Hogeschool Utrecht SEMINARIUM VOOR SEMINARIUM VOOR ORTHOPEDAGOGIEK ORTHOPEDAGOGIEK. Onderzoek, scholing, begeleiding

Transcriptie

1 SEMINARIUM VOOR SEMINARIUM VOOR ORTHOPEDAGOGIEK ORTHOPEDAGOGIEK Onderzoek, Onderzoek, scholing, scholing, begeleiding begeleiding Onderzoek, scholing, begeleiding Postbus Tel Postbus Tel Postbus 3508 SB Utrecht SB Utrecht Tel SB Utrecht Hogeschool Utrecht HBO masteropleidingen Special Educational Needs: Auditief gehandicapten (44101) Communicatief gehandicapten (44102) Leraar Speciaal Onderwijs (44103) Netherlands Quality Agency (NQA) Oktober 2010

2 2/101 NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN

3 Managementsamenvatting Dit rapport is het verslag van het auditteam dat in opdracht van Netherlands Quality Agency (NQA) de bestaande hbo-master opleidingen Special Educational Needs van Hogeschool Utrecht heeft beoordeeld. Het beschrijft de bevindingen, overwegingen en conclusies. Het rapport is conform het NQA Protocol 2010 hbo-masteropleiding opgesteld. De rapportage heeft betrekking op: Instelling Hogeschool Utrecht, Seminarium voor Orthopedagogiek Opleidingen Master Special Educational Needs: auditief gehandicapten (SEN: AG) Master Special Educational Needs: communicatief gehandicapten (SEN:CG) Master Special Educational Needs: leraar speciaal onderwijs (SEN:LSO) Varianten Voltijd: SEN:LSO Deeltijd: SEN:LSO, SEN:AG en SEN:CG Croho-nummers / / Locaties Amsterdam, Arnhem, Doetinchem, Den Haag, Enschede, Haren (Gr.), Maastricht, Rotterdam, Utrecht, Vlissingen, Zwolle Auditdata 2 en 3 juni 2010 Auditteam dr. J. Vedder (voorzitter en vakdeskundige algemeen) prof. dr. J.P.M. van Dijk (vakdeskundige AG en CG) drs. A.B. van Leeuwen (vakdeskundige LSO) prof. dr. S.J. Pijl (vakdeskundige LSO) L.H.M. Bruggink BEd (studentlid auditteam) ir. M. Dekker-Joziasse (Sr. NQA-auditor) drs. J.H. Boerke (Sr. NQA-auditor) C.A.J. Witsenboer BEd & BComn (Jr. NQA-auditor) Door Hogeschool Utrecht is een dossier ingediend bij NQA voor de beoordeling van de bestaande hbo-master opleidingen Special Educational Needs. Bij de aanvraag werd door de instelling een kritische reflectie aangeboden die naar vorm en inhoud voldeed aan de eisen die NQA in het NQA Protocol 2010 hbo-masteropleiding stelt. Voor de beoordeling van de kwaliteit en het niveau van de bestaande opleidingen heeft NQA een auditteam samengesteld, dat voldoet aan de eisen van de NVAO. Het team heeft de kritische reflectie bestudeerd en een bezoek aan de opleiding gebracht. De kritische reflectie en alle overige (mondeling en schriftelijk) verstrekte informatie hebben het auditteam in staat gesteld om tot een weloverwogen oordeel te komen. Doelstellingen van de opleidingen De opleidingen hebben een relevante set competenties opgesteld die adequaat op masterniveau zijn geoperationaliseerd. Deze competenties sluiten aan bij de eisen van vakgenoten en de beroepspraktijk en zijn gevalideerd door (een vertegenwoordiging) van het werkveld. De opleidingen hebben voldoende aangetoond dat de nagestreefde competenties NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN 3/101

4 aansluiten bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een master, i.c. de Dublin descriptoren. De opleidingen laten helder zien wat hun doelgroepen zijn en maken duidelijk dat deze opleidingen professionele masters zijn en tot welke beroepen/functies deze masters opleiden. Programma De opleidingen beschikken over relevante, adequate en actuele literatuur. Actuele opbrengsten van de lectoraten worden ingezet in de leerroutes. De internationale oriëntatie van de bronnen in de elektronische leeromgeving kan nog worden verbeterd, met name voor de opleidingen SEN:AG en SEN:CG. Het bestudeerde studiemateriaal is voor een belangrijk deel aan de relevante beroepspraktijk ontleend. Een sterk punt van de opleiding is de interactie met de beroepspraktijk, doordat studenten alle prestaties (toetsopdrachten) uitvoeren in de eigen werkpraktijk. Door het uitvoeren van praktijkgerichte onderzoeken met gebruik van daarvoor gangbare methoden en technieken leren studenten de eigen beroepspraktijk te verbeteren. Het uitvoeren van de Educational Research (waar onder de masterproef) draagt volgens studenten en alumni in grote mate bij aan een onderzoekende attitude in de beroepspraktijk. Het opzetten van een onderzoeksleerlijn en de voorgenomen, meer structurele aandacht voor onderzoek zal volgens het auditteam bijdragen aan het verder ontwikkelen van onderzoeksvaardigheden van studenten. De aangeboden programma s stellen studenten in staat de beoogde eindkwalificaties op masterniveau te behalen. De opleidingen hebben voor alle thema s de opleidingscompetenties via leerdoelen gekoppeld aan de programma s. Door de voorgenomen beperking van 25 naar acht specialisaties krijgt de student een beter overzicht. De opleidingen bieden een inhoudelijk samenhangend programma aan, dat door de docententeams per leerroute wordt bewaakt. Door studiebegeleidingsformulieren in het portfolio kan de studiebegeleider monitoren of de student een aansluitend onderwijsprogramma volgt. Het auditteam is positief over de cohesie tussen de theorie en de onderwijspraktijk van de studenten. De individuele leerroutes en het maatwerk van de opleidingen spreekt studenten in hoge mate aan. De opleidingen hebben een studeerbaar programma opgezet dat met een goede inzet van de studenten studeerbaar is. Het auditteam vindt de studiebelasting voor de voltijdstudent erg hoog, maar constateert onder studenten geen knelpunten. De opleidingen nemen maatregelen om de studievoortgang te bevorderen. De opleidingen zijn toelaatbaar voor studenten met een hbo-bachelordiploma of hoger op het gebied van Hoger Pedagogisch Onderwijs of aanverwante opleidingen. Bij het intakegesprek wordt de leerroute afgestemd op de student. De opleidingen voldoen aan de formele eisen voor studieduur. Het didactisch concept van de opleidingen is competentiegericht en gericht op vraaggestuurd onderwijs. Het is adequaat vormgegeven om de eindkwalificaties te bereiken. Het maatwerk ervaren studenten en alumni als een groot pluspunt. De opleidingen werken met leerteams. De ervaringen van studenten daarover zijn wisselend, daarom werken de opleidingen aan verbetering. Het toetsbeleid en de gehanteerde toetssystematiek zijn helder en voldoende verantwoord, naar de mening van het auditteam. Het toetsbeleidsplan is gedegen en uitgebreid. De toetsen zijn zodanig opgezet dat de verschillende doelen van beoordeling: kennis, vaardigheden, toepassing en inzicht, kunnen 4/101 NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN

5 worden gemeten. Het auditteam vindt het karakter van de toetsen eenzijdig. Het schriftelijk verslag met daarin opgenomen het reflectiehoofdstuk overheerst als toetsvorm. De opleidingen kunnen hier sturender optreden. Voor alle prestaties en de masterproef is er maar één beoordelaar, tevens de begeleider. Dat brengt het risico met zich mee dat de beoordeling van het product teveel beïnvloed wordt door het proces van ontwikkeling. Vanaf collegejaar gaan de opleidingen werken met een tweede beoordelaar. Inzet van personeel De opleidingen beschikken over docenten met actuele kennis van de praktijk. Veel van de docenten hebben een (kleine) onderwijsaanstelling en hebben daarnaast een baan in het relevante werkveld. Studenten en alumni tonen zich zeer tevreden met de kwaliteit van de docenten en de verbinding die zij leggen tussen de theorie en de praktijk. Er wordt door de opleidingen voldoende personeel ingezet voor de uitvoering van het onderwijs. De docenten zijn voldoende gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van de programma s. De opleidingen zijn van plan om meer te investeren op het gebied van de kennis en ervaring met onderzoek van de docenten en het beoordelen van de prestaties en de Educational Research. Voorzieningen Uit de gesprekken en het materiaal dat de opleidingen beschikbaar hebben gesteld, maakt het auditteam op dat de voorzieningen van de regiokantoren toereikend zijn voor de programma s. De opleidingen werken aan verbetering als er regiokantoren zijn die niet volgens de eigen streefnorm scoren in studentenevaluaties. De studenten kunnen in voldoende mate beschikken over vakliteratuur. De opleidingen hebben de studiebegeleiding op een duidelijke manier vormgegeven. Het is voor de studenten inzichtelijk bij wie zij terecht kunnen voor vragen en problemen. Het auditteam is van mening dat de studiebegeleiding aansluit bij het type student en concludeert dat er waar nodig voldoende begeleidingsmogelijkheden voor handen zijn. Het auditteam heeft tijdens de visitatie inzage gehad in Sharepoint en in de elektronische leeromgeving en heeft zo kunnen vaststellen dat studenten op een adequate manier worden geïnformeerd over de studie, zowel organisatorisch als onderwijsinhoudelijk. Interne kwaliteitszorg De opleidingen hanteren een adequaat kwaliteitszorgbeleid en kwaliteitszorgsysteem om de kwaliteit van het onderwijs te bewaken. De opleidingen leggen de kwaliteitsplanning vast en maken gebruik van diverse instrumenten om het onderwijs te evalueren aan de hand van toetsbare streefdoelen. De opleidingen formuleren verbeteracties en voeren deze uit. Het auditteam stelt vast dat de opleidingen de belanghebbenden bij de kwaliteitszorg van het onderwijs betrekken. Resultaten Het auditteam is van oordeel dat studenten bruikbare eindproducten opleveren van een voldoende masterniveau. De methodologische/onderzoeksmatige aanpak van de afstudeerwerkstukken kan worden versterkt. Het auditteam verwacht een verdere verhoging van het niveau als de ingevoerde verbeteracties, gericht op de onderzoekscomponent, hun NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN 5/101

6 effect gaan sorteren. Het auditteam stemt in met de invoering van een tweede beoordelaar en hoopt dat de opleidingen dit voortvarend implementeren. Het Seminarium voor Orthopedagogiek heeft inzicht in de rendementsgegevens. De rendementen variëren per opleiding. Alles overziend komt het auditteam van NQA tot de conclusie dat de kwaliteit en het niveau van de bestaande hbo masteropleidingen SEN van Hogeschool Utrecht aan de vereiste basiskwaliteit voldoet. Een onderbouwing van deze conclusie is opgenomen in hoofdstuk 2. 6/101 NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN

7 1 Basisgegevens 9 2 Beoordeling Doelstellingen van de opleiding Programma Inzet van personeel Voorzieningen Interne kwaliteitszorg Resultaten 54 3 Bijlagen 61 Bijlage 1 Deskundigheden auditteam 63 Bijlage 2 Onafhankelijkheidsverklaring auditteam 69 Bijlage 3 Bezoekprogramma 77 Bijlage 4 Bijlagen zelfevaluatie en ter inzage gelegd materiaal 81 Bijlage 5 Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 87 Bijlage 6 Opleidingscompetenties 89 Bijlage 7 (Vernieuwde) Eindkwalificaties masteropleiding Special Educational Needs (SEN:LSO vt/dt) 99 NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN 7/101

8 8/101 NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN

9 1 Basisgegevens De basisgegevens van de bestaande hbo-master opleidingen Special Educational Needs: Auditief gehandicapten, Communicatief gehandicapten en Leraar Speciaal Onderwijs zijn in de onderstaande tabellen weergeven. Special Educational Needs: Auditief Gehandicapten 1. Naam instelling Hogeschool Utrecht. 2. Status instelling Bekostigd 3. Naam opleiding in CROHO Special Educational Needs: Auditief Gehandicapten (SEN:AG) 4. Registratienummer in CROHO Oriëntatie en niveau hbo-master 6. Aantal studiepunten 60 ECTS 7. Afstudeerrichting(en) 8. Locaties Amsterdam, Arnhem, Doetinchem, Den Haag, Enschede, Haren (Gr.), Maastricht, Rotterdam, Utrecht, Zwolle 9. Code of conduct Getekend door Hogeschool Utrecht 10. Variant(en) deeltijd 11. Inhoudelijk profiel opleiding Het opleidingsinstituut Seminarium voor Orthopedagogiek ontwikkelt en organiseert masteropleidingen in het veld van speciaal onderwijzen. Aan alle activiteiten ligt het beginsel ten grondslag dat deze van betekenis moeten zijn voor de maatschappelijke emancipatie en participatie van kinderen en jongeren die voor hun ontwikkeling aangewezen zijn op passend onderwijs. De inhoud van de masteropleiding SEN:AG is gericht op het onderwijs aan leerlingen met een auditieve beperking. Het onderwijs wordt competentiegericht en vraaggericht gegeven in een krachtige leeromgeving, met een stevige theoretische basis en een stevige relatie met de beroepspraktijk. 12. Beoogd werkveld alumni Afgestudeerde zijn werkzaam in diverse onderwijssectoren: - als leerkracht of intern begeleider in cluster 2 onderwijs: leerlingen met een auditieve beperking en/of ernstige spraaken/of taalproblemen; - als leerkracht of intern begeleider in de vier clusters van de regionale expertisecentra (1. visuele beperkingen, 2. auditieve beperkingen en ernstige spraak- en/of taalproblemen, 3. motorische en verstandelijke beperkingen, 4. ernstige gedragsproblemen en psychiatrische problemen); - als leerkracht of interne begeleider in het regulier en speciaal basisonderwijs, het voortgezet onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs; - als leerkracht in de lerarenopleidingen basis- en voortgezet onderwijs; - als leerkracht in samenwerkingsverbanden. Daarbij kunnen zij kiezen voor verschillende taken en functies zoals remedial teacher, interne begeleider, ambulant begeleider vanuit een school voor speciaal onderwijs, taal-, lees- en rekenspecialist, coördinator bij een samenwerkingsverband of leidinggevende op verschillende plaatsen in de onderwijszorg. Vaak hebben zij naast een functie in het middenkader een aansturende en begeleidende taak binnen multidisciplinaire overlegplatforms. NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN 9/101

10 13. Plaats opleiding in organisatie-structuur hogeschool 14. Jaar vorige visitatie en datum besluit NVAO 15. Belangrijkste wijzigingen in opleiding sinds vorige visitatie Het Instituut Seminarium voor Orthopedagogiek maakt deel uit van de Faculteit Educatie van de Hogeschool Utrecht en heeft elf in het land verspreid liggende, wettelijke opleidingsplaatsen, waar het onderwijs wordt aangeboden. De lesplaatsen zijn verdeeld over tien regiokantoren. Ieder regiokantoor wordt geleid door een regiomanager met een operationele verantwoordelijkheid voor de kwaliteit en organisatie van de masteropleidingen. 3 december november 2005 De inbreng van de praktijksituatie heeft een meer prominente plek gekregen in het praktijkgericht onderzoek (Educational Research). Onderzoeksvaardigheden hebben een geïntegreerde plaats in de opleiding en de onderzoekende attitude van studenten is een belangrijke leidraad in het curriculum. In de leeromgeving heeft het leerteam een centrale plek gekregen. De inhoud van het curriculum is ondergebracht in een elektronische leeromgeving. Recentelijk is gekozen voor een student- en docentvriendelijk portfolio (Winvision). Dit portfolio wordt in het collegejaar geïmplementeerd. De samenhang in het programma is voor eenieder transparant, bijvoorbeeld door het werken met docententeams. Het toetsen en beoordelen is uitgewerkt in een toetsbeleidsplan en de beoordelingscriteria zijn verder geconcretiseerd in het beoordelingsformulier. In samenwerking met het lectoraat Lesgeven in de multiculturele school is een analyse op het curriculum uitgevoerd op het punt van diversiteit. DE aanbevelingen worden uitgevoerd. 16. Schema opbouw programma Special Educational Needs: Auditief Gehandicapten EC (Deeltijd 2 collegejaren) Fase 1 4 thema s (elk 4 EC) 16 Keuzeruimte 4 Educational Research 9 Portfolio 1 Subtotaal: (30) Jaar 2 3 thema s (elk 4 EC) 12 Keuzeruimte 4 Educational Research 13 Portfolio 1 Subtotaal: (30) Totaal opleidingsprogramma 60 10/101 NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN

11 Special Educational Needs: Communicatief Gehandicapten 1. Naam instelling Hogeschool Utrecht. 2. Status instelling Bekostigd 3. Naam opleiding in CROHO Special Educational Needs: Communicatief Gehandicapten (SEN:CG) 4. Registratienummer in CROHO Oriëntatie en niveau hbo-master 6. Aantal studiepunten 60 ECTS 7. Afstudeerrichting(en) 8. Locaties Amsterdam, Arnhem, Doetinchem, Den Haag, Enschede, Haren (Gr.), Maastricht, Rotterdam, Utrecht, Vlissingen, Zwolle 9. Code of conduct Getekend door Hogeschool Utrecht 10. Variant(en) deeltijd 11. Inhoudelijk profiel opleiding Het opleidingsinstituut Seminarium voor Orthopedagogiek ontwikkelt en organiseert masteropleidingen in het veld van speciaal onderwijzen. Aan alle activiteiten ligt het beginsel ten grondslag dat deze van betekenis moeten zijn voor de maatschappelijke emancipatie en participatie van kinderen en jongeren die voor hun ontwikkeling aangewezen zijn op passend onderwijs. De inhoud van de masteropleiding SEN:CG is gericht op het onderwijs aan leerlingen met een communicatieve beperking. Het onderwijs wordt competentiegericht en vraaggericht gegeven in een krachtige leeromgeving, met een stevige theoretische basis en een stevige relatie met de beroepspraktijk. 12. Beoogd werkveld alumni Afgestudeerden zijn werkzaam in diverse onderwijssectoren: - als leerkracht of intern begeleider in de vier clusters van de regionale expertisecentra (1. visuele beperkingen, 2. auditieve beperkingen en ernstige spraak- en/of taalproblemen, 3. motorische en verstandelijke beperkingen, 4. ernstige gedragsproblemen en psychiatrische problemen; - als leerkracht of ambulant begeleider leerkracht of intern begeleider in het regulier en speciaal basisonderwijs, het voortgezet onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs; - als (vak)docent of ambulant begeleider in lerarenopleidingen. Daarnaast kunnen zij kiezen voor verschillende taken en functies zoals remedial teacher, interne begeleider, ambulant begeleider vanuit een school voor speciaal onderwijs, taal-, lees- en rekenspecialist, coördinator bij een samenwerkingsverband of leidinggevende op verschillende plaatsen in de onderwijszorg. Vaak hebben zij naast een functie in het middenkader een aansturende en begeleidende taak binnen multidisciplinaire overlegplatforms. 13. Plaats opleiding in organisatie-structuur hogeschool 14. Jaar vorige visitatie en datum besluit NVAO Het Instituut Seminarium voor Orthopedagogiek maakt deel uit van Faculteit Educatie van de Hogeschool Utrecht en heeft elf in het land verspreid liggende, wettelijke opleidingsplaatsen, waar het onderwijs wordt aangeboden. De lesplaatsen zijn verdeeld over tien regiokantoren. Ieder regiokantoor wordt geleid door een regiomanager met een operationele verantwoordelijkheid voor de kwaliteit en organisatie van de masteropleidingen. 3 december november 2005 NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN 11/101

12 15. Belangrijkste wijzigingen in opleiding sinds vorige visitatie De inbreng van de praktijksituatie heeft een meer prominente plek gekregen in het praktijkgericht onderzoek (Educational Research). Onderzoeksvaardigheden hebben een geïntegreerde plaats in de opleiding en de onderzoekende attitude van studenten is een belangrijke leidraad in het curriculum. In de leeromgeving heeft het leerteam een centrale plek gekregen. De inhoud van het curriculum is ondergebracht in een elektronische leeromgeving. Recentelijk is gekozen voor een student- en docentvriendelijk portfolio (Winvision). Dit portfolio wordt in het collegejaar geïmplementeerd. De samenhang in het programma is voor eenieder transparant, bijvoorbeeld door het werken met docententeams. Het toetsen en beoordelen is uitgewerkt in een toetsbeleidsplan en de beoordelingscriteria zijn verder geconcretiseerd in het beoordelingsformulier. 16. Schema opbouw programma Special Educational Needs: Communicatief Gehandicapten EC (Deeltijd 2 collegejaren) Fase 1 4 thema s (elk 4 EC) 16 Keuzeruimte 4 Educational Research 9 Portfolio 1 Subtotaal: (30) Jaar 2 3 thema s (elk 4 EC) 12 Keuzeruimte 4 Educational Research 13 Portfolio 1 Subtotaal: (30) Totaal opleidingsprogramma 60 12/101 NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN

13 Special Educational Needs: Leraar Speciaal Onderwijs voltijd en deeltijd 1. Naam instelling Hogeschool Utrecht. 2. Status instelling Bekostigd 3. Naam opleiding in CROHO Special Educational Needs: Leraar Speciaal Onderwijs (SEN:LSO) 4. Registratienummer in CROHO Oriëntatie en niveau hbo-master 6. Aantal studiepunten 60 ECTS 7. Afstudeerrichting(en) 8. Locaties Deeltijd: Amsterdam, Arnhem, Doetinchem, Den Haag, Enschede, Haren (Gr.), Maastricht, Rotterdam, Utrecht, Vlissingen en Zwolle Voltijd: Arnhem, Utrecht, Vlissingen, Zwolle 9. Code of conduct Getekend door Hogeschool Utrecht 10. Variant(en) Voltijd, deeltijd 11. Inhoudelijk profiel opleiding Het opleidingsinstituut Seminarium voor Orthopedagogiek ontwikkelt en organiseert masteropleidingen in het veld van speciaal onderwijzen. Aan alle activiteiten ligt het beginsel ten grondslag dat deze van betekenis moeten zijn voor de maatschappelijke emancipatie en participatie van kinderen en jongeren die voor hun ontwikkeling aangewezen zijn op passend onderwijs. De inhoud van de masteropleiding SEN:LSO is gericht op het onderwijs aan leerlingen met specifieke behoeften. Het onderwijs wordt competentiegericht en vraaggericht gegeven in een krachtige leeromgeving, met een stevige theoretische basis en een stevige relatie met de beroepspraktijk. 12. Beoogd werkveld alumni Afgestudeerden zijn werkzaam in diverse onderwijssectoren: de vier clusters van de regionale expertisecentra (1. visuele beperkingen, 2. auditieve beperkingen en ernstige spraak- en/of taalproblemen, 3. motorische en verstandelijke beperkingen, 4. ernstige gedragsproblemen en psychiatrische problemen), het regulier en speciaal basisonderwijs, het voortgezet onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs, lerarenopleidingen basis- en voortgezet onderwijs en samenwerkingsverbanden. Daarbij kunnen zij kiezen voor verschillende taken en functies zoals remedial teacher, interne begeleider, ambulant begeleider vanuit een school voor speciaal onderwijs, taal-, lees- en rekenspecialist, coördinator bij een samenwerkingsverband of leidinggevende op verschillende plaatsen in de onderwijszorg. Vaak hebben zij naast een functie in het middenkader een aansturende en begeleidende taak binnen multidisciplinaire overlegplatforms. 13. Plaats opleiding in organisatie-structuur hogeschool 14. Jaar vorige visitatie en datum besluit NVAO Het Instituut Seminarium voor Orthopedagogiek maakt deel uit van Faculteit Educatie van de Hogeschool Utrecht en heeft elf in het land verspreid liggende, wettelijke opleidingsplaatsen, waar het onderwijs wordt aangeboden. De lesplaatsen zijn verdeeld over tien regiokantoren. Ieder regiokantoor wordt geleid door een regiomanager met een operationele verantwoordelijkheid voor de kwaliteit en organisatie van de masteropleidingen. 3 december november 2005 NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN 13/101

14 15. Belangrijkste wijzigingen in opleiding sinds vorige visitatie De inbreng van de praktijksituatie heeft een meer prominente plek gekregen door het praktijkgericht onderzoek (Educational Research). De methodologie van onderzoek is sterker neergezet. Vervolgstappen om de onderzoekende attitude van studenten te optimaliseren zijn beschreven. De samenhang in het programma is voor eenieder transparant. Het toetsen en beoordelen is verfijnd en uitgewerkt in een toetsbeleidsplan, met een hierbij behorend toetsprogramma. De beoordelingscriteria zijn verder geconcretiseerd in het beoordelingsformulier. Er zijn concrete maatregelen genomen om de studeerbaarheid voor studenten te verhogen. De eindkwalificaties zijn geactualiseerd en worden in collegejaar opgenomen in de elektronische leeromgeving. Er is gekozen voor een student- en docentvriendelijk portfolio (Winvision). Dit portfolio wordt in het collegejaar geïmplementeerd. Duidelijke vervolgstappen zijn gezet om flexibilisering verder vorm te geven. Vanaf het collegejaar bestaat de SEN: LSO uit 8 specialisaties, die profielen kennen. De samenwerking met de lectoraten wordt verder uitgewerkt en verdiept. 16. Schema opbouw programma Special Educational Needs: Leraar Speciaal Onderwijs EC (Deeltijd - 2 collegejaren) Fase 1 (leerroute 1) 4 thema s (elk 4 EC) 16 Keuzeruimte 4 Educational Research 9 Portfolio 1 Subtotaal: 30 Fase 2 (leerroute 2) 3 thema s (elk 4 EC) 12 Keuzeruimte 4 Educational Research 13 Portfolio 1 Subtotaal: 30 Totaal opleidingsprogramma 60 Special Educational Needs: Leraar Sspeciaal Onderwijs EC (Voltijd - 1 collegejaar) 8 thema s (elk 4 EC) 32 Keuzeruimte 4 Educational Research en reflectieverslag (essay) 15 Intervisie en begeleiding 7 Portfolio 2 Totaal opleidingsprogramma 60 14/101 NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN

15 2 Beoordeling Het auditteam komt samenvattend tot het volgende oordeel over de masteropleiding Special Educational Needs: Auditief Gehandicapten (SEN:AG): Onderwerp Oordeel Facet Oordeel 1 Doelstellingen P 1.1 Domeinspecifieke eisen 1.2 Niveau 1.3 Oriëntatie hbo 2 Programma P 2.1 Eisen hbo 2.2 Relatie doelstellingen programma 2.3 Samenhang programma 2.4 Studielast 2.5 Instroom 2.6 Duur 2.7 Afstemming vormgeving inhoud 2.8 Beoordeling en toetsing 3 Inzet personeel P 3.1 Eisen hbo 3.2 Kwantiteit 3.3 Kwaliteit 4 Voorzieningen P 4.1 Materiële voorzieningen 4.2 Studiebegeleiding 5 Interne kwaliteitszorg P 5.1 Evaluatie resultaten 5.2 Maatregelen verbetering 5.3 Betrokkenheid 6 Resultaten P 6.1 Gerealiseerd niveau 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Goed Goed Voldoende Goed Goed Goed Goed Voldaan Goed Voldoende Goed Voldoende Voldoende Goed Goed Goed Goed Goed Voldoende Voldoende Het auditteam komt samenvattend tot het volgende oordeel over de masteropleiding Special Educational Needs: Communicatief Gehandicapten (SEN:CG): Onderwerp Oordeel Facet Oordeel 1 Doelstellingen P 1.1 Domeinspecifieke eisen 1.2 Niveau 1.3 Oriëntatie hbo 2 Programma P 2.1 Eisen hbo 2.2 Relatie doelstellingen programma 2.3 Samenhang programma 2.4 Studielast 2.5 Instroom 2.6 Duur 2.7 Afstemming vormgeving inhoud 2.8 Beoordeling en toetsing 3 Inzet personeel P 3.1 Eisen hbo 3.2 Kwantiteit 3.3 Kwaliteit 4 Voorzieningen P 4.1 Materiële voorzieningen 4.2 Studiebegeleiding 5 Interne kwaliteitszorg P 5.1 Evaluatie resultaten 5.2 Maatregelen verbetering 5.3 Betrokkenheid 6 Resultaten P 6.1 Gerealiseerd niveau 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Goed Goed Voldoende Goed Goed Goed Goed Voldaan Goed Voldoende Goed Voldoende Voldoende Goed Goed Goed Goed Goed Voldoende Voldoende NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN 15/101

16 Het auditteam komt samenvattend tot het volgende oordeel over de masteropleiding Special Educational Needs: Leraar Speciaal Onderwijs (SEN:LSO),voltijd en deeltijd: Onderwerp Oordeel Facet Oordeel VT en DT 1 Doelstellingen P 1.1 Domeinspecifieke eisen 1.2 Niveau 1.3 Oriëntatie hbo 2 Programma P 2.1 Eisen hbo 2.2 Relatie doelstellingen programma 2.3 Samenhang programma 2.4 Studielast 2.5 Instroom 2.6 Duur 2.7 Afstemming vormgeving inhoud 2.8 Beoordeling en toetsing 3 Inzet personeel P 3.1 Eisen hbo 3.2 Kwantiteit 3.3 Kwaliteit 4 Voorzieningen P 4.1 Materiële voorzieningen 4.2 Studiebegeleiding 5 Interne kwaliteitszorg P 5.1 Evaluatie resultaten 5.2 Maatregelen verbetering 5.3 Betrokkenheid 6 Resultaten P 6.1 Gerealiseerd niveau 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Goed Goed Voldoende Goed Goed Goed Goed Voldaan Goed Voldoende Goed Goed Voldoende Goed Goed Goed Goed Goed Voldoende Voldoende Het auditteam stelt vast dat de kwaliteit en het niveau van de bestaande hbo-master opleidingen Special Educational Needs: Auditief Gehandicapten, Communicatief Gehandicapten en Leraar Speciaal Onderwijs voltijd en deeltijd van Hogeschool Utrecht aan de vereiste basiskwaliteit voldoet en adviseert de NVAO positief ten aanzien van de accreditatie van deze opleidingen. Het auditteam beschrijft in de volgende paragrafen per onderwerp en per facet van het NVAO beoordelingskader de bevindingen, overwegingen en conclusies. Elke paragraaf sluit af met een samenvattend oordeel op onderwerpniveau. 16/101 NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN

17 2.1 Doelstellingen van de opleiding Domeinspecifieke eisen (facet 1.1) De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Bevindingen: De masteropleidingen Special Educational Needs (SEN) zijn bedoeld voor leraren die het onderwijs willen verbeteren voor leerlingen voor wie het leren niet vanzelf gaat en voor wie kansen onbenut blijven. Kenmerk van de beroepspraktijk van deze leraren is een grote, toenemende complexiteit. Dit komt enerzijds door innovaties van de overheid op het gebied van leerlingenzorg (bijvoorbeeld passend onderwijs). Anderzijds is er de druk van de samenleving voor het leveren van een bijdrage aan het oplossen van sociaalmaatschappelijke problemen. Deze situatie vraagt volgens de opleidingen om hoogopgeleide professionals. Het Seminarium voor Orthopedagogiek levert met deze masteropleidingen een bijdrage aan innovatieve ontwikkelingen binnen de beroepspraktijk, maar ook aan de status van de leraar. De masteropleidingen SEN hebben als doelstelling om leraren en andere professionals binnen de speciale onderwijszorg op hbo-master werk- en denkniveau te brengen, om op verschillende niveaus problemen op te lossen en een bijdrage te leveren aan onderwijsinnovaties op schoolniveau. De afgestudeerde master is in staat om tot een kritisch oordeel te komen op basis van studie, praktijkgericht onderzoek, afwegingen en reflectie. Hun benadering daarbij is op de eerste plaats oplossings- en handelingsgericht. De masters zijn een verdieping op de eerder gevolgde bacheloropleiding. De opleidingen hebben de eindkwalificaties duidelijk afgestemd op het landelijk beroepsprofiel Leraar Speciaal Onderwijs Bekwaam en Speciaal. Dit beroepsprofiel is in 2004 beschreven door het Werkverband Opleidingen Speciaal Onderwijs (WOSO, dit is het landelijk overleg tussen de opleidingen Speciaal Onderwijs van Fontys Hogescholen, Hogeschool Windesheim en Seminarium voor Orthopedagogiek, Hogeschool Utrecht) ondersteund door het Samenwerkingsorgaan Beroepskwaliteit Leraren (SBL)(zie bijlage 5). De eigen opleidingscompetenties zijn gebaseerd op beroepssituaties en beroepsrollen uit het beroepsprofiel. In een schema in het zelfevaluatierapport geeft de opleiding een overzicht van de relatie tussen het beroepsprofiel en de eindcompetenties. Binnen het WOSO is gekozen voor een gemeenschappelijke positionering met mogelijkheid tot specifieke specialisering. Het Seminarium voor Orthopedagogiek verzorgt binnen de MSEN: LSO de specialisatie het jonge kind, als enige van de WOSO instellingen. De opleidingscompetenties zijn beschreven in Eindkwalificaties Master Special Educational Needs (2004). De eindkwalificaties bestaan uit elf competenties die zijn ingedeeld in drie niveaus van handelen: A. Werken met en voor leerlingen; B. Werken in en voor de organisatie; C. Professioneel handelen en beroepsontwikkeling. Alle studenten ontwikkelen zich binnen deze drie contexten van handelen, waarbij de competenties die behoren bij A. Werken met en voor leerlingen voor de master SEN NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN 17/101

18 Auditief Gehandicapten zijn afgestemd op het werken met dove en slechthorende kinderen en voor de master SEN Communicatief Gehandicapten op leerlingen met communicatieve beperkingen. Elke competentie is onderverdeeld in een (groot) aantal sub-competenties die binnen het niveau A per opleiding verschillen. Een overzicht van de competenties is opgenomen in bijlage 6 van dit visitatierapport. De competenties van de master Leraar Speciaal Onderwijs zijn in 2010 geactualiseerd naar aanleiding van het vernieuwde beroepsprofiel voor Inclusief Onderwijs (Inclusief bekwaam 2009), beleidsnotities van het ministerie van OCW en overleggen met de beroepenveldcommissie. De eindkwalificaties van SEN:LSO zijn in februari 2010 vastgesteld (zie bijlage 7) nadat zij zijn beoordeeld door de beroepenveldcommissie, lectoraten, docenten, management, studieleiders, gezamenlijke opleidingscommissie en examencommissie. In het collegejaar worden de vernieuwde eindkwalificaties geïmplementeerd voor de SEN:LSO opleiding (vt/dt). De eindkwalificaties van de masteropleidingen SEN:AG en SEN:CG worden in het collegejaar geactualiseerd in samenwerking met het lectoraat Dovenstudies, de opleiding Nederlandse Gebarentaal en het werkveld. Voor de actualisering van deze eindkwalificaties wordt een uitgebreid traject ingezet tijdens het collegejaar ; afstemming met beroepenveldcommissies van beide instituten, Gemeenschappelijke OpleidingsCommissie (GOC) en managementteams. Begin 2004 zijn door het Werkoverleg Opleidingen Speciaal Onderwijs (WOSO) uitstroomprofielen of afstudeerspecialisaties geformuleerd. Het Seminarium voor Orthopedagogiek hanteert vijf afzonderlijke gebieden: Gedragsproblemen, Onderwijsleerproblemen, Beperkingen & Handicaps, Jonge Kinderen en Voortgezet (Speciaal) onderwijzen. De inhoud en het niveau van de eindkwalificaties worden jaarlijks getoetst op relevantie en actualiteit door de expertisecentra van het Seminarium voor Orthopedagogiek in samenwerking met het werkveld en vakgenoten. De opleidingen bespreken in WOSOverband de aansluiting van de eindcompetenties op actuele ontwikkelingen en past deze waar nodig aan. De opleidingen geven in het zelfevaluatierapport een overzicht van internationale contacten die van invloed zijn op inhoudelijke vernieuwingen. Voorbeelden zijn: gezamenlijke curriculumontwikkeling en uitvoering van de internationale masteropleiding met de University of Greenwich in Londen, het organiseren van conferenties met gastcolleges van buitenlandse deskundigen, oriëntatiebezoeken, het ondersteunen bij het opzetten van lerarenopleidingen en specialisaties in Turkije, Vietnam en Suriname. In een document Benchmark Masteropleidingen geeft het Seminarium voor Orthopedagogiek een aantal voorbeelden van contacten met buitenlandse onderwijsinstellingen: Steiermark in Graz (Oostenrijk), de Katholieke Hogeschool in Leuven en de University of Chester. De vergelijking heeft betrekking op algemene zaken en bij de Universiteit van Chester op een specifiek aspect, de inbedding van praktijkgericht onderzoek in het curriculum. Het auditteam mist een inhoudelijke benchmark waarbij de Utrechtse programma s zowel qua structuur als inhoudelijk worden 18/101 NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN

19 vergeleken met andere (inter)nationale opleidingsprogramma s in hetzelfde opleidingsdomein. De opleiding evalueert de aansluiting van de competenties op de beroepspraktijk onder studenten met de Quickscan Student. Daaruit blijkt dat studenten daarover positief zijn. Overwegingen: Het auditteam is van oordeel dat de opleidingen over een relevante set competenties beschikken die adequaat op masterniveau zijn geoperationaliseerd. Deze competenties sluiten aan bij de eisen die door vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden. In dat verband is de samenwerking binnen het WOSO, om te komen tot afstemming, van belang. Ook is het competentieprofiel gevalideerd door het werkveld. De opleiding benoemt contacten met andere onderwijsinstellingen. Van een duidelijke profilering/positionering van de opleidingen ten opzichte van andere soortgelijke opleidingen in Nederland is echter geen sprake. Ook is er op het niveau van eindkwalificaties en/of curriculum geen vergelijking gemaakt met vergelijkbare buitenlandse opleidingen. Conclusie: Gezien het ontbreken van een (inter)nationale profilering/positionering komt het auditteam op dit facet tot het oordeel voldoende. Niveau master (facet 1.2) De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een master. Bevindingen: De opleidingen hanteren de Dublin descriptoren voor de toetsing van het masterniveau. De opleidingen tonen de relatie tussen de eindkwalificaties voor de masteropleidingen SEN en de Dublin descriptoren aan in een matrix. Volgens de opleidingen onderscheidt het masterniveau zich van het bachelorniveau door een verbreding en verdieping die betrekking heeft op de vakinhoud en op het niveau van professionalisering. De master onderscheidt zich volgens de opleidingen van de bachelor door het vermogen om praktijkgericht onderzoek te doen, zelfstandig kennis te verwerven, te creëren en te delen met collega s in het beroepenveld. Studenten zien verdieping als belangrijk verschil met de (bachelor)vooropleiding. Bovendien moet alles wat je poneert (zegt, schrijft) onderbouwd worden door literatuur en/of resultaten van onderzoek, zo vertellen zij in het gesprek met het auditteam. Alumni wijzen erop dat er nu niet meer vanuit gevoel/intuïtie wordt gehandeld, maar vanuit literatuur, probleemgerichte aanpak en methoden. Uit de matrix blijkt dat de Dublin descriptoren Kennis en Inzicht en Toepassen van kennis en inzicht zijn gerelateerd aan alle eindcompetenties. Oordeelsvorming komt terug in de competenties 1, 2, 4, 7, 8, 9, 10 en 11. De competenties 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9 en 10 zijn gerelateerd aan Dublin descriptor Communicatie. De Dublin descriptor Leervaardigheden komt overeen met de drie competenties die horen bij handelingscontext C: Professioneel handelen en beroepsontwikkeling. Daarmee tonen NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN 19/101

20 de opleidingen aan dat alle Dublin descriptoren worden afgedekt door de opleidingscompetenties. De opleidingen laten ook zien hoe de Dublin descriptoren worden gerealiseerd in het curriculum. Door het werken aan activiteiten en opdrachten in thema s en het praktijkgericht onderzoek werken de studenten aan de competenties die gerelateerd zijn aan de Dublin descriptor Kennis en inzicht en Toepassing Kennis en Inzicht. Oordeelsvorming en Communicatie komen aan de orde bij leerteambijeenkomsten, het portfolio, de prestaties 1, de Educational Research en de keuzeruimte. De competenties die zijn afgeleid van Leervaardigheden komen terug in het werken aan het portfolio en het ontwikkelingsplan. De opleidingen ontwikkelen in WOSO-verband een gemeenschappelijke kennisbasis en zetten beleid op om de samenwerking daarvoor te versterken. De uitvoering ligt deels bij het Landelijk Expertise Centrum Speciaal Onderwijs & Zorg (LEOZ). De kennisbasis wordt getoetst door de beroepenveldcommissie, het WOSO en externe deskundigen. Met het Instituut Gebaren Taal en Dovenstudies en instellingen voor doven en slechthorenden is er afstemming voor een kennisbasis voor de masteropleidingen SEN:AG en SEN:CG. In het collegejaar wordt de inhoudelijke samenwerking met het Instituut voor Gebaren, Taal & Dovenstudies geïntensiveerd. Hiertoe wordt een gemeenschappelijke werkgroep ingesteld die het opleidingsprogramma gaat actualiseren. Daarbij is de internationale context een essentieel onderdeel. Het uitgangspunt daarbij is dat er een brede en internationale kennisbasis wordt gerealiseerd. Het streven is om de vernieuwde opleidingen SEN:AG en SEN:CG vanaf het collegejaar te verzorgen. In de Quickscan Student is per Dublin descriptor een aantal vragen opgenomen over bijvoorbeeld de aansluiting van de competenties op de beroepspraktijk en het ontwikkelen van een onderzoekende attitude. De beantwoording van de vragen levert een positief beeld op (scores tussen de 3,5 en 4,0 op een vijfpuntsschaal). Overwegingen: Het auditteam is van oordeel dat de opleidingen voldoende hebben aangetoond dat de nagestreefde competenties aansluiten bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een master, i.c. de Dublin descriptoren. Positief vindt het auditteam dat de opleidingen aangeven hoe de Dublin descriptoren in het curriculum aan bod komen. Waardering heeft het auditteam voor de wijze waarop ook dit onderdeel in de evaluaties is meegenomen. Conclusie: Op grond van bovenstaande bevindingen en overwegingen komt het auditteam op dit facet tot het oordeel goed. 1 Toetsen worden in de masteropleidingen SEN prestaties genoemd. In de prestatie laat een student zien dat hij de beoogde competenties heeft behaald. 20/101 NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN

21 Oriëntatie hbo master (facet 1.3) De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. Een hbo-master heeft de kwalificaties voor het niveau van zelfstandig en/of leidinggevend beroepsbeoefenaar in een beroep of spectrum van beroepen, dan wel het niveau van het functioneren in een multidisciplinaire omgeving waarin een hbo-opleiding vereist of dienstig is. Bevindingen: Hierboven is reeds aangegeven welke eindkwalificaties de opleidingen hanteren, hoe die tot stand zijn gekomen en hoe die gebaseerd zijn op de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk worden gesteld. Zo is aangegeven dat de eindkwalificaties van de masteropleidingen SEN gebaseerd zijn op het landelijke beroepsprofiel Leraar Speciaal Onderwijs Bekwaam en Speciaal (2004). Voor de borging van de eindkwalificaties in het beroepenveld speelt de beroepenveldcommissie van het Seminarium voor Orthopedagogiek een belangrijke rol. De commissie bestaat uit vertegenwoordigers uit het werkveld van alle soorten onderwijs en in het bijzonder uit het veld van het Speciaal Basisonderwijs, scholen uit alle clusters van het speciaal onderwijs en scholen voor het (speciaal) voortgezet onderwijs en scholen uit het primaire onderwijs. Minimaal vier keer per jaar komt de beroepenveldcommissie bijeen om onder andere plannen voor vernieuwing van de masteropleidingen te beoordelen en het Seminarium voor Orthopedagogiek te informeren over actuele ontwikkelingen in het werkveld. Vertegenwoordigers van de beroepenveldcommissie geven aan dat zij bijvoorbeeld discussies hebben gevoerd over de vraag of de masteropleidingen studenten opleiden als specialisten of generalisten en er is gesproken over onderwijs aan het jonge kind. De beroepenveldcommissie is van mening dat het Seminarium voor Orthopedagogiek oog heeft voor wat het werkveld belangrijk vindt. Afgestudeerden van de masteropleidingen SEN zijn werkzaam in diverse onderwijssectoren: de vier clusters van de regionale expertisecentra (1. visuele beperkingen, 2. auditieve beperkingen en ernstige spraak- en/of taalproblemen, 3. motorische en verstandelijke beperkingen, 4. ernstige gedragsproblemen en psychiatrische problemen), het regulier en speciaal basisonderwijs, het voortgezet onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs, lerarenopleidingen basis- en voortgezet onderwijs en samenwerkingsverbanden. Daarbij kunnen zij verschillende taken en functies vervullen. In 2008 is de zogenoemde functiemix in het voortgezet onderwijs ingevoerd. Leraren, die als master zijn afgestudeerd, kunnen op dat niveau onderwijs verzorgen. De afgestudeerde SEN master kan een specifieke taak vervullen, zoals remedial teacher, interne begeleider, ambulant begeleider vanuit een school voor speciaal onderwijs, taal-, lees- en rekenspecialist, coördinator bij een samenwerkingsverband of leidinggevende op verschillende plaatsen in de onderwijszorg. Voor afgestudeerden van de SEN:AG en SEN:CG betekent dit dat zij behalve een functie in het middenkader vaak een aansturende en begeleidende taak hebben in interdisciplinaire overlegplatforms. NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN 21/101

22 Studenten beoordelen in de Quickscan Student de oriëntatie hbo-master met ruim voldoende tot goed. Uit de HBO-Monitor blijkt dat de alumni positief oordelen over de aansluiting van de opleidingen op het vakgebied en de inbedding in de beroepspraktijk. Het auditteam stelt vast dat de eindkwalificaties van de SEN opleidingen (ook) betrekking hebben op het niveau van de zelfstandige en/of leidinggevende beroepsbeoefenaar. Dit komt specifiek naar voren in het niveau van handelen B. Werken voor en in de organisatie in de eindkwalificaties. De masteropleidingen zijn gericht op (bevoegde) professionals die al in de beroepspraktijk werken en stellen leraren in staat om als zelfstandig en/of leidinggevende professional invulling te geven aan de eigen functie. Overwegingen: Het auditteam is positief over de wijze waarop de eindkwalificaties voor de opleidingen tot stand zijn gekomen (zie 1.1). In het competentieprofiel wordt duidelijk aangegeven welke opvattingen over onderwijs in het algemeen en speciaal onderwijs in het bijzonder aan de eindkwalificaties en de daarop gebaseerde curricula ten grondslag liggen. De opleidingen laten helder zien wat hun doelgroepen zijn en maken duidelijk dat deze opleidingen professionele masters zijn en tot welke beroepen/functies deze masters opleiden. De eindkwalificaties sluiten aan op het beroepsprofiel en besteden specifiek aandacht aan het niveau van zelfstandig en/of leidinggevend beroepsbeoefenaar. Conclusie: Op grond van bovenstaande bevindingen en overwegingen komt het auditteam op dit facet tot het oordeel goed. Samenvattend oordeel Doelstellingen opleidingen Alle facetten zijn ten minste met een voldoende beoordeeld en daarmee is het onderwerp Doelstelling opleiding positief. 2.2 Programma De deeltijdopleiding Leraar Speciaal Onderwijs (SEN:LSO) heeft veel differentiatiemogelijkheden. De student kiest in het eerste studiejaar (1 e fase) uit één van de 25 leerroutes, afhankelijk van interesse in een bepaald kennisdomein, een bepaalde leeftijdsgroep en ambities ten aanzien van een functie. Het tweede jaar (2 de fase) maakt de student wederom een keuze uit de leerroutes. Dit kan een verdieping zijn op de eerste fase, maar ook een verbreding. Iedere leerroute bestaat uit de volgende onderwijseenheden: - thema s; - keuzeruimte; - Educational Research (ER); - Portfolio; - begeleiding en intervisie. 22/101 NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN

23 Voor de voltijdopleiding SEN:LSO geldt dat het programma is afgestemd op de startende beroepsbeoefenaar. Er is meer curriculumsturing; de studenten kunnen niet kiezen voor een specialisatie. Daarnaast is er voor de voltijdstudent een onderwijseenheid begeleiding en intervisie in het programma opgenomen. De deeltijdopleidingen SEN:AG en SEN:CG hebben hetzelfde ontwerp als de deeltijdopleiding SEN:LSO, maar de thema s zijn toegespitst op het onderwijs aan leerlingen met een auditieve respectievelijk communicatieve beperking. De eigen praktijksituatie van de student staat centraal in alle opleidingen. Praktijkkennis en theoretische kaders worden aan elkaar getoetst. Het overzicht van alle leerroutes met bijbehorende onderwijseenheden en studiepunten is opgenomen in de studiegidsen. In de brochure Master Special Educational Needs staat een overzicht van de leerroutes naar lesplaats. Niet alle leerroutes worden in alle lesplaatsen aangeboden. Eisen hbo (facet 2.1) Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Bevindingen: In de Notitie Bouwen aan Kennis (2008) is het beleid rondom kennis beschreven. Kennisontwikkeling van studenten staat in teken van de beroepspraktijk en vindt bij alle onderwijseenheden plaats via een bronnenbank in de elektronische leeromgeving masteropleidingen SEN met (internationale) vakliteratuur, verwijzingen naar databanken, beeldmateriaal en aan de beroepspraktijk ontleende casusbeschrijvingen. Deze bronnen worden jaarlijks getoetst op actualiteit door de expertisecentra en het beroepenveld. Elke student is geabonneerd op het Tijdschrift voor Orthopedagogiek. Het auditteam constateert dat de gehanteerde literatuur overwegend actueel en relevant is. Het aandeel van internationale literatuur kan worden versterkt. Naast de bronnenbank vindt de opleiding het van belang dat docenten de link leggen tussen theoretische kaders en praktijksituaties. Studenten hanteren literatuur voor kennisontwikkeling en onderbouwen eigen activiteiten met literatuur, zo blijkt uit de gesprekken met studenten en alumni. Het auditteam heeft dit gezien in de prestaties van de studenten en is daarbij van mening dat in het kader van de kennisontwikkeling de studenten beter kan worden aangeleerd te expliciteren en te onderbouwen welke literatuur zij gebruiken in de uitvoering van hun opdracht. In de Educational Research werkt de student aan praktijkgericht onderzoek. Dit is gericht op toepassing en innovatie op de werkplek en gebaseerd op de eigen vraagstelling (een onderwijskundig of pedagogisch probleem). In het eerste studiejaar legt de student de basis voor de attitude als onderzoekende professional. Er is aandacht voor het formuleren van een onderzoeksvraag en voor de basisprincipes van een totaal onderzoek. In het tweede jaar bouwt de student de onderzoekscompetenties verder uit. NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN 23/101

24 Studenten worden begeleid in de volledige cyclus van praktijkgericht onderzoek en verdiepen zich in de basis van onderzoeksmethodologie. De Educational Research mondt uit in de masterproef (zie facet 6.1). De ambitie van de opleidingen ten aanzien van onderzoek is een praktijkgericht onderzoek met gangbare methoden en technieken om de eigen beroepspraktijk te verbeteren. De kern is studenten te leren om systematisch en gestructureerd te denken in de eigen onderwijspraktijk. De Educational Research is op het moment van de visitatie nog gesplitst in twee onderdelen, maar wordt vanaf het collegejaar als ononderbroken onderwijseenheid van 20 ECTS over twee jaar verdeeld. In het kader van de ontwikkeling naar een University of Applied Sciences van Hogeschool Utrecht is een onderzoekslijn voor de hbo-bachelor- en de hbomasteropleidingen in voorbereiding. Het Seminarium voor Orthopedagogiek participeert in deze ontwikkeling en zal de onderzoeksleerlijn te zijner tijd implementeren. Het opleidingsmanagement geeft in de gesprekken met het auditteam aan dat het moeilijk is om studenten in een korte tijd een onderzoekende attitude aan te leren, maar dat er sinds de invoering van de masteropleidingen al veel is bereikt. Verdere verbetering van onderzoeksvaardigheden van studenten zal gebeuren door het organiseren van vijf extra bijeenkomsten over onderzoeksmethodiek voor studenten in het eerste jaar. Het boek Lessen in onderzoek onderzoek in de onderwijspraktijk, mede geschreven door de ontwikkelaar van de Educational Research, zal met ingang van collegejaar behoren tot de standaard literatuurlijst. Binnen de faculteit Educatie is een kenniscentrum actief waarin acht lectoraten participeren: lesgeven in de multiculturele school, gedrag en onderzoek in de educatieve praxis, vernieuwende onderwijsmethodiek en -didactiek, leerproblemen in het bijzonder de preventie van leesproblemen, beroepsonderwijs, dovenstudies, spel en gecijferdheid. Door middel van onderzoek en advisering leveren de lectoraten bijdragen aan de ontwikkeling van het onderwijs en de beroepspraktijk. Uit het gesprek met de lectoren blijkt dat publicaties van de lectoraten worden opgenomen in de literatuurlijst van de opleidingen. Er is samenwerking tussen de lectoraten en het Ontwikkel- en Onderzoekscentrum (OOC) van het Seminarium voor Orthopedagogiek voor de ontwikkeling van de opleidingen. In het in 2004 opgericht OOC werken verschillende expertisecentra samen. Het OOC is gericht op het onderhoud en de ontwikkeling van de curricula en professionalisering van de docenten. De expertisecentra spelen een belangrijke rol in het proces van kennisontwikkeling en kenniscirculatie binnen het domein van Speciaal Onderwijzen. Ieder expertisecentrum formuleert een eigen werkplan op jaarbasis. Deze werkplannen worden geïntegreerd in het tweejaarlijkse beleidsplan van het OOC. Voor het bijhouden van actuele ontwikkelingen binnen het vakgebied zijn zes expertisecentra belangrijk: Leren, Gedrag, Jonge Kinderen, Begeleiden, Schoolontwikkeling en Leidinggeven, Inclusief Onderwijs en Beperkingen en handicaps. Alle docenten maken deel uit van één van deze expertisecentra. Actuele ontwikkelingen komen in het programma door de contacten van coördinatoren van expertisecentra met het werkveld. Een voorbeeld hiervan is de leerroute Interne Begeleiding, waarin een nieuwe beroepsstandaard voor intern begeleiders is opgenomen. Een ander voorbeeld zijn de leerroutes voor gedragsproblemen waarin recente publicaties zijn geplaatst over 24/101 NQA Hs. Utrecht: audit bestaande hbo-master Special Educational Needs SEN