ALTERNATIEVEN VOOR HET REËLE CONTRACT
|
|
- Damian Janssens
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ALTERNATIEVEN VOOR HET REËLE CONTRACT Maart, 2013 INTRODUCTIE Momenteel wordt discussie gevoerd over de toekomst van ons pensioenstelsel. Hierbij wordt gesproken over een duurzaam pensioensysteem. In dit artikel wordt daarmee bedoeld een pensioensysteem dat betaalbaar is met een evenwichtige verdeling van risico s 1 en een goede communicatie over deze risico s. Verder vindt in dit artikel een beperking plaats tot de tweede pijler (pensioenen). Daarbij wordt nader ingegaan op de verschillen tussen het nominaal en reëel pensioen, beide momenteel onderwerp van discussie. Vervolgens wordt een aantal alternatieven gepresenteerd, die ons huidige pensioensysteem met een aantal (eenvoudige) wijzigingen toekomstbestendig kunnen maken Verschil nominaal en reëel contract Aan de hand van de belangrijkste kenmerken van het nominale respectievelijk het reële contract (met als toezichtkaders FTK1 respectievelijk FTK2) wordt een vergelijking gemaakt tussen beide contracten. Vervolgens worden de pensioenresultaten die met beide contracten behaald kunnen worden met elkaar vergeleken. Als drie belangrijke elementen kunnen genoemd worden collectiviteit, waardering inclusief spelregels en solidariteit. In beide contracten is er sprake van een collectiviteitsgedachte hetgeen een belangrijke bijdrage levert aan een duurzaam systeem. Daarom is collectiviteit geen onderwerp van discussie. Het grootste verschil tussen beide contracten komt tot uitdrukking in de wijze waarop de waardering van de pensioenverplichtingen plaatsvindt inclusief de spelregels die worden afgesproken (binnen elk contract) en de invloed hiervan op de (intergenerationele) solidariteit. In het reële contract komen de belangrijkste pensioenfondsrisico s (beleggingsrisico en langlevenrisico) vooral bij de (ex-)deelnemers (actieven, slapers en gepensioneerden) te liggen. De hoogte van het pensioen is afhankelijk van de beschikbare financiële middelen. Deze middelen zijn het resultaat van een stabiele premie en uiteindelijke beleggingsresultaten (beleggingsbeleid). Deze reële pensioenen (indexatie op basis van prijsinflatie) zijn voorwaardelijk van aard, wat inhoudt dat winsten en verliezen, die gedurende de looptijd optreden, via een aanpassingsmechanisme in maximaal 10 jaar worden verdeeld over de opgebouwde pensioenen. Dat wil zeggen dat pensioenen (jaarlijks) kunnen worden verhoogd of verlaagd. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat de (ex-) deelnemers meer risico accepteren en het pensioenfonds ook risicovoller belegt met de bedoeling betere rendementen te behalen. Dit biedt perspectief op een reële en inflatie gerelateerde pensioenambitie. De zogenoemde zachte rechten (pensioenen) ademen mee met de algemene economische ontwikkelingen en de gezondheid van het pensioenfonds. In het nominaal contract moet duidelijker worden wie welk risico wanneer draagt. Op dit moment worden de genoemde belangrijke risico s veelal gedragen door de sponsor. Optioneel kan het langleven risico bij de (ex-) deelnemers liggen, waarbij een onderscheid kan worden gemaakt tussen bestaande en nieuwe opbouw. Indien de sponsor de kosten geheel of gedeeltelijk niet meer kan dragen, wordt als ultieme middel gekozen om de pensioenen van de (ex-) deelnemers te korten. De opgebouwde aanspraken bestaan vaak uit een nominaal opgebouwd deel (veelal gefinancierd op basis van actuarieel benodigde premies) en een deel uit toegekende indexaties (veelal gefinancierd op basis van behaalde beleggingsresultaten), waarbij er keuze is in het ambitieniveau. Het nominale deel wordt ook vaak het harde deel genoemd met een grote mate van zekerheid. Indexaties hebben vaak een voorwaardelijk karakter en worden pas zeker nadat deze zijn gefinancierd. 1 Hierbij kan gedacht worden aan het langleven risico en het beleggingsrisico Maart
2 De wijze waarop de eerder genoemde risico s worden verdeeld over de betrokken (ex-) deelnemers bepaalt de vorm en mate van solidariteit. Ook het economisch tij bepaalt welke groep (jong of oud) wanneer en in welke mate profiteert. De wijze waarop de pensioenen op de balans van het pensioenfonds worden gewaardeerd heeft ook invloed op de solidariteit. Eerdere studies laten zien dat de risicovrije swapcurve recht doet aan het eerlijkheidsprincipe: voorzichtig met te veel geven aan gepensioneerden (ouderen) en bescheiden afnemen van jongere generaties (actieven). Overigens betekent dit niet dat risicoloos wordt belegd. Integendeel, beleggingen moeten dusdanig worden vormgegeven dat er een balans is tussen verwacht extra en minimum pensioenresultaat. Dit moet natuurlijk in lijn liggen met de gecreëerde verwachtingen. In de huidige voorstellen van het reële contract worden de pensioenen gewaardeerd op basis van de swapcurve vermeerderd met een risico-opslag (afhankelijk van de looptijd van de belegging) verminderd met een afslag gerelateerd aan de inflatie. Voor- en nadelen Voordelen van het reële contract zijn dat een (relatief) risicovoller beleggingsbeleid kan worden gevoerd, indexatie wordt toegepast en er sprake is van een stabiele premie. Het reële contract heeft echter ook belangrijke nadelen: Communicatie naar (ex-)deelnemers lijkt bijzonder moeilijk: elk jaar wordt opnieuw bezien of er gekort of verhoogd moet worden. Voor elke jaarlaag ontstaat een bedrag dat in maximaal 10 jaar af- of bijgeschreven moet worden. Omdat dit voor de deelnemers niet te volgen zal zijn, zal dit mogelijk ten koste gaan van hun rechtspositie (de deelnemers zullen zelf nog minder in staat zijn dan nu om vast te stellen waar ze recht op hebben). Daarom is eenvoudige uitleg van op risico gebaseerde communicatie naar (ex-)deelnemers een must. Op dit moment is nog steeds niet duidelijk of invaren van opgebouwde rechten mogelijk is. Hoewel het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid flankerende wetgeving toezegt, worden rechtszaken en claims voorspeld. Waarderen van de zachte verplichtingen op een wijze zoals eerder beschreven, brengt met zich mee dat naar verwachting niet alleen risicovoller wordt belegd, maar dat ook de grenzen van wat maximaal is toegestaan worden opgezocht met als gevolg een hogere rekenrente (wat zal leiden tot lagere pensioenverplichtingen). In relatie tot het aanpassingsmechanisme is het de vraag of er nog sprake is van een eerlijke verdeling tussen generaties. Perceptie deelnemer: wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat menselijk handelen niet (volledig) rationeel is. Individueel gedrag en de optelsom hiervan zijn vaak minder voorspelbaar. De vraag is dus of we hiermee het risicoprofiel van het pensioenfonds objectief kunnen bepalen. In combinatie met de communicatie wordt administreren van pensioenregelingen in een reëel contract er niet eenvoudiger op. Het bijhouden van de reële rechten in samenhang met aanpassingen uitgesmeerd over 10 jaar en dat per jaarlaag is hier een voorbeeld van. Bovendien neemt hiermee de kans op fouten toe. Door toepassing van de jaarlagen kan het voorkomen dat het pensioenfonds toeslagen moet toepassen, terwijl de vermogenspositie van het fonds dat eigenlijk niet toelaat. De druk op pensioenfondsbestuurders (en vooral ook hun vermogensbeheerders) om een juiste risico-/ rendementsafweging te maken, neemt af. Door de directe korting toe te passen, ontstaat er immers altijd een dekkingsgraad van 100%. Onderdekking bestaat niet meer. Hoe houdt het fondsbestuur dan toch de vermogensbeheerder scherp? Onbewust zal het risico-/rendementsprofiel voor de deelnemers hierdoor eerder verslechteren dan verbeteren. Voordelen van het nominaal contract zijn de solidariteit en mate van risicoverdeling, zekerheid over de nominale pensioenen en bijbehorende buffers met minder risicovol beleggingsbeleid. De nadelen van het nominaal contract zijn genoegzaam bekend: een volatiele dekkingsgraad, korten in drie jaar en herstel in 15 jaar, onvoldoende inzicht in solidariteit en risicoverdeling, hoge pensioenkosten (variabele premie) en zekerheid (97,5%) over de opgebouwde aanspraken vergen hoge buffers, zijn veel gehoorde opmerkingen. Maart
3 Pensioenresultaten Naast bovengenoemde kwalitatieve aspecten zijn er ook kwantitatieve aspecten die onder de loep worden genomen in termen van (relatieve) pensioenresultaten. Aangezien het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid momenteel een pilot project leidt om pensioenfondsen te helpen bij het collectief invaren van de opgebouwde pensioenrechten, wordt hierbij uitgegaan van een vergelijking van de twee contracten inclusief collectief invaren. Deze resultaten worden met elkaar vergeleken op totaal niveau, waarbij de effecten op de verschillende generaties te zien zijn. Daarbij wordt er vanuit gegaan dat op de startdatum alle opgebouwde pensioenrechten worden overgeheveld van het nominale contract naar het reële contract. De relatieve pensioenresultaten van deze (eigen Milliman) vergelijking voor verschillende generaties worden in onderstaand figuur weergegeven. Uit onderstaand figuur blijkt dat deelnemers geboren op of na 1963 naar verwachting beter af zijn met collectief invaren. De deelnemers geboren tussen 1970 en 1980 zijn met een winst van circa 0,2% het beste af bij een collectieve overgang naar het reële contract. De deelnemers die recent zijn gepensioneerd, zijn het slechtst af in het reële contract met een verlies van circa 0,60% ten opzichte van het nominale contract. Het mag duidelijk zijn dat de overgang van een nominaal naar een reëel contract inclusief een collectieve overgang generatie-effecten met zich teweeg brengt. Zijn deze generatie-effecten gewenst? De vraag is natuurlijk of straks alleen een keuze gemaakt moet worden tussen het nominale of reële contract of dat we met (relatief eenvoudige wettelijke) wijzigingen in het nominale contract een duurzaam pensioensysteem kunnen bewerkstelligen en expliciete afspraken beter moeten vastleggen. Het moet mogelijk zijn om met enkele eenvoudige aanpassingen in het huidige nominale contract (FTK1) een duurzaam pensioensysteem in Nederland te bewerkstelligen. Daarom wordt hierna nader ingegaan op enkele alternatieven. Deze alternatieven hebben geen of minder ongewenste bijeffecten, zoals hierboven weergegeven. Alternatieven Enig speurwerk naar en denkwerk over alternatieven levert verrassende resultaten op. Hierna wordt nader ingegaan op een drietal alternatieven: Stichting Pensioenfonds Huisartsen (SPH) systeem, Nominaal Plus en Doel pensioensysteem. Bij de eerste twee alternatieven wordt uitgegaan van een collectief risicoprofiel, terwijl in het laatste alternatief een optimale risicomix per deelnemerscohort kan worden gerealiseerd. Achtereenvolgens wordt nader ingegaan op deze alternatieven. SPH systeem De SPH regeling kent een vaste bedragen regeling. Voor ieder jaar dat een huisarts deelneemt in de pensioenregeling bouwt hij een (vast) bedrag aan ouderdomspensioen op. Dat bedrag is, uitgaande van hetzelfde inkomen van de huisarts, voor een jonge of een oude huisarts hetzelfde (harde toezegging). Deze (harde) pensioenopbouw wordt grosso modo gefinancierd uit de helft van de premie. De andere helft komt terecht in de buffer van het pensioenfonds. Deze buffer heeft een tweeledig doel: bescherming van het pensioenfonds (nominale rechten) in mindere tijden en verhoging van de pensioenen in betere tijden. Dit laatste gebeurt als de buffer hoog genoeg is. Daarbij wordt altijd maar een deel van de buffer gebruikt om via een bepaald aanpassingsmechanisme de pensioenen te verhogen. De toeslag kan overigens - als de buffer hoog genoeg is zelfs hoger uitvallen dan de inflatie (zacht deel van de toezegging). SPH hanteert dit systeem reeds meer dan 30 jaar en heeft ook in deze crisistijd niet hoeven korten. Dit systeem is stabiel van karakter, duidelijk is welk deel zeker is (harde toezegging) en welk deel zacht. Dat maakt de communicatie relatief eenvoudig. Bovendien kan SPH in 2013 (in mindere tijden) meer indexeren (3,3%) dan de inflatie. Dit wordt mede veroorzaakt door het gevoerde beleggingsbeleid met als hoofddoel te streven naar een welvaartsvast pensioen tegen een vaste en kostendekkende premie. Op basis van een Maart
4 collectief risicoprofiel en een strategische beleggingsmix wordt voor 60% belegd in zakelijke waarden en 40% in vastrentende waarden. Door de hoge buffer en het gehanteerde rentebeleid is SPH goed bestand tegen zwaar weer. Last but not least speelt hier ook mee de grote cohesie (overeenkomsten tussen deelnemers) binnen het bestand van SPH. De combinatie tussen een harde en een zachte toezegging in relatie met het aanpassingsmechanisme zorgt voor een beleid dat evenwichtig uitpakt naar de verschillende generaties. Nominaal plus Het Nominaal plus contract (NPC) kan gekarakteriseerd worden als een hybride pensioensysteem met een nominaal (hard) deel en een voorwaardelijk (zacht) deel in de vorm van indexatie. Uitgangspunt is het nieuwe FTK, waarbij in het nominale deel - net als in het huidige pensioensysteem - een middelloontoezegging wordt gedaan op basis van een opbouwpercentage per jaar. De indexatie wordt in de actieve periode - niet jaarlijks toegezegd op basis van de beschikbare middelen van het pensioenfonds, maar bijgehouden (op de lat geschreven). Jaarlijks worden alle andere beschikbare middelen (waaronder overrendementen) toegevoegd aan een buffer. Ook hier geldt dat deze buffer een tweeledig doel heeft namelijk: bescherming van het pensioenfonds (nominale rechten) in mindere tijden en verhoging van de pensioenen in betere tijden (op basis van inflatie). Dit laatste gebeurt alleen op de pensioendatum als de buffer hoog genoeg is. Daarbij wordt via een bepaald aanpassingsmechanisme de hoogte van de toe te kennen indexatie op de pensioendatum van een deelnemer bepaald op basis van de nominale dekkingsgraad van het pensioenfonds en de op de lat geschreven indexaties. Na de pensioendatum wordt de toeslagverlening toegekend op basis van de reële dekkingsgraad. In NPC wordt een buffer gecreëerd, waarvan de minimale hoogte alleen afhankelijk is van de nominale rechten en niet van de toegezegde toeslagen. De verwachting is dat de buffer op termijn een dusdanige omvang zal hebben dat de veranderingen als gevolg van de levensverwachting en de ontwikkelingen in de financiële markten normaliter kunnen worden opgevangen. De eerste berekeningen wijzen uit dat de buffer dusdanig bescherming biedt dat de zekerheid van de nominale rechten minimaal gelijk is aan de opgebouwde rechten in het huidige nominaal contract. Op hetzelfde moment neemt de kans op het daadwerkelijk toekennen van toeslagen toe vanwege de relatief meer belegde middelen (hogere buffers). Ook in dit systeem kan op basis van een collectief risicoprofiel invulling worden gegeven aan het beleggingsbeleid. De verwachting is eveneens dat in dit systeem als gevolg van een hogere buffer en een bewust rentebeleid pensioenfondsen goed bestand zullen zijn tegen zwaar weer. Doel pensioensysteem Het derde alternatief wordt al vele jaren succesvol toegepast en wordt gemakshalve het Doel Pensioensysteem (DPS) genoemd. Dit systeem kan ook worden toegepast met een middelloonregeling (doelpensioen), waarbij het toekennen van toeslagen op basis van inflatie een belangrijk element vormt. Volgens Keith Ambachtsheer (University of Toronto) wordt hier getracht twee doelstellingen (betaalbaar adequaat pensioen en levenslange uitkeringszekerheid) in één te realiseren, omdat jongeren en gepensioneerden verschillende doelen hebben. Dit kan door het risicoprofiel in de tijd aan te passen door bijvoorbeeld uit te gaan van drie cohorten: 1. leeftijd <45 jaar, jaar <= leeftijd < 65 of 67 jaar en 3. leeftijd => 65 of 67 jaar. Zo kan dan een pensioensysteem worden gecreëerd, waarbij pensioenfondsen beleggen met een risicoprofiel dat past bij hun deelnemers. Het risico zal in de tijd steeds meer verschuiven van risicovol naar minder risicovol (risicomijdend). Jongeren ambiëren een betaalbaar en adequaat pensioen en beleggen meer in risicozoekende opties, terwijl ouderen (via een transitiefase) c.q. gepensioneerden meer behoefte hebben aan levenslange uitkeringszekerheid en derhalve in veilige instrumenten beleggen, die de risico s meer en meer mijden. Dit (Life Cycle) systeem is volgens Ambachtsheer duurzaam, helder uit te leggen en zou in Nederland niet misstaan. Met betrekkelijk eenvoudige (organisatorische en mogelijk ook wettelijke) wijzigingen kan deze structuur in Nederland worden geïntroduceerd. Het beleggingsbeleid speelt in dit systeem een belangrijke rol omdat de risicozoekende kant (netto rendement maximaliseren) en risicomijdende kant (inflatie gerelateerde instrumenten) steeds optimaal ingevuld moeten worden. Hierdoor kan de gewenste solidariteit in de tijd beter worden geoptimaliseerd. Door deelnemers tussentijds beter te informeren, kunnen we met dit systeem nagaan waar zij staan ten opzichte van hun doelpensioen om - indien nodig bij te sturen. Maart
5 Conclusie De overstap van een nominaal naar een reëel contract kan weleens een (te) grote stap blijken te zijn met ongewenste effecten, zoals bijvoorbeeld claims bij invaren van opgebouwde pensioenrechten. In dit artikel zijn alternatieven genoemd, die met relatief eenvoudige (en mogelijk ook wettelijke) aanpassingen ons huidig pensioenstelsel weer duurzaam kunnen maken. Alle drie genoemde alternatieven hebben als basis een uitkeringsovereenkomst en kunnen in meerdere varianten (expliciete regels ten aanzien van de buffers) of combinaties (van alternatieven) worden toegepast. Deze varianten en combinaties maken het voor sociale partners mogelijk om meer maatwerkoplossingen te creëren. Bijkomend voordeel van deze alternatieven is dat meer inzicht kan worden verkregen in de wijze van verdeling van de risico s, die door de sociale partners acceptabel wordt geacht. Genoemde alternatieven maken het verder mogelijk om (ex-)deelnemers duidelijk uit te leggen wat zij aan pensioen mogen verwachten. In de vorm van een dialoog kunnen (ex-) deelnemers ook meer worden betrokken bij het pensioenfonds. Verder kan vrij eenvoudig de administratie van de regelingen plaats vinden. Twee van de drie alternatieven worden al vele jaren toegepast en hebben zich al bewezen in de praktijk. NPC is nieuw en behoeft nog nadere uitwerking. Het combineren van een betaalbaar pensioen met aanzienlijke uitkeringszekerheid lijkt onverenigbaar, maar is toch mogelijk. Het woord is aan de politiek. Wordt die handschoen nu echt opgepakt? Amsterdam, maart 2013 MILLIMAN IN EUROPA Milliman heeft een sterke vertegenwoordiging in Europa met momenteel meer dan 250 consultants die onze klanten bedienen vanuit kantoren in Amsterdam, Boekarest, Brussel, Dublin, Düsseldorf, London, Madrid, Milaan, München, Parijs, Warschau en Zürich. nl.miliman.com CONTACT Indien u vragen of opmerkingen heeft naar aanleiding van dit artikel, neemt u dan contact op met: Rajish Sagoenie rajish.sagoenie@milliman.com Rajish Sagoenie, Actuaris AG Partner Milliman Pensioenen Auteur is veel dank verschuldigd aan Bram van den Langenberg, Ernst van Bruggen, Jan van de Poel, Johan Reesink, Marcellino Kropman en Marguerite Roorda voor hun respectievelijke bijdrage aan dit artikel. Milliman does not certify the information in this update, nor does it guarantee the accuracy and completeness of such information. Maart 2013 Use of such information is voluntary and should not be relied upon unless an independent review of its accuracy and completeness has been performed. Materials may not be reproduced without the express consent of Milliman. Copyright 2013 Milliman, Inc.
Beleggingsaspecten voorontwerp van wet herziening ftk
Beleggingsaspecten voorontwerp van wet herziening ftk De staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid publiceerde op vrijdag 12 juli 2013 het lang verwachte consultatiedocument over de uitwerking
Nadere informatieRESULTATEN ENQUÊTE CONSULTATIE NIEUW FTK ACTUARIEEL. Vraag 1
RESULTATEN ENQUÊTE CONSULTATIE NIEUW FTK ACTUARIEEL Vraag 1 Onder het huidige FTK krijgen pensioenfondsen te maken met de zogenaamde beleggings -spagaat: aan de ene kant kan er weinig risico worden genomen
Nadere informatieIndexatie-IQ, voor een transparant en stabiel pensioen.
Indexatie-IQ, voor een transparant en stabiel pensioen. De Bazel 24 mei 2012 Het Pensioenakkoord Drie delen: - De AOW-leeftijd - Pensioen in de tweede pijler - Ouderenparticipatie Wat is de aanleiding?
Nadere informatieAanpassing pensioenregeling een must. Presentatie: Marcel Brussee / voorzitter SPH Kees Lekkerkerker / directeur HRM
Aanpassing pensioenregeling een must Presentatie: Marcel Brussee / voorzitter SPH Kees Lekkerkerker / directeur HRM 1 Aanpassing pensioenregeling een must Inhoud Marcel Brussee: Achtergrond wijzigingen
Nadere informatiereëel financieel toetsingskader (FTK2)
nominaal financieel toetsingskader (FTK1) - bestaande contract - nominale contract - uitkeringsovereenkomst - onderscheid tussen nominale opbouw en indexatie - 2,5% onderdekkingskans maatstaf voor nominale
Nadere informatieNieuwe pensioenregeling vanaf 1 januari 2015. Jan Raaijmakers Aad van der Tak Michel Stok Voorzitter Manager Pensioenfonds Extern actuarieel adviseur
Nieuwe pensioenregeling vanaf 1 januari 2015 Jan Raaijmakers Aad van der Tak Michel Stok Voorzitter Manager Pensioenfonds Extern actuarieel adviseur Agenda 1. Rol klankbordgroep 2. Waarom een nieuwe pensioenregeling?
Nadere informatieFinancieel crisisplan
Financieel crisisplan Inleiding In Artikel 145 van de Pensioenwet wordt voorgeschreven dat de ABTN een financieel crisisplan moet bevatten. Artikel 29b van het besluit FTK geeft hier een nadere uitwerking
Nadere informatieHerstelplan. Stichting Personeelspensioenfonds APG
Herstelplan Stichting Personeelspensioenfonds APG PPF APG Herstelplan versie: juni 2015 Herstelplan PPF APG 2015 juni 2015 1. Inleiding In dit herstelplan 2015 voor PPF APG leest u eerst welke uitgangspunten
Nadere informatieDe fiscale aspecten van het pensioenakkoord: het is lastiger dan het lijkt. Workshop 9 mei 2012
De fiscale aspecten van het pensioenakkoord: het is lastiger dan het lijkt Workshop 9 mei 2012 Programma De aanleiding en het pensioenakkoord op hoofdlijnen Aanpassingsmechanismes Fiscale pensioenkader
Nadere informatieHerstelplan 2016. Stichting Personeelspensioenfonds APG (PPF APG)
Herstelplan 2016 Stichting Personeelspensioenfonds APG (PPF APG) Onderwerp: Herstelplan PPF APG 2016 Datum: 10 maart 2016 1. Inleiding Deze notitie geeft een overzicht van de uitgangspunten die gehanteerd
Nadere informatieWAAR EEN WIL IS, IS EEN WEG Afschaffen van de doorsneesystematiek: wie gaat dat betalen?
WAAR EEN WIL IS, IS EEN WEG Afschaffen van de doorsneesystematiek: wie gaat dat betalen? Dit position statement begint het vraagstuk van het afschaffen van de doorsneesystematiek aan de achterkant : vanuit
Nadere informatieRBS pensioen update. Van premie tot pensioen
RBS pensioen update Van premie tot pensioen Hoe is uw pensioen opgebouwd? Waarom zitten veel pensioenfondsen nu in de problemen? Hoe ziet de toekomst van pensioen in Nederland eruit? In deze RBS Pensioen
Nadere informatiePensioenakkoord. Spelregels vanuit de actuaris bezien. Drs A.G.M. den Hartogh AonHewitt
Pensioenakkoord Spelregels vanuit de actuaris bezien Drs A.G.M. den Hartogh AonHewitt Agenda Twee cijfermatige voorbeelden Verhoging pensioenleeftijd Overgang naar zachte verplichtingen Waarderingsvraagstuk
Nadere informatieDatum Briefnummer Behandeld door Doorkiesnummer 15-2-2012 20120215 N.W. Dijkhuizen 630
Pensioenfonds Productschappen Bezoekadres Laan van Zuid Hoorn 165 2289 DD Rijswijk Postadres Postbus 3042 2280 GA Rijswijk Telefoon 070 4138630 Fax 070 4138650 E-mail info@pbodnl Website wwwpbodnl KvK
Nadere informatieBijlage 3 Het Financieel Crisisplan
Bijlage 3 Het Financieel Crisisplan Dit financieel crisisplan is geschreven in het kader van artikel 145 van de Pensioenwet. Het crisisplan maakt deel uit van de beschrijving van de beheerste en integere
Nadere informatieAlgemene Ledenvergadering Vereniging (VeLP) 17 februari 2011
Algemene Ledenvergadering Vereniging (VeLP) 17 februari 2011 Agenda Welkom Notulen vergadering 2 november Performance SPLB Het pensioengebouw en juridisch advies Financiën Communicatie en LinkedIn groep
Nadere informatieNieuw pensioencontract. DIRK BROEDERS, Toezichtstrategie Seminar voor vermogensbeheerders, 27 juni 2012
Nieuw pensioencontract DIRK BROEDERS, Toezichtstrategie Seminar voor vermogensbeheerders, 27 juni 2012 Kernpunten 1. Eén ftk met twee soorten contracten (nominale contract en reële contract) 2. Contracten
Nadere informatieBijlage 3 Het Financieel Crisisplan
Bijlage 3 Het Financieel Crisisplan Dit financieel crisisplan is geschreven in het kader van artikel 145 van de Pensioenwet. Het crisisplan maakt deel uit van de beschrijving van de beheerste en integere
Nadere informatie30 september /LJ/AH. FNV-beleid bij vaststellen van de pensioenpremie. FNV-beleid bij vaststellen van de pensioenpremie
Postadres Postbus 9208, 3506 GE Utrecht Team Pensioenen T 0900 9690 (lokaal tarief) F 030 66 30 000 wwwfnvbondgenotennl Datum 30 september 2015 008/LJ/AH Onderwerp FNV-beleid bij vaststellen van de pensioenpremie
Nadere informatiePensioen voor jong en oud: Uitgangspunten die vertegenwoordigers van ouderen en jongeren delen
1. Inleiding Pensioen voor jong en oud: Uitgangspunten die vertegenwoordigers van ouderen en jongeren delen In de publiciteit is het beeld ontstaan dat ouderen en jongeren in het pensioendebat scherp tegenover
Nadere informatie10. Doelstellingen, risicohouding en haalbaarheidstoets
10. Doelstellingen, risicohouding en haalbaarheidstoets Conform de Pensioenwet dient het bestuur van een pensioenfonds de doelstellingen en beleidsuitgangspunten (waaronder de risicohouding) van het pensioenfonds
Nadere informatieToekomstbestendigheid pensioenregelingen
Zoetermeer, 18 februari 2011 Toekomstbestendigheid pensioenregelingen Marc Heemskerk, Amstelveen Marc.Heemskerk@mercer.com www.mercer.nl Toekomstbestendigheid huidige pensioenregeling Inleiding Demografische
Nadere informatieVernieuwde beschikbare premieregelingen
Auteurs: Jos van Ophem Chantal Krijts Anouk Rennen Sacha van Hoogdalem Vernieuwde beschikbare premieregelingen Het Nederlandse pensioensysteem kent verschillende soorten pensioenregelingen. De belangrijkste
Nadere informatieEerste Kamer der Staten-Generaal
Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2015 2016 34 255 Voorstel van wet van het lid Lodders tot wijziging van de Pensioenwet, de Wet verplichte beroepspensioenregeling en de Wet op de loonbelasting
Nadere informatieGelden de kortingen op het pensioen per en voor beide regelingen?
Veelgestelde vragen DE KORTINGEN Gelden de kortingen op het pensioen per 1-9-2016 en 1-3-2017 voor beide regelingen? Ja, de kortingen gelden zowel voor de middelloon als de CDC regeling, ongeacht het afgesproken
Nadere informatieLaveren tussen ambitie en garantie: de ervaringen van Pensioenfonds TNO. November 2013 Hans de Ruiter
1 Laveren tussen ambitie en garantie: de ervaringen van Pensioenfonds TNO November 2013 Hans de Ruiter 2 Inhoud Inleiding pensioencontract De marsroute naar het nieuwe contract Tien vragen en antwoorden
Nadere informatieDeutsche Bank Nederland Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland
In deze nieuwsbrief Voorwoord Wat betekenen de nieuwe pensioenmaatregelen voor u? De informatie in dit document is eigendom van en mag noch in haar geheel noch gedeeltelijk van. Page 2 of 5 Voorwoord In
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Allianz Nederland. Waardeoverdracht uit dienst
Stichting Pensioenfonds Allianz Nederland Waardeoverdracht uit dienst Inleiding... 3 1. Veranderen van baan en uw pensioen... 4 1.1. U treedt uit dienst... 4 1.2. Recht op waardeoverdracht... 4 1.3. Redenen
Nadere informatieWat is er aan de hand moet onze pensioenen?
Wat is er aan de hand moet onze pensioenen? Casper van Ewijk, Netspar & University of Amsterdam KNAW Symposium, 9 januari 2014, Amsterdam Agenda Wat is een pensioen? Goed pensioen is een risicovol pensioen
Nadere informatiePensioenfonds DSM Nederland
Pensioenfonds DSM Nederland door Ton de Boer op verzoek van VDP 12-12-2016 Pensioenfonds DSM Nederland 1 AGENDA 1. Inleiding 2. Huidige situatie a) Financieel b) Uitkomsten deelnemersonderzoek c) Besluiten
Nadere informatieStichting Pensioenfonds RBS Nederland
Stichting Pensioenfonds RBS Nederland Lunch & Learn 27 september / 2 oktober / 8 oktober 2012 Internal use only Programma Wat komt er vandaag aan bod? Van premie tot pensioen 1 Een goede pensioenregeling
Nadere informatieRisicoverdeling en ambitieniveau in bestaande pensioencontracten
Risicoverdeling en ambitieniveau in bestaande pensioencontracten artikel Inleiding Reeds geruime tijd wordt een maatschappelijke discussie gevoerd over de toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel.
Nadere informatieHet verbeterde financieel toetsingskader (ftk) Zeist, 26 juni 2014
Het verbeterde financieel toetsingskader (ftk) Zeist, 26 juni 2014 Wat doet het ftk? Wat zit er in de pot? Wat is er beloofd? Generatiebalans FTK = beheersingssysteem Indicator Nominale dekkingsgraad
Nadere informatieDoelstellingen, risicohouding en haalbaarheidstoets
Doelstellingen, risicohouding en haalbaarheidstoets Conform de Pensioenwet dient het bestuur van een pensioenfonds de doelstellingen en beleidsuitgangspunten (waaronder de risicohouding) van het pensioenfonds
Nadere informatie- 1. afschaffing van doorsneepremiesystematiek
Aan de besturen van VNO-NCW, MKB, LTO, Bouwend Nederland, FNV, CNV, VCP, HZC Aan de leden van de commissie SZW en/of pensioenwoordvoerders politieke partijen 2 e Kamer 29 mei 2017 Mevrouw, Mijnheer, De
Nadere informatieToelichting wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader. Juni 2014
Toelichting wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader Juni 2014 Inhoudsopgave Wetsvoorstel aanpassing FTK Beleidsdekkingsgraad Premievaststelling Toekomstbestendig indexeren Inhaalindexatie Hersteltermijn
Nadere informatieHerstelplan PME 2015. Vastgesteld door het algemeen bestuur op 25 juni 2015
Herstelplan PME 2015 Vastgesteld door het algemeen bestuur op 25 juni 2015 1 PME Herstelplan 2015 dekkingraadsjabloon inclusief onderbouwing Dit document bevat het dekkingsgraadsjabloon dat deel uitmaakt
Nadere informatieOp koers blijven voor een goed pensioen: een update van het bestuur
Op koers blijven voor een goed pensioen: een update van het bestuur Agenda Stand van zaken PPF APG: kerngegevens, beleggingsresultaten dekkingsgraadontwikkeling Deelnemerstevredenheidsonderzoek Effecten
Nadere informatieBrief S.P.O.A. januari 2012 korting per 1 april 2012
Brief S.P.O.A. januari 2012 korting per 1 april 2012 Geachte heer, mevrouw, Via deze brief informeren wij u over de stand van zaken met betrekking tot de financiële positie van het pensioenfonds en de
Nadere informatieNotitie Indexatiedepots en toekomstbestendig indexeren in het nieuwe FTK
Notitie Indexatiedepots en toekomstbestendig indexeren in het nieuwe FTK Utrecht, 22 juni 2015 Koninklijk Actuarieel Genootschap Postbus 2433 3500 GK UTRECHT 1. Inleiding Onder het oude FTK-regime kon
Nadere informatiePensioeninformatiebijeenkomst over herstelplan 2009
Pensioenbijeenkomst herstelplan 2009 Pensioenfonds voor de Grafische Bedrijven (PGB) over herstelplan 2009 juli 2009 Inleiding Waarom 5 pensioenbijeenkomsten? ernstige situatie met grote gevolgen voor
Nadere informatieToelichting Pensioen Akkoord Regeling 2015
Toelichting Pensioen Akkoord Regeling 2015 Programma Wrap up proces tot op heden Achtergronden Proces Nieuwe regeling 2015 Impact van Pensioenregeling Vervolg traject Vragen en antwoorden 2 Wrap up: Achtergronden
Nadere informatieWAT SPEELT ER ROND UW PENSIOEN BIJ SPUN?
WAT SPEELT ER ROND UW PENSIOEN BIJ SPUN? Bijeenkomst voor pensioengerechtigden Dick Vis, voorzitter Stichting Pensioenfonds Urenco Nederland 20 september 2016 Agenda 1. Samenvatting jaarverslag 2015 2.
Nadere informatieStichting CRH Pensioenfonds. 20 februari 2013 Utrecht-De Meern
Deelnemersvergadering Stichting CRH Pensioenfonds 20 februari 2013 Utrecht-De Meern Agenda 1. Opening 2. Evaluatie herstelplan 31-12-2012 en korting pensioenen 3. Toeslagenbesluit (indexatie) 4. Rondvraag
Nadere informatieEen nominaal toetsingskader voor pensioenen met reële ambities: anomalie of poldervondst?
Een nominaal toetsingskader voor pensioenen met reële ambities: ALM Conferentie anomalie of poldervondst? Prof. dr Casper van Ewijk CPB Universiteit van Amsterdam Netspar Amsterdam, 2 april 2008 Nederlands
Nadere informatieDekkingsgraadsjabloon inclusief DC kapitaal Stichting Pensioenfonds TNO
Dekkingsgraadsjabloon inclusief DC kapitaal Stichting Pensioenfonds TNO Dit document bevat het dekkingsgraadsjabloon inclusief DC kapitaal voor Stichting Pensioenfonds TNO. De uitgangspunten die ten grondslag
Nadere informatieVia deze brief krijgt u verdere (achtergrond)informatie over de huidige situatie en wat dit voor uw pensioen betekent.
Naam Adres Postcode + woonplaats Land ONDERWERP: SITUATIE PENSIOENFONDS ROCKWOOL EN MOGELIJKE VERLAGING VAN UW PENSIOEN BIJLAGEN: EVALUATIEMOMENTEN IN HERSTELPLAN, ONTWIKKELING DEKKINGSGRAAD, DEKKINGSGRAAD
Nadere informatiePensioen vanaf.. Impact sociaal akkoord op pensioenregelingen. drs. Rajish Sagoenie, Actuaris AG. Aon Hewitt Consulting Retirement Actuarial Services
Pensioen vanaf.. Impact sociaal akkoord op pensioenregelingen drs. Rajish Sagoenie, Actuaris AG Agenda Waarom Pensioenakkoord? Inhoud Pensioenakkoord Wat doen we ermee? Oplossingsrichtingen Hoe nu verder?
Nadere informatieHerstelplan ultimo 2017
Stichting Pensioenfonds NIBC Herstelplan ultimo 2017 3 juli 2018 - samenvatting (1) - Het Pensioenfonds NIBC (PF NIBC) verkeert sinds 30 juni 2015 in een tekort situatie en daarom dient jaarlijks het Herstelplan
Nadere informatieSociale Partners en Pensioen
Sociale Partners en Pensioen door Harry Govers Delft, 11 november 2014 Heerlen, 12 november 2014 Zwolle, 14 november 2014 Onderwerpen Witteveen kader. In te voeren per 1 jan 2015 nieuw Financieel Toetsingskader
Nadere informatieIn de Pensioenwet is vastgelegd dat wanneer een pensioenfonds niet langer voldoet aan de gestelde eisen ten aanzien van:
Financieel Crisisplan 1. Elementen crisisplan In de Pensioenwet is vastgelegd dat wanneer een pensioenfonds niet langer voldoet aan de gestelde eisen ten aanzien van: vereist eigen vermogen (ultimo 2011
Nadere informatieHerstelplan ultimo 2016
Stichting Pensioenfonds NIBC Herstelplan ultimo 2016 16 juni 2017 - samenvatting (1) - Het Pensioenfonds NIBC (PF NIBC) verkeert sinds 30 juni 2015 in een tekort situatie en daarom dient jaarlijks het
Nadere informatieWAT U ALS WERKNEMER WILT WETEN OVER DE ABP-PENSIOENREGELING
WAT U ALS WERKNEMER WILT WETEN OVER DE ABP-PENSIOENREGELING 1- Waarom heeft het ABP een herstelplan opgesteld? ABP is, evenals vele andere pensioenfondsen, zwaar geraakt door de crisis op de financiële
Nadere informatie1.1 Datum in herstel (dd.mm.jj) Gekozen hersteltermijn (in jaren) 10
Staat/formulier K0 blad 2 Datum in herstel (ddmmjj) 00 2 Gekozen hersteltermijn (in jaren) 0 Onderbouwing gekozen hersteltermijn Er spelen geen bijzonderheden in het fonds die ertoe leiden dat de hersteltermijn
Nadere informatieWOORD VOORAF. Beste deelnemers,
WOORD VOORAF Beste deelnemers, Voor u ligt de pensioenkrant 2015 van Stichting Pensioenfonds B&S ( het Pensioenfonds ). Hiermee willen wij u informeren over de gebeurtenissen en ontwikkelingen van de afgelopen
Nadere informatiePosition Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015
Position Paper DNB Concept Wetsvoorstel variabele pensioenuitkeringen 14 augustus 2015 Het Wetsvoorstel variabele pensioenuitkering (kortweg wetsvoorstel ) maakt voor deelnemers aan een premieovereenkomst
Nadere informatieOnderzoek naar mogelijkheden van collectieve risicodeling binnen beschikbare premieregelingen
Onderzoek naar mogelijkheden van collectieve risicodeling binnen beschikbare premieregelingen KATOCO 25 november 2014 Onderzoek naar mogelijkheden van collectieve risicodeling binnen beschikbare premieregelingen
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4
Nadere informatiePENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE
PENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE PENSIOEN IS AANVULLING OP AOW Lijfrente Salaris 100% Pensioen Staatspensioen (AOW) 2 AOW, VOLKSVERZEKERING (1) Voorziet in MINIMUM
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/6 TWEEDE KWARTAAL 2017
KWARTAALVERSLAG TWEEDE KWARTAAL 2017 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 juni 2017 bedroeg 112,5% Het rendement van 1 april tot en met 30 juni 2017 bedroeg 0,8% Het rendement van 1 januari tot
Nadere informatieIndexatiebeleid Financiering Reglement Communicatie
Matrix 1 ten aanzien van de toeslag pensioenaanspraken en pensioenrechten (is toeslag voor gepensioneerden, gewezen deelnemers en deelnemers) 2 : Indexatiebeleid, A. Geen B. Geen doelgericht indexatiebeleid
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 DERDE KWARTAAL 2015
KWARTAALVERSLAG DERDE KWARTAAL 2015 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 september 2015 bedroeg 112,6% Het rendement van 1 juli tot en met 30 september 2015 bedroeg -1,6% Het pensioenvermogen
Nadere informatieStand van zaken GITP Pensioenfonds 3e kwartaal 2014
Stand van zaken GITP Pensioenfonds 3e kwartaal 2014 Dekkingsgraad Reken datum Technisch Vereist Vermogen * 1.000,- Belegd vermogen Overige (TB) Vermogen aanwezige Dekkingsgraad 31-7-2012 148.001 120.531
Nadere informatieDe wereld verandert. SPH Jaarbericht. Highlights van 2015
De wereld verandert. SPH Jaarbericht Highlights van 2015 Veranderingen vragen om wendbaarheid Vooraf De wereld om ons heen verandert, dat hebben we ook in 2015 ondervonden. De financiële markten bleven
Nadere informatieFinancieel crisisplan
Financieel crisisplan 1. Inleiding Dit financieel crisisplan bevat een beschrijving van maatregelen die het bestuur van Pensioenfonds UWV op korte termijn effectief kan inzetten indien de dekkingsgraad
Nadere informatiePensioenactualiteiten
Pensioenactualiteiten Vereniging van DSM Gepensioneerden 27 maart 2013 Toelichting door Gerard Rutten 2013-001773 Nederlandse Pensioenfondsen: sterke daling van de dekkingsgraad 1 Mutation 25 Funding ratio
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland
Human Resources Stichting Pensioenfonds Nederland Toelichting Witteveenkader II en nieuw Financieel Toetsingskader 30 september 2014 kantoor Amsterdam Identifier Presentatie Seminar DNB 28 en 30 mei 2013
Nadere informatieUw mening over pensioen
Uw mening over pensioen Onderzoek naar de risicohouding van pensioenopbouwers en pensioenontvangers van Philips Pensioenfonds mei / juni 2013 Philips Pensioenfonds Inhoud Aanleiding onderzoek Opzet onderzoek
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Ballast Nedam
Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam Windmolenproject Egmond, 2006 1 Deelnemersvergadering 28 september 2006 Agendapunt 4 Kernpunten 2005 Goed jaar, dekkingsgraad van 112,1% naar 117,1% gestegen, ondanks
Nadere informatiePensioenen... Herstelplan 2017
Pensioenen.............................................. Herstelplan 2017 30 maart 2017 HERSTELPLAN Stichting Pensioenfonds Vopak (hierna: het pensioenfonds) verkeert sinds 1 januari 2016 in een situatie
Nadere informatieEen nieuwe keuze in pensioenoplossingen. ICK Beschikbare Premieregeling
Een nieuwe keuze in pensioenoplossingen voor de ICK-branche ICK Beschikbare Premieregeling ICK Beschikbare Premieregeling 2 De ICK-branche verbreedt het aanbod op het gebied van pensioen. Naast de bestaande
Nadere informatiePensioenakkoord. Spelregels vanuit de accountant bezien. Nico Pul Ernst & Young
Pensioenakkoord Spelregels vanuit de accountant bezien Nico Pul Ernst & Young Pensioenakkoord Korte vergelijking oud versus nieuw Gevolgen voor de jaarrekening Bijdrage accountants aan het debat Oud versus
Nadere informatieWat is nu precies de rol van de werkgever, de vakbonden en het bestuur van het pensioenfonds?
Veelgestelde vragen en antwoorden Ontbinding Stichting Pensioenfonds Bavaria (in liquidatie) Wat gaat er op 1 april 2017 gebeuren? Dan gaan de opgebouwde pensioenaanspraken van de actieve en gewezen deelnemers
Nadere informatieEXCEDENT REGELINGEN BIED UW WERKNEMERS EEN HOGER PENSIOEN. In deze brochure
EXCEDENT REGELINGEN BIED UW WERKNEMERS EEN HOGER PENSIOEN In deze brochure Extra pensioen 2 Middelloonregeling 3 Premieregeling 4 Premievoorbeeld 6 Meer weten? 7 EXTRA PENSIOEN VOOR UW WERKNEMERS Kies
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/6 DERDE KWARTAAL 2017
KWARTAALVERSLAG DERDE KWARTAAL 2017 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 september 2017 bedroeg 114,8% Het rendement van 1 juli tot en met 30 september 2017 bedroeg 1,4% Het rendement van 1 januari
Nadere informatieFinancieel crisisplan Centraal Beheer APF Collectiviteitskring RBS 2017 Hoofdstukindeling
Financieel crisisplan Centraal Beheer APF Collectiviteitskring RBS 2017 Hoofdstukindeling Het financieel crisisplan van Centraal Beheer APF Collectiviteitskring RBS bevat de volgende hoofdstukken: 1. Inleiding
Nadere informatiePresentatie met uitleg per slide
Presentatie met uitleg per slide 1 Terug- en vooruitblik In het principe cao-akkoord van december 2012 hebben we afspraken gemaakt over de noodzaak van een nieuwe en toekomstbestendige pensioenregeling
Nadere informatieReglement excedent-premieregeling Versie: 1 januari 2018
Reglement excedent-premieregeling Versie: 1 januari 2018 Inhoudsopgave I De excedent-premieregeling van BPL Pensioen... 3 Artikel 1 Welke pensioensoorten biedt mijn excedent-premieregeling?... 3 Artikel
Nadere informatieOWASE Pensioenforum 26 juni 2013. 3 juli 2013 OWASE. Welkom. bij
Welkom OWASE Pensioenforum 26 juni 2013 OWASE 3 juli 2013 bij Pensioenfonds en solidariteit: één voor allen, allen voor één! www.owase.nl PFO20130626/20130703 2 Programma Pensioenforum De bedoeling van
Nadere informatieMatrix ten aanzien van de toeslag pensioenaanspraken en pensioenrechten (is toeslag voor gepensioneerden, gewezen deelnemers en deelnemers):
Matrix ten aanzien van de toeslag en pensioenrechten (is toeslag voor gepensioneerden, gewezen deelnemers en deelnemers): Toeslagbeleid, A. Geen beleid over B. Geen doelgericht toeslagbeleid Er is geen
Nadere informatieIndexatie-IQ. Een intelligente en. innovatieve oplossing. voor een transparant. en stabiel pensioen.
Indexatie-IQ Een intelligente en innovatieve oplossing voor een transparant en stabiel pensioen. Het Pensioenakkoord: - AOW leeftijd - Pensioen in de tweede pijler - Ouderenparticipatie Confident B.V.
Nadere informatieRISICOBEREIDHEIDSONDERZOEK
RISICOBEREIDHEIDSONDERZOEK PPF APG Pieter Kasse / Manja Rietjens 15/16/17 januari 2014 RISICOBEREIDHEIDSONDERZOEK ONDER DEELNEMERS AANLEIDING ONDERZOEK Inzicht in (risico)voorkeuren van deelnemers en gepensioneerden
Nadere informatieToelichting. Uniform Pensioenoverzicht 2015. Uitkeringsovereenkomst
Toelichting Uniform Pensioenoverzicht 2015 Uitkeringsovereenkomst Actieve deelnemer Wat heeft u aan het Uniform Pensioenoverzicht? Het Uniform Pensioenoverzicht geeft inzicht in uw inkomen dat u van Hagee
Nadere informatieVerkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill
Verkort jaarverslag 2017 Pensioenfonds Cargill Pensioenfonds Cargill 2017 in beeld Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van 2017 van Pensioenfonds Cargill? U leest het in dit verkort jaarverslag. Financiële
Nadere informatieImpact overstap van vaste mix op lifecycle mix November 2016
Impact overstap van vaste mix op lifecycle mix November 2016 Management summary Tijdens de behandeling van het wetsvoorstel verbeterde premieregeling in de Eerste Kamer zijn vragen gesteld over de financiële
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Buizerdlaan. Waardeoverdracht uit dienst
Stichting Pensioenfonds Buizerdlaan Waardeoverdracht uit dienst Inleiding... 3 1. Veranderen van baan en uw pensioen... 4 1.1. U treedt uit dienst... 4 1.2 Vervallen dekking partnerpensioen... 4 1.3 Recht
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 EERSTE KWARTAAL 2016
KWARTAALVERSLAG EERSTE KWARTAAL 2016 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 31 maart 2016 bedroeg 109,6% Het rendement van 1 januari tot en met 31 maart 2016 bedroeg 5, Het pensioenvermogen per 31
Nadere informatieDe opbouw die in 2019 en 2020 nog plaatsvindt in de overgangsregeling is, overeenkomstig voorgaande jaren, niet meegenomen in de berekeningen.
Aan Van Cc Het bestuur van Stichting Pensioenfonds ANWB AZL Actuariaat (Monique van Run en Valerie Heuvelmans) Dirk Meijwaard, fondsmanager Onderwerp Herstelplan 2019 Datum 7 maart 2019 Inleiding Omdat
Nadere informatieCRISISPLAN - SAMENVATTING
CRISISPLAN - SAMENVATTING MAATREGELEN ALS DE FINANCIËLE POSITIE IN GEVAAR IS 1 juli 2015 Inleiding Dit crisisplan beschrijft wat het Algemeen Bestuur gaat doen als het Pensioenfonds in een crisissituatie
Nadere informatieFinancieel crisisplan
Financieel crisisplan 1 Inhoud 1 Inhoud... 2 2 Inleiding... 3 3 Doel en kader van het financieel crisisplan... 4 3.1 Crisissituatie... 4 3.2 Risico s... 4 3.3 Kritische dekkingsgraad... 4 4 Maatregel...
Nadere informatieReglement excedent-premieregeling. Versie: 1 juli 2018
Reglement excedent-premieregeling Versie: 1 juli 2018 Inleiding Dit reglement excedent-premieregeling BPL Pensioen is een aanvulling op artikel 16 van het pensioenreglement BPL en regelt de inhoud en voorwaarden
Nadere informatieDe doorsneepremie ZO DENKEN WIJ ER OVER. De doorsneepremie. De doorsneepremie
Zo denken wij er over is een uitgave van ABP Corporate Communicatie. Voor meer informatie verwijzen wij u naar www.abp.nl. september 2007 ZO DENKEN WIJ ER OVER Collectief versus individueel Juridische
Nadere informatieEerste Kamer der Staten-Generaal
Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2015 2016 33 972 Wijziging van de Pensioenwet, de Wet verplichte beroepspensioenregeling en de Invoerings- en aanpassingswet Pensioenwet in verband met aanpassing
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 TWEEDE KWARTAAL 2016
KWARTAALVERSLAG TWEEDE KWARTAAL 2016 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 juni 2016 bedroeg 108,2% Het rendement van 1 april tot en met 30 juni 2016 bedroeg 5,1% Het pensioenvermogen per 30 juni
Nadere informatieDe toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel Dick Sluimers Voorzitter Raad van Bestuur APG
De toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel Dick Sluimers Voorzitter Raad van Bestuur APG KNVG Maarssen 4 september 2012 Agenda 1) Wie is APG? 2) Ontwikkelingen van vandaag 3) Uitdagingen voor morgen
Nadere informatieOnderzoeksrapport Herverdelingseffecten van verschillende projectierentes in verbeterde premieregelingen
Onderzoeksrapport Herverdelingseffecten van verschillende projectierentes in verbeterde premieregelingen Johan Bonekamp, Lans Bovenberg, Theo Nijman en Bas Werker 1 Oktober 2016 Samenvatting Het gebruik
Nadere informatieKWARTAALVERSLAG. Philips Pensioenfonds. 1. In het kort. 2. Financiële positie Philips Pensioenfonds 1/5 DERDE KWARTAAL 2016
KWARTAALVERSLAG DERDE KWARTAAL 2016 1. In het kort De beleidsdekkingsgraad per 30 september 2016 bedroeg 107,9% Het rendement van 1 juli tot en met 30 september 2016 bedroeg 2,3% Het rendement van 1 januari
Nadere informatieInformatiebijeenkomst
Stichting Pensioenfonds DHV Informatiebijeenkomst 24 september 2013 2013 Royal HaskoningDHV, All rights reserved Alleen voor intern gebruik Agenda Opening Jaarverslag 2012 Paul Canisius Actuele ontwikkelingen
Nadere informatieONDERWERP PRESENTATIE IS EEN STELSELWIJZIGING IN BELANG VAN U ALS DEELNEMER? GENOEMDE ONTWIKKELINGEN / PROBLEMEN OM ONS PENSIOEN STELSEL TE WIJZIGEN
ONDERWERP PRESENTATIE IS EEN STELSELWIJZIGING IN BELANG VAN U ALS DEELNEMER? GENOEMDE ONTWIKKELINGEN / PROBLEMEN OM ONS PENSIOEN STELSEL TE WIJZIGEN 1 GEVOLGEN DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN 2 REKENRENTE,
Nadere informatiePensioen van de toekomst?
Pensioen van de toekomst? De toekomstbestendigheid van het pensioencontract Een verkenning Marianne van Gelder 22 september 2009 2 Inhoud van de presentatie 1. Inleiding 2. Huidig pensioencontract 3. Wat
Nadere informatie