Niets mis met een goede business case
|
|
- Lodewijk Smets
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Niets mis met een goede business case In veel projectmanagementmethoden is het gebruik van business cases ingebed als stuurinstrument. Prince2 gaat zelfs uit van de business case als de drijvende kracht en verantwoording achter een project. Desondanks worden in de praktijk nog zeer veel projecten uitgevoerd zonder business case of met slecht gebruik van dat instrument. Hoe komt dat? Nemen opdrachtgevers het in de praktijk niet zo nauw met de vraag of een project verantwoord is? Een van de factoren waardoor het gebruik van de business case als besturingsinstrument voor projecten misgaat is dat er misvattingen over het instrument bestaan. Zo gaf Gartner onlangs nog aan dat business cases geen noemenswaardige voorspellende waarde hebben als het gaat om het waarborgen van het succes van een project en het garanderen dat een project slaagt. Het is echter volkomen logisch dat business cases die voorspellende waarde niet hebben. In de stelling zit immers de misvatting dat de business case een maat zou zijn voor de kans van slagen van een project. Dat is natuurlijk niet het geval. Een business case is een maat voor de meerwaarde van de producten die uit het project voorkomen ten opzichte van de daarvoor benodigde investeringen en zegt dus niets over de kans dat de weg naar die producten ook succesvol afgelegd kan worden. Als indicator voor de slagingskans kan beter een risicoanalyse worden uitgevoerd. De enige relatie tussen de slagingskans en de business case is dat het treffen van risicobeperkende maatregelen meestal kostenverhogend werkt. Een tweede regelmatig voorkomende misvatting is dat verondersteld wordt dat het project er zelf voor kan zorgen dat de business case wordt waargemaakt. Meestal zorgt een project echter voor producten die slechts de mogelijkheid scheppen om er baten mee te realiseren. De reguliere organisatie is verantwoordelijk voor het verzilveren van de meerwaarde van de producten uit het project. Als het proces van verzilveren niet wordt georganiseerd en gestuurd, zal de business case waarschijnlijk niet worden bereikt. De programmamanagementmethodiek 'Managing Successful Programmes', net als Prince2 afkomstig van het Britse OGC, onderkent daarom ook expliciet het principe van benefits management, waarbij vertegenwoordigers van het reguliere management verantwoordelijk zijn voor het verzilveren van die meerwaarde. De derde vaak voorkomende misvatting is dat alleen kwantitatieve business cases bruikbaar zijn. Vaak zijn de baten van een project moeilijk te kwantificeren. Als de te verwachten baten van een project echter goed kwalitatief en eenduidig vast te stellen zijn en de opdrachtgever van mening is dat deze baten de investering rechtvaardigen, is er sprake van een bruikbare business case. Hier geldt in feite het onderscheid tussen 'bruikbaarheid' en validiteit van de business case. De bruikbaarheid als stuurinstrument is van belang voor de interactie tussen opdrachtgever en projectmanager. De validiteit voor de investeringsbeslissing is van belang voor de interactie tussen opdrachtgever en de sponsoren of financiers. Door gedurende het project op elke faseovergang opnieuw vast te stellen of de baten nog steeds (even) waarschijnlijk zijn en nog steeds tegen de kosten opwegen, kan de business case als justificatie voor voortzetting van het project worden gebruikt. Dezelfde redenering gaat op voor situaties dat de producten voortkomend uit het project 'slechts' voorwaardenscheppend zijn voor andere projecten die werkelijke baten opleveren. Een situatie die vaak voorkomt binnen programma's. De validiteit van de business case voor de investeringsbeslissing is contextafhankelijk. Voor de een zal de (politieke) meerwaarde van de projectuitkomsten meer waard zijn dan voor een ander. Vanzelfsprekend is een business case valide als er eenmaal sponsoren bestaand die de investering valide vinden.
2 Dan is er de misvatting dat automatisch een positief kosten/batenresultaat uit het project volgt als op elk evaluatiemoment tijdens het project een positieve business case bestaat. Het sturen met behulp van de business case betekent dat op elk evaluatiemoment, te beginnen bij de beslissing om het project te starten, wordt vastgesteld dat de te verwachten baten hoger zijn dan de resterende kosten. Het is dus onvoldoende om een business case alleen bij de start van het project te bepalen. Elke faseovergang vraagt om een her-evaluatie van de business case van dat moment. Reeds gedane uitgaven zijn daarbij weliswaar interessant, maar tegelijkertijd irrelevant voor het besluit tot voortzetting. Immers het besluit beïnvloedt uitsluitend de toekomstige uitgaven en inkomsten. Het gevolg kan dus zijn dat het zakelijk gezien beter is het project voort te zetten ondanks dat duidelijk is dat de som van de uitgaven uit het verleden en de toekomstige uitgaven niet kunnen worden terugverdiend. Het verlies bij voortzetting kan immers lager uitvallen dan het verlies van direct stoppen. Tegen het gevoel in is er dan toch sprake van correct gebruik van de business case als besturingsinstrument. In dergelijke gevallen is echter minstens bij het begin van het project en mogelijk vaker een te gunstige inschatting van de business case gemaakt. Dat kan het gevolg zijn van de tactische fout om de business case te laten vaststellen door iemand die belang heeft bij het project. Vaak wordt een projectmanager gevraagd om de business case op te stellen. Evenals een leverancier en de gebruiker bij wie de baten van het project terecht komen heeft de projectmanager belang bij het starten en voortzetten van het project. Het is daarom goed om het opstellen en bewaken van de business case te laten begeleiden door een terzake kundige zoals een controller. Daarmee wordt tevens voorkomen dat in de calculatie van de business case fouten worden gemaakt met het hanteren van financiële begrippen en calculatiemethodieken. De laatste misvatting die van belang is, is het verwarren van de begrippen 'doel' en 'business case'. Het doel van een project hoeft niet per sé te zijn dat de opdrachtgevende instantie zelf voordeel behaalt met de producten van het project. Ook als het doel niet is om geld te verdienen met het project moeten de baten van het project opwegen tegen de investering, bijvoorbeeld doordat de baten bij derden de investering justificeren. Dit zal bijvoorbeeld vaak het geval zijn bij projecten van de overheid. Er zal dan moeten worden aangetoond dat voordelen voor bijvoorbeeld de burger opwegen tegen de investering door de overheid. Is het, met zoveel misvattingen en fouten in het gebruik van business cases, nog zinvol om dit besturingsinstrument te hanteren? Maar natuurlijk! Bij elk project moet voor de opdrachtgever duidelijk zijn waarom hij het laat uitvoeren. De sponsoren moeten overtuigd worden voor hun (financiële) bijdrage en de projectmanager moeten weten welke meerwaarde de producten uit het project moeten kunnen leveren. De business case is daarvoor het enige systematische, expliciete, objectiverende instrument. De misvattingen en de fouten kunnen eenvoudig worden voorkomen door iemand die vertrouwd is met het hanteren van een dergelijk instrument, zoals een controller, bij het project te betrekken voor de bewaking van de kwaliteit en juist gebruik van de business case. Wie het besturingsinstrument zorgvuldig gebruikt, zorgt daarmee dat alle informatie wordt gebruikt die voorhanden is voor het zo goed mogelijk verantwoorden van een project. Wie ervoor kiest om het instrument niet te gebruiken accepteert kennelijk dat er informatie daarover gemist of genegeerd wordt en is daarom letterlijk onverantwoord bezig.
3 Kader 1: De Business Case Het begrip 'business case' heeft in het managementvak twee betekenissen. Enerzijds wordt het gebruikt om de situatie te beschrijven waarin er een gelegenheid is om met een bepaald besluit zakelijk voordeel te creëren, alle effecten van het besluit in ogenschouw genomen. Levert het opvolgen van het besluit netto een zakelijk voordeel op, dan is er een business case voor dat besluit. De tweede betekenis van het begrip is de business case als instrument voor het verantwoorden van een besluit, meestal een investeringsbeslissing. De business case in instrumentele zin heeft doorgaans de verschijningsvorm van een kwantitatieve kosten/batenanalyse, neergeslagen in een rapport. Als instrument wordt de business case door financiële professionals al van oudsher toegepast bij investeringsbeslissingen. De business case in instrumentele zin vergelijkt typisch twee scenario's met elkaar: het nul-scenario waarin geen verandering wordt doorgevoerd en het scenario van de overwogen verandering of investering. Met de professionalisering van projectmatig werken en de introductie van systeemdenken in projectmanagement heeft ook de business case als besturingsinstrument in projectmanagementmethodieken zijn intrede gedaan. Kader 2: Jongleren met financiële begrippen Het is populair om projecten te verantwoorden met begrippen als terugverdientijd en Return On Investment. Dat door gebrek aan kennis van deze begrippen ook veel fouten worden gemaakt spreekt voor zich. Zo worden begrippen als Internal Rate of Return en Return on Investment vaak door elkaar gebruikt terwijl het totaal verschillende begrippen zijn die doorgaans factoren van elkaar afwijken. Ook worden niet zelden uitgaven en kosten of inkomsten en besparingen bij elkaar geteld als ware zij grootheden van hetzelfde soort. In feite zijn er twee goede basissystematieken voor business-case-calculaties: de net present value methode (NPV) en de total cost of ownership methode (TCO). De eerste is gebaseerd op de totale netto cashflow over de project- en gebruiksperiode. De tweede is gebaseerd op het verschil tussen het kostenniveau tijdens de gehele levensduur van de project- en gebruiksperiode en het huidige kostenniveau. De TCO-methode heeft als voordeel dat hij aansluit op de manier waarop bugetbegrotingen worden gemaakt, zodat de calculatie gemaakt kan worden met de cijfers uit de huidige begroting en het effect direct in het budget kan worden bekeken. Het nadeel is dat de methode gevoelig is voor afschrijvingsregels en geen rekening houdt met de contante waarde van investeringen en besparingen (hoe vroeger de baten hoe hoger de waarde ervan). De NPV-methode heeft beide nadelen niet. Hoewel deze methode voor niet-financieelingewijden aanvankelijk moeilijker lijkt, nodigt hij minder uit tot het maken van calculatiefouten. De NPV-methode berekent de som van de contante waarden van de uitgaven en inkomsten (ongeacht de methode van boekhouden) tegen een gekozen rekenrente. De aanverwante Internal Rate of Return-methode geeft aan tegen welke rente het investeringsbedrag zou moeten worden weggezet om aan het einde van de beoordeelde looptijd een gelijk eindbedrag op te leveren als het betreffende project. Het voordeel van de NPV-methode is echter dat een portfolio van projecten beoordeeld kan worden door simpelweg de NPV's bij elkaar op te tellen. Ook kan in een NPV-calculatie met variërende rekenrentes worden gewerkt, in tegenstelling tot de IRR-methode.
4 Kader 3: Een praktijkcasus Een gefuseerde zakelijk dienstverlener, goed voor ruim een derde van de Nederlandse markt in haar branche, voortkomend uit meerdere geografisch verspreide gelijksoortige organisaties heeft als visie dat één gezicht naar de klant moet worden geboden. Deze visie is de basis achter de fusie. In deze visie moet de klant in alle regio's met één contract dezelfde dienstverlening tegen dezelfde condities kunnen afnemen en alle dienstverlening op één verzamelfactuur gefactureerd kunnen krijgen. Voorheen moest de klant tot soms wel zeven regionale contracten afsluiten en zelf zorgen dat de inhoud en condities van die contracten zoveel mogelijk overeenkwamen. De visie was de start voor een programma voor de implementatie van een centraal ERP-pakket ter waarde van ca. 11 miljoen euro, als vervanging van de tientallen verschillende bestaande regionale pakketten. De business case voor het programma bestond eruit dat de churn-ratio van klanten drastisch omlaag zou gaan, door de betere klantbediening. Tot dan vertrokken veel grote klanten vanwege de versnipperde dienstverlening. Daarnaast zou de nieuwe organisatie veel beter bestuurbaar worden, doordat alle administraties in één systeem bijeen zouden komen. Men zou op basis van KPI's voortaan best-practices over de diverse regio's heen vaststellen en die vervolgens in alle regio's invoeren. Door de uniformiteit die uit de éénheid in klantbediening en best practices zou voorkomen zou ook de interne efficiëntie aanzienlijk verbeteren.tot slot zou het bijeen brengen van klantinformatie uit het dienstverleningsproces de mogelijkheid scheppen voor het signaleren van trends en verschijnselen op het vakgebied van deze dienstverlener, waardoor nieuwe producten en diensten konden worden ontwikkeld. De omvang van deze baten zou jaarlijks ca. 10 miljoen euro bedragen. Daarmee gold het programma als zeer rendabel. Daarnaast verwachtte men binnen enkele jaren ingrijpende nieuwe overheidsregelgeving op binnen de branche. Daardoor zou enorme verdringing in de markt ontstaan en zouden klantbehoud, interne efficiëntie en vernieuwing essentiële factoren in de overleving worden. Met de fusie ontstond echter ook een machtsstrijd tussen de directie van de nieuwe holding en de directies van de voormalig zelfstandige deelorganisaties. Het nieuwe systeem werd daardoor gezien als bedreigend voor de autonomie van de deelorganisaties. Omdat de deelorganisaties de sponsoren van het programma waren hadden zij veel macht. Toen vervolgens de leverancier van het ERP-pakket achterstand in de oplevering veroorzaakte was dat voldoende voor de deelorganisaties om het contract met de leverancier te verbreken. De schade bedroeg ca. 3 miljoen euro. Er werd vervolgens gekozen voor een pakket dat niet in staat was om het administratieve volume van de nieuwe organisatie te herbergen en daarom noodgedwongen als losse deelsystemen op het niveau van de deelorganisaties moest worden geïmplementeerd. Na afloop van het project was men zeer tevreden, omdat het project uiteindelijk toch geslaagd was in de ogen van de deelorganisaties. Voor een groot deel van het holding-management was het echter duidelijk dat geen van de oorspronkelijk beoogde baten met dit pakket gerealiseerd konden worden omdat er van eenheid naar de klant nog steeds geen sprake was. Inmiddels, na het vertrek van een groot deel van het holdingmanagement worstelt de organisatie in sterk veranderde marktomstandigheden en onder de nieuwe overheidsregelgeving met het behoud van klanten en de interne efficiëntie. De fout die men heeft gemaakt is dat men bij de start van het programma een goede business case heeft gemaakt, maar daarna het programma uitsluitend is gaan beschouwen als een traject om een ERP-pakket te implementeren in plaats van een traject om de beoogde baten centraal te realiseren. Had men de business case in de besluitvorming centraal gesteld, dan was nooit het
5 besluit genomen om in plaats van één gemeenschappelijk systeem een meerdere systemen op het niveau van de deelorganisaties te implementeren, omdat daarmee per definitie de beoogde baten niet te realiseren zijn. Mark van Rosmalen Mark is zelfstandig project- en programmamanager en gecertificeerd Prince2 practitioner en gecertificeerd MSP practitioner hij werkt vanuit Mark-One b.v.
Global Project Performance
Return on investment in project management PMO IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PMO PROJECT MANAGEMENT OFFICE Een Project Management Office voorziet projecten,
Nadere informatie5 Opstellen businesscase
5 Opstellen In de voorgaande stappen is een duidelijk beeld verkregen van het beoogde project en de te realiseren baten. De batenboom geeft de beoogde baten in samenhang weer en laat in één oogopslag zien
Nadere informatieHet stuurmodel voor een opdrachtgever
Het stuurmodel voor een opdrachtgever Ir. Derk K. Kremer 1. Inleiding In één van mijn eerdere artikelen heb ik al aangegeven dat de rol van opdrachtgever op zich geen moeilijke rol is. Voor een ervaren
Nadere informatiePRINCE2 2009 is overzichtelijker
PRINCE2 2009 is overzichtelijker 29 mei 2009 door: Lia de Zoete en Reinier de Koning Half juni presenteert het Office of Government Commerce in Londen PRINCE2 2009. Het grote voordeel van de nieuwe versie
Nadere informatieHET BOUWDEEL TUSSEN LEVENSDUUR EN KOSTEN VAN STICHTINGSKOSTEN NAAR EXPLOITATIEKOSTEN
HET BOUWDEEL TUSSEN LEVENSDUUR EN KOSTEN VAN STICHTINGSKOSTEN NAAR EXPLOITATIEKOSTEN Janssen REM Consulting INTRODUCTIE EN KENNISMAKING ONS AANBOD Uitvoeren van Levensduur analyses Het bieden van softwareoplossingen
Nadere informatieBEDRIJFSWETENSCHAPPEN. 2. De investeringsbeslissing en de verantwoording ervan
BEDRIJFSWETENSCHAPPEN Hoofdstuk 2: INVESTERINGSANALYSE 1. Toepasbare beoordelingsmethodes 1.1. Pay-back 1.2. Return on investment 1.3. Internal rate of return 1.4. Net present value 2. De investeringsbeslissing
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management P3M3 DIAGNOSTIEK IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. P3M3 -DIAGNOSTIEK (PROJECT PROGRAMMA PORTFOLIO MANAGEMENT MATURITY
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management PMO PROJECTSTART-UPS IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PMO PROJECT MANAGEMENT OFFICE Een Project Management Office voorziet
Nadere informatieVerandermanagement: Business as Usual
Verandermanagement: Samenvatting Voor organisaties is het inmiddels een vast gegeven dat hun processen en producten continue zullen moeten veranderen om zich te kunnen handhaven in een omgeving waar we
Nadere informatieDr. Projects Management B.V.
--009 Dr. Projects Management B.V. Printversie van gepresenteerde beelden van de website www.drprojects.nl Dr. Projects Management Dit is de bundeling van de website presentaties per onderdeel. De diensten
Nadere informatieDOLGOZ, 7 maart 2013 PMO-congres WIN Project Support
DOLGOZ, 7 maart 2013 PMO-congres WIN Project Support Inhoud Wat is een Business Case Waarom een Business Case voor een PMO Ontwikkeling van de PMO Business Case Positie van het PMO Gewenste situatie Kosten/Baten
Nadere informatieHet PMO van PostNL IT
Het PMO van PostNL IT WIN PMO Congres Blik op een kleurrijk PMO Alex Palma, manager IT Projecten 13-03-2014 Wat willen we jullie vertellen? Positionering van projectenorganisatie Waarom een PSO? Implementatiestrategie
Nadere informatieOefenopgaven contextuele competenties deel 2, level C en D
Oefenopgaven contextuele competenties deel 2, level en e antwoorden van onderstaande oefenopgaven zijn op de laatste bladzijde van dit document te vinden. ito ertification V rnhem OPG Oefenopg context
Nadere informatieProjectmanagementenquête 2007
Projectmanagementenquête 2007 Handvatten voor succesvolle projecten 21 maart 2007 Bisnez Management in samenwerking met het IT Trends Institute en de Vrije Universiteit van Amsterdam copyright by Bisnez
Nadere informatieWij zijn een bedrijf die zich bezig houdt met het ondersteunen van ondernemingen als het gaat om zakelijke dienstverlening.
Allturn Group International Wij zijn een bedrijf die zich bezig houdt met het ondersteunen van ondernemingen als het gaat om zakelijke dienstverlening. Binnen onze organisatie is er expertise aanwezig
Nadere informatieProgramme Power. De weg van Portfoliomanagement naar Programmaregie
Programme Power De weg van Portfoliomanagement naar Programmaregie Agenda Introductie Stedin Historie van Project- en Portfoliomanagement Van Portfoliomanagement naar Programmaregie Waar staan we nu Oog
Nadere informatieDe impact en implementatie van de outsourcing op de bedrijfsvoering is als één van de 6 deelprojecten ondergebracht binnen het project outsourcing.
Bijlagen 1 en 2: Aanbevelingen en opvolging Gateway Reviews (corsa 2018017934) Bijlage 1: Aanbevelingen en opvolging Gateway Review 2018 Aanbeveling Opvolging Status Opmerking 1. Richt een apart project
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management PCI DIAGNOSTIEK IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PCI-DIAGNOSTIEK (PEOPLE CENTERED IMPLEMENTATION) Niet zelden zien
Nadere informatieVerzilveren van de baten. De heilige graal bij projecten en programma s 8-5-2012
1 Verzilveren van de baten De heilige graal bij projecten en programma s 8-5-2012 Hoofdsponsors Sponsors IPMA-NL Jaarsponsors 3 Workshop Verzilveren van de baten De heilige graal bij projecten en programma
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management PMO PROJECT HANDBOEK IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PMO PROJECT MANAGEMENT OFFICE Een Project Management Office voorziet
Nadere informatieOlde Bijvank Advies Organisatieontwikkeling & Managementcontrol. Datum: dd-mm-jj
BUSINESS CASE: Versie Naam opdrachtgever Naam opsteller Datum: dd-mm-jj Voor akkoord: Datum: LET OP: De bedragen in deze business case zijn schattingen op grond van de nu beschikbare kennis en feiten.
Nadere informatieB².DNA. Strategische GedragsVerbetering
Het begrip waarde is een modewoord. Maar wat waarde precies is weten maar weinigen. In dit artikel wordt het begrip overzichtelijk uit de doeken gedaan. Met concrete aanwijzingen voor de praktijk van de
Nadere informatieProjectmanagement De rol van een stuurgroep
Projectmanagement De rol van een stuurgroep Inleiding Projecten worden veelal gekenmerkt door een relatief standaard projectstructuur van een stuurgroep, projectgroep en enkele werkgroepen. De stuurgroep
Nadere informatieProject-, Programma- en AdviesCentrum. Resultaten die eruit springen PPAC
Project-, Programma- en AdviesCentrum Resultaten die eruit springen PPAC Binnen Veiligheid en Justitie groeit het belang van projectmatig en programmatisch werken. Ook neemt de behoefte toe om medewerkers
Nadere informatieCombineren PRINCE2 met PMW en Projectmatig Creëren
TM PRINCE2 Symposium: Combineren PRINCE2 met PMW en Projectmatig Creëren Bert Hedeman b.hedeman@insights-int.nl PRINCE2TM is a Trade Mark of the Office of Government Commerce Bert Hedeman Partner Insights
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management PCI CHANGE MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PCI-DIAGNOSTIEK (PEOPLE CENTERED IMPLEMENTATION) Niet zelden
Nadere informatieProjectmanagement BROK cursus. Daniel Gobits en Michelle Hendrikx
Projectmanagement BROK cursus Daniel Gobits en Michelle Hendrikx Dezelfde tekening?! Hoe de klant het vertelde Hoe de manager het begreep Hoe de opdrachtgever het voor zich zag Hoe de leider het plan maakte
Nadere informatieProjectmanagement onderzoek. www.bitti.nl. Meest succesvolle projectmanagement methodiek is PINO. 6 december 2006 Barry Derksen MSc MMC CISA CGEIT RI
Projectmanagement onderzoek Meest succesvolle projectmanagement methodiek is PINO 6 december 2006 Barry Derksen MSc MMC CISA CGEIT RI Agenda Aanleiding & werkwijze Projecten mislukken Projectmethodieken
Nadere informatie20 mei 2008. Management van IT 1. Management van IT. Wat is dat eigenlijk? IT organisaties: overeenkomsten en verschillen
Management van IT Han Verniers PrincipalConsultant Han.Verniers@Logica.com Logica 2008. All rights reserved Programma Management van IT Wat is dat eigenlijk? IT organisaties: overeenkomsten en verschillen
Nadere informatieBusinesscase: titel. Businesscase. Titel. Auteur: Versie: Datum: Pagina 1 van 5
Businesscase Titel Pagina 1 van 5 Versie historie Versie Auteur Datum Omschrijving Akkoord Naam Rol Voor akkoord: Eigenaar businesscase Pagina 2 van 5 Management samenvatting Beschrijf de managementsamenvatting
Nadere informatieBusiness Case. <<Naam project>>
Business Case SYSQA B.V. Almere Versie : Datum : Status : Opgesteld door : Pagina 2 van 8 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1.1 Doel van dit document...
Nadere informatieProjectmatig 2 - werken voor lokale overheden
STUDIEDAG Projectmatig werken in lokale overheden LEUVEN 27 oktober 2011 Projectmatig werken in de lokale sector Katlijn Perneel, Partner, ParFinis Projectmatig 2 - werken voor lokale overheden 1 Inhoud
Nadere informatieLet op! In dit document beschrijven we wat we normaal gesproken doen en wat de gemiddelde prijs is van deze diensten. Deze
Pensioen aanvraag In dit document staat wat wij voor u kunnen doen. En hoeveel dat kost. Andere financiële dienstverleners hebben ook zo n document. Zo kunt u ons vergelijken met anderen. En kunt u ook
Nadere informatieFinanciën en risicomanagement
Financiën en risicomanagement Leergang Bedrijfskunde voor de Agribusiness Miranda Meuwissen, Alfons Oude Lansink Bedrijfseconomie, Wageningen Universiteit Inhoud Risico-identificatie & stress test (Miranda)
Nadere informatieProfessional services organisaties Altijd en overal grip op uw projecten, van verkoop tot factuur
Professional services organisaties Altijd en overal grip op uw projecten, van verkoop tot factuur Kritische opdrachtgever verwacht meer De opdrachtgever van vandaag is kritisch, verlangt toegevoegde waarde
Nadere informatieWerkwijze Verbetering & Vernieuwing (V&V)
Werkwijze Verbetering & Vernieuwing (V&V) Inhoudsopgave Nut en Noodzaak Eerste resultaten Afgestemde werkwijze Wijze van terugkoppeling aan directie 2 Vernieuwing & Verbetering: noodzaak en onderscheid
Nadere informatievoorbeeldexamen I-Tracks Project Participation Foundation (PPF) voorbeeldexamen PPF uitgave oktober 2007
voorbeeldexamen Project Participation Foundation (PPF) I-Tracks Project Participation Foundation (PPF) voorbeeldexamen PPF uitgave oktober 2007 Inhoud inleiding 2 voorbeeldexamen 3 antwoordindicatie 12
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management PMO ONTWIKKELPLANNEN IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PMO PROJECT MANAGEMENT OFFICE Een Project Management Office voorziet
Nadere informatieD.3.1.c Samenvatting Business plan voor het EPC coaching traject voor gemeenten en gemeenschapsvoorzieningen in de provincie Vlaams-Brabant
D.3.1.c Samenvatting Business plan voor het EPC coaching traject voor gemeenten en gemeenschapsvoorzieningen in de provincie Vlaams-Brabant Titel van het project: EPC coaching voor gemeenten. Locatie:
Nadere informatieNVB Congres. Waar doen we het voor? De waarde van informatieproducten en -diensten voor de organisatie
NVB Congres Waar doen we het voor? De waarde van informatieproducten en -diensten voor de organisatie Lezing NVB Congres Bart van der Meij Ede, 3 november 2003 1 Inhoud Voor wie doen we het? Hoe doen we
Nadere informatieSuccesvol ERP selecteren en implementeren. Mitopics BV dé specialist op ERP-gebied vanuit risicobeheersing
Succesvol ERP selecteren en implementeren Mitopics BV dé specialist op ERP-gebied vanuit risicobeheersing Onze concurrenten hebben veel betere informatie! Onze klanten verwachten meer van ons! Onderhoud
Nadere informatieManagement. Analyse Sourcing Management
Management Analyse Sourcing Management Management Business Driven Management Informatie- en communicatietoepassingen zijn onmisbaar geworden in de dagelijkse praktijk van uw organisatie. Steeds meer
Nadere informatieAanbesteden van ICT: de business case
Regionale bijeenkomsten Nevi en Pianoo.....< ICT, met de i van inkoop! Aanbesteden van ICT: de business case Mr J.A. (John) Konijn 20 april 2009. Voorstel agenda Business case Fasering in Aanbesteding
Nadere informatieProfessionaliseren projectmatig werken
Professionaliseren projectmatig werken Gemeente Wijk bij Duurstede BPUG Seminar 2010 Benefit from Best Practices www.bpugseminar.nl 1 Professionaliseren kan niet zonder veranderen BPUG Seminar 2010 Benefit
Nadere informatieEvalueren van rendabiliteit van enerzuinige investeringen. Jonathan Fronhoffs Cenergie
Evalueren van rendabiliteit van enerzuinige investeringen Jonathan Fronhoffs Cenergie Wie is Cenergie 20 jaar actief in integrale energiezorg Integrale energiezorg is: Volledig traject Alle aspecten van
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management PMO PROJECT HEALTH CHECKS IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PMO PROJECT MANAGEMENT OFFICE Een Project Management Office
Nadere informatiehet Randstad implementatietraject: uw wensen, onze belofte randstad.nl/implementatie
het Randstad implementatietraject: uw wensen, onze belofte randstad.nl/implementatie Stapt u binnenkort over naar een andere HR-dienstverlener? Wilt u een professionele implementatie en minimale belasting
Nadere informatieBPUG: Hét platform voor het toepassen van PRINCE2, MSP, P3O, M_o_R, MoP & MoV in Nederland
BPUG: Hét platform voor het toepassen van PRINCE2, MSP, P3O, M_o_R, MoP & MoV in Nederland PRINCE2, MSP, M_o_R, P3O, MoP & MoV are Registered Trade Marks of the Office of Government Commerce Invoering
Nadere informatieENERGIE ENQUÊTE VOORJAAR 2012
ENERGIE ENQUÊTE VOORJAAR 2012 2 INHOUD Management samenvatting... 3 Respondenten... 3 Conclusies... 4 1. Inleiding... 6 2. Uitkomsten per vraag... 6 2.1 Energie en energiebesparing binnen de organisatie...
Nadere informatieInsights Zorg. Uw partner in ehealthimplementatie
Insights Zorg Uw partner in ehealthimplementatie Social Return on Investment Plan van Aanpak maatschappelijke business case ehealth Doel professionaliseren van investeringsbeslissingen opbouwen van kennis
Nadere informatie1Modelexamen 1. Modelexamen 1
1Modelexamen 1 Het examen PRINCE2 Foundation wordt in Nederland afgenomen door Stichting EXIN. Om u voor te bereiden op het examen is er een representatief modelexamen bijgevoegd. Het examen bestaat uit
Nadere informatieWelkom. Doel van workshop. LoopbaanNed. Dr. Dieta Mietus
Welkom Doel van workshop Oplossingsgericht werken LoopbaanNed Dr. Dieta Mietus Kennismaking Wat zou je willen doen zodat deze workshop nuttig voor je is? Oplossingsgericht werken aan project Projectmanager:
Nadere informatieDe investeringsanalyse
Het programma van vandaag: het investeringsproject de cashflow het gemiddelde rendement de terugverdientijd de netto contante waarde Adele 1 Investeringsbeslissingen Waarom investeren? We verwachten winst
Nadere informatiePraktijkplein Titel: Toepassing: Koppeling met het Operational Excellence Framework: Implementatiemethodieken: ontwerpen en ontwikkelen.
Praktijkplein Titel: Implementatiemethodieken: ontwerpen en ontwikkelen. Toepassing: Beknopte samenvatting van twee implementatiemethodieken en hun toepassing bij het implementeren van een operational
Nadere informatieGraag maak wij van de gelegenheid gebruik om u op de hoogte te brengen van de recente ervaringen en ontwikkelingen bij De Regiecentrale.
1 Geachte heer/mevrouw Graag maak wij van de gelegenheid gebruik om u op de hoogte te brengen van de recente ervaringen en ontwikkelingen bij De Regiecentrale. Bij verschillende gemeenten en instellingen
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management PMO TOOLS IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PMO PROJECT MANAGEMENT OFFICE Een Project Management Office voorziet projecten,
Nadere informatieOefenopgaven contextuele competenties deel 1, level C en D
Oefenopgaven contextuele competenties deel 1, level en e antwoorden van onderstaande oefenopgaven zijn op de laatste bladzijde van dit document te vinden. ito ertification V rnhem Oefenopg context comp
Nadere informatieEEN ANDERE KIJK OP INVESTERINGSPROJECTEN
EEN ANDERE KIJK OP INVESTERINGSPROJECTEN Themadag van het stoomplatform Efficiency in stoomsystemen Duiven, 13 mei 2009 Franka Morssink PROGRAMMA Introductie Dynamiek Begrippen Investeringsvoorbeeld Gegevens
Nadere informatieSuccesvol opdrachtgeverschap in projecten
PRINCE2 Symposium: Succesvol opdrachtgeverschap in projecten Lia de Zoete Capgemini Academy Door de markt gezien als succesfactoren 1/3 rapporteert 62% van de projecten budgetoverschrijding eindigt niet
Nadere informatieSTRATEGISCH SAMENWERKEN
STRATEGISCH SAMENWERKEN HOE DOE JE DAT? (SAMBO-ICT CONFERENTIE 14 SEPTEMBER 2011) INLEIDING WIE BEN IK? Jasper Dijkman Student Technische Bedrijfskunde, Universiteit Twente Bachelorscriptie over Samenwerking
Nadere informatiePreview. Voorwoord. Gilbert Silvius Voorzitter normcommissie Projectmanagement
Voorwoord De internationale richtlijn voor projectmanagement, ISO 21500, is er! Het resultaat van vier en een half jaar werk door bijna honderd experts op het gebied van projectmanagement. Vier en een
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management PMO IMPLEMENTATIE IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PMO PROJECT MANAGEMENT OFFICE Een Project Management Office voorziet
Nadere informatieProject Management: Introductie tot Prince2
Bijeenkomst Detaco professionals Project Management: Introductie tot Prince2 Stefan van Duren 22 september 2011 Het Turfschip Etten-Leur Gebaseerd op het boek Projectmanagement op basis van PRINCE2 Editie
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management PCI WORKSHOP LEADING CHANGE IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PCI-DIAGNOSTIEK (PEOPLE CENTERED IMPLEMENTATION) Niet
Nadere informatieVERSLAG CPD-EVENT: RONDE TAFEL CONTRACT MANAGEMENT
VERSLAG CPD-EVENT: RONDE TAFEL CONTRACT MANAGEMENT Datum: 14 juni 2012 Doel Doelstelling van de ronde tafel was ervaringen en kennis delen op het gebied van contractmanagement: De groep bestond uit een
Nadere informatieRisicomanagement en NARIS gemeente Amsterdam
Risicomanagement en NARIS gemeente Amsterdam Robert t Hart / Geert Haisma 26 september 2013 r.hart@risicomanagement.nl / haisma@risicomanagement.nl 1www.risicomanagement.nl Visie risicomanagement Gemeenten
Nadere informatieHeeft u besloten om het erfgoed object waaraan u bent verbonden te verduurzamen, bijvoorbeeld middels duurzame energieopwekking of -besparing?
BESLISBOOM Is het zinvol om crowdfunding in te zetten voor de verduurzaming van erfgoed? Kunnen we erfgoed behouden op een manier die ook recht doet aan de maatschappelijke opdracht tot verduurzaming?
Nadere informatieUw hypotheek is uw en onze blijvende aandacht waard
Uw hypotheek is uw en onze blijvende aandacht waard Heeft u een hypothecaire lening of gaat u er binnenkort een afsluiten? Dan is het goed om met uw Erkend Hypothecair Planner te bekijken hoe deze het
Nadere informatieHoe een ambitieus (e-)overheidsproject op tijd en conform budget werd gerealiseerd
Hoe een ambitieus (e-)overheidsproject op tijd en conform budget werd gerealiseerd Ervaringen in het programma BAG (Basisregistratie Adressen en Gebouwen) bij het Kadaster Jeroen Zaalberg, Bakkenist 10
Nadere informatieSourcing. Analyse Sourcing Management
Sourcing Analyse Sourcing Management Sourcing Business Driven Sourcing Wij nemen het woord sourcing letterlijk. Welke bronnen zijn nodig om uw organisatie optimaal te laten presteren, nu en in de toekomst?
Nadere informatieWhitepaper. www.facto.nl. De regiepiramide ontsluierd
De regiepiramide ontsluierd Inleiding Regie is een veelgebruikte term voor een vorm van organiseren in het facilitaire werkveld. Toch is het lang niet altijd duidelijk wat er precies onder moet worden
Nadere informatieDOLGOZ, 10 april 2014 BPUG
DOLGOZ, 10 april 2014 BPUG Inhoud Introductie P3O Wijzigingen ten opzichte van 2008 Een business Case voor je P3O Opdracht: Argumenten Opdracht: KPI-meting 2 Wat is P3O P3O staat voor: Project-, Programma-
Nadere informatieKwaliteitscriteria voor GKC innovatieprojecten
Groene Kennis Coöperatie Kwaliteitscriteria voor GKC innovatieprojecten Waar is dit instrument voor bedoeld? Binnen de GKC, o.a. via KIGO, worden veel projecten uitgevoerd. We hebben gemerkt dat (te) veel
Nadere informatieBantopa Terreinverkenning
Bantopa Terreinverkenning Het verwerven en uitwerken van gezamenlijke inzichten Samenwerken als Kerncompetentie De complexiteit van producten, processen en services dwingen organisaties tot samenwerking
Nadere informatieverantwoordingsonderzoek 2017 bij het Ministerie van Financiën en Nationale
BEZORGEN De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Lange Voorhout 8 Postbus 20015 2500 EA Den Haag T 070 342 43 44 E voorlichting@rekenkamer.nl W www.rekenkamer.nl
Nadere informatieRenteswap. omruilen voor vaste swaprente. Hoe werkt een variabele Euribor-rente? Wat is een renteswap? Zo werkt de renteruil
variabele Euriborrente omruilen voor vaste swaprente In dit productinformatieblad leest u in het kort wat een renteswap is, hoe het werkt en wat de voordelen en risico s zijn. De renteswap is een complex
Nadere informatieSAP Customer Success Story Productie BTL Plastics. SAP in combinatie met PPS One bleek het meest geschikte ERPpakket
SAP in combinatie met PPS One bleek het meest geschikte ERPpakket Bedrijf BTL Plastics Sector Productie Producten en diensten Kunststofonderdelen voor industriële voertuigen en machines Website www.btlplastics.com
Nadere informatieChurn Welke klanten dreigen weg te lopen?
Churn Welke klanten dreigen weg te lopen? Prof. dr. P.C. Verhoef Dr. J.E. Wieringa Rapport CIC-2011-01 ISBN 978-90-367-4989-3 CIC 2 Inhoud Inleiding: de betekenis van churn voor bedrijven pag. 3 pag. 11
Nadere informatieWelke kansen bieden internet en sociale media (niet)?
Welke kansen bieden internet en sociale media (niet)? Chris Aalberts Internet en sociale media hebben de wereld ingrijpend veranderd, dat weten we allemaal. Maar deze simpele waarheid zegt maar weinig
Nadere informatieProject Portfolio Management (PPM) Software: een stap vooruit naar meer wendbaarheid
Project Portfolio Management (PPM) Software: een stap vooruit naar meer wendbaarheid Inleiding Doordat veel organisaties het met minder budget (geld en resources) moeten stellen is er een steeds grotere
Nadere informatieIN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM
IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM De tijd dat MVO was voorbehouden aan idealisten ligt achter ons. Inmiddels wordt erkend dat MVO geen hype is, maar van strategisch belang voor ieder
Nadere informatieRisico A: De samenwerkingsdoelen worden niet / onvoldoende bereikt
Risico-inventarisatie Samenwerking Haarlem Zandvoort Deze risico-inventarisatie heeft betrekking op de voorgenomen ambtelijke samenwerking tussen de gemeenten Haarlem en Zandvoort vanaf 1 januari 2018.
Nadere informatieDuurzame inzetbaarheid in de HR praktijk Onderzoeksrapport 2012
Duurzame inzetbaarheid in de HR praktijk Onderzoeksrapport 2012 Zicht krijgen op duurzame inzetbaarheid en direct aan de slag met handvatten voor HR-professionals INHOUDSOPGAVE 1. Duurzame inzetbaarheid
Nadere informatieUtrecht Business School
Cursus Inkoopmanagement & Procurement De cursus Inkoopmanagement & Procurement duurt ongeveer 2 maanden en omvat 5 colleges van 3 uur. U volgt de cursus met ongeveer 10-15 studenten op een van onze opleidingslocaties
Nadere informatieGlobal Project Performance
Return on investment in project management PCI PEOPLE CHANGE RISK ASSESMENT IMPLEMENTATIE PRINCE2 and The Swirl logo are trade marks of AXELOS Limited. PCI-DIAGNOSTIEK (PEOPLE CENTERED IMPLEMENTATION)
Nadere informatieChecklist. Informatievoorziening. Grote Projecten
Checklist Informatievoorziening Grote Projecten Najaar 2010 Rekenkamercommissie Berkelland, Bronckhorst, Lochem, Montferland 1. Inleiding De uitvoering van grote projecten in Nederland heeft nogal eens
Nadere informatieWERKEN MET FREELANCERS IN JOUW ORGANISATIE?
WERKEN MET FREELANCERS IN JOUW ORGANISATIE? Freelancen, interimmen, contracting zijn allemaal verschillende benamingen voor een zeer sterk groeiend verschijnsel in de economie. Steeds meer industrieën
Nadere informatieKennisborging. 1. Inleiding. 2. Kennis vastleggen in een rapport?
Kennisborging 1. Inleiding Tegenvallende bedrijfsresultaten houden langer aan dan u had gedacht. De bezuinigingen die u de laatste tijd heeft doorgevoerd, blijken niet voldoende om de komende periode door
Nadere informatieU zou nooit vooruit betalen voor uw kantoorruimte. Waarom zou u dat wel doen voor uw IT-oplossing?
U zou nooit vooruit betalen voor uw kantoorruimte. Waarom zou u dat wel doen voor uw IT-oplossing? Management summary Voor een optimale productiviteit en efficiëntie binnen uw bedrijf, is het belangrijk
Nadere informatieDe investeringsanalyse
Het programma van vandaag: het investeringsproject de cashflow het gemiddelde rendement de terugverdientijd de netto contante waarde 1 Investeringsbeslissingen Waarom investeren? We verwachten winst te
Nadere informatieAce! E-book. Ace! Management Partners Training Coaching Consulting Interim Management
Ace! Management Partners Training Coaching Consulting Interim Management Den Haag Amsterdam Den Bosch Rotterdam Zwolle Utrecht Arnhem Amersfoort Breda Eindhoven Maastricht Brussel Antwerpen Ace! E-book
Nadere informatiePUBLIEKSVERSIE. Quli als middel voor online ondersteuning: een evaluatieonderzoek. Auteur(s) Miranda van Berlo MSc.
PUBLIEKSVERSIE Quli als middel voor online ondersteuning: een evaluatieonderzoek Auteur(s) Miranda van Berlo MSc. Datum Maart 2016 Inhoud Samenvatting... 3 1. Inleiding 4 1.1 Doelstellingen Quli... 5 1.2
Nadere informatieSlimme IT. Sterke dienstverlening. E-START ONDERSTEUNING OP MAAT VAN LOKALE BESTUREN BIJ E-GOVERNMENT EN ORGANISATIEONTWIKKELING
Slimme IT. Sterke dienstverlening. 1 E-START ONDERSTEUNING OP MAAT VAN LOKALE BESTUREN BIJ E-GOVERNMENT EN ORGANISATIEONTWIKKELING 2Dienstverlenende vereniging E-START WAAROM? 3 Lokale besturen komen steeds
Nadere informatieProject Management Office in haar contextuele diversiteit
Project Management Office in een contextuele diversiteit Stelt u zich voor: u bent projectmanager bij organisatie X en tijdens een congres over projectmanagement maakt u kennis met een programmamanager
Nadere informatieContractmanagement; the next step?!
Contractmanagement; the next step?! FSR Conferentie 2014 Nicky Fleuren 6 november 2014 Inhoud workshop - Even kennismaken - Achtergrondinformatie - De aanleiding - De inrichting - De praktijk - The next
Nadere informatieHet BiSL-model. Een whitepaper van The Lifecycle Company
Het BiSL-model Een whitepaper van The Lifecycle Company Met dit whitepaper bieden we u een overzicht op hooflijnen van het BiSL-model. U vindt een overzicht van de processen en per proces een beknopte
Nadere informatieThema 7. Investeringsmanagement
Thema 7 Investeringsmanagement 1. Investeringsbeslissingsproces Besluitvormingsproces voor investeringen (6 fasen) (Choate & Racette, 1983) Investeringsopportuniteiten Nieuwe investeringsopportuniteiten
Nadere informatieBISL Business Information Services Library. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van SYSQA B.V.
BISL Business Information Services Library Een introductie Algemene informatie voor medewerkers van SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 9 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 ALGEMEEN... 3 1.2
Nadere informatieMKB ICT-onderzoek 2009
ICT: noodzakelijk kwaad of concurrentievoordeel? Voor 32% van het MKB vormt ICT een bijrol binnen de business, terwijl voor het overig deel ICT een sleutelfunctie heeft binnen de bedrijfsvoering: als de
Nadere informatieERP-oplossingen: van techniek naar ondersteunen van de organisatie
ERP-oplossingen: van techniek naar ondersteunen van de organisatie Geert Vermunt Voorwoord Al sinds de opkomst van ERP-oplossingen vanaf de jaren 80 wordt er veel gereflecteerd over de bijbehorende implementatie
Nadere informatie