Noordelijke Hogeschool Leeuwarden

Transcriptie

1 Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Opleiding: Opleiding tot leraar Basisonderwijs; hbo-bachelor Croho: Varianten: Voltijd Visitatiedata: 11 en 12 juni 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, november 2008

2 2/63 NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs

3 Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 11 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 15 Onderwerp 2 Programma 19 Onderwerp 3 Inzet van Personeel 32 Onderwerp 4 Voorzieningen 35 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 38 Onderwerp 6 Resultaten 41 Deel C: Bijlagen 47 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 48 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 53 Bijlage 3: Bezoekprogramma 56 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 58 Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 61 NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs 3/63

4 4/63 NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs 5/63

6 6/63 NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding tot Leerkracht Primair Onderwijs (Pabo) van de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in april 2008, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 11 en 12 juni Het panel bestond uit: De heer drs. A.J. Kallenberg (domeindeskundige) De heer J.W. Timmermans MES (domeindeskundige) Mevrouw E.A.W. Mellink (studentlid) Mevrouw drs. J.M.T. van Alst (NQA auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De stichting Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (NHL) is in 1987 ontstaan als instelling voor hoger beroepsonderwijs en biedt momenteel 73 opleidingen, waaronder twee masteropleidingen aan op meerdere locaties in Leeuwarden. De hogeschool telt momenteel bijna studenten en bijna 950 personeelsleden. In het strategisch plan Ontmoeting leidt tot ontplooiing voor de periode is vastgelegd dat NHL zich wil ontwikkelen tot een Regional University of Applied Sciences met als core business: het verzorgen van NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs 7/63

8 competentiegericht onderwijs voor 1000 studenten op één locatie; het verrichten van toegepast en praktijkgericht onderzoek, ondermeer door de verdubbeling van het aantal lectoraten (momenteel vier); en door het uitvoeren van contractactiviteiten met en voor bedrijven in de regio. Onderwijsspeerpunten zijn daarbij: het flexibiliseren van de onderwijsorganisatie; het verder ontwikkelen van vraaggestuurde didactiek; 30 EC aaneengesloten keuzeruimte; gezamenlijk opbouwen van een internationaal netwerk; grotere studentmobiliteit (100 inkomend en 1000 uitgaand op jaarbasis); minimaal 20% van de literatuur van elke opleiding in een vreemde taal en minstens 30 EC van het programma in de Engelse taal; ontwikkelen van speerpunten Livability en Creative Technologies; en het inrichten van tien Associate Degrees. NHL is georganiseerd in vier instituten: Economie en Management, Techniek, Zorg en Welzijn, en Educatie en Communicatie. De Pabo-opleiding maakt deel uit van het Instituut Educatie en Communicatie (IEC), dat verder plaats biedt aan opleidingen leraar in alle vovakken, aan de opleiding Communicatie, en aan het Educatief Centrum Noord- en Oost- Nederland (ECNO), dat zich richt op contractactiviteiten in de onderwijssector. De initiële Pabo-opleiding kent reeds een lange geschiedenis en wordt sinds 1987 in NHLverband aangeboden. De tweejarige verkorte Pabo-opleiding wordt sinds 1999 aangeboden. Beide opleidingen zijn gevestigd in Leeuwarden, nu nog in een tijdelijke huisvesting aan de Hempenserweg en naar verwachting per najaar 2009 op de nieuwe locatie aan de Rengerslaan. Per is de opleiding met een inhoudelijk en didactisch volledig herzien programma gestart, gebaseerd op een competentiegericht opleidingsmodel. In juni 2008 zijn de eerste studenten nieuwe stijl afgestudeerd. Het nieuwe programma bestaat uit vier leerlijnen: een themalijn, een flankerende lijn, een metalijn en een beoordelingslijn. Het verkorte traject is eveneens herzien; het vernieuwde verkorte traject gaat per september 2008 van start. In jaar 1 (opleidingsbekwame fase) staan in de themalijn vijf kritische beroepssituaties centraal; in de flankerende lijn gaat het om de vakkennis van alle basisschoolvakken op niveau groep 8+. In jaar 2 en de eerste helft van jaar 3 (basisbekwame fase) zijn de themalijn en de flankerende lijn geïntegreerd: in de thema-lijn staan zes algemeen-didactische thema s centraal (Taakgericht werken, Samenwerkend leren, Leef- en belevingswereld, Leerstijlen en leerlijnen, Differentiëren en Communicatie met het kind) die in de flankerende lijn worden toegepast op de vakdidactiek van meerdere basisschoolvakken. In de tweede helft van het derde jaar (werkplekbekwame fase) specialiseert de student zich in minor 1 in het jongere óf het oudere kind. In het vierde jaar (startbekwaam) loopt de student stage als LIO (minor 2). In minor 3 werken studenten aan hun persoonlijk meesterschap door naar keuze onderzoek te doen naar een innovatie in een basisschool of naar speciale leerlingenzorg. De opleiding verzorgt onderwijs voor studenten. De opleiding wordt verzorgd door 29 docenten (21,4 fte). De student/docent ratio bedroeg in de afgelopen periode gemiddeld 24:1. De opleiding onderhoudt sinds september 2005 intensieve contacten met het werkveld door middel van het netwerk De Koöperaasje (De Coöperatie), een samenwerkingsverband tussen de Pabo-opleiding en het Bovenschoolse Directie Overleg Fryslan, de koepelwerkgeversorganisatie van 220 Friese scholen voor openbaar primair onderwijs. Doel 8/63 NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs

9 van de samenwerking is een zogeheten opleidingsschool te realiseren, waarin samen opleiden, samen professionaliseren en samen onderzoeken hand in hand gaan. De opleiding is in 2003 gevisiteerd (Moed tot meesterschap, 2003). De voornaamste aanbevelingen van de visitatiecommissie hadden betrekking op: het formuleren van een duidelijke onderwijsvisie die richtinggevend is voor de keuze van werkvormen en studieactiviteiten; het profileren van de opleiding door keuzes te maken in het beroepsbeeld waardoor een eigen beroepsvisie ontstaat; het formuleren van leerdoelen voor de stage, die als leidraad dienen voor de opdrachten die de studenten gaan uitvoeren; het aanbrengen van meer horizontale samenhang in het toen nog door vakken gedomineerde curriculum; het ontwikkelen en invoeren van toetsbeleid met het oog op het bewaken en verbeteren van de toetskwaliteit en de beoordelingssystematiek; het sturen op kengetallen en streefcijfers; het versterken van de externe oriëntatie; en het ontwikkelen van personeelsbeleid. 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereiden de panelleden zich in mei-juni 2008 voor op het bezoek. Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding en aan de afspraken tussen OC&W en NVAO (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs 9/63

10 werkveldvertegenwoordigers. Tevens hebben studenten afstudeerproducten gepresenteerd en heeft het panel met studenten en docenten gesproken over de toetsing en het niveau van (afstudeer)producten. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-) oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in september 2008 een concept van het Facetrapport (deel B) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in oktober 2008 voor een controle op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in november 2008 en ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door de NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar de bevindingen van het panel inzake de verkorte opleiding afwijken van de initiële opleiding, is dit expliciet vermeld. 10/63 NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs

11 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau Onderwerp/Facet Opleiding PABO NHL Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed 1.2 Niveau bachelor Goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO Voldoende 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Voldoende 2.4 Studielast Goed 2.5 Instroom Goed 2.6 Duur Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed 2.8 Beoordeling en toetsing Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Goed 3.2 Kwantiteit personeel Goed 3.3 Kwaliteit personeel Voldoende Totaaloordeel Positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen Voldoende 4.2 Studiebegeleiding Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten Voldoende 5.2 Maatregelen tot verbetering Goed 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Goed Totaaloordeel Positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerde niveau Voldoende 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Totaaloordeel Positief NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs 11/63

12 Doelstellingen opleiding Het oordeel is over alle facetten goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Programma De oordelen over 2.1 en 2.3 zijn voldoende; de overige facetten zijn beoordeeld als goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Inzet van personeel De facetten 3.1 en 3.2 zijn als goed beoordeeld; facet 3.3 is voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Voorzieningen Facet 4.1 is als voldoende beoordeeld; facet 4.2 als goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Interne kwaliteitszorg Facet 5.1 is als voldoende beoordeeld; de facetten 5.2 en 5.3 zijn beoordeeld met goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Resultaten Facet 6.1 en 6.2 zijn als voldoende beoordeeld. De eerste lichting studenten nieuwe stijl is in juni 2008 afgestudeerd. Het panel geeft aan te verwachten dat de resultaten verder zullen verbeteren, als gevolg van de in de afgelopen periode doorgevoerde vernieuwingen. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleiding derhalve positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat de opleiding op de zes de onderwerpen positief scoort. De conclusie is dat het totaaloordeel over de opleiding positief is. 12/63 NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs

13 Deel B: Facetten NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs 13/63

14 14/63 NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs

15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De initiële opleiding kent zeven competenties als eindkwalificaties: interpersoonlijk competent; pedagogische competent; inhoudelijk en didactisch competent; organisatorisch competent; competent in samenwerken met collega s; competent in samenwerking met de omgeving; competent in reflectie en ontwikkeling. Deze competenties zijn integraal overgenomen van de door de Stichting beroepskwaliteit leraren en ander onderwijspersoneel (SBL) geformuleerde zeven competenties voor de leraarkracht Primair Onderwijs (In bekwame handen, 2004). SBL heeft de 7 competenties verder uitgewerkt in bekwaamheidseisen en in indicatoren. De eindkwalificaties van de verkorte Pabo opleiding (twee jaar) bestaan uit 10 competenties op de vier competentiegebieden: handelen in het onderwijsleerproces; algemeen professioneel handelen; werken binnen een organisatie; en kennis van het onderwijs in het algemeen. Deze competenties zijn ontleend aan de in 1999 door SLO en VSLPC opgestelde Startbekwaamheden Leraar Primair Onderwijs, voorlopers van de SBL-competenties. Met ingang van het cursusjaar zullen voor het verkorte traject dezelfde SBL-eindkwalificaties gelden als voor de initiële opleiding. De opleiding werkt de 7 competenties in het Competentieboek Pabo NHL (definitieve versie, 2007) in een matrix uit op vier beheersingsniveaus (zie 1.3). Bij deze niveauuitwerking maakt de opleiding gebruik van de SBL-bekwaamheidseisen (variërend van 3 tot 6 bekwaamheidseisen per competentie) in combinatie met indicatoren (variërend van 9 tot 27 indicatoren per competentie) die door de Pabo Hogeschool Rotterdam ontwikkeld zijn. Het panel is van mening dat met het combineren van verschillende systemen een complexe maar overzichtelijke competentie- en indicatormatrix is ontstaan, waarin de opleiding in beperkte mate een eigen inhoudelijk profiel tot uitdrukking brengt. Er bestaat nog geen internationale standaard voor leraarkrachten primair onderwijs, mede doordat de nationale onderwijssystemen verschillen. Noch SBL noch de opleiding zelf heeft enige internationale vergelijking van de eigen eindkwalificaties met vergelijkbare opleidingen uitgevoerd. De opleiding onderhoudt wel internationale contacten, o.a. met de Artevelde Hogeschool in Gent (België) over de curricula, het didactisch concept en over de assessments. Zo hebben Gentse collega s deelgenomen aan enkele assessments. Verder nemen de docenten regulier deel aan conferenties, ondermeer met Italiaanse, Deense en Finse collega s. Ook kunnen NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs 15/63

16 studenten in het buitenland stage lopen. Tot dusverre maakt ongeveer 7% van een cohort hier gebruik van. De opleiding onderhoudt intensieve contacten met het werkveld. Sinds september 2005 gebeurt dit door middel van de Koöperaasje (Coöperatie), een samenwerking tussen het Bovenschools Directie Overleg Friesland (BDOF), waarin alle schoolbesturen voor openbaar primair onderwijs in Friesland samenwerken, en de opleiding voor leraar basisonderwijs van de NHL. Het betreft 220 basisscholen. Doel van de samenwerking is om in een periode van vier jaar het concept van de opleidingsschool te realiseren (Koersen op meesterschap, 2004), samen te vatten in samen opleiden, samen professionaliseren en samen onderzoeken. De provincie is verdeeld in 13 po-clusters. Elk cluster heeft een werkveldcontactpersoon (wcp; voorheen de zogenaamde opleider in de school ) die samen met een Pabo-docent verantwoordelijk voor is voor alle stageactiviteiten in het cluster. Het panel heeft geconstateerd dat de Koöperaasje niet formeel betrokken is geweest bij de totstandkoming van de eindkwalificaties, maar dat werkveldcontactpersonen en assessoren van de Koöperaasje wel geraadpleegd zijn bij de concretisering van de eindkwalificaties in indicatoren. Overigens zal de opleiding in 2009, nu de eerste lichting studenten nieuwe stijl is afgestudeerd, enkele leerplanconferenties houden met alle deelnemers van de Koöperaasje en met andere externe deskundigen. Hierbij wil men ook de uitwerkingen van de eindkwalificaties en het Competentiehandboek kritisch tegen het licht houden. Het panel heeft in gesprekken met het opleidingsmanagement en de docenten begrepen dat, mede naar aanleiding van de kritieken van de vorige visitatiecommissie, speerpunten van de afgelopen periode zijn geweest: (1) het vernieuwen van de opleiding met behulp van de SBL-competenties en een ander didactisch concept; (2) het versterken van de relaties met het werkveld, door het geleidelijk verbreden van de samenwerking van Pabo en basisschool bij stages naar gezamenlijke betrokkenheid bij vernieuwingsprojecten in de basisscholen; en (3) op het vergroten van de studentpopulatie tot 500 studenten voor de initiële en de verkorte opleiding gezamenlijk. Het panel heeft begrip voor deze prioriteiten en voor de volgordelijkheid in de veranderaanpak. Dat laat onverlet dat het panel betreurt dat de opleiding bij de curriculuminnovatie niet tegelijkertijd een meer eigen Paboopleidingsprofiel heeft mee-ontwikkeld bijvoorbeeld rondom het concept de onderzoekende leraar (zie 2.1 en 6.1) dat ook zou hebben kunnen leiden tot een meer toegespitst en vereenvoudigd competentiekader. Ook de vorige visitatiecommissie miste een eigen beroepsvisie van de opleiding. Het panel is van mening dat de eindkwalificaties van de opleiding aansluiten bij de eisen die vakgenoten en de beroepspraktijk stellen. De SBL-competenties zijn met het landelijk werkveld afgestemd. Een internationale vergelijking van de eindtermen is niet uitgevoerd; er vindt echter wel internationale uitwisseling op programma- en cursusniveau plaats. Afstemming van de eindkwalificaties van de opleiding met het eigen Friese werkveld is gerealiseerd via overleg over de uitwerking van de eindkwalificaties in indicatoren. Verder overleg met het werkveld over de uitwerking van de eindkwalificaties is voorzien in /63 NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs

17 Facet 1.2 Niveau bachelor Goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding beschrijft de aansluiting van de eindkwalificaties bij internationaal geaccepteerde kwalificaties van de bachelor in het document HBO-niveau in de Pabo NHL (april 2008). De opleiding clustert daarbij de Tien generieke hbo-competenties (Commissie Franssen, 2001) in 6 generieke hbo-competenties, te weten onderzoek, reflecteren, communiceren, management, maatschappelijke verantwoordelijkheid, en brede professionalisering (Het kwalificatieniveau en de rol van de kennis in de beroepsbekwaamheid van de leraar; in Advies van de programmalijn 1 Domeincompetenties en HBO-bachelorniveau, juni 2006). Vervolgens laat de opleiding met behulp van een matrix zien hoe de competenties en de onderliggende indicatoren aansluiten bij deze 6 generieke hbo-competenties, die op hun beurt de Dublin descriptoren afdekken. Kennis en inzicht zijn volgens deze matrix bijvoorbeeld aan de orde in de indicator De docent beheerst de leerinhouden van de vakken waarvoor hij/zij verantwoordelijk is (behorend competentie 3 Inhoudelijk en didactisch competent ). Toepassen van kennis en inzicht wordt ondermeer gevraagd bij de indicator De docent kan aan de hand van theoretische en methodische inzichten verantwoorden hoe hij met zijn cultureel heterogene groep en met individuele kinderen omgaat (behorend bij competentie 1 Interpersoonlijk competent ). Oordeelsvorming is ondermeer aan de orde in de indicator De docent helpt kinderen hun normen en waarden te expliciteren met betrekking tot het eigen handelen en maatschappelijke problemen (behorend bij competentie 2 Pedagogisch competent ). Communicatie wordt ondermeer gevraagd in de indicator De docent kan met ouders bespreken hoe hij werkt en zijn waarnemen en handelen toelichten (behorend bij competentie 6 Competent in samenwerking met de omgeving ). Leervaardigheden zijn ondermeer aan de orde in de indicator De docent is bereid en in staat om zijn leervragen te formuleren en daarop aansluitende leeractiviteiten te ondernemen (behorend bij competentie 7 Competent in reflectie en ontwikkeling ). De opleiding heeft de 7 competenties op vier beheersingsniveaus geoperationaliseerd: opleidingsbekwaam; basisbekwaam; werkplekbekwaam; en startbekwaam. Deze niveaus komen globaal overeen met de opleidingsjaren. Op niveau 1 verwerven studenten de vakkennis in de basisschoolvakken en tonen zij aan op eenvoudig niveau (oriënterend, observerend, assisterend) over de 7 competenties te beschikken. Op niveau 2 zijn de studenten basisbekwaam in de didactiek van alle basisschoolvakken, en in het zelfstandig ontwerpen van onderwijs met behulp van onderzoeksvaardigheden. Op niveau 3 specialiseren studenten zich in jongere kinderen of in oudere kinderen, onderzoeken zij onderwijspraktijksituaties op verdiepend niveau, om vervolgens op methodische wijze verbeteracties te ontwerpen, uit te voeren en te evalueren. Op niveau 4 tonen studenten zich NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs 17/63

18 startbekwaam, dat wil zeggen dat zij zelfstandig als leerkracht functioneren en zich blijven ontwikkelen, in goed overleg met collega s, ouders, en andere sleutelfiguren uit de externe omgeving van de school. Het panel is van mening dat de competenties aansluiten bij de generieke hbocompetenties en bij de internationaal geaccepteerde Dublin descriptoren. De uitwerking in vier beheersingsniveaus acht het panel consistent en adequaat is. Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Goed Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een HBO-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De SBL-competenties zijn ontwikkeld in samenspraak met groepen leraren in het werkveld en met vakbonden, werkgeversverenigingen en studentorganisaties. De SBL-competenties zijn ook vastgelegd in de wet Beroepen in het onderwijs (BIO) en per 1 augustus 2006 wettelijk van kracht geworden. Er bestaan intensieve contacten met het werkveld via de Koöperaasje, ondermeer op het punt van stagebegeleiding, assessment en innovatieprojecten in de basisscholen. Zie 1.1. De opleiding hanteert, in navolging van SBL, vier beroepscontexten waarin de leerkracht functioneert en koppelt deze aan de competenties: met leerlingen (competentie 1 tot en met 4), met collega s (competentie 5), met de externe omgeving (o.a. ouders, hulpverleners e.d.) (competentie 6) en met zichzelf (competentie 7). In de gesprekken bevestigen alumni en werkgevers dat afgestudeerden goed voorbereid zijn om als beginnend leerkracht te starten. Werkgevers geven aan dat bij afgestudeerden met name de competenties 6 (samenwerken met collega s) en 7 (reflectie en ontwikkeling) sterker ontwikkeld zijn dan bij oudere collega s. Het panel constateert dat de eindkwalificaties zijn ontleend aan de door het beroepenveld opgestelde beroepscontexten en beroepscompetenties. Verder is het panel op grond van onderzoek en gesprekken met alumni en werkgevers van mening dat de competenties het niveau van de beginnende leraar primair onderwijs weerspiegelen. 18/63 NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs

19 Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO Voldoende Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De literatuur staat per module vermeld in Modulebeschrijvingen en is naar de mening van het panel recent. Het panel constateert wel dat de opleiding geen Engelstalige literatuur voorschrijft. Dit is in strijd met het internationaliseringsbeleid van het IEC (Jaarplan IEC, 2008). De docenten erkennen dit en bevestigen dat dit punt verbetering behoeft. Het totale literatuuraanbod geeft er naar de mening van het panel weinig blijk van dat de opleiding voeling houdt met relevante wetenschappelijke ontwikkelingen. Ook de vorige visitatiecommissie was op dit punt kritisch. Studiemateriaal zoals lesmethoden, werkboeken, spelmateriaal, ICT-toepassingen e.d. wordt direct ontleend aan de praktijk binnen basisscholen en wordt beschikbaar gesteld via de Onderwijswerkplaats. Verder wordt in de themalijn veel gebruik gemaakt van kritische beroepssituaties, deels in semi-authentieke en deels in authentieke context. In de NHL studentenenquête (mei 2007) scoren studenten tevreden op de kwaliteit van het studiemateriaal (score 86). Het programma sluit volgens de opleiding goed aan bij actuele ontwikkelingen in het vakgebied en in de beroepspraktijk. Als voorbeelden worden genoemd: veranderende kerndoelen in de basisschoolvakken, passend onderwijs, 1-zorgroute, brede school, teamonderwijs op maat, en talenten in techniek. Werkgevers en alumni geven aan dat er geen actuele ontwikkelingen in het curriculum ontbreken. De interactie met de beroepspraktijk is groot: studenten brengen 30% van hun tijd in de praktijk door. Het gaat daarbij om een oriënterende en assisterende stage in jaar 1; om een stage bij het jonge kind (groep 1-4) en bij het oudere kind (groep 5-8) in jaar 2; om een specialisatiestage (minor 1; 30 EC) óf bij jonge kinderen óf bij oudere kinderen in jaar 3; en om de LIO-stage (minor 2; 30 EC; conform wettelijke vereiste van 100 stagedagen) en om de profilerende stage (Minor 3; 30 EC) in jaar 4. Als profileringsminoren (minor 3) worden aangeboden: speciale leerlingenzorg, werken in het vmbo, werken als cultuurcoördinator, educatie en nieuwe media, meertaligheid, nieuwe visies op het werken met jonge kinderen, voor- en vroegschoolse educatie. Daarnaast kan de student ook kiezen voor het uitvoeren van een eindproject voor een basisschool. NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs 19/63

20 Bij de begeleiding tijdens de stage zijn docenten in de basisscholen betrokken als coach. Docenten van de basisscholen treden ook op als assessor (zie 2.8). Studenten tonen zich in enquêtes zeer tevreden over de omvang van hun contacten met de praktijk (score 92). Het programma biedt goede mogelijkheden beroepsvaardigheden te ontwikkelen zoals het onderzoeken van praktijksituaties, het ontwerpen van onderwijs of leeractiviteiten, het inzetten van passende gesprekstechnieken voor kinderen, het voeren van klassenmanagement e.d. Deze beroepsvaardigheden worden met name geleerd in het thematisch onderwijs (jaar 1 en 2) en verdiept in de LIO-stage en minor 1 en 3. In de cursussen hbo-competenties wordt aandacht besteed aan onderzoeksvaardigheden zoals methodisch werken, praktijksituaties en -problemen analyseren, inzetten van onderzoeksinstrumenten, synthetiseren, reflecteren en communiceren. Deze onderzoeksvaardigheden worden toegepast en verdiept in de LIO-stage (minor 2) en in minor 3. Het panel constateert op basis van de documentatie en de gesprekken dat er momenteel uiteenlopende conceptuele modellen ten grondslag liggen aan het praktijkonderzoek. In IEC-verband is de opleiding doende een eenduidige visie op- en model voor toegepast onderzoek in de Pabo te ontwikkelen (Actieplan onderzoek Opleiding tot leraar primair onderwijs, juni 2008). Het model beslaat 12 stappen: van reflectie en probleemanalyse via probleemverbreding en -verdieping naar vraagstelling, literatuuronderzoek, onderzoek in de praktijk, ontwerp van onderwijs naar evaluatie en conclusies en advisering. In de Aanvulling op het actieplan onderzoek (september 2008) heeft de opleiding vastgelegd in welke curriculumonderdelen de onderzoekscyclus aan de orde komt en wat de bijbehorende leerdoelen zijn. In gesprekken met het opleidingsmanagement heeft het panel begrepen dat vanaf het najaar 2008 drie lectoren bij het IEC aangesteld zullen zijn op thematieken als werkplek-leren en ICT, duurzaam innoveren (gesponsord door de Friese basisscholen) en Fries en meertalig onderwijs. Het panel heeft, gegeven de zorgen van het politiek-maatschappelijk veld op dit punt, onderzocht of er in het programma op evenwichtige wijze aandacht is voor vakkennis, algemene didactiek en vakdidactiek. Het panel is van mening dat de opleiding hierin goed geslaagd is. De vakkennis komt aan de orde in de opleidingsbekwaamheidsfase (jaar 1). Algemene didactiek, vakinhoud en vakdidactiek vormen de kern van de basisbekwaamheidsfase (jaar 2 en het eerste semester van jaar 3). In de minoren 1 en 2 worden didactiek, vakinhoud en vakdidactiek geïntegreerd en gekoppeld aan onderzoeksopdrachten. In de profilerende minor 3 staat verdieping van vakkennis centraal binnen een door de student gekozen onderwerp. Het panel is van mening dat de kennisontwikkeling van studenten op goede wijze plaats vindt via relevante vakliteratuur, via aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en in interactie met de beroepspraktijk. Verder is het panel van mening dat het programma in voldoende mate ruimte biedt voor actuele ontwikkelingen in het basisonderwijs. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden op goede wijze en heeft duidelijke aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk, ondermeer door de twee minoren en de LIO-stage en 20/63 NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs

21 door de authentieke en semi-authentieke assessments waarbij ook externe assessoren zijn betrokken. De kennisontwikkeling vindt naar het oordeel van het panel in mindere mate plaats door het gebruik van internationale vakliteratuur. Verder is het conceptueel kader voor toegepast onderzoek binnen de opleiding nog in ontwikkeling. Dit alles overwegende beoordeelt het panel dit facet als voldoende. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed Criteria - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Met ingang van is de opleiding met een volledig herzien programma begonnen op basis van een competentiegericht opleidingsmodel. In juni 2008 zijn de eerste studenten nieuwe stijl afgestudeerd. Met de curriculumherziening wil de opleiding gevolg geven aan adviezen van de visitatiecommissie 2003, aan het advies Koersen op meesterschap (2004), en aan de vraag van alumni (meer aandacht voor leer- en gedragsproblemen, en voor onderzoek). Tevens geeft men met het vernieuwde programma invulling aan het NHL-beleid voor competentiegerichte opleidingen. Het nieuwe, initiële programma bestaat uit vier leerlijnen: een themalijn, een flankerende lijn, en metalijn en een beoordelingslijn. In jaar 1 (propedeuse; opleidingsbekwame fase) staan in de themalijn vijf kritische beroepssituaties centraal (Rotmeester/lieve juf?; En nu ik voor de klas; En nu in het echt; Chaos in de klas; Een buitenkans). Het thema-onderwijs bestaat uit groepsopdrachten en wekelijkse besprekingen van die opdrachten door 15 studenten onder leiding van een tutor. In de flankerende lijn leren studenten in colleges en zelfstudie de vakkennis van alle basisschoolvakken op niveau groep 8+. Het betreft: Fries, Engels, Nederlandse taal, Schrijven, Rekenen, Mens en wereld (Aardrijkskunde, Geschiedenis, Natuuronderwijs), Kunstzinnige oriëntatie (Beeldend, Muziek, Dans en drama), Bewegingsonderwijs en daarnaast Onderwijskunde, pedagogiek en nieuwe media. Ook wordt gewerkt aan eventuele deficiënties rekenen en taal (zie 2.5). De metalijn bestaat uit studieloopbaanbegeleiding middels intervisie- en reflectiemethodieken, vaardigheidsspel en werken met video-opnamen; en uit twee portfoliogesprekken. In jaar 2 en de eerste helft van jaar 3 (basisbekwame fase) zijn de thema-lijn en de flankerende lijn geïntegreerd. In de thema-lijn staan zes algemeen-didactische thema s centraal (Taakgericht werken, Samenwerkend leren, Leef- en belevingswereld, Leerstijlen en leerlijnen, Differentiëren en Communicatie met het kind). In de flankerende lijn staat de vakdidactiek van elk basisschoolvak centraal. NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs 21/63

22 Studenten passen elk algemeen-didactisch thema toe op de vakdidactiek van een combinatie van basisschoolvakken (bijv. samenwerkend leren bij meten en meetkunde, begrijpend lezen, natuur en Engels; Leef- en belevingswereld bij levend rekenen, beeldende vorming, muziek en geschiedenis). Studenten kiezen een eigen onderzoeksvraag gericht op het jongere kind, die een combinatie inhoudt van een algemeen didactisch thema met de vakdidactiek van een vakgebied. Vervolgens formuleren ze een tweede onderzoeksvraag gericht op het oudere kind. Het onderzoek houdt in dat studenten een onderwijspraktijksituatie analyseren, hierover literatuur en andere bronnen raadplegen, en vervolgens onderwijs ontwerpen, uitvoeren en dit evalueren. In de tweede helft van het derde jaar (werkplekbekwame fase) specialiseert de student zich in minor 1 in het jongere óf het oudere kind. Hij doet dit door het ontwerpen en uitvoeren van onderwijs/activiteiten voor deze leeftijdsgroep, op basis van onderzoek naar een probleemsituatie aan de hand van een zelf gekozen thema dat wederom algemeen didactische kwesties en vakken verbindt. In het vierde jaar (startbekwaam) loopt de student stage als LIO (minor 2). Tijdens de LIO-stage verricht de student, naast het geven van onderwijs, onderzoek naar een rekenprobleem, een taalprobleem en een ander probleem van de leerlingen. Hij analyseert het probleem, raadpleegt bronnen, ontwerpt onderwijs of een leeractiviteit voor de leerling(en), voert deze uit en evalueert het proces en de resultaten. In de minor 3 werken studenten aan hun persoonlijk meesterschap door naar keuze onderzoek te doen naar een innovatie in een basisschool of naar speciale leerlingenzorg. Studenten kunnen zich in minor 3 ook profileren in de richting van ICT of zich oriënteren op het docentschap vmbo of op een vakdocentschap in het vo. Het verkorte Pabo-opleidingstraject is in de afgelopen periode eveneens aangepast, in het verlengde van het vernieuwde vierjarige initiële programma. Het nieuwe verkorte traject gaat per september 2008 van start. Het nu nog geldende binnenschoolse programma van het verkorte traject bestaat uit zes leerlijnen: kennis en vaardigheden rekenen en taal; verzorgen van lessen/ activiteiten in de verschillende groepen van de basisschool; pedagogiek en onderwijskunde; een verdiepende leerlijn met keuze- en differentiatievakken; het tutoraat; en een facultatieve leerlijn waarbinnen de studenten hun bevoegdheid voor het vak Fries kunnen behalen. Het betreft in het totaal 7 grotere onderwijseenheden. Het buitenschoolse curriculum bestaat uit kortere stages, waarbij de student les geeft in alle groepen van de basisschool. Daarbij werkt hij tevens aan opdrachten behorend bij de zeven onderwijseenheden. De LIO-stage duurt 50 dagen. Hierbij verzorgt de student zelfstandig alle lessen en activiteiten voor, óf een groep jongere kinderen óf een groep oudere kinderen. Daarnaast werkt de student aan een aantal in overleg met de tutor gekozen competenties, zoals vastgelegd in zijn leerwerkplan. De verkorting in het vernieuwde verkorte programma houdt in dat studenten jaar 1 en minor 3 niet volgen en dat de zes thema s in jaar 2 ingedikt zijn tot vier. In de Modulebeschrijvingen wordt per thema, vakcollege of hbo-cursus beschreven welke competenties en indicatoren worden geoefend. Het panel heeft op deze basis kunnen vaststellen dat alle competenties in het programma aan de orde komen. De competenties 1, 2, 3, 4 en 7 zijn daarbij in alle jaren aan de orde; de competenties 5 22/63 NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs

23 en 6 vooral in de fase van werkplek- en startbekwaamheid (jaar 3 en 4). Het panel constateert dat naast de competenties en indicatoren per module ook leerdoelen worden beschreven. De relatie tussen deze leerdoelen en de competenties/ indicatoren is volgens het panel niet altijd inzichtelijk. In het alumnionderzoek en het BON-onderzoek 2007 geven alumni aan zich op basis van het oude programma minder gekwalificeerd te voelen ten aanzien van: kennis en inzicht in leer- en gedragsproblemen; kennis en inzicht in theorieën over communicatie en groepsdynamica; het doen van onderzoek. De opleiding heeft daarop ontwikkelings- en leerpsychologie duidelijker opgenomen in de flankerende lijn in jaar 1, 2 en 3 en in de kennisbasis van minor 1 en 2; er is een doorgaande leerlijn communiceren ontwikkeld; het praktijkonderzoek staat centraal in minor 1, 2 en 3; en per wordt in minor 2 een zwaarder accent gelegd op kennis van leer- en gedragsproblemen bij kinderen in de leeftijd van vier tot twaalf jaar en op leerproblemen bij rekenen en taal. Het panel is positief verrast door de flexibiliteit van het programma die studenten vele keuzemogelijkheden biedt, door de borging van de kennisbasis en door de separate beoordelingslijn waarin systematische toetsing van de competenties plaatsvindt (zie 2.8). Het panel wil haar waardering uitspreken voor de vooruitgang die de opleiding op dit punt heeft geboekt. Vanwege de omvangrijkheid en complexiteit van het Competentieboek heeft het panel in gesprekken met studenten en docenten en in de documentatie onderzocht of de competenties voldoende sturing geven aan het programma, aan het studeren van studenten en aan het begeleiden en beoordelen door docenten. Daarbij is het panel gebleken dat zowel de studenten als de docenten goed hun weg weten te vinden in het competentieboek, en dat de competenties door hen als sturend worden ervaren en de indicatoren als ondersteunend en transparant. Het is vooral hierdoor dat het panel positief meent te kunnen oordelen over de relatie tussen doelstellingen en programma. Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Voldoende Criterium - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De vorige visitatiecommissie heeft negatief geoordeeld over de samenhang in het oude programma vanwege de modulaire en vakgerichte structuur. Wat betreft de horizontale samenhang en de integratie van kennis en theorie heeft het panel ten eerste gekeken naar de samenhang tussen de themalijn en de flankerende lijn. Deze samenhang is naar de mening van het panel in het eerste jaar minder aanwezig en in de latere jaren goed. De opleiding geeft aan hiervoor te hebben gekozen om voldoende vakkennis van de basisschoolvakken te waarborgen. Het panel acht deze keuze begrijpelijk. NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs 23/63

24 Ten tweede heeft het panel gekeken naar de samenhang tussen de thema- en flankerende lijn enerzijds en de metalijn anderzijds. Deze samenhang beoordeelt het panel als goed. Studenten bouwen hun portfolio op met producten en toetsresultaten uit de thema- en flankerende lijn en uit de LIO-stage en minoren, en zij reflecteren in de meta-lijn hierop in studie- en intervisiegroepen en in portfoliogesprekken met de tutor. Hiermee wordt de samenhang tussen binnenschools en buitenschools curriculum goed geborgd. Ten derde heeft het panel gekeken naar de zogeheten hbo-cursussen, het ondersteunende onderwijs gericht op de generieke hbo-competenties. De opleiding heeft toegelicht dat het een dilemma is hóe deze cursussen te programmeren. Bij volledige integratie wordt de aandacht voor de hbo-competenties minder zichtbaar; bij een aparte lijn hbo-cursussen dreigt uiteindelijk desintegratie. De opleiding heeft gekozen voor de tussenoplossing om de generieke hbo-competenties in separate cursussen aan te bieden, die deel uitmaken van de programmering en roostering van de themalijn. Het panel herkent het dilemma maar is toch van mening dat deze samenhang verder versterkt zou kunnen worden. Het panel beoordeelt deze samenhang als voldoende en doet verder de suggestie een andere benaming te kiezen dan hbo-cursussen, bijvoorbeeld generieke beroepscompetenties. De verticale samenhang berust volgens de opleiding ten eerste op de toenemende complexiteit van beroepstaken (van gesimuleerde onderwijssituaties, via semiauthentieke, naar authentieke beroepssituaties) die studenten moeten uitvoeren. Ten tweede berust de verticale samenhang volgens de opleiding op het toenemende abstractieniveau gedurende de verschillende opleidingsfasen. Het panel acht deze wijze van verticale samenhang minder overtuigend beargumenteerd. Uit evaluaties door de opleiding met studenten en tutoren blijkt dat de overgang van jaar 1 naar jaar 2 en van jaar 2 naar jaar 3 niet soepel verloopt. Als verbetermaatregel heeft de opleiding doorgevoerd dat eerstejaars aan het einde van de opleidingsbekwaamheidsfase oefenen met een thema en een drempelvak van de basisbekwaamheidsfase, en dat studenten in jaar 3 zich middels een casusweek eerste breed oriënteren op thematisch analyseren en onderzoek doen, alvorens zij zich richten op onderzoek naar het jongere kind en het oudere kind. In de Cursusevaluatie en beoordeelt de helft van de studenten de samenhang als voldoende en ongeveer 40% als onvoldoende. In de NHL studentenenquête (2007) oordelen studenten positief over de samenhang in het onderwijsprogramma (score: 81). Het panel is van mening dat de samenhang in het huidige programma beduidend sterker is dan in het vorige, modulaire en vakgerichte programma. De opleiding heeft op dit punt grote voortgang geboekt met de keuze voor een competentiegericht opleidingsmodel en voor de vier leerlijnen. Het panel heeft er begrip voor dat na een flinke curriculumherziening nog verdere fine tuning dient plaats te vinden aan de hand van de eerste evaluatieresultaten. Het panel is van mening dat de horizontale integratie over het algemeen goed te noemen is, hoewel de integratie van de algemene beroepscompetenties nog versterkt kan worden. De verticale samenhang komt naar de mening van het panel vooralsnog minder goed uit de verf. Gezien de geboekte vooruitgang heeft het panel er vertrouwen in dat de opleiding ook op deze 24/63 NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs

25 punten de integratie verder kan en zal realiseren. Dit afwegend beoordeelt het panel dit facet als voldoende. Facet 2.4 Studielast Goed Criterium - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In de initiële opleiding is de studielast (240 EC) regelmatig gespreid over de 4 jaren. De studielast per jaar bedraagt 60 EC. Deze EC zijn weer verdeeld over 2 semesters van elk 30 EC. Uitgegaan wordt van een studielast van 40 uur per week bij een effectief studiejaar van 42 weken. Het aantal contacturen (d.w.z. contact met docenten en met de basisschool-coach) per studiejaar bedraagt respectievelijk: 438 en 478 uur in jaar 1 en 2; 212 uur in jaar 3; en 102 uur in jaar 4. Het verkorte traject bestaat uit twee jaren met een studielast van 40 uur per week: 1 dag per week onderwijs en tutoraat op de opleiding, 2 dagen per week stage op de stageschool en gemiddeld 2 dagen per week voorbereiding van de stage en zelfstudie aan de hand van opdrachten. Studenten kunnen het verkorte traject ook uitspreiden over een periode van drie jaar, met een gemiddelde studielast van 28 uur per week. In de voorlichting en in intakegesprekken wordt de studielast uitvoerig met studenten besproken. Ook in de tutorgesprekken wordt de planning regelmatig besproken op basis van het leerwerkplan. Uit de NHL studentenenquête 2007 blijkt dat ongeveer 35% van Pabo-studenten een studielast realiseert van 30 tot 39 uur per week; ongeveer 20% studeert tussen de 40 tot 49 uur per week, en eveneens ongeveer 20% tussen de 20 en 29 uur per week. De opleiding treft diverse maatregelen om de studievoortgang te bevorderen. Aan het eind van de propedeuse krijgt de student een positief bindend studieadvies indien hij 40 EC of meer heeft behaald en is geslaagd voor de reken- en taaltoets. De opleiding heeft de ondergrens voor de BSA per september 2006 verhoogd (was 32 EC). Verder dient het propedeutische examen na 2,5 jaar behaald te zijn. De student kan pas aan minor 1 beginnen als hij alle 6 deelassessments, de kennistoetsen en het criterium gericht interview aan het einde van de basisbekwaamheidsfase met positief resultaat heeft afgesloten. Vervolgens kan de student pas aan de afstudeerfase (LIO-stage en minor 3) beginnen nadat hij minor 1 met succes heeft afgerond. Het panel heeft op grond van het rooster kunnen constateren dat de kennistoetsen en assessments evenredig over het jaar verspreid zijn. Iedere kennistoets wordt minimaal driemaal per jaar aangeboden (twee herkansingen). Hetzelfde geldt voor de assessments. NQA - visitatie Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Opleiding tot Leraar Basisonderwijs 25/63