Verpleegtechnische zorg aan huis

Transcriptie

1 ORGANNONU NU 91 MAGAZINE - Januari e jaargang - Nr.136 Verpleegtechnische zorg aan huis Niet meer zo zeker van je baan Update Beroepsprofielen VenV 2020 Ziekmakend geheugen ZORGANNONUMMER 135-1

2 Inhoud 6 Niet meer zo zeker van je baan De werkgelegenheid in de zorg neemt de komende tijd af. Vooral in de langdurige en de jeugdzorg vallen ontslagen. 7 Update beroepsprofielen VenV 2020 De zorg zal in 2020 sterk veranderd zijn; een goed inzicht in de vereiste competenties van de zorgverlener van de toekomst, is van groot belang. 8 Ziekmakend geheugen Het verwerken van een traumatische gebeurtenis is een moeizaam proces. Soms gaat het mis en ontwikkelt iemand ernstige stressverschijnselen. 10 Verpleegtechnische zorg aan huis Van exclusief intramuraal naar eerste lijn Het werk van een VTT team bestaat uit zestig voorbehouden handelingen en is dus meer dan pijnbestrijding en palliatieve sedatie. 13 Verslag van een werkdag van een verpleegkundige in een VTT team. Inzet van dit team kan ziekenhuisopname voorkomen of verkorten. ZORGANNONUMMER 135-2

3 Column Geluk & gezondheid voor 2014 Misschien kun je iets melden over de speerpunten voor 2014 wordt gesuggereerd, als ik om onderwerpen voor mijn column vraag. Maar terwijl ik deze column schrijf, moeten de bijeenkomsten van de Ledenraad en van de Raad van Toezicht - waarin het jaarplan van 2014 uiteindelijk wordt vastgesteld - nog plaatsvinden. Ik kan daar dus nog niets over onthullen. Vooruitblikkend kan ik wel zeggen dat NU 91 uiteraard ook in het nieuwe jaar weer vol aan de bak gaat en zich zal inzetten voor de belangen van al onze leden. We zullen ons daarnaast - net als afgelopen jaar - met extra activiteiten en initiatieven richten op de jonge aanstormende zorgprofessionals. Het is als beroepsorganisatie van het grootste belang feeling te houden met de jongeren binnen het vakgebied, open te staan voor hun ideeën en hen waar nodig te ondersteunen. Terwijl ik deze column schrijf zijn de CAO onderhandelingen voor de VVT sector in volle gang. Als jullie dit lezen zijn die hopelijk succesvol afgerond. Een feit is dat werken in de VVT veel meer is dan billen wassen. In deze Zorg anno NU het verslag van een werkdag van een verpleegkundige die werkzaam is binnen een verpleegtechnisch team in de thuiszorg. Als deze editie van Zorg anno NU op de mat ligt is het inmiddels Ik wens jullie en je dierbaren een gelukkig en gezond 2014! En veel succes met het realiseren van al je goede voornemens. Ik houd jullie niet langer op. Veel leesplezier, ook in 2014! Monique Kempff Voorzitter NU 91 colofon Zorg anno NU is het verenigingsblad van Nieuwe Unie 91, beroepsorganisatie van deverpleging en verzorging. Hoofdredactie en eindredactie: Yvonne Sturkenboom Redactie: Sinanda Benjamins, Ruth Heiligers, Jos Kaldenhoven, Susan Konst, Redactieadres: Bernadottelaan 11, Postbus 6001, 3503 PA Utrecht, Tel , Fax , communicatie@nu91.nl Bladmanager: Yvonne Sturkenboom. Vormgeving en productie: Meneer E. / illustratie & vormgeving - Amsterdam Advertentie-exploitatie: NU 91, Utrecht, T , communicatie@nu91.nl. Uitgever NU 91, Utrecht, ISSN De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden brieven en artikelen in te korten en te redigeren. De in Zorg anno NU verkondigde standpunten of meningen zijn niet noodzakelijk de standpunten en menigen van NU 91. Hoofdkantoor NU 91 en regio s: Postbus 6001, 3503 PA Utrecht. T , F , Groningen, Friesland, Drenthe: Richard Wisman, Overijssel, Gelderland: Gorrit Smit, Utrecht, Flevoland: Ymke Hylkema Noord-Holland: Esther Tibbe, Limburg, Noord-Brabant: Peer Meesters, Zeeland, Zuid-Holland: Mark Froklage Telefonische spreekuren Serviceloket NU 91: Maandag t/m donderdag van uur en vrijdag van uur. Tel of serviceloket@nu91.nl. Graag lidmaatschapnummer vermelden. Zowel voor beroepsinhoudelijke als juridische zaken. NU 91 online: Opzegging van het NU 91 lidmaatschap kan halfjaarlijks. Dit dient schriftelijk te geschieden vóór 1 mei of vóór 1 november. Uw opzegging gaat respectievelijk per 1 juli of 1 januari in. U ontvangt een schriftelijke bevestiging van uw opzegging. NU 91 ledenadministratie, Postbus 6001, 3503 PA Utrecht. ZORGANNONUMMER 135-3

4 NUinhet Nieuws! OVER OP Vanaf februari 2014 wordt voor alle betalingen het International Bank Account Number (IBAN) gebruikt. NU 91 zet de oude rekeningnummers van haar leden om naar de bijbehorende internationale nummers. Als lid hoef je zelf dus niets te ondernemen. Het nieuwe bankrekeningnummer van NU 91 en verdere informatie over de invoering van IBAN vind je op onze website. nu91.nl > leden Leer ons omgaan met zelfmanagement Ziektepreventie en zelfmanagementbevordering; de meeste zorgprofessionals zijn van mening dat ook dit hoort bij hun functie. Velen geven echter aan dat hun huidige kennis en vaardigheden onvoldoende zijn voor een toekomst met steeds meer taken op deze terreinen. Ze willen wel met zelfmanagement aan de slag, maar ze weten niet goed hoe dit aan te pakken. Dat blijkt uit een peiling in het Panel verpleging & verzorging van het NIVEL. Extra scholing is dus noodzakelijk. En dat geldt ook voor nieuwe technologieën als e-health en andere internettoepassingen, die steeds vaker voor preventie of zelfmanagement worden ingezet. NIVEL-programmaleider prof. Anneke Francke vindt het belangrijk om uitvoerende zorgverleners direct te betrekken bij de keuze voor en de implementatie van nieuwe technologieën die erop gericht zijn zelfredzaamheid te bevorderen. Hoewel zorgverleners op dít vlak niet echt een taak voor zichzelf zien, is Francke van mening dat verpleegkundigen en verzorgenden er op die manier wel voor kunnen zorgen dat deze nieuwe technologieën echt aansluiten bij hun dagelijks werk en hun patiëntengroep. Zij zullen ehealth interventies dan vaker gaan gebruiken. nivel.nl > panel verpleging en verzorging Kennisplein De Ervaringsdeskundige Iedereen die meer wil weten over ervaringsdeskundigheid kan terecht op Kennisplein De Ervaringsdeskundige. Op de vernieuwde, interactieve website kan kennis worden gehaald en gebracht over de ontwikkeling van ervaringskennis en de inzet van ervaringsdeskundigheid binnen en buiten de ggz. De website is bedoeld voor mensen die werken aan hun herstel of een ander daarin ondersteunen, en voor werkgevers die ervaringsdeskundigen willen inzetten in de ggz of in aangrenzende werkvelden. Maar ook andere geïnteresseerden kunnen hier terecht met hun vragen en ideeën. Naast actuele informatie en concrete hulpmiddelen biedt de website de mogelijkheid tot debat en uitwisseling van ervaringsverhalen en praktijkvoorbeelden. deervaringsdeskundige.nl De looptijd van de nieuwe cao UMC is verlengd met negen maanden tot 1 januari Aanleiding voor deze aanpassing van het cao-akkoord was de overgang van het pensioen van ABP naar PFZW. Het ABP heeft per 1 januari 2014 de premie verlaagd, Looptijd cao UMC verlengd waardoor een gat in de overeenkomst ontstaat. De vakbonden zijn er in geslaagd aanvullende afspraken te maken om dit te compenseren. NU 91 is blij dat de overgang van het pensioen na tien jaar eindelijk een feit is. Medewerkers die vanaf 1 januari 2014 in dienst komen bij een UMC gaan direct bij PFZW pensioen opbouwen. Medewerkers die al in dienst zijn bij een UMC gaan per 1 januari 2015 over naar PFZW. nu91.nl > CAO > academische ziekenhuizen ZORGANNONUMMER 135-4

5 Interventies bij beperkte gezondheidsvaardigheden Mensen die moeite hebben met lezen, rekenen en schrijven, beschikken over het algemeen over beperkte gezondheidsvaardigheden. Door een gebrek aan informatie of het niet begrijpen van de beschikbare informatie kunnen zij nauwelijks beslissingen nemen over alles wat met hun gezondheid te maken heeft. Zorgverleners hebben een belangrijke rol in het bevorderen van gezondheidsvaardigheden. In het geactualiseerde overzicht van de 60 veelgebruikte interventies is een indeling gemaakt naar generieke en ziekte-specifieke tools. Er zijn tools voor diabetes, COPD en cardiovasculair risicomanagement. Je kunt in deze vernieuwde versie gemakkelijk zoeken op type tool (schriftelijk, video, et cetera) en op de persoon voor wie de tool bedoeld is. vilans.nl > ons aanbod > producten HYPOinzicht informeert HYPOinzicht.nl is ontwikkeld om de groeiende groep mensen met diabetes type 2 die op insuline-therapie zijn aangewezen, te helpen hun zelfmanagement te vergroten. Mensen met diabetes type 2 die van tabletten overstappen op insuline zijn vaak onzeker over de behandeling en over het risico op hypoglykemieën (hypo s). Met informatie, tips en zelftests krijgen de bezoekers van de website antwoord op hun vragen, en zij worden ondersteund bij het overstappen op en het omgaan met insuline. Het Diabetescentrum en de afdeling medische psychologie van VUmc hebben een traditie op het gebied van onderzoek en behandeling van diabetes. Daarbij is speciale aandacht voor de psychosociale aspecten en het bevorderen van zelfmanagement. Kennis verworden door onderzoek en klinische ervaring worden zoveel als mogelijk beschikbaar gesteld aan patiënten en professionals. HYPOinzicht.nl NU in het Nieuws Bezoek onze website Via de interactieve website van NU 91 heb je toegang tot heel veel arbeidsvoorwaardelijke en beroepsinhoudelijke informatie. Ga naar onze website als je wilt weten hoe bepaalde zaken in jouw cao geregeld zijn, voor een actueel overzicht van wat er speelt in de zorg, de kennisloper, downloads van brochures of als je meer wilt weten over de voordelen van het NU 91 lidmaatschap. Je vindt er ook informatie over de juridische aspecten van de verpleegkundige en verzorgende beroepsuitoefening. Als je bijvoorbeeld een vraag hebt over je arbeidscontract of je rooster, kun je die via de website voorleggen: nu91.nl > service. Een van de medewerkers van het NU 91 Serviceloket neemt dan telefonisch contact met je op. Wil je optimaal profijt hebben van onze website, zorg dan voor de meest recente versie van je browser. nu91.nl ZORGANNONUMMER 135-5

6 In de praktijk Zorg over banen in de zorg In 2011 kon nog gemeld worden dat de werkgelegenheid in de zorg spectaculair groeide. Tussen 2000 en 2010 nam het aantal banen in de zorg toe met 35% tot 1,4 miljoen. Die groei is de laatste jaren sterk afgezwakt en dit jaar zelfs tot stilstand gekomen. Tekst: Yvonne Sturkenboom Eind oktober 2013 publiceerde het ministerie van VWS haar visie op de gevolgen die de hervormingen in de langdurige zorg zullen hebben op de arbeidsmarkt. VWS stelt dat de werkgelegenheid in de langdurige zorg en jeugdzorg in 2015 eerst met personen afneemt, maar dat in 2017 de werkgelegenheid zich weer herstelt. ActiZ, de branchevereniging voor zorgorganisaties, vindt dit een veel te optimistisch inschatting. Onze verwachting is dat minimaal mensen hun baan zullen verliezen, veelal mensen in lagere functies. Menselijk kapitaal In het artikel De zorg is even geen banenmotor (De Volkskrant 4/12/2013) wordt duidelijk dat de zorg momenteel in een spagaat zit. Door de toenemende vergrijzing en de geleidelijke uitstroom van arbeidskrachten is in de toekomst veel geschoold zorgpersoneel nodig, maar nu worden afdelingen en locaties gesloten en is er zelfs sprake van gedwongen ontslagen. Voor het eerst in ruim veertig jaar werkten er volgens het CBS dit jaar minder mensen in de zorg dan het jaar daarvoor. Op korte termijn moeten we van veel werknemers in de zorg Nieuwe cao VVT afscheid nemen, zegt Aad Koster, directeur ActiZ. De dip kan wel tot 2020 duren. Op de lange termijn hebben we al dat menselijk NU 91, FBZ en CNV Publieke Zaak kapitaal in de zorg juist hard nodig. Dat voelt tegenstrijdig. hebben een onderhandelaarsakkoord Over een paar jaar zal de markt door de groeiende zorgvraag dus weer aantrekken. Maar dat lijkt een schrale troost voor degenen gesloten met werkgeversorganisatie die nu op zoek zijn naar een baan in de zorg en voor zorgmedewerkers die nog wel een baan hebben, maar door alle verande- ActiZ over een nieuwe cao VVT. In dit akkoord zijn onder andere ringen on-zeker zijn over hun eigen toekomst. afspraken gemaakt over een breed en Het staat in ieder geval vast dat tegen de tijd dat de werkgelegenheid aantrekt, de zorg veranderd is. veelomvattend werkgelegenheidsplan Hoogleraar Healthcare management Nardo van der Meer: De zorg voor de sector. Dit om de negatieve ziet er in 2020 totaal anders uit dan nu. Aan hoogopgeleide verpleegkundigen blijft behoefte, maar de zorg zal meer plaatsvinden effecten van de maatregelen die door het kabinet genomen zijn, zoveel mogelijk op te vangen. buiten de ziekenhuismuren, bij de patiënten thuis. Volgens hem zullen wijkverpleegkundigen meer en bredere taken krijgen en verpleegkundigen in ziekenhuizen zullen nog gespecialiseerder worden. Het akkoord is inmiddels voorgelegd Ook Koster zegt dat niet alle mensen die nu hun baan verliezen, aan alle NU 91 leden die werkzaam straks weer in de zorg aan het werk kunnen. Door de wijzigingen in de zorg worden andere competenties gevraagd van medewerkers; zijn in de VVT. De reactie van de leden er zal vooral vraag zijn naar hoger opgeleiden. Daar hebben de verzorgenden die nu op straat komen te staan weinig aan, tenzij ze de konden we in dit blad helaas niet meer kans krijgen zich om- of bij te scholen. meenemen. Je vindt de uitslag én het volledige akkoord op nu91.nl> nieuws ZORGANNONUMMER 135-6

7 Update Beroepsprofielen VenV 2020 Tekst: Anja Cremers In de praktijk Op verzoek van de minister van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) heeft op 9 oktober jl. een ronde tafel bijeenkomst plaatsgevonden met als doel de ontwikkeling van de Beroepsprofielen Verpleging en Verzorging 2020 verder te bespreken. NU 91 was daarbij vertegenwoordigd, naast andere werknemersorganisaties, werkgeversorganisaties, de vereniging van docenten hbo-v en de MBO Raad. V&VN - de uitvoerende instantie - en VWS waren als toehoorders uitgenodigd. De minister heeft het afgelopen jaar naar aanleiding van de input van alle partijen een voorlopige uitwerking van de voorstellen opgesteld. Daaruit blijkt dat de beroepsprofielen nog niet vastgesteld kunnen worden. Er is nog te veel onduidelijkheid om er al daadwerkelijk mee aan de slag te kunnen gaan. De minister wilde via de ronde tafel bijeenkomst te weten komen op welke punten er overeenstemming is bij de verschillende partijen. Door die splitsing ontstaat een knip tussen de beide beroepen. Het probleem daarbij is onder andere dat er onduidelijkheid ontstaat over de positie van de mbo-4 beroepsbeoefenaar. Valt die nu onder de beroepsgroep verpleegkundigen of de beroepsgroep verzorgenden? NU 91 stelt voor om één beroepskolom voor verpleging en verzorging te maken, waarin alle beroepsniveaus vertegenwoordigd zijn. Qua niveau staan mbo-4 opgeleiden - net als nu - vlak onder de hboopgeleiden (beroepsniveau 5). Het onderscheid zal gemaakt moeten worden in het upgraden van de hbo-verpleegkundige en het duidelijker neerzetten van de mbo-4 beroepsbeoefenaar. Er zal een debat moeten plaatsvinden over hoe dat vorm moet gaan krijgen. Na afloop van de ronde tafel bijeenkomst hebben werkgevers- en werknemersorganisaties de uitvoerende instantie schriftelijk laten weten welke punten onder de aandacht van de minister moeten worden gebracht. Tijdens de bijeenkomst bleek dat de sociale partners het op de volgende punten eens zijn: Het onderscheid tussen mbo en hbo opgeleide verpleegkundigen moet, zowel in het onderwijs als op de werkvloer, duidelijker worden. Dit houdt onder andere in dat de hbo-v opleiding naar een hoger niveau getild moet worden en dat er duidelijk onderscheidbare functies op de werkvloer moeten komen. De profielen moeten toekomstbestendig zijn en aansluiten bij wat er na 2020 gevraagd wordt in de zorg. Dat betekent dat er eerst onderzoek gedaan moet worden naar de behoefte aan deskundigheden en vaardigheden die na 2020 in de praktijk van het verplegen en verzorgen nodig zijn. Tuchtrecht ex artikel 3 wet BIG blijft voor zowel de nieuwe hbo-v opgeleide als voor de nieuwe mbo-4 opgeleide noodzakelijk. Nader onderzoek is nodig om de consequenties te onderkennen. Met name moet daarbij aandacht zijn voor de zelfstandige bevoegdheid in relatie tot de verpleegkundige specialist, alsmede de gespecialiseerde verpleegkundige. Het ontbreekt aan een breed draagvlak voor het schrappen van de titel mbo-verpleegkundige. En ook met de voorgestelde nieuwe titel zorgkundige hebben de meeste partijen moeite. Pas nadat duidelijk is aan welke specifieke deskundigheden en vaardigheden behoefte zal zijn, kan bepaald worden welk opleidingsniveau daarvoor vereist is en welke functietitel daarbij passend is. NU 91 heeft duidelijk gemaakt niets te zien in een splitsing in twee afzonderlijke deelhuizen - een verpleegkundig en een verzorgend - zoals in het conceptrapport wordt beschreven. Aanbevelingen sociale partners aan minister VWS - Opzetten van een onafhankelijk projectorganisatie, die onder leiding van een stuurgroep samen met de verantwoordelijke partijen de implementatie van nieuwe beroepsprofielen voorbereidt. - Met behulp van de projectorganisatie het debat laten plaats vinden over de nieuwe beroepenstructuur. Tot nu toe is er te weinig mogelijkheid geweest om formeel het debat te voeren. - Niet doorgaan op de door de V&VN en de HBO opleidingen ingeslagen weg. Het blijkt dat nu al activiteiten worden ont wikkeld waarbij onderdelen van de conceptprofielen worden uitgewerkt. ZORGANNONUMMER 135-7

8 GGz Herinneringen aan negatieve ervaringen helpen je om toekomstige problemen op te lossen en waarschuwen je om niet nogmaals in dezelfde situatie te belanden. Maar als een ervaring erg heftig is, gaat er soms iets mis. De herinnering aan wat er gebeurd is, vervaagt niet maar blijft zich opdringen. Er is dan sprake van een posttraumatisch stressstoornis (PTSS). Tekst: Ruth Heiligers Ziekmakend geheugen Bij mensen met PTSS gaan in het hoofd voortdurend alarmbellen af Wanneer iemand iets meemaakt - een ramp, ongeval, mishandeling, verkrachting, oorlogshandelingen of een ernstige ziekte - kan dat als levensbedreigend wordt ervaren. Het roept intense angst, afschuw of hulpeloosheid op. Hoe iemand na een traumatische gebeurtenis wordt opgevangen, kan van cruciaal belang zijn voor het al dan niet ontwikkelen van een posttraumatische stressstoornis. Na een ingrijpende gebeurtenis moet altijd gelegenheid zijn emoties te uiten, maar er mag geen sprake zijn van dwang. Praten mag, maar moet niet. Vroeger werd er veel gewerkt met het debriefing model. Daarbij werden de gebeurtenissen uitgebreid nabesproken. Men dacht dat het voor de verwerking goed was de traumatische gebeurtenis tot in de meest gruwelijk details uitgebreid te bespreken. Dit heeft, zo weet men nu, een averechts effect. Door de herhaling wordt de opslag juist gestimuleerd. Ontstaan PTSS Een posttraumatisch stressstoornis ontstaat - soms pas jaren later - als de ontregelende gebeurtenis niet op de juiste wijze wordt opgeslagen in het geheugen. Het verwerken van zo n gebeurtenis is een moeilijk proces en soms komt iemand daar niet goed doorheen. Het leven kan dan volledig ontwricht raken. PTSS is een angststoornis die gepaard gaat met ernstige stressverschijnselen, die zowel van lichamelijke als psychische aard zijn. Bij mensen met PTSS gaan - simpel gezegd - voortdurend alarmbellen af in het hoofd, terwijl er in de verste verte geen gevaar te bekennen is. Elke zintuiglijke waarneming - een geur, kleur, geluid of beeld - kan een trigger zijn voor een herbeleving van de gebeurtenis, een paniekaanval of een agressieve uitbarsting. Mensen met PTSS vermijden vaak de plaatsen en activiteiten die mogelijk herinneringen aan de traumatische gebeurtenis kunnen oproepen. Ook tijdens de slaap komen herbelevingen voor. Normaal zijn de spieren tijdens het dromen uitgeschakeld. ZORGANNONUMMER 135-8

9 Bij mensen met PTSS die hun trauma tijdens de slaap herbeleven, is dit niet het geval. De oorspronkelijke gebeurtenis herhaalt zich in volle omvang, inclusief de manier waarop zij toen reageerden. Niet zo verwonderlijk dus dat zij vaak slecht slapen. Behandeling PTSS wordt niet altijd direct herkend. Vaak duurt het lang voor er hulp gezocht wordt, omdat de relatie met de traumatische gebeurtenis niet altijd direct duidelijk is. Zeker niet als er langere tijd zit tussen de gebeurtenis en de klachten. Bovendien beginnen de klachten meestal geleidelijk en nemen later in hevigheid toe. Ook kunnen schuldgevoelens en schaamte een rol spelen bij het niet durven erkennen dat er iets mis is. De behandeling van PTSS, die meestal bestaat uit medicatie in combinatie met psychotherapie, wordt dikwijls als erg zwaar ervaren. De medicatie richt zich op symptoombestrijding én dient om de patiënt receptief te maken voor psychotherapie. Er zijn verschillende soorten therapieën, maar allemaal zijn ze gericht op het herbeleven van de traumatische gebeurtenis om deze alsnog op de juiste plek in het geheugen terecht te laten komen. Het geheugen moet als het ware opnieuw geprogrammeerd worden, zodat de emoties worden afgezwakt en ongewilde herbelevingen niet meer optreden. De schokkende gebeurtenis is tot in detail in het geheugen opgeslagen, maar nog niet verwerkt. In de hersenen is een verstoorde samenwerking ontstaan tussen de hippocampus die verantwoordelijk is voor het geheugen, de prefrontale cortex waar de controle en het plannen zetelen en de amygdala, dat zenuwsignalen doorgeeft die te maken hebben met emoties en stress. De amygdala die het gevaar signaleert is te actief en de prefrontale cortex is juist te weinig actief. Ofwel de emotie geeft te veel gas en de controle remt te weinig. Ook zijn er aanwijzingen dat door foutieve opslag van de gebeurtenis de groei van zenuwcellen in deze hersendelen vermindert. De hersencellen lijken minder vertakkingen te maken waardoor de communicatie minder goed verloopt. Er wordt gereageerd via automatische reflexen in situaties die de herinnering oproepen. Dit probeert men in therapie om te buigen, zodat de herinnering niet langer wordt gevolgd door de automatische, emotionele reflex. Onderzoek Er wordt nog veel onderzoek gedaan naar het ontstaan en de behandeling van PTSS. Over waarom de een dit stressstoornis na een ingrijpende gebeurtenis wel ontwikkelt en de ander eenzelfde gebeurtenis veel makkelijker kan verwerken, is nog onvoldoende duidelijk. Men vermoedt een genetische variant die gevoeliger maakt voor stress en mogelijk de kans op PTSS vergroot. Daarnaast lijken ook jeugdtrauma s, de cortisolspiegel en zelfs nicotineafhankelijkheid van invloed te zijn op de gevoeligheid voor het ontwikkelen van PTSS. De effectief gebleken behandeling die zich richt op het afzwakken van de emotie, is ook nog volop in onderzoek. Er zijn experimenten die hoopgevend zijn, zoals het gebruik van het middel propanolol. Deze bètablokker wordt met name voorgeschreven bij hypertensie, maar het blijkt - als bijwerking - ook het hersendeel te blokkeren dat een emotionele lading meegeeft aan herinneringen. De herinnering wordt niet gewist, maar de bijbehorende emotie wordt afgezwakt en losgekoppeld van de herinnering. GGz Bewerken van herinneringen Wetenschappers aan de Canadese universiteit McGill hebben in 2007 met behulp van het medicijn propranolol selectief kunnen ingrijpen in het geheugen van mensen met een posttraumatische stressstoornis. Hen werd gevraagd zich de traumatische gebeurtenis te herinneren en gedetailleerd op te schrijven. Daarna slikte de helft van de patiënten propranolol, de anderen kregen een placebo. Na een week werd aan elke deelnemers hun eigen verslag voorgelezen. Degenen die behandeld waren met propranolol vertoonden daarbij significant minder fysieke stressreacties dan de deelnemers in de controlegroep. Propranolol voorkomt dat een gebeurtenis als belangrijk wordt opgeslagen in het geheugen. Ook Martijn Kroes kwam in zijn proefschrift, waarop hij in het najaar van 2013 promoveerde aan de Radboud Universiteit Nijmegen, tot de voorzichtige conclusie dat op het moment dat herinneringen ons bewustzijn binnendrijven, ze bewerkt kunnen worden (of zelfs gewist). Hij deed daarbij ook onderzoek naar het gebruik van propranolol en ook in dit onderzoek bleek het mogelijk de feitelijke kennis over een gebeurtenis permanent te scheiden van de daaraan gekoppelde emoties. De praktische toepassing lijkt echter nog ver weg. De winst ligt m vooral in het bewijs dat het idee zou kunnen werken. De klachten beginnen meestal geleidelijk en nemen in hevigheid toe ZORGANNONUMMER 135-9

10 Van de werkvloer Verpleegtechnische zorg aan huis Inzet VVT team kan ziekenhuisopname voorkomen of verkorten Patiënten worden tegenwoordig zo snel mogelijk uit het ziekenhuis ontslagen. Als de patiënt ook in de thuissituatie nog specifieke medische en verpleegtechnische zorg nodig heeft, kan een Verpleegkundig Thuiszorg Technologie team (VTT team) worden ingezet. Tekst en foto s: Jos Kaldenhoven Verslag van mijn werkdag Ons VTT team werkt in de regio de Meierij, een gebied met zo n inwoners. De snelweg A2 loopt dwars door onze regio heen. Van de ene uithoek in het werkgebied naar de andere ben je met de auto ongeveer een half uur onderweg. Tijdens een dagdienst werken we met twee verpleegkundigen. s Middags tussen drie en zeven uur komt er een collega bij. De avond- en de nachtbereikbaarheidsdienst die om vijf uur begint en eindigt om acht uur de volgende morgen, wordt waargenomen door één verpleegkundige uur De overdracht en de indeling is de vorige avond al in mijn mailbox terechtgekomen. Via een sms-je meldt mijn collega de bijzonderheden van de voorafgaande dienst. De zorgcentrale geeft andere belangrijke zaken over de afgelopen nacht door. Er is een cliënt overleden die op mijn werklijst staat. Ik word aan het einde van de ochtend verwacht om de zorg af te sluiten. Ik log in via de website van Vodafone, zodat alle telefoontjes rechtstreeks naar ons mobiele nummer worden doorgeschakeld. Huisartsen, cliënten, het ziekenhuis, ze kunnen ons rechtstreeks bellen. Als je niet in staat bent de telefoon op te nemen dan wordt de beller doorverbonden met de Vraagbaak, onze steun en toeverlaat tijdens de dagdienst. ZORGANNONUMMER

11 Van de werkvloer Terwijl ik afscheid neem, gaat mijn telefoon. De moeder van Joris belt. Hij heeft zijn neusmaagsonde eruit getrokken. Joris is afhankelijk van die sonde en zijn volgende voeding is om negen uur uur Joris woont gelukkig in dezelfde plaats, dus ik kan toezeggen dat ik er binnen tien minuten ben. Moeder heeft de spullen al voor me klaargezet. Over drie dagen is het tijd voor de routinematige wissel van de neusmaagsonde, dus ik neem nu maar vast een nieuwe. In de map staat keurig genoteerd hoe diep de sonde zit. Omdat Joris nog groeit, meet ik de juiste afstand opnieuw op. Hij blijkt 2,5 cm dieper te kunnen. Binnen tien minuten is de handeling verricht. Moeder laat nog weten blij te zijn met het feit dat het drinken haar zoon wat beter af gaat. Vanmiddag heeft ze een controleafspraak bij de kinderarts. Mijn eerste cliënt woont op 14 kilometer afstand. Ik ga erheen om vier infusen klaar te maken, die de man achter elkaar krijgt toegediend via een perifeer ingebrachte centraal veneuze (PICC) lijn. Een verblijf van maanden in het ziekenhuis kon worden verkort door in overleg met het VTT team een oplossing te zoeken voor het intraveneus toedienen van de medicatie. Deze vorm van zorg vraagt ruim drie uur per keer, maar door gebruik van een infuuspomp, die zo ingesteld kan worden dat de verschillende medicijnen achter elkaar gegeven kunnen worden, blijft onze zorgtijd beperkt tot 45 minuten. Collega s hebben voor hem en zijn vrouw een duidelijk schema opgesteld. Hij weet welke kraantjes hij wanneer open moet zetten en welke dicht moet draaien. Wij sluiten het infuussysteem aan, hij houdt zelf de tijd bij via zijn smartphone. Zo kan hij zijn langdurige intraveneuze therapie thuis afmaken. Zijn vrouw zet een kopje koffie voor me neer, en al pratend met het echtpaar maak ik de infusen klaar. Na een half uur kan ik het systeem aankoppelen. Ik verwerk de handelingen in de administratie en vertel welke collega die avond langs komt voor de tweede serie. Het echtpaar is tot een uur of elf, half twaalf bezig met de medicatie. Dan is het tijd voor de ADL (algemeen dagelijkse levensverrichtingen, red.), waar ze geen ondersteuning bij nodig hebben uur Vervolgens rijd ik naar enkele vaste cliënten die voor hun pijnbestrijding al maanden afhankelijk zijn van door een pompje toegediende morfine. Bij twee van de drie cliënten is de pijn onder controle. Ik vul het pompje bij, controleer of de subcutaan ingebrachte naald nog goed zit en bestel medicijnen bij. Bij de derde cliënt is de pijn niet onder controle. Op mijn vraag of de pijn afneemt als er een extra dosis via de pomp wordt genomen, krijg ik een ontkennend antwoord. Gebruikelijk is dan dat de huisarts wordt geïnformeerd. Ik controleer voor alle zekerheid toch ook nog de onderhuidse naald. Die blijkt niet goed te zitten. Ik plaats een nieuwe naald en geef een extra dosis. Ik spreek af over een paar uur nog eens terug te komen om te zien of de toegenomen pijnklachten misschien waren toe te schrijven aan een niet goedlopend infuus uur Ik heb intussen mijn collega al een paar keer aan de telefoon gehad voor een medicijncontrole. Ik krijg ook te horen dat de huisarts bij een van de cliënten is geweest en dat er wordt overwogen over te gaan op palliatieve sedatie. Omdat er nog familie moet komen om afscheid te nemen, wordt de start van een eventuele sedatie in ieder geval niet meer vandaag verwacht. Lees verder op pagina 12 De moeder van Joris belt; hij heeft zijn neusmaagsonde eruit getrokken ZORGANNONUMMER

12 Van de werkvloer Vervolg van pagina 11 Verslag van mijn werkdag uur Ik ga de zorg afsluiten bij de overleden cliënt. Wij hebben enkele weken voor haar gezorgd. De zoon vertelt mij hoe het de laatste dagen is gegaan. Ze zijn allemaal blij dat mevrouw niet meer hoeft te lijden. De familie is erg tevreden met de geboden zorg. Ik pak de pompen in, zet de overgebleven materialen in de auto. Wij hebben op kantoor een voorraad materialen die wij bij andere cliënten kunnen gebruiken. Ik laat de folder van het VTT team achter en vertel dat wij altijd bereid zijn om op een ander moment terug te komen als er nog vragen zijn uur De transferverpleegkundige uit het ziekenhuis aan de telefoon. Zij heeft een nieuwe cliënt voor me, die nog twee weken een antibioticum op een perifeer infuus moet krijgen. De medicatie wordt via een door de ziekenhuisapotheek te leveren cassette gegeven. Of we morgen om twee uur de pomp in het ziekenhuis kunnen aansluiten. Ik zeg toe dat tussen twee en vier uur s middags iemand van ons team langskomt. Dan herinner ik me dat meneer S. morgen weer een bloedtransfusie moet krijgen. Zijn Hb is gezakt tot 4,5 en als onderdeel van het palliatieve beleid krijgt hij twee zakjes bloed toegediend. Dat betekent dat ik een van mijn collega s bereid moet vinden om tijdens de dienst van de volgende dag bij te springen. Een bloedtransfusie kost namelijk zo n vier tot vijf uur, inclusief het ophalen van de bloedproducten en het weer terugbrengen van de koelbox waarin de zakjes vervoerd worden uur Ik heb onderweg in de auto een boterham gegeten. Op verzoek van de huisarts ga ik een venflon (IV canule - red.) inbrengen bij een 75-jarige man die aan het einde van de dag euthanasie krijgt. Altijd een moeilijk zorgmoment, te meer omdat wij als team niet betrokken zijn bij zijn verzorging. De arts wil graag een bepaald soort venflon in laten brengen, maar hij heeft er maar eentje achtergelaten. Gelukkig heb ik nog enkele venflons in de tas zitten voor het geval het moeilijk is een bloedvat te vinden. De cliënt en de aanwezige familie zijn blij dat ik er op het afgesproken tijdstip ben. Ik breng de venflon in, ruim de spullen op, wens de man goede reis en vertrek weer. In de auto bel ik de huisarts op om door te geven dat de venflon is geplaatst uur Ik ben op kantoor, waar ik twee nieuwe aanvragen voor zorg door het VTT team kan verwerken. De huisarts die palliatieve sedatie wil starten geeft door dat hij morgen om elf uur de bolus met dormicum komt geven. Ik zeg toe dat wij er dan ook zijn met de benodigde materialen en de pomp. De collega van de dagdienst heeft intussen de bijzonderheden van haar cliënten doorgegeven zodat ik daar rekening mee kan houden bij de planning voor de avond en de volgende morgen uur De collega van de tussendienst komt even langs op kantoor om wat materialen op te halen. Ik vraag haar of ze ook bij de cliënt langs kan gaan waar vanochtend de pijn niet onder controle was. In eerste instantie leek het goed te gaan, maar de huisarts is net langs geweest en die wil toch graag dat de morfine wordt verhoogd uur Ik bel mijn collega die avonddienst heeft. Ik heb zojuist de planning en de overdracht g d en wil graag weten of alles duidelijk is. Ik geef aan dat de cliënt waarbij de pijn niet onder controle was, vanavond even gebeld moet worden om te informeren hoe het er mee is uur Het einde van een normale werkdag. Weinig acute zaken, alle zorgvragen kwamen achter elkaar. Wel fijn als er van die rustige dagen tussen zitten. Vandaag maar acht cliënten. Ik denk nog even terug aan de dagdienst van twee weken terug: veertien adressen te bezoeken, drie nieuwe pompjes, drie cliënten overleden. Dan ben je blij als je na elf uur in touw te zijn geweest de zorg kunt overdragen. ZORGANNONUMMER

13 Achtergrond Van exclusief intramuraal naar eerste lijn Tekst: Yvonne Sturkenboom Het Academisch Ziekenhuis Utrecht (AZU) startte in 1992 het project Thuiszorgtechnologie met als doel te onderzoeken of bepaalde verrichtingen die tot dan toe vooral of exclusief intramuraal plaatsvonden, ook in de eerste lijn verricht konden worden. Het ging om een samenwerking tussen huisartsen en wijkverpleegkundigen uit de regio Utrecht en een SEC (steun en coördinatie) team. Bij 130 patiënten met kanker of een ernstige infectie vond parenterale toediening van vocht, cytostatica, analgetica, bloedproducten of antibiotica in de thuissituatie plaats. Het SEC team, bestaande uit twee verpleegkundigen en een internist-oncoloog, was verantwoordelijk voor de organisatie van deze zorgverplaatsing. Deskundigheidsbevordering van de eerste lijn, het opstellen van protocollen en de logistiek van de medicatie- en materiaallevering behoorden ook tot hun taken. Naar verloop van tijd bleek dat het echt mogelijk was om patiënten, die afhankelijk waren van medische technieken, naar huis te laten gaan door de zorg - ondersteund door een SEC team - over te dragen aan zorgverleners in de eerste lijn. De huidige Verpleegkundig Thuiszorg Technologie teams zijn voortgekomen uit deze initiatieven. De verpleegkundigen van een VTT team bieden specialistische medische en verpleegtechnische zorg aan cliënten (baby s, kinderen en volwassenen) in de thuissituatie en coördineren deze zorg. Pijnbestrijding en palliatieve sedatie is slechts een onderdeel van het takenpakket. Het werk bestaat uit ruim zestig voorbehouden handelingen. De verpleegkundigen voeren onder andere alle handelingen uit die te maken hebben met infusietherapie, epidurale of intrathecale pijnbestrijding en sondevoeding. Ook geven zij instructie, voorlichting en begeleiding aan cliënten én hun huisgenoten. Nut en noodzaak Niet iedereen erkent echter de meerwaarde van VTT teams als aanvulling op de reguliere wijkverpleging. In het oktobernummer van Nursing geeft Jos de Blok, directeur van Buurtzorg, zijn visie op de rol van de wijkverpleegkundige. Het is heel simpel: wijkverpleegkundigen moeten zorg verlenen, inzicht proberen te krijgen in hoe je dat zo goed mogelijk doet en dat met elkaar delen. Daarbij hoort voor De Blok ook het meedenken over welke technieken gebruikt moeten worden. Gevraagd naar zijn mening over de technisch verpleegkundige teams in de thuiszorg, is hij allesbehalve subtiel: Ik vind die teams helemaal niets. Als wijkverpleegkundige moet je alles kunnen. De Blok is dus van mening dat VTT teams overbodig zijn, omdat elke wijkverpleegkundige al die specifieke handelingen onder de knie moet hebben. Voor hem is het evident dat de motivatie en de verantwoordelijkheid voor het up-to-date houden van vakkennis bij de individuele (wijk) verpleegkundige ligt: Ben je niet bevoegd of bekwaam om problemen die je in de praktijk tegenkomt op te lossen, dan moet je ervoor zorgen dat je die bevoegdheid of bekwaamheid verwerft. Als verpleegkundige in een VTT team is Jos Kaldenhoven er echter van overtuigd dat nut en noodzaak van een VTT team in de afgelopen decennia voldoende zijn aangetoond. In zijn reactie op de stellingname van De Blok schreef hij onder andere:..toegegeven, een katheter zetten, een maagsonde inbrengen, wondverzorging, zwachtelen, dat komt met enige regelmaat voor. Die bekwaamheden kun je vrij gemakkelijk op peil houden. Maar wat gebeurt er als de cliënt thuis een bloedtransfusie nodig heeft, een methylprednisonkuur bij een schub, langdurig intraveneuze antibiotica of TPV (totale parenterale voeding, red.) toegediend moet krijgen? Die bekwaamheid kun je - omdat het relatief weinig voorkomt - als wijkverpleegkundige niet of nauwelijks op peil houden! Dus heb je verpleegkundigen nodig die hier dagelijks of wekelijks mee te maken hebben en weten hoe te handelen bij problemen. En die 24 uur per dag bereikbaar zijn (Uit de brief van Jos Kaldenhoven aan Jos de Blok 14 oktokber 2013) ZORGANNONUMMER

14 Advertorial Een lekke band. Ongeacht het weer of het tijdstip, dat is altijd vervelend. Bovendien kan het vervangen van een band voor zeer onveilige verkeerssituaties zorgen. De vervanging van een lekke band valt bij veel hulpdiensten in de categorie zelfredzaamheid. Met andere woorden: je bent op jezelf aangewezen. Maar waar zit het reservewiel, waar is de krik en vooral: hoe werkt het ook alweer? Het kan sneller en veiliger. In veel nieuwe auto s wordt vanwege gewichtsbesparing geen reservewiel meer gemonteerd. Het alternatief is een luchtpomp met een lekvulmiddel. Met een dergelijk apparaat is het mogelijk je probleem snel op te lossen, zodat je weer verder kunt. Airman, gemaakt door Active Tools in Duitsland, wordt onder andere geleverd aan Volkswagen, Audi en Mercedes. EERSTE HULP bij lekke autoband De set bestaat uit een compressor die aangesloten kan worden op de sigarettenaansteker in je auto. Na wat eenvoudige handelingen brengt de Airman automatisch het lekvulmiddel aan in je band, zodat je in ieder geval veilig op je plaats van bestemming kunt komen. Het lekvulmiddel van Airman is niet schadelijk voor je band, je sensoren, velg of het milieu. Meer informatie: my-airman.com Maak kans op zo n handige Airman! vóór 1 februari op Facebook - facebook. com/nu91zorg - en misschien kun jij voortaan de reserveband thuis laten. ZORGANNONUMMER

15 Puzzel p WOORDZOEKER zuzel Omschrijving De woorden zitten horizontaal, verticaal en diagonaal in alle richtingen in de puzzel verstopt. Ze kunnen elkaar overlappen. Zoek ze op en streep ze af. De overblijvende letters vormen achter elkaar gelezen de oplossing. BIATLON CURLING DANS DINER DOOI ELFSTEDENTOCHT FEEST GLAD GUUR HAARD HANDSCHOENEN HAPJES KLOK KNUS KOUD MEZENBOL NACHT NULPUNT OUDEJAARSAVOND PARTY RODELEN ROTJE SJAAL SPEECH TOOST VERWARMING Mail de oplossing van de puzzel vóór 1 februari 2014 naar puzzel@nu91.nl Vermeld je naam en adres. Ook niet-leden kunnen meedoen. Inzenders van de juiste oplossing maken kans op een van de tien First Aid kits. VIEREN VORST WANTEN WENS WINTERJAS WIJN IJSBAAN IJSMUTS IJSPEGEL IJSVRIJ IJZEL ZANG ZORGANNONUMMER

16 Advertorial Gerard en Leonie zoeken Even uit de sleur: dat betekent veel Elk jaar organiseert de Zonnebloem aangepaste vakanties in binnen- en buitenland voor mensen met een fysieke beperking. Mensen zoals Gerard Nagtzaam (45) uit Fijnaart en Leonie van het Bolscher (26) uit Hengelo. Ruim verpleegkundigen, verzorgenden en helpenden maken naast hun baan tijd vrij om deze zorgvakanties als vrijwilliger mogelijk te maken. ZORGANNONUMMER

17 Advertorial zorgvrijwilligers voor hun vakantie Gerard Nagtzaam (45) heeft een progressieve aandoening aan zijn hersenen en leeft daarom van dag tot dag. Lopen gaat moeilijk en ook heeft hij last van zijn fijne motoriek. Tijdens een Zonnebloemvakantie kan ik ontsnappen aan de dagelijkse sleur. Even in een andere omgeving zijn, dat betekent veel. Nieuwe gezichten Ruim twintig jaar lang woonde Gerard samen met zijn vader, die twee jaar geleden overleed. Nu ben ik alleen en afhankelijk van thuiszorg. Eenzaam is Gerard gelukkig niet. Maar ik zie wel te weinig nieuwe gezichten. De Zonnebloemvakanties zijn daarom perfect voor mij: een nieuwe omgeving, nieuwe dingen doen en nieuwe mensen leren kennen. Je bent er even tussenuit, en dat is heel belangrijk als je wereld verder niet heel groot is. Zo actief mogelijk blijven Het verloop van Gerards ziekte is onvoorspelbaar. Mijn kleine hersenen verschrompelen. Dat kan snel of langzaam gaan, maar ook lange tijd stabiel blijven. Daarom doe ik nu wat ik nog kan. Gewoon zo actief mogelijk blijven, dan hou je het het langst vol. Meelevend en gezellig Gerard gaat graag met de Zonnebloem mee. De aanwezige zorg is geweldig. De vrijwilligers zijn ontzettend behulpzaam, en ook nog eens meelevend en gezellig. Ik ken er inmiddels al een paar wat beter. Vorige keer zei er eentje dat ik beter was gaan lopen. Dat deed me heel goed. Toen ik thuiskwam, heb ik me meteen weer opgegeven. Lekker op vakantie Net als Gerard wil ook Leonie van het Bolscher (26) lekker op vakantie. Maar dat wordt een hele uitdaging, omdat ze afhankelijk is van zorg, aangepaste accommodaties en aangepast vervoer. Daar komt bij dat Leonie door haar spasmen snel moe is. Zonder zorgen Elk jaar zoekt Leonie weer een nieuwe vakantiebestemming. Zonvakanties en stedentrips zijn mijn favoriet. Op vakantie gaan met de Zonnebloem geeft me rust Londen, Parijs, Turkije: ik hou ervan om andere landen te zien. Het buitenland brengt voor mij wel een praktisch probleem met zich mee: welke hotels zijn aan gepast en geschikt voor mij? Wat zijn rolstoelvriendelijke bestemmingen? In Nederland weet ik dat wel, maar niet in een ander land. Het geeft mij heel veel rust dat iemand anders de Zonnebloem dat al heeft uitgezocht voor me. En dat ik zorgeloos vakantie kan vieren. Alles vragen Die rust is ook heel belangrijk voor Leonie. Door te kiezen voor een Zonnebloemvakantie, kan ik meer genieten van de reis. Vooral ook door de zorg van de verpleegkundigen, verzorgenden en andere vrijwilligers van de Zonnebloem. Ze zijn altijd heel gemotiveerd en er op ingesteld om je te helpen. Dus je kunt altijd alles aan ze vragen. Zonder hen kan ik niet op vakantie. Ben jij ook verpleegkundige of verzorgende en wil je Gerard, Leonie en andere mensen met een fysieke beperking een onvergetelijke vakantie bezorgen? Ga dan ook met ons mee! Kijk op Zonder elkaar is iedereen alleen. ZORGANNONUMMER

18 Maakt simualtie eenvoudiger Nursing Anne met SimPad Nursing Anne is een patiëntoefenpop voor het trainen van verzorgings- en behandelingsscenario s met verschillende types patiënten. Nursing Anne is een doeltreffende, effectieve en flexibele patiëntoefenpop voor klinische trainingen van vrouwenconsultatie, verloskunde, postnatale verzorging, observatie en opvolging van de wond- en patiëntenzorg. In combinatie met de SimPad weet u zeker dat uw simulatietrainingen altijd snel en efficiënt worden uitgevoerd. Het grote, intuïtieve touchscreen van de SimPad creëert het plug en play gevoel, waarmee een zeer effectieve simulatietraining mogelijk wordt. Neem voor meer informatie contact met ons op op of bezoek onze website: ZORGANNONUMMER Bezoek onze website voor meer informatie over hoe SimPad simulatie ook voor u makkelijker kan maken.

19 Scholing Wat houdt persoonsgerichte zorg in? En wat betekent het voor jou als zorgverlener? Deze manier van zorg verlenen, waarbij ook goed naar de mens achter de patiënt wordt gekeken, vraagt van zorgmedewerkers dat zij patiënten in staat stellen mee te beslissen over medische keuzes. Keuzes die ervoor moeten zorgen dat zij beter kunnen omgaan met hun ziekte. Persoonsgerichte zorg lijkt dan ook met name tot zijn recht te komen in de begeleiding van chronisch zieke mensen. Niet iedereen met een chronische ziekte als bijvoorbeeld diabetes type 2 gaat daar op dezelfde manier mee om. De zorg zal dus ook niet voor iedereen hetzelfde kunnen zijn, maar moeten aansluiten bij onder andere de levensfase en de leefwijze van de patiënt. Met het witboek Persoonsgerichte zorg wil Vilans een basis bieden aan zorgverleners die aan de slag willen met een andere, integrale aanpak in de chronische zorg. Én een discussie starten over de vraag hoe je meer ruimte kunt creëren voor persoonsgerichtheid in en buiten de spreekkamer. Persoonsgerichte zorg Een gratis download van de whitepaper Persoonsgerichte zorg vind je op vilans.nl > ons aanbod > producten. NUfo Ga is de digitale nieuwsbrief van NU 91. Hierin vind je het laatste nieuws over NU 91 en over de ontwikkelingen binnen de zorg. Wil jij ook NUfo ontvangen? dan naar en log in via Mijn NU 91 en pas Mijn gegevens aan. Ikben NU lid Geef het ons op tijd door wanneer je van adres verandert of van werkgever. Vul de nieuwe gegevens in en stuur de bon -zonder postzegel - naar: NU 91 Ledenadministratie Antwoordnummer ZC Utrecht Je kunt de wijzigingen natuurlijk ook per doorgeven: ledenadministratie@nu91.nl naam lidnr. Nieuw adres adres postcode woonplaats tel. nr. oude postcode rekeningnr. Nieuwe werkgever naam instelling adres postcode plaats ingangsdatum werk ZORGANNONUMMER

20 Kies bewust uw zorgverzekering en AOV Voordeel voor zelfstandig ondernemers via NU 91 Onze ZZP-verzekeringen: een goede investering in uw bedrijf Korting op de basisverzekering Korting op de aanvullende verzekeringen Korting op de arbeidsongeschiktheidsverzekering, incl. gratis preventiepakket Extra korting bij het afsluiten van een combinatie van de zorg- en arbeidsongeschiktheidsverzekering Jaarlijkse Health Check ter waarde van 66,50 ZilverKorting: tot 25% op extra producten zoals bril of fitness Wilt u meer informatie, ga dan naar en bereken uw premie.