spring verantwoord om met afval dankzij diftar OVAM, uw beleidspartner in afval en bodem

Transcriptie

1 spring verantwoord om met afval dankzij diftar OVAM, uw beleidspartner in afval en bodem

2 Inhoudsopgave DEEL 1: AFVAL EN HET BELEID DEEL 1: Afval en het beleid Diftar, de sleutel tot een doordacht afvalstoffenbeleid Diftar, de sleutel tot een doordacht afvalstoffenbeleid 3 Doelstelling van het afvalstoffenbeleid 5 Wie doet wat met huishoudelijk afval? 6 Wat betekent diftar? Diftar is de afkorting van gedifferentieerde tarifering, beter bekend als het principe de vervuiler betaalt. Gemeenten huisvuil en grofvuil af te voeren naar verbrandingsinstallaties of stortplaatsen. Concreet: de gemeenten rekenen voor Diftar: slechts één onderdeel van een instrumentenmix 9 en intercommunales voeren het diftar- de verwerking van grofvuil en van het Een haalbare ambitie: van 185 kg restafval naar 150 kg 11 systeem in om hun burgers en KMO s over hun afvalgedrag te responsabili- huisvuil in de huisvuilzak of -container de volledige kost aan. DEEL 2 : De prijs van afval seren. 2. vermijdbare selectieve afvalfracties Vaste en variabele kosten 12 Wie zal dat betalen? 17 Hoe werkt diftar? Diftar is gebaseerd op een drietrapssysteem: worden geheel of gedeeltelijk aangerekend aan de burger. Afval sorteren is goed, maar preventie is beter. Gezin- 3 Enkele gangbare ophaalsystemen onder de loep 19 nen kunnen bepaalde selectieve afval- BEBAT, FOST Plus, Recupel: de industrie neemt haar 26 verantwoordelijkheid op Hoeveel betaalt u nu echt per jaar voor uw afval? de kost van restafval wordt volledig doorgerekend aan iedere burger. Het einddoel is immers zo weinig mogelijk fracties zelf beperken. De gemeenten stimuleren dit.

3 Doelstelling van het afvalstoffenbeleid Concreet: om bijvoorbeeld afval van wegwerpverpakkingen te beperken, kan de gemeente hiervoor een bijdrage aanrekenen. Ook voor GFT- en groenafval geldt dit principe. De meeste inwoners kunnen het organisch keuken- en tuinafval immers zelf composteren in plaats van mee te geven met de gemeentelijke inzameling. 3. de kostprijs voor afvalvoorkoming wordt zo laag mogelijk gehouden. Dit drietrapssysteem is een van de belangrijkste principes van het Vlaamse afvalbeleid. Tussen de drie trappen zit een voldoende groot prijsverschil, als stimulans voor elk gezin om zoveel mogelijk afval te voorkomen. Afval dat niet voorkomen kan worden, moet zoveel mogelijk selectief ingezameld worden. Zo komt er tenslotte slechts nog een minimale hoeveelheid restafval in de huisvuilzak of container terecht. De doelstelling van het Vlaams afvalstoffenbeleid is de gezondheid van de mens en het milieu te vrijwaren voor de schadelijke invloed van afvalstoffen en de verspilling van grondstoffen en energie tegen te gaan door: 1. de productie van afvalstoffen te voorkomen of te verminderen en de schadelijkheid van afvalstoffen te voorkomen of zoveel mogelijk te beperken. Samen klimmen op de ladder van Lansink voor een beter milieu De Vlaamse milieupolitiek volgt het ladderprincipe van Lansink. De ladder van Lansink geeft de voorkeursvolgorde voor afvalverwijdering aan. Bovenaan de ladder staat afval voorkomen. Lukt dat niet, dan is hergebruik de volgende keuze. Zo wordt de levenscyclus van een product of verpakking verlengd. Nog een trede lager staat recyclage. Dit betekent het bewerken en verwerken van afvalstoffen 4 2. de nuttige toepassing van afvalstoffen om er nieuwe producten van te maken. 5 Concreet: gemeenten bieden compostvaten, wormenbakken of stickers tegen ongeadresseerd reclamedrukwerk aan tegen kostprijs of zelfs goedkoper. te bevorderen. 3. de verwijdering te organiseren van die afvalstoffen die niet kunnen worden Helemaal onderaan de ladder staat verwijderen. Verwijderen gebeurt liefst met het herwinnen van de energie die daarbij vrijkomt. Storten moet zoveel mogelijk voorkomen of nuttig toegepast. worden vermeden. (Artikel 5 van het decreet van 2 juli 1981 betreffende de voorkoming en het beheer van afvalstoffen) Voorkomen Hergebruiken Recycleren Verwijderen

4 Wie doet wat met het huishoudelijk afval? Rol van de intergemeentelijke samenwerkingsverbanden Rol van het Vlaamse Gewest Het Vlaamse Gewest bepaalt welke huishoudelijke afvalstoffen de gezinnen moeten sorteren voor aparte inzameling. Ook de inzamelwijze, zoals bijvoorbeeld via een containerpark of een maandelijkse huis-aan-huisophaling, legt het Vlaamse Gewest op. De gemeente vertaalt deze richtlijnen in haar reglementering via gemeentelijke politieverordeningen. Rol van de gemeenten De hoofdverantwoordelijkheid voor de afvalinzameling en -verwerking ligt bij de gemeenten. Volgens het decreet van 2 juli 1981 betreffende de voorkoming en het beheer van afvalstoffen (Afvalstoffendecreet), moet de gemeente ervoor zorgen dat ze -al dan niet in samenwerking met andere gemeenten- de huishoudelijke afvalstoffen op regelmatige tijdstippen ophaalt of dat ze op een andere wijze, zoals bijvoorbeeld via het Verder heeft de gemeente op basis van artikel 135 van de Gemeentewet de taak te voorzien in een goede politiewerking, met name op het gebied van de zindelijkheid, gezondheid, veiligheid en rust op de openbare wegen en plaatsen en in openbare gebouwen. Met andere woorden moet elke gemeente ervoor zorgen dat haar grondgebied er netjes bijligt. De gemeenten beslissen autonoom hoe De gemeente kan de afvalinzameling door haar eigen technische diensten laten uitvoeren. Veel gemeenten verkiezen echter om met andere gemeenten samen te werken. Dit noemt men een intergemeentelijk samenwerkingsverband, de nieuwe benaming voor een intercommunale. Zo een samenwerking heeft veel voordelen: er kan op grotere schaal gewerkt worden en de kosten worden beperkt. Veel gemeenten en 6 containerpark, worden ingezameld. ze de richtlijnen van het Afvalstoffendecreet intergemeentelijke samenwerkingsver- 7 concreet toepassen. Dit betekent banden verkiezen om de huis-aan-huis- bijvoorbeeld dat de gemeente zelf bepaalt ophalingen niet zelf te doen maar om op welke dagen en uren de opha- ze door privé-ophaalfirma s te laten uitophalingen lingen plaatsvinden, hoe het afval aangeboden voeren. Zo kunnen ze de ophaalfirma moet worden (bijvoorbeeld in kiezen met de voordeligste prijs voor de zakken, dozen, containers, samengebonden), beste dienstverlening. Gemeenten en De kleur, het formaat en de intergemeentelijke samenwerkingsver- prijs van de zakken of containers is een banden zorgen soms ook zelf voor de ander punt waarover de gemeenten zelf verwerking van huishoudelijk afval. Het beslissen. Ook stellen ze volledig autonoom betreft voornamelijk composterings- en de tarieven vast van de huisvuil- verbrandingsinstallaties en stortplaatsen. en milieubelastingen, van de zakken, containers, het containerpark, kortom voor de volledige dienstverlening inzake afvalbeheer.

5 Diftar: slechts één onderdeel van een instrumentenmix Rol van de privé-bedrijven De privé-sector draagt meer en meer haar steentje bij tot de afvalinzameling en -verwerking. Voorbeelden zijn de aanvaardingsplicht van diverse afvalstoffen en de terugnameplicht van verpakkingsafval. Daarnaast hebben privé-bedrijven zich de laatste jaren ook toegespitst op de verwerking van huishoudelijk afval, voornamelijk op de recyclagemarkt. Ook bij nieuwe initiatieven, zoals de bouw van alternatieve mechanischbiologische verwerkingsinstallaties van huisvuil en grofvuil, zien we een samenwerking tussen de publieke en private sector. Sinds 1981 heeft de OVAM samen met verschillende partners, zoals de gemeenten en intercommunales, provincies en diverse privésectoren, stelselmatig de bakens verzet in het huishoudelijk afvalstoffenbeleid. De toepassing van het principe de vervuiler betaalt door een diftar-systeem, is slechts één van de instrumenten om de doelstellingen van het afvalbeleid te realiseren. Alle instrumenten samen moeten ervoor zorgen dat burgers en bedrijven steeds meer afval gaan voorkomen en het beter gaan scheiden. Een paar voorbeelden: 8 1. sensibiliseren en communiceren. Het is belangrijk om aan de bevolking de beslissingen en maatregelen duidelijk uit te leggen, zodat iedereen optimaal kan meewerken met voldoende kennis van zaken. 2. subsidiëren van inzamel- en verwerkingsinfrastructuur. Het Vlaamse Gewest heeft al heel wat subsidies verleend aan de gemeenten en intercommunales om de selectieve inzameling en de recyclage uit te bouwen. Ook de kringloopcentra werden financieel ondersteund. Momenteel worden steeds meer subsidies verleend om preventiemaatregelen te treffen. 3. milieuheffingen opleggen op het storten en verbranden van afvalstoffen. Zo worden deze verwerkingswijzen duurder dan recycleren en composteren. 4. planmatig samenwerken. Dit zorgt ervoor dat de vooropgestelde doelstellingen worden bereikt. Het Vlaamse Gewest zet de bakens en de te volgen weg uit. De gemeenten en intercommunales voeren uit op het terrein, al dan niet in samenwerking met de privésector. De provincies tenslotte ondersteunen en coördineren waar mogelijk. 9

6 Een haalbare ambitie: van 185 kg restafval naar 150 kg 5. milieuvergunningen verlenen aan voldoende verwerkingsinstallaties. Zij moeten zorgen voor een kwaliteitsvolle verwerking tegen een betaalbare prijs én maximale garanties bieden voor de bescherming van onze gezondheid en ons milieu. producten en verpakkingen wanneer deze afval worden. 8. instellen van stort- en verbrandingsverboden. Op die manier gaan nog meer afvalstoffen richting hergebruik en recyclage. Het huishoudelijk afvalstoffenbeleid dat het Vlaamse Gewest samen met haar partners voert, heeft al zeer goede resultaten opgeleverd, zoals blijkt uit onderstaande figuur. In 2001 produceerde elke Vlaming gemiddeld 564 kilogram huishoudelijk afval. Hiervan werd 67% of 380 kilogram selectief aangeboden. Met andere woorden: slechts een derde of zo n 185 kilogram werd in de huisvuilzak of container gestopt of meegegeven met het grofvuil. Deze cijfers zijn zeker bemoedigend. Slechts één negatief puntje: jaarlijks komt er nog steeds wat afval bij. De doelstelling is nu om deze groei te stoppen en ervoor te zorgen dat er tegen 2007 niet meer dan 150 kilogram huis- 6. toepassen van het principe de vervuiler 9. toezicht uitoefenen, handhaven en vuil, grofvuil en gemeentevuil* per inwoner per jaar wordt opgehaald. Daartoe moet betaalt. Wie veel afval heeft, moet sanctioneren. Het is niet meer dan lo- de selectieve inzameling nog lichtjes toenemen tot 69% en moet er volop afval voor- hiervoor meer betalen dan wie weinig gisch dat degenen die de voorgeschreven komen en hergebruikt worden. Een maximum van 150 kg huisvuil en grofvuil per afvalstoffen produceert. wetten en regels overtreden, gestraft inwoner per jaar is zeker haalbaar. Dat bewijzen nu al meer dan 100 gemeenten. 10 worden. Denken wij hier bijvoorbeeld *Gemeentevuil is afval van sluikstorten, zwerfvuil, afval uit de straatvuilbakjes, strandafvalstoffen, invoeren van aanvaardings- en terugnameplichten. aan ontwijkgedrag zoals afval zelf ver- Zo worden de producenbranden en sluikstorten. 600 ten verantwoordelijk voor hun goederen, kg per inwoner totaal huishoudelijke afvalstoffen huisvuil, grofvuil, gemeentevuil selectief ingezameld Figuur 1. Evolutie van de totale hoeveelheid huishoudelijke afvalstoffen, de selectief ingezamelde hoeveelheid en de te verwijderen hoeveelheid huishoudelijke afvalstoffen (huisvuil, grofvuil en gemeentevuil), uitgedrukt in kilogram per inwoner voor de periode

7 DEEL 2 : DE PRIJS VAN AFVAL Vaste en variabele kosten De volgende tabel geeft u de gemiddelde inzamelkosten per gezin per jaar voor diverse afvalfracties. Afval heeft zijn prijskaartje. Hoe minder afval, hoe lager dus de totale afvalfactuur. Deze factuur is de som van twee kosten: vaste en variabele kosten. De vaste kosten Wat? De vaste kost heeft te maken met het feit dat de ophaaldiensten huis-aan-huis bij alle gezinnen moeten langskomen, ongeacht hoeveel afval ze meegeven. Ook de aanleg en de uitbating van een containerpark is zo n vaste kost. 12 Hoe vergoed? De vaste kosten rekent de gemeente het best aan op basis van eenieders inkomen. Dit gebeurt nu meestal via een afzonderlijke huisvuil- of milieubelasting. Zo draagt iedereen zijn steentje bij in functie van zijn of haar financiële draagkracht. Sociale correcties voor minder bedeelden uit onze maatschappij worden soms toegepast. Sommige gemeenten verlenen correcties voor gezinnen met kinderen die nog luiers dragen, voor grote gezinnen, voor incontinentiepatiënten of patiënten die thuis nierdialyseverzorging krijgen, In de toekomst zal deze belasting worden geïntegreerd metalen verpakkingen en drankkartons (PMD-afval) Groenafval in groenafvalregio s Oude metalen Klein gevaarlijk afval Brengmethode* Containerpark ,20 3,72 1,24 2,50 18,59 13 in de gemeentelijke personenbelasting. Tabel 1: Forfaitaire kostprijsbepaling m.b.t. haalmethode en brengmethode in Een ophaalpunt is een gezin. In sommige diftarsystemen met containers rekent men per aanbieding van een container een vast bedrag aan. Dit bedrag is bedoeld om al een deel van de vaste ophaalkosten te verhalen op het gezin dat het afval aanbiedt. In zo n geval zal de gemeente minder moeten bijpassen uit de algemene belastingen. Fractie Ophalingen/ Ophaalpunten/ Kost/ophaalpunt/ jaar dag jaar (EURO) Haalmethode* Huisvuil ,63 Grofvuil ,24 GFT-afval in GFT-regio s ,11 Papier- en kartonafval ,44 Hol glasafval ,20 Hol glasafval glasbollen - 3,40 Plasticflessen en flacons, *Onder haalmethode verstaan we hier alle afvalophalingen aan huis, per straat of wijk en de inzameling via glasbollen of textielcontainers op straten en pleinen. Met een brengmethode wordt het containerpark bedoeld.

8 In de volgende tabel ziet u hoeveel het kost om de verschillende afvalfracties te verwerken. Fractie Verwerkingskost EURO/kg De variabele kosten Huisvuil 0,11-0,12 Wat? Grofvuil 0,11-0,15 De variabele kosten hangen af van de hoeveelheden afval die wordt ingezameld via de diverse inzamelsystemen. Hoe meer afval, hoe meer er moet verwerkt worden GFT-afval in GFT-regio s GFT-compostering 0,06-0,09 en hoe duurder de factuur is. Papier en karton -0,02 Hol glas -0,0075 Hoe vergoed? PMD-afvalsortering 0,204 Deze kosten rekent de gemeente via contantbelastingen (vroeger retributies genoemd) PET-flessen uit PMD -0,17 aan de burgers aan. HDPE-flessen uit PMD -0,046 Staal uit PMD -0,032 Aluminium uit PMD -0,40 Afval kost geld Drankkartons uit PMD 0, Afval sorteren is één ding. De verschillende afvalfracties die apart ingezameld worden, Groenafval 15 moeten ook nog verwerkt worden. De verwerkingskost verschilt naargelang het Groencompostering 0,02-0,05 soort afval. Oude metalen -0,02 Sowieso geldt dat recycleren goedkoper is dan verbranden. KGA 1,00 Houtafval 0,05-0,12 Bouw- en sloopafval 0,017 Textielafval -0,05 Asbestcementplaten 0,11-0,15 Roofing 0,11-0,15 Tabel 2: Variabele verwerkingskost per afvalfractie in 2001 Een minteken betekent dat de ingezamelde en gesorteerde materialen een positieve prijs hebben. Een gemeente krijgt er rechtstreeks of via het FOST Plussysteem geld voor. De kosten voor de ophaling en inzameling van verpakkingsafval (glasafval, PMD-afval en een vierde van het papier en kartonafval) worden gefinancierd door de verpakkingsindustrie, verenigd in FOST Plus. (zie pagina 27). De gemeenten ontvangen via de intercommunales een vergoeding van FOST Plus voor de inzameling en verwerking van het verpakkingsafval. De verwerkingskost van huisvuil en grofvuil varieert in functie van de toegepaste verwijderings- of verwerkingstechniek nl. verbranden of storten. Voor GFT-afval hangt het prijsverschil af van de keuze tussen composteren of vergisten. De omvang van de installatie en de regio waar het afval verwerkt wordt, spelen eveneens een belangrijke rol. Ook voor groenafval en houtafval bestaan er verschillende verwerkingsmethodes.

9 Wie zal dat betalen? Afval ophalen en laten verwerken kost geld. De gemeente betaalt Besluit alle facturen. Ze krijgt inkomsten via drie kanalen: Uit de tabel blijkt duidelijk dat sorteren en recycleren voor de meeste fracties voordeliger is. Sommige afvalfracties (zoals bepaalde soorten klein gevaarlijk afval) zijn duur in verwerking. Ze vormen echter een gevaar voor ons milieu en onze gezondheid en vergen specifieke verwerking in hoogstaande en dure verwerkingsinstallaties. Daarom geven we deze afvalfracties afzonderlijk via onze milieubox af aan de chemobiel of aan de containerparkwachter die ze in de KGA-kluis plaatst. 1. via de contantbelastingen. Hieronder verstaan we de prijs van de huisvuilzak, de sticker voor de GFT-container, de prijzen per kilogram voor aangeboden huisvuil en GFT-afval, de tarieven per Elke gemeente beslist zelf hoe ze haar afvalfactuur betaalt Elke gemeente beslist autonoom hoe ze de afvalfactuur aan de burger doorrekent. Er zijn dan ook verschillende belastingssystemen 16 Het Vlaamse Gewest zorgt ervoor dat de kostprijs voor storten duurder is dan voor verbranden. Beide verwerkingswijzen moeten dan weer duurder zijn dan recyclage. Daarvoor heeft het Vlaamse Gewest milieuheffingen ingesteld op elke ton afval die verbrand of gestort wordt. Deze tarieven bedragen in ,45 euro per ton die verbrand wordt en euro per ton die op een stort terechtkomt. aangeboden volume op het containerpark, Deze variabele kosten rekent de gemeente door per aangeboden hoeveelheid en per soort afval. 2. via de huisvuil- en/of milieubelasting voor huishoudafval in Vlaanderen. Het Vlaamse Gewest tracht via aanbevelingen de gemeentelijke belastingssystemen zoveel mogelijk uniform te maken. In vele gebieden is dit mede onder impuls van de intercommunales 17 De bedragen in deze tabel staan garant voor degelijke, kwaliteitsvolle verwerking. Ofwel leidt deze verwerking tot grondstoffen voor nieuwe producten of tot kwaliteitscompost. Ofwel worden de afvalstoffen verwijderd in verbrandingsinstallaties met een maximale energiebenutting, die aan alle Europese milieunormen voldoen. of via de algemene gemeentelijke belasting, die gekoppeld is aan het gezinsinkomen. Met deze inkomsten bekostigt de gemeente alle vaste kosten en eventueel al gebeurd. ook de variabele kosten die niet rechtstreeks aan de vervuilers werden aangerekend d.m.v. een contantbelasting. 3. via FOST Plus, Recupel, Bebat en andere organisaties die vanuit de industrie opgericht zijn voor de organisatie van het beheer van afvalstoffen die onder een aanvaardings- of terugnameplicht vallen.

10 Enkele gangbare ophaalsystemen onder de loep Naar een uniform betalingssysteem? De afstemming van de tarieven tussen naburige gemeenten heeft veel voordelen: in deze goedkopere huisvuilzakken in de buurgemeente aan. Dergelijk afvaltoerisme is verboden. Huisvuil, GFT-, PMD-afval, grofvuil, Voor elke soort afval zijn er verschillende diftar-systemen en tarieven van toepassing. Bovendien worden zowel bij de haal- als bij de brengmethodes tarieven gecombineerd met hoeveelheidsbeperkingen per aanbieding: beperking van het aantal zakken, van het volume van de container, van het (al dan niet gratis) de sensibilisering en communicatie kan op dezelfde wijze gebeuren. Dit zorgt voor meer duidelijkheid bij de bevolking. Alle inwoners spreken als het ware dezelfde afvaltaal. 2. iedereen betaalt dezelfde tarieven voor dezelfde dienstverlening. Dit voorkomt afvaltoerisme : wanneer een gemeente een veel lager tarief heeft voor bijvoorbeeld huisvuilzakken, dan bieden inwoners van buurgemeenten hun afval Toch zijn volledig uniforme tarieven in het ganse Vlaamse Gewest niet mogelijk en zelfs niet wenselijk. Een voorbeeld is het GFT-afval. Niet alle gemeenten zamelen GFT-afval selectief in. Ander breekpunt: in landelijke gemeenten kan de afvalophaling een andere aanpak vergen dan in de stedelijke centra met bijvoorbeeld veel appartementsblokken. Deze verschillen rechtvaardigen een verschil in ophaalprijs en huisvuilbelasting. aangeboden volume op het containerpark. Huisvuil Het meest gebruikte systeem is een te betalen huisvuilzak of een sticker voor op de zak. Een huisvuilzak van 60 liter bevat gemiddeld 7 tot 8 kilogram. Een kilogram huisvuil verbranden kost gemiddeld 0,12 euro. Een tarief voor een huisvuilzak van 1 euro is dus het absolute minimum om de totale verwerkingskosten te verhalen op de gezinnen. 19 De meeste gemeenten vragen momenteel 1 tot 1,5 euro per huisvuilzak van 60 liter. Niet meer dan een pintje dus! Voor kleine gezinnen of gezinnen die goed sorteren voorzien ze kleinere, goedkopere huisvuilzakken. GFT- en groenafval Ook voor GFT- en groenafval bestaan er te betalen (composteerbare) zakken. Gemiddeld bedraagt het tarief 0,60 euro per zak van 60 liter.

11 Huisvuil of GFT-afval in container met chip Wat is het best: zakken of containers? Er bestaan gemeenten met een huisvuilof GFT-container waarbij men betaalt per aangeboden kilogram of per aangeboden volume. Soms komt daarbij ook een vaste kost per aanbieding om te vermijden dat containers die weinig De registratie van het aangeboden afval gebeurt via geautomatiseerde systemen (via een chip of streepjescode op de container). De gezinnen ontvangen achteraf een factuur waarbij ze de kost van het totale gewicht of het totale volume moeten Huisvuilzakken of een systeem met containers en chips? De OVAM spreekt zich niet uit over welk diftarsysteem het beste is. Uiteindelijk is het systeem slechts een middel is om een doel te bereiken (nl. vermindering van de afvalberg en de vervuiler voor zijn afvalstoffen laten betalen) en geen doel op zich. Elk systeem betaalt zichzelf terug en beide systemen hebben voor- en nadelen. afval bevatten, moeten worden leeggemaakt. Inwoners mogen echter ook niet te lang wachten met het aanbieden van GFT-afval omdat de kwaliteit dan slechter wordt. betalen. Om problemen met wan- betalers te vermijden, werken steeds meer gemeenten met een voorafbetaling voor een bepaalde hoeveelheid afval of een aantal ophaalbeurten. Bij een containersysteem is de arbeidsveiligheid beter voor de ophalers. Er kunnen geen zakken openspringen bij het persen (wat tegenwoordig een probleem is, vnl. met grote hoeveelheden hondenpoep of andere onaangename stoffen in de zakken), ophalers kunnen zich niet prikken aan scherpe voorwerpen of zich een lumbago tillen aan de zakken. Bij de GFT-ophaling zijn containers te verkiezen. 20 Alleen moet men erop letten te werken met aangepaste volumes, zodat men niet te lang wacht met het buitenzetten van het GFT-afval omwille van de contantbelasting. Dit veroorzaakt immers problemen bij de verwerking (wegens kwaliteitsverlies en geurhinder). Containers helpen zwerfvuil voorkomen en zorgen voor een personalisering van het aangeboden afval. Zakken kunnen om het even waar geplaatst worden, containers staan geregistreerd en horen bij een adres. 21 Een negatief aspect van indiviudele containers is dat ze op sommige plaatsen moeilijk bruikbaar zijn wegens plaatsgebrek (appartementen, stadscentra, ). Daarvoor bestaan echter andere mogelijkheden, zoals verzamelcontainers (ondergronds of bovengronds), voorzien van registratiesystemen, zodat enkel de betrokken inwoners ervan gebruik kunnen maken.

12 Hoe ver staan we vandaag? Eind 2001 hadden al zo n Vlaamse gezinnen (7,1%) een container voor zowel GFT-afval als voor huisvuil met een chip die het gewicht of volume per aanbieding registreert. Het gaat om de gemeenten Gent, Destelbergen, Buggenhout, Schoten, Schilde, Wommelgem, Kalmthout, Mol, Zelzate, Moerbeke, Wachtebeke, Zele, en de gemeenten van de intercommunale IVVVA (exclusief Bree) in Oost- Limburg. We verwachten dat in 2003 ongeveer gezinnen een dergelijk diftarsysteem zullen gebruiken. De meest gehanteerde tarieven zijn 0,15 euro/kg of 2,50-3 euro voor een 120 litercontainer voor huisvuil, en 0,10-0,12 euro/kg of 2-2,70 euro per 120 litercontainer voor GFT-afval. Daarnaast vragen de gemeenten soms nog een jaarlijkse huur voor de container en/of een tarief van 0,50 euro per aanbieding. - een gratis PMD-zak zou het prijsverschil met de huisvuilzak te groot maken, waardoor bepaalde gezinnen hun restafval bewust in de goedkopere PMDzak zouden steken. Deze vorm van ontwijkgedrag bemoeilijkt de sortering van het PMD-afval, wat een lager recyclagerendement betekent. In 2001 bedroeg de verontreiniging van de 22 inhoud van de PMD-zak gemiddeld 17,3%. 23 PMD-afval Hiervoor gebruikt men meestal blauwe zakken die 0,125-0,25 euro per zak kosten. Het Vlaamse Gewest adviseert een kostprijs van de PMD-zak tot maximaal de helft van de prijs van de huisvuilzak. De inwoners hebben indirect al betaald voor de inzameling en verwerking van het PMD-afval via de Groene Puntbijdrage van de bedrijven bij FOST Plus (zie pagina 28). De gemeente is dus al volledig vergoed voor het beheer van PMD-afval. Waarom vraagt men dan toch nog een bijdrage voor de PMD-zak? Daar zijn verschillende redenen voor: - de aanmaak en verkoop van de zakken kost 0,09 euro per zak. Bovendien betaalt de gemeente met de winst van de blauwe PMD-zak de administratieve en andere overheadkosten voor het beheer van verpakkingsafval. - een extra bijdrage voor de PMD-zakken stimuleert de gezinnen om PMDverpakkingen te voorkomen. Ze kunnen bijvoorbeeld minder verpakkingen, grotere verpakkingen of herbruikbare verpakkingen kopen.

13 Grofvuil Voor grofvuil passen de gemeenten in het diftar-systeem bij een huis-aan-huisophaling een betaling per aangeboden volume, per aangeboden stuk of per ophaalbeurt toe. Toch moet ook bij de inwoners te vaak met kleine hoeveelheden naar het containerpark gaan. In 2001 werd vastgesteld dat sommige bezoekers tot 200 keer per jaar langskwamen op een containerpark. 24 brengsystemen (het containerpark) een diftar ingevoerd worden. Als dat niet gebeurt, geeft de gemeente geen stimulans richting afvalvoorkoming, maar gebeurt er gewoon een verschuiving van de huis-aan-huisophaling naar het containerpark. Twee tarieven zijn hier meer en meer van toepassing: een vast en een variabel tarief. Regelmatig wordt een vaste toegangsbijdrage van 0,50 tot 1 euro per bezoek gevraagd om een deel van de vaste uitbatingskosten (aanleg, personeel, licht, huur containers, ) te bekostigen. Deze vaste toegangsprijs is ook een drempel om te vermijden dat Voor grofvuil wordt de volledige verwerkingskost doorgerekend per gewicht of volume. Andere fracties zoals bouw- en sloopafval, autobanden, groenafval, asbestcementplaten, roofing, worden ook aan een tarifering onderworpen. Steeds meer containerparken worden uitgerust met weegbruggen en automatische toegangssystemen waarbij aan de identificatie van de inwoners en KMO s een diftar wordt gekoppeld. We verwachten een forse toename in de modernisering van de toegangs- en betaalsystemen. Bedrijfsafval Met geautomatiseerde diftarsystemen kan men het aangeboden bedrijfsafval van de KMO s registreren. Hierdoor kan de kost aan de bedrijven worden aangerekend en valt deze niet ten laste van de gemeenschap. Ook de hoeveelheden bedrijfsafval kunnen via dergelijk registratiesysteem perfect berekend en afgetrokken worden van de hoeveelheid huishoudelijk afval. De OVAM beveelt aan om voor bedrijven dezelfde tarieven te hanteren als voor gezinnen, zowel voor de variabele als voor de vaste kosten. Een bakker die op hetzelfde adres woont als zijn bakkerij, betaalt dus tweemaal een afvalbelasting aan de gemeente. Hij betaalt verder dezelfde contantbelastingen voor zijn huisvuilzak, voor de GFT-container en voor de te betalen fracties op de containerparken. De gemeenten kunnen hoeveelheidsbeperkingen instellen om te vermijden dat hun infrastructuur voor de inzameling van huishoudelijk afval overbelast wordt door bedrijfsafval. 25

14 BEBAT, FOST Plus, Recupel: de industrie neemt haar verantwoordelijkheid op 26 Zoals u eerder al kon lezen, wordt de inzameling en verwerking van afvalstoffen hoofdzakelijk gefinancierd via retributies, huisvuilbelastingen en de algemene middelen. Voor een aantal afvalstromen betaalt u evenwel al bij de aankoop van een nieuw product voor de latere verwerking ervan. De producenten/invoerders van bijvoorbeeld batterijen, verpakte producten, elektrische en elektronische toestellen dienden in het kader van de producentenverantwoordelijkheid systemen op te zetten voor de inzameling en verwerking van hun producten van zodra deze afvalstoffen werden. BEBAT, voor de milieuvriendelijke verwerking van batterijen BEBAT werd opgericht door de belangrijkste producenten van batterijen. BEBAT organiseert en financiert de inzameling en verwerking van afvalbatterijen. De inzameling van afvalbatterijen gebeurt hoofdzakelijk via de winkels. Vandaag zijn er meer dan inzamelpunten waar u gebruikte batterijen gratis kan deponeren. BEBAT werkt eveneens samen met de gemeenten en intercommunales voor de inzameling van lege batterijen via de containerparken. Met sensibiliseringscampagnes tracht BEBAT de inwoners ervan te overtuigen om gebruikte batterijen naar een van de inzamelpunten te brengen en niet meer bij de restfractie te gooien. BEBAT financiert haar activiteiten via een bijdrage die de producenten/invoerders aan BEBAT betalen per batterij die op de markt komt. Momenteel bedraagt de bijdrage 0,12395 EUR per batterij. Door de invoering van de producentenverantwoordelijkheid is de kostprijs van een nieuwe batterij dus gestegen, om de latere verwerking te bekostigen. FOST Plus pakt verpakkingsafval aan Via de terugnameplicht werd de industrie verantwoordelijk gesteld voor het verpakkingsafval afkomstig van producten die ze op de markt brengt. Voor de praktische uitvoering van de terugnameplicht werd FOST Plus opgericht. FOST Plus organiseert de inzameling en verwerking van verpakkingsafval (papier/karton, glas en PMD-afval). Op het terrein werkt FOST Plus samen met de gemeenten en intercommunales. De financiering van de activiteiten van FOST Plus gebeurt via een bijdrage die de bedrijven aan FOST Plus betalen. Deze bijdrage is afhankelijk van het gebruikte verpakkingsmateriaal en de hoeveelheid die op de markt wordt gebracht. Hieronder vindt u enkele voorbeelden van tarieven in 2002: - glas: 2 cent/kg - papier-karton: 1,33 cent/kg - staal: 6,50 cent/kg - aluminium: 19,13 cent/kg - HDPE-flessen en -flacons: 36,65 cent/kg - PET-flessen: 36,65 cent/kg - drankkartons: 26 cent/kg - verpakkingen die niet selectief kunnen ingezameld worden en dus verbrand of gestort moeten worden: 42,09-46,30 cent/kg. Door dit systeem worden de kosten voor de inzameling en verwerking van verpakkingsafval mee opgenomen in de kostprijs van het verpakte product. Vele bedrijven hebben door dit systeem hun verpakkingen aangepast. Ze voorkomen afval door bijvoorbeeld een glazen fles dunner te maken of door minder karton of plastic in verpakkingen te gebruiken. 27

15 Hoeveel betaalt u nu echt per jaar voor uw afval? 28 Het Groene Punt-logo Het Groene Punt-logo op een verpakking betekent dat het bedrijf dat het product op de markt brengt heel het systeem van selectieve inzameling en recyclage via FOST Plus mee financiert. Het is géén sorteerinstructie en het betekent niet dat de verpakking waarop het gedrukt is per definitie gescheiden wordt ingezameld en dus zal gerecycleerd worden. Het wil ook niet zeggen dat dit product uit gerecycleerd materiaal is samengesteld. Recupel zorgt voor de inzameling en verwerking van elektr(on)ische toestellen Sinds midden 2001 staat de industrie in voor de inzameling en verwerking van afgedankte elektrische en elektronische toestellen (TV s, koelkasten, radio s, ). Voor de praktische organisatie hiervan werd Recupel opgericht. U kunt afgedankte toestellen gratis afleveren op een verkooppunt wanneer u een nieuw, gelijkaardig toestel aankoopt of u kunt met uw oude toestel terecht op het containerpark. De werkingsmiddelen van Recupel bestaan uit bijdragen die worden voorgefinancierd door de producenten/invoerders. Bij de aankoop van een nieuw toestel rekenen ze deze bijdrage aan de klant door. De bijdrage hangt af van het soort van toestel. Hieronder vindt u enkele voorbeelden (incl. BTW): - koel- en vriesapparatuur: 20 euro - stofzuigers: 3 euro - TV: 11 euro - DVD-speler: 6 euro - laptop: 2 euro Deze bijdragen houden rekening met kosten voor de inzameling en verwerking van de afgedankte toestellen. In deze brochure hebben we alle kosten voor de ophaling en verwerking van afval op een rijtje gezet. Maar wat betekenen al die cijfers nu concreet voor uw portemonnee? De OVAM berekende dat in 2000 een gemiddeld gezin van 2,5 personen voor de ophaling, inzameling en verwerking van alle huishoudelijke afvalstoffen gemiddeld ongeveer 155 euro aan de gemeente betaalde. Daarbij telt u dan nog 25 euro per gezin voor het beheer van alle wegwerpverpakkingsafval. Deze kost betaalt u bij de aankoop van verpakte producten via de Groene Punt-bijdragen. En tenslotte rekent u er nog 10 euro bij voor het beheer van de afvalstoffen die vallen onder een aanvaardingsplicht (batterijen, autoaccu s, autobanden, papierafval, afgedankte elektrische en elektronische apparaten, ). In totaal bedraagt de afvalfactuur voor een doorsnee Vlaams gezin dus gemiddeld 190 euro per jaar. Kan u uw factuur beperken? Elk gezin heeft zijn afvalfactuur zelf in handen. Door een bewust aankoopgedrag en een milieubewuste levenshouding in en om het huis kan u de hoeveelheid huishoudelijk afval sterk verminderen. Zo bespaart u dus flink op de afvalfactuur. 29

16 In de brochure Wie afval vermijdt, moet het niet kwijt. Tips voor een afvalarm leven. vindt u een heleboel afvalpreventietips. Zo maakt u uw huishoudelijke afvalberg gemakkelijk heel wat kleiner. Gevolg: u moet minder afval sorteren en slechts een kleine hoeveelheid afval buitenzetten of wegbrengen naar het containerpark. Bestel de brochure via de OVAM-website of op het telefoonnummer 015/ Wat doet de industrie? Ook de industrie werkt dagelijks aan de voorkoming van afvalstoffen. Elke kilogram verpakking of grondstof die ze kunnen voorkomen, komt niet in de afvalketen terecht. Bovendien moeten ze hiervoor dan als verantwoordelijke producent ook geen bijdrage betalen. Dat levert uiteindelijk een dubbele besparing op: op hun eigen afvalfactuur én op die van de burgers! Eindredactie Danny Wille Vormgeving Begeleiding vormgeving Sofie Feytons Begeleiding drukwerk Joris Delafortrie

17 VOOR MEER INFORMATIE, BEL NAAR 015/ OF OPENBARE AFVALSTOFFENMAATSCHAPIJ VOOR HET VLAAMSE GEWEST STATIONsSTRAAT 110 B-2800 MECHELEN TEL 015/ FAX 015/ v.u.: Henny De Baets, OVAM, Stationsstraat 110, 2800 Mechelen / 2002