en voeten krijgen. Het gaat met name om de wijken Kronenburg, Rijkerswoerd, De Laar en Elderveld Arnhem mooier maken Wij proberen de stad mooier te maken met goede architectuur en het investeren in beeldkwaliteit. Met enige regelmaat daalt er een architectuurprijs in ons midden neer. De Van Verschuerwijk straalt al in al zijn schoonheid; komend jaar pakken we hier de laatste zaken op. In de Geitenkamp worden alle woningen, met aandacht voor de historie, onderhanden genomen. In de Schuytgraaf en Malburgen staan mooie ontwerpen op de planning, het ontwerp voor het hotel in Klarendal is met gejuich ontvangen in de welstandscommissie. Opknappen bestaande bouw en straatbeeld met beperkte uitstraling Van Verschuerwijk Voor de kerst werd de laatste gerestaureerde woning opgeleverd. Nu wordt alleen nog gewerkt aan de afwerking, de achtertuinen en de bergingen. De bewoners van de bijna 250 woningen in dit rijksmonument, moeten nog een halfjaartje wachten tot de laatste timmerman is vertrokken. In augustus werd op het Budelhuis, op de kop van de Broekstraat, het ooit verdwenen torentje teruggezet. Een echte kroon op deze prachtige wijk (zie voorkant van dit jaarverslag). Geitenkamp Grootonderhoud, van al onze ruim 500 woningen, versterkt het historische karakter van dit beschermde stadsgezicht. De materiaalkeuze en de detaillering spelen hier op in. Het beeldkwaliteitplan, dat op initiatief van de gemeente Arnhem is ontwikkeld, is een inspiratiebron om de oorspronkelijke architectonische en stedenbouwkundige kwaliteiten eigentijds zichtbaar te maken. Assen Klarendal Al eerder in dit jaarverslag memoreerden we de gevelafbeeldingen langs de Klarendalseweg en de aanpak van de gevels aan de Hommelseweg. Beide projecten verfraaien deze belangrijke wegen in Klarendal en maken het flaneren hier tot een nog groter genoegen. Beeldkwaliteit woningen in de stad (t/m 2011) Bij de grote onderhoudswerkzaamheden aan de Voetiuslaan en de Johan de Witlaan is extra aandacht besteed aan de uitstraling van de panden. De beeldkwaliteit van bij elkaar 280 woningen is daarmee verbeterd. Nieuwe woonmilieus creëren Schuytgraaf In de zomer waren de eerste bouwactiviteiten waar te nemen in het Singelkwartier, dicht bij station Zuid en het toekomstige winkelcentrum van Schuytgraaf (zie 2010 in beeld). In deze centrumstedelijke buurten worden zo n 700 woningen gebouwd. Dwars door het gebied stroomt de Singel en aan weerszijden verschijnen langzamerhand de woningen die allemaal de sfeer van de Amsterdamse School uitstralen. Wij bouwen hier ons laatste aandeel van zo n 140 huurwoningen in Schuytgraaf. We ontwikkelen, samen met andere corporaties, ook ruim 150 koopwoningen in deze wijk. De bouw en de verkoop hiervan loopt prima. StadsEiland We hebben voor de realisatie van de drie urban villa s nog geen goede oplossing gevonden. Prijs, kwaliteit en randvoorwaarden maken het een ingewikkelde klus. 14

15 De Plantage Het gebouw met veel Malburgse verhalen -verbeeld in glazen boekenruggen- is opgeleverd (zie 2010 in beeld). De Klarendalse kunstenaar Arno Arts heeft er, samen met de bewoners uit de buurt, een prachtig stukje werk van gemaakt. In het gebouw wonen ook een aantal RIBW-bewoners. Aan de Pastinaakstraat/Violierlaan is een klein appartementencomplex opgeleverd. Ook in dit complex woont een aantal RIBW-bewoners. Niet weggestopt, maar midden in de samenleving. Malburgen West-Noord Het definitief ontwerp is klaar. De realisatie van de eerste fase wordt voorbereid. We sturen in de realisatie op een zo groot mogelijke flexibiliteit. We moeten, als dat nodig is, kleine bouwstromen kunnen realiseren. Malburgen De Wheme Het definitief ontwerp van Waterlelielaan/Zwanenbloemlaan is klaar. We hebben een stimuleringssubsidie ontvangen om de verkoop van een deel van de woningen te stimuleren. De ontwikkeling van het schiereiland en de torentjes hebben we even getemporiseerd. Dijk Malburgen Het was ingewikkeld. Maar er is balans ontstaan op bouwen aan de dijk. De torens gaan er nu echt komen. Arnhem gaat steeds meer wonen aan de Rijn. Het bestemmingsplan is in 2010 in procedure gebracht en wordt in 2011 door de raad vastgesteld. We hebben de eerste toren op de aannemersmarkt gezet. En natuurlijk zijn we benieuwd of we een goede bouwprijs krijgen. Centrum-Oost Rekenen en tekenen. Dat was het motto van Centrum-Oost. Samen met de gemeente Arnhem is er veel gerekend en getekend. Een stedenbouwkundig optimum lijkt in 2010 bereikt wordt het jaar van de waarheid. Stichting 008 heeft, in en rond een paar leegstaande hallen, kleurrijke festivals georganiseerd. De festivals helpen mee om het gebied een identiteit geven: ruimte voor creatieve economie. Elderveld We hebben, samen met Pleyade, geprobeerd een woon-zorg-wijk-centrum te ontwikkelen. Samen met bewoners en de gemeente Arnhem werd uiteindelijk de sporthal, als dé locatie, gevonden. De ambitie was groot, te groot. De locatie bleek uiteindelijk onbetaalbaar. We boeken een fors bedrag aan gemaakte kosten af. Dat het niet is gelukt dit project te realiseren, in deze preventiewijk, geeft ons een kater. Het was goed geweest voor Elderveld. 2.2 Sociaal investeren Sociaal investeren is het vergroten van het perspectief van bewoners in een sociale achterstandssituatie. Dat doen we door te investeren in mensen. Globaal gezien kan dat op twee manieren. Mensen ondersteunen die initiatieven ondernemen die de buurt ten goede komen. En investeren in mensen om hen te helpen bij het oplossen van hun problemen en hen sociaal te activeren (achter de voordeur). Investeren in de stenen alleen is onvoldoende. Een buurt is een samenstelling van individuen. Individueel gedrag kan een groot effect hebben op de sfeer in de buurt. Het vervolg van het hoofdstuk geeft aan, dat onze inzet heel breed is. Een aantal activiteiten is genoemd in het ondernemingsplan, een aantal niet. Ze staan hier toch, omdat ze onderdeel uitmaken van onze inspanningen en ook omdat ze de dynamiek van sociaal investeren aanduiden. We spelen snel in op maatschappelijke ontwikkelingen, stevig op koers gehouden door onze Strategische Visie. Dat impliceert dat we niet alles kunnen voorzien Aanpakken persoonlijke problematiek huishoudens Wij gaan zelf, of mensen namens ons, in verschillende wijken achter de voordeur. Dat wil zeggen: bij mensen thuis op bezoek. In Malburgen en Klarendal is in 2008 Straatwijs gestart. Het project is op 1 juli 2010 afgerond en geëvalueerd. Straatwijs is één van de Achter de Voordeur projecten die Volkshuisvesting heeft uitgevoerd in samenwerking met Rijnstad. Doel van dit project is de leefbaarheid van de huishoudens te verbeteren door het bieden van outreachende hulp bij persoonlijke problemen en problemen met omgeving en huisvesting. Tevens is er een bijzondere aanpak bij overlastsituaties/probleemhuishoudens. Er is een specifieke focus op zaken 15

16 zoals participatie, betrokkenheid met de omgeving, taalmogelijkheden en het vergroten van de zelfredzaamheid. De meerwaarde van Straatwijs, zo werd verondersteld, kenmerkt zich door de vasthoudendheid waarmee met de cliënt contact wordt gezocht en de lange betrokkenheid gedurende het traject. In Malburgen zijn dit de flats aan het Kleefseplein, in Klarendal de Kapelstraat. Over de gehele linie geldt dat de resultaten onze verwachtingen overtreffen. De gezinscoaches van Rijnstad slagen erin om problemen snel aan te pakken door de betrokkenen met de juiste hulpverleners in contact te brengen. Uit de bezoeken blijkt, dat de concentratie van problemen in deze straten groot is. De helft van de mensen, bijvoorbeeld, heeft problemen om de eindjes aan elkaar te knopen. Over de gehele linie is de individuele situatie van de bezochte huishoudens verbeterd. Dit zit niet alleen in de voorzieningencheck, die gemiddeld per gezin ruim euro opleverde ( meer dan het landelijke gemiddelde), maar ook in de activeringstrajecten waarin mensen naar werk begeleid worden zoals taalprojecten, doorverwijzing naar de hulpverlening, schuldsanering, etc. Het aantal klachten en overlastmeldingen is afgenomen Vernieuwingsproject Geitenkamp In de Geitenkamp streven we, samen met Vivare, Portaal en de gemeente Arnhem, naar het vergroten van de leefbaarheid in de wijk via het vernieuwingsproject. In 2009 werden al 154 huishoudens bezocht, goed voor 74 % van het aantal huishoudens dat we wilden bereiken. In 2010 is dit project voortgezet en tussentijds geëvalueerd. Beoogd werd om, in een aantal straten, zoveel mogelijk huishoudens te bezoeken. In totaal ging het om 206 huishoudens. Daarvan zijn er 159 bezocht, waarvan 72 huurders van Volkshuisvesting. Het percentage huishoudens met enkelvoudige of meervoudige problematiek bleek hoog te zijn (64%). In veel gevallen is doorverwezen naar hulpverleningsinstanties, is burenoverlast aangekaart en een voorzieningencheck gedaan. Dit laatste heeft extra inkomsten opgeleverd voor veel gezinnen. De cijfers hiervan zijn nog niet bekend. Gezien het succes is besloten om dit project in 2011 nog een laatste jaar voort te zetten Tweede kansbeleid Mensen die te lang hun huur verzuimen te betalen moeten hun huis uit, en dragen een stempel, waardoor een nieuwe woning lastig te krijgen is. Dat is de algemene stelregel. Wij streven ernaar om ook deze mensen een tweede kans te geven. Daarvoor bestaan twee mogelijkheden; een tweede kans in een andere corporatiewoning of een tweede kans in de éigen woning. Het project preventief tweede kansbeleid in eigen woning loopt, vanaf begin 2008, voor een periode van in ieder geval vier jaar. We werken samen met de gemeente Arnhem en de corporaties Vivare en Portaal. De hulpverlenende instellingen Rijnstad en het Budget Adviescentrum zijn de uitvoerende partijen. Het project tweede kans in eigen woning biedt huishoudens een laatste kans om huisuitzetting te voorkomen. Tot en met 31 december zijn 84 huishoudens aangemeld. Dat zijn er 16 meer dan in Van de 84 huishoudens worden nog 30 huishoudens begeleid. Van de 54 afgesloten begeleidingstrajecten zijn er 27 als succesvol aan te merken. Dit betekent dat er geen nieuwe schulden zijn en deze huishoudens nog in hun woning wonen. Er zijn 27 trajecten mislukt. Hiervan zijn 11 woningen ontruimd, 6 zaken zijn opnieuw naar de deurwaarder, 4 huishoudens zijn met schuld vertrokken, in 3 gevallen is de huurder overleden en voor 3 gevallen was er een andere reden om te stoppen. We proberen uiteraard het uitzetten van mensen uit hun woning zoveel mogelijk te voorkomen. Als dat echt niet lukt, is er een vangnet. De Arnhemse corporaties bieden, op basis van een tijdelijke huurovereenkomst, uitgezette huurders een tweede kans op een woning. Ze krijgen begeleiding van maatschappelijke organisaties, om te voorkomen dat de problemen zich opnieuw voordoen in de nieuwe woning. Het gaat vooral om huishoudens die zijn uitgezet op basis van huurschuld. 16

17 In 2010 hebben in Arnhem zes uitgezette huurders een tweede kans gekregen. Wij hebben twee huurders geholpen. Het doel uit het Ondernemingsplan, om alle huishoudens die zijn toegelaten tot het 2 e kansbeleid te helpen, is opnieuw bereikt Vergroten van kansen voor de jeugd in aandachtswijken Hoe vroeger je begint met het creëren van kansen voor mensen, hoe groter het mogelijke effect. We proberen daarom op verschillende manieren goede initiatieven te ondersteunen die gericht zijn op jonge mensen in onze vijf wijken. We halen de ambities van het Ondernemingsplan. Ome Joop s Tour Elk jaar sponsoren we Ome Joop s Tour. Dit écht Arnhemse evenement bestaat al meer dan vijftig jaar. Het biedt Arnhemse kinderen, tegen een gering bedrag, een fantastische tiendaagse fietsvakantie door Nederland. Ook kinderen uit gezinnen met een kleine portemonnee kunnen zo, door de lage kosten, op vakantie. Tijdens de vakantie is naast sport en spel ook veel aandacht voor omgangsvormen. Leuk en leerzaam dus. Speeldorp Klarendal Kinderen kunnen iedere zomervakantie, voor een klein bedrag, hun hart ophalen tijdens het Speeldorp Klarendal. Ze kunnen twee weken lang naar hartelust bouwen, knutselen, sporten en spelen. Ook dit jaar deden weer 3400 kinderen, met een bijdrage van verschillende Arnhemse organisaties, mee onder leiding van 59 vrijwilligers. Wederom een succes! Leuk Om te leren Een ander voorbeeld is de weekendschool: Leuk Om te Leren (LOL). Dit project startte in 2005 in Arnhem met tien-, elf- en twaalfjarige leerlingen uit de groepen zeven en acht van de basisschool. De leerlingen krijgen gedurende drie schooljaren, twaalf weken lang, op zondag les van gastdocenten uit het bedrijfsleven, de wetenschap en de kunstwereld. De gedachte achter LOL is om kinderen uit aandachtswijken een goed toekomstperspectief te bieden. De lessen worden gegeven in het kantoor van Volkshuisvesting. Wij steunen dit samen met de andere Arnhemse corporaties. Kan Wèl We nemen deel aan landelijke sociale initiatieven die vanuit onze branche worden georganiseerd, zoals het project Kan Wèl. Het doel van dit project is het stimuleren van bewonersparticipatie met de nadruk op actief burgerschap en eigen initiatief. Het uitgangspunt is, dat ieder mens beschikt over kennis en kwaliteiten die inzetbaar zijn om iets voor anderen te betekenen. Wijkopbouw komt op gang als mensen worden gestimuleerd en de ruimte krijgen om die kennis en kwaliteiten te gebruiken voor positieve acties in hun directe omgeving. Dit vier jaar durende project is in februari 2010 geëindigd. In deze periode zijn in Arnhem meer dan 100 projecten via Kan Wèl gerealiseerd. Pimp my goal In de wijk Malburgen krijgen twintig jongens én meisjes uit groep zeven en acht iedere week huiswerkbegeleiding van een professionele leerkracht. Als de kinderen het huiswerk af hebben, krijgen ze samen met leerlingen van de CIOS opleiding voetbaltraining van een actieve wijkbewoner die ook jeugdtrainer was bij Vitesse. Ze eindigen altijd met een voetbalwedstrijd. De middag wordt afgesloten met een gezamenlijke maaltijd. Deze activiteit is in 2007 voortgekomen uit een Kan Wèl initiatief. We blijven dit initiatief ondersteunen. Het staat ook vermeld in het wijkactieplan van Malburgen. Omar s Kickboxschool Omar huurt, voor een laag bedrag, een ruimte op de begane grond van het Bruishuis en draagt zeer bij tot de sfeer en diversiteit in het gebouw. Zijn project heeft tot doel jongeren de mogelijkheid te bieden om te kunnen sporten. Daarnaast wordt ook de begeleiding van de jongeren opgepakt. Het gaat dan om het bieden van hulp bij problemen thuis en op school, huiswerkbegeleiding en doorverwijzing richting werktrajecten. Circus Poehaa Circus Poehaa is een bekende naam in Arnhem. Een van de activiteiten die veel lof oogst is het streetcircus, dat zich vooral richt op kinderen die niet vanzelfsprekend met kunst en beweging in aanraking komen. Het is een eigentijds circus, dat naast traditionele circustechnieken als jongleren, acrobatiek, balanceren, trapeze, ook vaardigheden als streetdance, rap, waveboarding en theater aanbiedt. Doordat het streetcircus wordt georganiseerd in hun eigen wijk, kunnen kinderen hiermee kennis maken. De gemotiveerde kinderen worden aangemoedigd hun talenten te ontwikkelen en op wijkniveau voorstellingen te verzorgen. 17

18 Door te investeren in eigen t-shirts, affiches en bijzondere activiteiten wordt meedoen cool. Kinderen kunnen hun eigen plannen maken over wat ze willen leren. Ouders helpen mee bij bijzondere activiteiten en zijn, de laatste tien minuten van de les, welkom om te kijken. Zo is het Streetcircus van Circus Poehaa een activiteit voor en door de wijk. We hebben wederom bijgedragen aan Circus Poehaa, waardoor zo n 20 kinderen, uit gezinnen met een minimum inkomen, konden deelnemen. Sport en Spel op straat Ook dit jaar stortten weer tientallen kinderen zich vol enthousiasme in het spel. Al jarenlang bieden jongerenwerkers kinderen in de Geitenkamp, t Broek en Malburgen wekelijks verschillende sport- en spelactiviteiten aan. Met succes, gezien het grote aantal kinderen dat deelneemt. Door bezuinigingen dreigden de kinderactiviteiten komen te vervallen. Omdat wij het belangrijk vinden dat deze activiteiten kunnen blijven bestaan, financierde Volkshuisvesting, samen met andere corporaties, de afgelopen drie jaar hier aan mee Stageplaatsen ROC/VMBO In het Ondernemingsplan hebben we ons voorgenomen om, in samenwerking met ROC en aannemers, per jaar drie bouwkundige projecten beschikbaar te stellen voor stages en leerlingwerkplaatsen. In 2010 hebben we de onderstaande projecten gerealiseerd. Levensecht Leren II Op 12 november 2009 startte de tweede aflevering van het project Levensecht Leren. Door een lang vergunningentraject startte de eerste groep leerlingen van het Arentheem College, Leerpark Presikhaaf, echter pas halverwege Ze toverden samen een verwaarloosd pand om tot een hippe modezaak. De verbouwing van het pand maakt deel uit van het project 100%Mode in Klarendal. De jongeren krijgen professionele begeleiding van KuiperArnhem, zodat ze in de praktijk de kneepjes van het vak leren. Daarnaast krijgen ze les van architect Suzanne Mulder die ook bij het project betrokken is. Levensecht leren dus! Opening leercentrum Kamilleplein Op 27 november 2009 is het leer-werkcentrum aan de Kamillelaan geopend. In deze voormalige supermarkt biedt ROC Rijn IJssel twee opleidingen aan; Medewerker Productpresentatie en Medewerker Fashion. Het leerwerkcentrum maakt het plein aantrekkelijker en levendiger. Er wordt nog gezocht naar manieren om de buurt meer te betrekken. Eind 2010 zijn initiatieven gestart, om beter aan te sluiten bij de behoeften van de buurt. Ook wordt gewerkt aan meer aansluiting met het Bruishuis. Schilder^sCool Volkshuisvesting heeft in 2008 een convenant ondertekend met schildersopleiding Schilder^sCool (voorheen SPOS). Doel van dit convenant is, om de opleiding, ook in de traditioneel moeilijke winterperiode, van voldoende werk/ stageplaatsen te voorzien. In 2010 is de samenwerking voortgezet met een schilderproject in Klarendal Arbeidsactivering door maatschappelijk ondernemen Werkzaamheden die zich lenen voor arbeidsactivering besteden we uit aan maatschappelijke ondernemingen die werken met langdurig werklozen, zoals vastgelegd in het Ondernemingsplan. Daarom continueren we de contracten met 2Switch voor de Wijkomgevingsploegen en breiden ze waar mogelijk uit. Wijkomgevingsploegen ruimen wekelijks het zwerfvuil op, maaien en snoeien en houden de achterpaden schoon. Daarnaast zorgen de medewerkers dat de winkelwagentjes uit de achterpaden verdwijnen. Kleine reparaties zoals lampen vervangen doen zij ook. Grotere zaken worden doorgegeven aan afdeling Serviceonderhoud. Door deze controle en werkzaamheden zien de buurten er netter uit. In de vijf wijken hebben de wijkomgevingsploegen in totaal ruim uur gewerkt voor een bedrag van ongeveer Bij contracten voor schoonmaakwerkzaamheden en groenonderhoud wordt ongeveer 15% van de totale werkzaamheden bij Presikhaaf Bedrijven of 2Switch ondergebracht. Hierdoor ontstaan werkervaringsplaatsen. In de praktijk betekent dit dat voor schoonmaakwerkzaamheden ongeveer 1500 uur en voor groenonderhoud ongeveer 700 uur wordt ingezet voor deze werkervaringsplaatsen. 18

19 Buurtservice Het project Buurtservice is, na een voorbereidingsperiode,in 2008 van start gegaan. Bewoners kregen, in de wijken Malburgen en Geitenkamp, de mogelijkheid om bij een dienstenmakelaar een verzoek in te dienen voor praktische hulp in of om het huis. Doelstelling is om kandidaten, via dit Buurtserviceteam, een leerwerkplek te bieden. De financiering komt vanuit de corporaties, gemeente en ROC. De uitvoering ligt in handen van 2Switch. Duidelijk is, dat het project aansluit op de behoefte van bewoners, want de vraag blijft groeien. Toch bleek de opgave voor 2010, om de Buurtservice op eigen benen te laten staan, moeilijk te zijn. Het aantal kandidaten en de werkzame uren blijft beperkt, waardoor de inkomsten onvoldoende zijn om de Buurtsservice zelfstandig voort te zetten. Dit zou inhouden dat de club op subsidie blijft draaien. Wij hebben aangegeven bereid te zijn,op basis van de resultaten, bij te dragen. Dus geen vast bedrag, maar wel betalen voor het gedane werk. Voor 2011 is nog niet duidelijk of de Buurtservice gecontinueerd zal worden Eigen leerplekken door arbeidsactivering Jo s werkplaats Steeds bekender worden ze, de kasten en tafels van sloophout, de marktkramen en tuinbanken, gemaakt door de mannen van Jo s werkplaats. De producten zijn mooi, maar beter is dat Jo s werkplaats mensen, die al lange tijd thuis zitten of jongeren die hun school niet afmaken, een kans geeft om een werkplek te vinden die bij ze past. De mannen leren het vak in de werkplaats van Volkshuisvesting. Ze leren om te gaan met houtbewerking, zoals het maken van meubels van hout uit sloopwoningen. Maar ook schilderen of het onderhoud van groen behoort tot de mogelijkheden. Het streven is, om na zes maanden, deze mensen te plaatsen bij andere organisaties zoals gemeente, woonserviceploegen, aannemers en onderhoudsploegen. De kracht van het project ligt in het maatwerk. Succes is voor ons niet alleen het vinden van een betaalde baan, maar kan ook liggen in de verdere stappen in een hulpverleningstraject of vrijwilligerswerk. Belangrijk is, dat iemand weer trots op zichzelf en op zijn werk is en met plezier zijn dag doorbrengt. De motor is Jo Peters. Gemiddeld begeleidt hij zo n 12 tot 14 mensen. De afgelopen jaren zijn 78 mensen gestart, waarvan inmiddels 64 mensen zijn uitgestroomd. Eenderde (24) succesvol, de rest helaas niet. De redenen zijn divers: toch meer zorg nodig, aanhoudend slecht functioneren of vertrek uit de stad. Een interview met Angelo uit Jo s werkplaats, 34 jaar, geboren en opgegroeid in de wijk Malburgen. Sinds 2001 heb ik geen werk meer en krijg ik een uitkering van inwonerszaken van de Gemeente Arnhem. Hiervoor heb ik van allerlei baantjes gehad, waaronder bij de landmacht, in de bouw en zelfs als uitbener in een slachterij. Na een periode werkloos te zijn en daarbij ook nog het gebruik van drank en drugs ben ik, nu terug kijkend, niet erg trots op mezelf. Via mijn werkconsulent van de gemeente ben ik in mei 2009 bij Jo s werkplaats gaan solliciteren. Het was in eerste instantie de bedoeling dat ik de zogenaamde werknemerservaringen op moest gaan doen. Dat was voor mij af en toe vallen en opstaan, maar het is me wel gelukt samen met Jo. Hij was streng maar rechtvaardig. Het werken met hout in de werkplaats was voor mij niet het ideaal en in overleg met Jo ben ik meer naar buiten gegaan, zoals sloop- en hovenierswerk. Zo ben ik begonnen in het Bruishuis, waar ik geholpen heb met het slopen van en weer opbouwen van verschillende onderdelen in het gebouw. Ik ben er niet meer weg gegaan en ze noemen me nu de Bruismeester, waar ik nu in overleg met Guido verschillende werkzaamheden uit mag voeren. Ik heb veel vaktechnische dingen geleerd, maar ook mijn gedrag is nogal veranderd. Ik was een opgefokt mannetje en zag gauw de negatieve kanten en had weinig geduld om wat te leren. Momenteel kan ik meer respect opbrengen voor de ander en beter naar mezelf kijken. Zo ben ik er ook achter gekomen, dat ik ADHD heb, waar ik nu voor in behandeling ben. Het is super om weer ritme te hebben en dat er weer toekomst is. Aankomende week komt Jo met een aantal mensen mijn 2e diploma uitreiken. Ik heb vorig jaar mijn VCA gehaald en nu mijn AKA. 19

20 2.2.7 Handhaven woongenot Bemiddeling bij overlast Als er sprake is van onenigheid tussen huurders kan de leefbaarheid in het gedrang komen. Bij huis-, tuin- en keukengeschillen verwijzen we bewoners zoveel mogelijk naar Buurtbemiddeling. Buurtbemiddeling houdt in dat buurtbewoners die daarvoor speciaal zijn opgeleid als intermediair optreden bij geschillen tussen bewoners. Als ze daarvan geen gebruik maken, of als de bemiddeling is mislukt, treden wijzelf op als bemiddelaar. Waar nodig overleggen we met politie en maatschappelijke organisaties. In 2010 hebben we 919 meldingen ontvangen, honderd meer dan een jaar eerder. De meeste meldingen gaan over geluidsoverlast, onaangepast woongedrag, oneigenlijk gebruik en onderhuur. Bemiddeling heeft helaas niet altijd tot een bevredigende oplossing geleid. Om de leefbaarheid van andere huurders niet in het gedrang te laten komen was het in 16 gevallen noodzakelijk over te gaan tot ontruiming. Per 1 januari was 91% van de meldingen afgerond. De rest was nog in behandeling. Aanschrijfbeleid In 2010 hebben we 233 keer een huurder individueel aangeschreven voor het overtreden van de afgesproken regels, bijna de helft minder dan in In 60 gevallen ging het om verkeerd opgehangen schotelantennes. Bij 113 tuinen constateerden we dat onderhoud dringend noodzakelijk was en bij 41 adressen was er rondom het huis zoveel troep aanwezig, dat dit reden was om aan te schrijven. Bij 19 woningen werd een aanbouw zonder toestemming, aangetroffen. Ongeveer 76% van het totaal is na de eerste aanschrijving opgelost. In 9 gevallen is een advocaat ingeschakeld en 54 aanschrijvingen zijn meegenomen naar Verder is een aantal huurders mondeling aangesproken op vooral vervuiling van de woonomgeving. 2.3 Keuzevrijheid vergroten De kern van onze activiteiten is om mensen te helpen om prettig te wonen. Maar mensen met lage inkomens hebben minder keuzemogelijkheden. Voor hen is de opstap naar een koopwoning vaak te groot. Ze zijn daardoor buitengesloten uit sommige delen van Arnhem waar weinig goedkope huurwoningen te vinden zijn. Wij willen de keuzevrijheid voor deze mensen vergroten. Dat doen we door de bouw van nieuwe betaalbare huurwoningen en door de financiële drempel voor het kopen van een woning te verlagen. Ook huurders bieden we keuzes die aansluiten bij persoonlijke voorkeuren. We noemen dat Wonen Naar Wens Aanbieden diverse contractvormen Wij willen voor een groter deel van onze klanten de keuze tussen kopen en huren mogelijk maken. Daarom bieden we de klant, in circa 5000 woningen, deze keuze aan. Alleen woningen met een sloopbestemming, eenkamerwoningen, studentenwoningen, woningen met een kwetsbare marktpositie en woningen in complexen met gecompliceerde eigendomsverhoudingen sluiten we uit van verkoop. Verkoopopbrengsten gebruiken we om (betaalbare) nieuwbouw en woningverbetering te realiseren. Van de 5000 woningen is ongeveer de helft bij vrijkomen gelabeld als te huur of te koop. Dat wil zeggen dat de nieuwe klant zelf kan bepalen of hij de woning huurt, koopt of huurt en later koopt. Hij zal meestal huren, omdat hij via de huurderssite Entree bij ons binnenkomt. De andere circa 2500 woningen stoten we af door zelf, of via een makelaar, te verkopen. Woningen met verkoopbestemming verkopen we kosten koper tegen de marktwaarde. In 2010 maakten in totaal 29 huurders gebruik van de mogelijkheid om hun huurwoning te kopen en zijn 133 woningen bij mutatie verkocht. Dat is méér dan in Toen kochten 10 huurders hun eigen woning en werden 88 woningen bij mutatie verkocht. Bij het concept Wonen Naar Wens kunnen klanten kiezen tussen huren en kopen. Uiteraard kan dat tegen de standaard voorwaarden: een huurcontract voor onbepaalde tijd met ieder jaar een huuraanpassing per 1 juli en kopen tegen de marktprijs. We bieden voor huurders en voor kopers vormen aan die wellicht beter passen bij persoonlijke voorkeuren en financiële mogelijkheden: Huurvast, Koopgarant en Sociale Koop. In totaal hebben zo n 1500 huurders in 2010 een aanbod ontvangen hun huurwoning te kopen al dan niet met korting. Net 2% heeft daarvan gebruik gemaakt. We zitten inmiddels ruim boven de doelstelling uit het Ondernemingsplan, dat 60% van onze huurders in 2010 een volwaardig keuzepakket heeft. Dat geldt in feite voor al onze huurders. Nog ruim 2000 huurders ontvangen, de komende jaren, een aanbod om hun huurwoning te kopen (inclusief de mogelijkheid met korting). 20