Aios timmert aan de weg

Transcriptie

1 4 18e jaargang december 2007 Aios timmert aan de weg

2 U krijgt als starter de beste AOV. En meteen de beste korting. Movir is dé specialist in arbeidsongeschiktheidsverzekeringen voor mensen met een vrij beroep. En wij gaan starters een aardig handje helpen. Movir biedt namelijk niet alleen de beste arbeidsongeschiktheidsverzekering, maar verwent starters tot 45 jaar ook met een zeer aantrekkelijke korting. En dat komt goed uit, want als starter hebt u al genoeg kosten. Informeer bij uw verzekeringsadviseur of kijk op Onderdeel van Partner van Professionals.

3 Colofon Redactie Erna Beers, hoofdredacteur Daniëlle Jansen, eindredacteur Nanda Glimmerveen Lisette Kunz Jocea Michels Robert Minnee Ralph Hartman, adviseur Redactieadres Bureau LAD public relations Postbus LB Utrecht T (030) F (030) E aios@lad-info.nl Dagelijks bestuur LVAG Bram Jacobs, voorzitter Ronne Mairuhu, vice-voorzitter Thalia Hummel, secretaris Willem Hueting, penningmeester Ben Swinkels, webmaster Miraude Adriaensen, lid Babette van Hees, lid Ilja de Vreede, lid Secretariaat LVAG Postbus LB Utrecht T (030) F (030) E secretariaat@lvag.nl I Uitgever LVAG, Utrecht Pre-press en drukwerk Drukkerij Het Centrum Utrecht BV Fotografie omslag Jan Duijff Advertentie-exploitatie Toverspreuk Creatieve Communicatie Sabine Kaim Hooghiemstraplein AZ Utrecht T (030) F (030) M E info@toverspreuk.com I Geachte collegae, Om maar met een cliché te beginnen: het jaar is voorbij gevlogen. Tijd om eens terug te blikken. Dit jaar heeft de LVAG vaak van zich laten horen. Denk bijvoorbeeld aan onze reactie op de inmiddels beruchte Zembla-uitzending over aios. Verder organiseerden we samen met andere partijen maar liefst twee symposia. In maart naar aanleiding van de bevlogenheidsenquête en in september het onderwijssymposium Teach the AIOS. Beide symposia waren een enorm succes: de opkomst was groot en de reacties van zowel deelnemers als sprekers waren positief. Het dagelijks bestuur vergadert heel wat af. De nog immer voortdurende opleidingsmodernisering houdt een deel van het bestuur van de straat. Daarnaast zijn bestuursleden betrokken bij de ontwikkeling van kwaliteitsindicatoren voor de specialistenopleiding. Maar we moeten ook vooruitkijken. De Arbeidsinspectie onderzoekt binnenkort de werkdruk van aios en het ministerie van VWS gaat een productieonderzoek onder diezelfde aios starten. Hierover leest u meer bij Verenigingsnieuws in dit blad. Gelukkig staat er in deze AIOS ook wat minder zware, maar daarom niet minder interessante kost. Op verschillende manieren timmeren aios aan de weg. Zowel qua werk als privé. Neem nu het symposium Teach the AIOS, waar veel aios op afkwamen om zo kennis te maken met het competentiegericht opleiden. Of Jocea Michels die wat afzeurt in haar column en uiteindelijk tot de conclusie komt dat je als aios voor jezelf op moet komen. En Jan Duijf die privé aan de weg timmert door te wielrennen. U kunt aan dit alles zeker uw hart ophalen! Voor u ligt al weer de vierde AIOS nieuwe stijl. Wij zijn daar trots op. Duizenden aios lezen met plezier ons blad. Dat maken we op uit hun positieve reacties die we binnenkrijgen. Kortom: we kunnen tevreden terugkijken op wat achter ons ligt. Maar genoegzaam achterover leunen is er niet bij: een actieve houding past ons! Ik wens u prettige feestdagen, een goed einde van 2007, maar vooral ook een goed begin van Zonder burn-out! Bram Jacobs Inhoud VOORWOORD pag LVAG-nieuws 2 Symposium Teach the AIOS voor herhaling vatbaar 5 Bijtanken met Jan Duijff 6 Verhalen voor de donkere dagen 8 De Meester en de Leerling 10 HUN ZORG ONZE ZORG! 12 Geneesheer: Theodor Maximilia Bilharz 14 Column: grrrrr versie 2 16 AIOS 4-18e jaargang december

4 VERENIGINGSNIEUWS In het LVAG-nieuws veel aandacht voor het Opleidingsfonds. Daar speelt van alles: de samenvoeging van salaris- en opleidingskosten, de detachering die op de schop gaat en de mogelijkheden tot het volgen van fellowships die bedreigd worden. Allemaal zaken die op de voet gevolgd worden door het dagelijks bestuur. Verder is onze burn-out-enquête niet voor niks geweest. Het is in ieder geval voor de Arbeidsinspectie aanleiding geweest binnenkort een onderzoek naar de arbeidstijden en werkdruk van aios uit te voeren. Genoeg redenen om er eens goed voor te gaan zitten. Opleidingsfonds: hot item Alle salaris- en opleidingskosten ten behoeve van de aios/de opleiding van medisch specialisten worden op dit moment grotendeels uit het Opleidingsfonds betaald. Het Opleidingsfonds geeft de overheid inzage in de kosten (meer dan 600 miljoen euro) en de kans deze te beheersen. Ook maakt dit fonds het in de toekomst mogelijk dat ziekenhuizen om opleidingsplaatsen met elkaar concurreren (op kosten en kwaliteit). Met andere woorden: het draait om marktwerking in het opleidingsgebeuren. In het samenvoegen van salaris- en opleidingskosten (ook: financiering pensioengelden) in een fonds schuilen gevaren. Met deze samenvoeging is de Orde akkoord gegaan. Zij zijn, als vertegenwoordiger van de medisch specialisten, ook onze vertegenwoordiger hierin. Bij de oprichting van het fonds was de LVAG namelijk niet betrokken. De samenvoeging van salaris- en opleidingskosten in een fonds leverde bij de huisartsen grote problemen op; dit zal waarschijnlijk ook bij de verpleeghuisartsen problematisch blijken te zijn. Voorkomen werkgeversfunctie Een eventuele salarisstijging kan ten koste gaan van het geld dat nodig is voor opleidingen. Dit is het geval als de overheid het totaalbedrag dat zij in het fonds stopt, niet vergroot. Andersom kunnen stijgende opleidingskosten salarisverbetering in de weg staan. De Universitair Medische Centra en perifere ziekenhuizen zijn nog wel werkgevers. Dat houdt in dat de betreffende cao s van toepassing zijn op de aios en zij conforme salarisstijgingen ontvangen. Het probleem wordt groter als het fonds werkgever is. Dan vallen alle aios onder dit fonds (bijvoorbeeld als een stichting) en dient er met hen te worden onderhandeld. Bij de huisartsen i.o. is deze constructie al een aantal jaren realiteit. Zij zijn hierdoor genoodzaakt om over zeer beperkte salarisverhogingen met dit fonds te onderhandelen, als de overheid hierin geen ruimte biedt. Een werkgeversfunctie van het Opleidingsfonds dient dan ook te allen tijde te worden voorkomen! Detachering op de schop In eerste instantie gaf het ministerie van VWS ten behoeve van het Opleidingsfonds aan dat per 1 januari 2008 detachering vanuit een opleidingskliniek (bijvoorbeeld UMC) naar een andere opleidingskliniek (bijvoorbeeld perifeer ziekenhuis) niet meer mogelijk is. Echter, onlangs was dit voor kortdurende stages tot zes maanden wel aan de orde. Dat zorgde ervoor dat aios niet wisselden van werkgever, omdat zij hiermee van alles op hun hals haalden: ze moesten van pensioenfonds en ziektekostenverzekering wisselen en verloren hun rechten op parttimewerk en ouderschapsverlof. In de toekomst ziet het scenario er als volgt uit. Als een aios van werkgever wisselt, moet hij een nieuw contract bij die nieuwe werkgever tekenen. Dit heeft te maken met de vergoeding die de verschillende opleidingsklinieken van het Opleidingsfonds krijgen. Als de aios terugkeert naar het oorspronkelijke ziekenhuis, tekent hij opnieuw een contract. In tegenstelling tot het voorgaande heeft het ministerie onlangs in een nieuwsbrief laten doorschemeren van deze maatregel af te willen zien. Dat wil zeggen dat in de meeste gevallen detacheren weer aan de orde van de dag is. Het gaat hier om een intentie, dus: er is nog geen sprake van nieuwe regelgeving. Als reactie hierop hebben sommige ziekenhuizen het detacheringsbeleid hervat in afwachting van de nieuwe regelgeving. 2 AIOS 4-18e jaargang december 2007

5 VERENIGINGSNIEUWS Zij gaan door met de in- en uitdiensttredingen tot de nieuwe richtlijnen er daadwerkelijk liggen. Op dit moment inventariseert het dagelijks bestuur de problemen rondom het Opleidingsfonds en gaat deze met de Orde, CBOG en het ministerie van VWS op korte termijn te bespreken. Vragen en problemen rondom het Opleidingsfonds? Neem daarvoor contact op met leden van het dagelijks bestuur. Stoppen met de opleiding Het Opleidingsfonds brengt met zich mee dat als een aios met zijn opleiding stopt (gemiddeld 10% per jaar) er geen geld voor de opleidingskliniek is om een nieuwe aios aan te nemen. Dit kan grote invloed hebben op de bedrijfsvoering van een afdeling. Op sommige plaatsen worden echter uitzonderingen gemaakt bij uitval van meer aios binnen een vakgroep. Fellowships Het dagelijks bestuur is ter ore gekomen dat de mogelijkheden tot het volgen van fellowships bedreigd worden. Het huidige Opleidingsfonds biedt geen financiering voor fellows; dus zouden opleidingsklinieken dit uit andere gelden moeten betalen. Vroeger werden deze opleidingsplaatsen door verzekeraars gefinancierd; nu kan dat in principe niet meer. Hierdoor komen fellowships voor subspecialisaties (bijvoorbeeld infectieziekten) op de tocht te staan of moeten ze binnen de gestelde opleidingstijd voor het specialisme (bijvoorbeeld interne geneeskunde) worden gevolgd. Onderzoek Arbeidsinspectie naar arbeidstijden en werkdruk Onze bevlogenheids-/burn-outenquête heeft effect gesorteerd. Naar aanleiding hiervan doet de Arbeidsinspectie binnenkort onderzoek naar de arbeidstijden en werkdruk van aios. De inspecteurs gaan dertig ziekenhuizen langs om de roosters te bekijken van verschillende aios. Dit zijn dan vooral de ziekenhuizen die tijdens de vorige controlerondes beboet zijn. Daarnaast wil de inspectie in diezelfde ziekenhuizen aios een (anonieme) enquête in laten vullen. Deze vragenlijst heeft vergelijkbare vragen als die in onze enquête. De resultaten worden met name gebruikt voor het beantwoorden van kamervragen die gesteld zijn naar aanleiding van ons onderzoek en om het beleid hierop af te stemmen. Ook inventariseren de inspecteurs de kwaliteit van zorg die aios bieden. Het LVAG-bestuur ondersteunt het onderzoek en heeft inmiddels met de Arbeidsinspectie om de tafel gezeten en haar adviezen gegeven. Ons advies: werk mee aan de enquête: het is in uw eigen belang! Vacatures Productieonderzoek aios Het Opleidingsfonds kan worden gezien als een verkapte productiesubsidie voor ziekenhuizen: aios draaien immers productie (toch?) en worden betaald uit dit fonds. Er zijn ziekenhuizen/ ziekenhuisdirecties (zonder aios) die vinden dat het productiedeel van het aios-salaris (aios-kosten) vanuit ziekenhuisgelden moeten worden betaald, en niet door het Opleidingsfonds. Met de marktwerking in de zorg en de beoogde concurrentie van ziekenhuizen kan dat tot problemen en claims naar de overheid leiden. Organisatieadviesbureau Berenschot gaat onderzoeken welk deel van de gelden uit het Opleidingsfonds worden besteed aan het draaien van productie door aios. Hiertoe start Berenschot een groot productieonderzoek onder zeven specialismen, waaronder interne geneeskunde, heelkunde, kindergeneeskunde en psychiatrie. Het is nog onduidelijk hoe dit onderzoek in de praktijk eruit ziet. Het zal heel lastig zijn om goed onderscheid te maken tussen formeel/informeel leren en productie draaien. De definitie van productie is hierin erg belangrijk. Dit brengt het organisatieadviesbureau momenteel in kaart door een rondgang langs diverse partijen te maken, waaronder de LVAG. Daarnaast heeft Berenschot een onderzoeksmodel opgesteld die aios te zijner tijd kunnen invullen. In eerste instantie gaat er een pilot draaien; daarna volgt het daadwerkelijke onderzoek. Ook verzocht het Afgevaardigde commissies Wilt u namens de LVAG het woord doen in de Kamer Vrij Beroep of de Kamer Academisch Specialisten van de Orde? Dat kan! We zoeken nog afgevaardigden. De Kamer Academische Specialisten adviseert het bestuur van de Orde over onderwerpen die de belangen raken van medisch specialisten werkzaam in de acht Universitair Medische Centra. De Kamer Vrij Beroep doet dat voor medisch specialisten in het vrije beroep. Bestuur Nieuwe algemeen bestuursleden en een nieuwe webmaster (per begin 2008) voor het dagelijks bestuur gezocht. Iets voor u? Informatie over één van deze functies? Vraag ernaar bij de bestuursleden. AIOS 4-18e jaargang december

6 VERENIGINGSNIEUWS bestuur Berenschot te analyseren waar de overige gelden die vanuit het Opleidingsfonds naar de opleidingsklinieken gaan, blijven. Geen grote voorstanders van dit onderzoek zijn vanzelfsprekend de specialisten (die vertegenwoordigd zijn in de Orde). Het kan namelijk consequenties hebben voor de DBC-bedragen en het uurloon, als blijkt dat aios een groot percentage van de productie draaien. Maar het kan ook zijn dat er meer geld in het Opleidingsfonds moet komen, omdat supervisors steeds meer kwijt zijn aan begeleiding, toetsing, etc. Het is onduidelijk wat dit onderzoek gaat betekenen voor aios. Als hieruit naar voren komt dat aios productie draaien, dan kunnen ze hierop worden afgerekend. Blijkt echter dat wij wel productieneutraal zijn (op dit moment is dat het uitgangspunt van de Orde en het Opleidingsfonds), dan kunnen wij worden gekort op ons salaris. Het dagelijks bestuur streeft ernaar bij elke fase van het onderzoek betrokken te zijn. We houden u op de hoogte! CAO UMC De Universitair Medische Centra, verenigd in de NFU, zien geen financiële ruimte om de cao voor de aios gelijk te trekken met die van aios in perifere ziekenhuizen. Recent informeerde de LAD u hierover, in overleg met de LVAG. Maar ook de Jonge Orde heeft zich dit niet ongemoeid gelaten. Toewerkend naar de cao-ronde op 28 november deden de onderhandelaars van LAD s Team UMC een beroep op de aios- en anios-leden van de LAD in alle Nederlandse ziekenhuizen mee te doen aan een mail-actie. Via de mail gaven zij de raden van bestuur in de UMC s en hun onderhandelaars blijk van hun boosheid over de frontale opstelling aan werkgeverskant. De LAD vindt dat er nu eindelijk een gelijktrekking van arbeidsvoorwaarden tussen UMC s en algemene ziekenhuizen moet plaatsvinden. Deze mail-actie is niet onopgemerkt gebleven bij diezelfde raden van bestuur. De LVAG houdt samen met de LAD een en ander kritisch in de gaten. Als er nieuws is, dan hoort u dat van ons! Bram Jacobs, voorzitter Thalia Hummel, secretaris Een gezonde financiële toekomst Als medicus komt u op verschillende momenten in uw carrière in aanraking met de financieel-juridische kanten van uw beroep. Raadgevers Medische Beroepen geeft al ruim 35 jaar persoonlijk advies op maat aan beoefenaars van (para)medische beroepen. Wij begeleiden u bij uw financiële planning, verzekeringen, financieringen, hypotheken en pensioenen. Ook zorgeloos uw beroep uitoefenen? Neem voor meer informatie contact op met adviseurs W. van der Meer, J. van den Biggelaar, R. Meijer, N. ter Kuile of C.M.J.M. Hoek of kijk op Dorpsstraat HL De Bilt Telefoon Telefax info@raadgevers.nl lid NVA-sectie medische beroepen Erkend Hypotheekadviseur 4 AIOS 4-18e jaargang december 2007

7 VERENIGINGSNIEUWS De modernisering van de medisch specialistische vervolgopleidingen raakt meer en meer in een stroomversnelling. Die modernisering houdt competentiegericht opleiden in. Hiermee zijn veel aios nog niet vertrouwd. Reden voor de LVAG, om samen met de KNMG en het CBOG, aios te informeren over de stand van zaken en alles waar aios de komende tijd mee in aanraking komen. Dat resulteerde in het eerste onderwijssymposium Teach the AIOS op 26 september van dit jaar. Symposium Teach the AIOS voor herhaling vatbaar Meer dan tweehonderd aios, het maximale bezoekersaantal, kwamen op het onderwijssymposium Teach the AIOS af. Professor Gans (voorzitter van de werkgroep Modernisering van het CCMS) schetste zowel het verleden als het heden van de medisch specialistische opleidingen. Hij ging daarbij vooral in op de (nabije) toekomst ervan. Hij benadrukte de maatschappelijke veranderingen die mede ten grondslag liggen aan de noodzaak tot modernisering. Hierbij wordt door overheid en maatschappij gevraagd om transparantie en verantwoording. De vigerende regels met betrekking tot de opleiding tot medisch specialist kwamen ook ter sprake. Het woord was hierbij aan mr. Schelfhout-van Deventer (secretaris van het CCMS) en professor Van der Horst (plastisch chirurg en lid van het CCMS). Tijdens hun verhaal onstond er geregeld rumoer in de zaal. Blijkbaar zijn niet alle aios op de hoogte van deze regels. Alle regelgeving is na te lezen op Tijdens het middagprogramma gaf professor ter Braak inzicht in enkele theoretische achtergronden van het leren op de werkvloer. Ook keek zij naar de praktische invulling ervan. Haar boodschap was duidelijk: aios, kijk anders naar je eigen opleiding en haal er zo meer uit! Een boodschap die opleiders ook ter harte zouden kunnen nemen. Naast de plenaire sessies waren er verschillende workshops. Aios kregen handvatten uitgereikt over het gebruik van een portfolio, nieuwe toetsmethoden en het omgaan met feedback. Daarnaast leerden ze van de initiatieven die er zijn met betrekking tot het beoordelen van opleiders en specialisten door aios. Verder was er aandacht voor de balans tussen opleiding, werk en privéleven. Dit naar aanleiding van de onlangs onder aios uitgevoerde bevlogenheidsenquête 1. Als laatste kregen aios te horen wat te doen bij conflicten met de opleider en hoe ze kunnen onderhandelen op de werkvloer. Tijdens de slotdiscussie kraakten de aios flink wat kritische noten. Het ging daarbij met name om de weerbarstige praktijk, de rol van aios in de bedrijfsvoering en het mogelijke conflict ten aanzien van de financiering van de opleiding door het Opleidingsfonds. Beste opleidingsinitiatief Aan het einde van de dag werd de winnaar van het Beste Opleidingsinitiatief bekend gemaakt. Deze prijsvraag was uitgeschreven door het CBOG en werd gewonnen door de afdeling interne geneeskunde van het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch. Zij sleepten 5000 euro in de wacht met hun initiatief om regelmatig met alle aios over individueel ingrijpende gebeurtenissen te spreken, onder leiding van een staflid en een psycholoog: het zogenaamde incidentengesprek. Voor herhaling vatbaar Professor Van der Veen, voorzitter van het CBOG, vond het symposium voor herhaling vatbaar. Hij zegde toe graag samen met de LVAG en KNMG hiervoor financiële middelen beschikbaar te stellen. Overigens viel mijzelf de paarse krokodil nog ten deel. Deze werd mij overhandigd als symbool om samen met KNMG en CCMS te waken voor overmatige bureaucratie en regelzucht binnen het opleidingstraject 2. Deze krokodil is zeker aan mij besteed. Bram Jacobs, voorzitter LVAG 1. van der Heijden c.s.; Medisch Contact; 10 november 2006; 61(45): den Rooijen c.s.; Medisch Contact; 21 september 2007; 62 (38): 1570 AIOS 4-18e jaargang december

8 BIJTANKEN met Jan Duijff Jan Duijff is aios heelkunde in het Bronovo Ziekenhuis in Den Haag. Hij heeft, naast zijn liefde voor de chirurgie, nog een grote passie: wielrennen. Tijd voor een interview. De atletisch gebouwde Duijff begint meteen gedreven te vertellen. Vanaf mijn zestiende jaar begon ik met wielrennen. Eigenlijk ben ik erin gerold via een schoolvriendje, die er enthousiast over was. We gingen samen trainen en tochtjes maken. Dat was erg leuk. Aan het begin van mijn studie heb ik een paar jaar niet getraind, omdat dat niet zo paste. Maar daarna begon het toch weer te kriebelen. Met een paar maatjes van mijn studentenvereniging hebben we een fietsclubje opgezet, dat maakte me opnieuw warm voor het wielrennen. Mijn doel is dat het steeds sneller gaat. Mooiweerfietser Naast een zware baan als chirurg in opleiding is het natuurlijk moeilijk om vrije tijd voor je favoriete sport te vinden. Maar daar heeft Duijff een goede oplossing voor gevonden. Het woon-werkverkeer is tegenwoordig mijn dagelijkse training. Ik fiets in m n eentje, 17 km heen en terug, waar ik ongeveer 35 minuten over doe. Mijn record is minder dan 30 minuten, wel met goede wind en alle verkeerslichten mee. Mijn doel is dat het steeds sneller gaat. Als ik vrij ben in het weekend, probeer ik ook nog wat te fietsen. Vorig weekend ben ik bijvoorbeeld naar mijn broer in Amsterdam gefietst. En heb daar ook nog een rondje gemaakt. Tja, het was een beetje uit de hand gelopen, ineens stond er 170 km op mijn teller! In mijn vrije tijd probeer ik mee te doen aan georganiseerde ritten met andere cyclosportieven, zoals de Amstel Gold Race of de wielerklassieker Luik- Bastenaken-Luik. In de zomervakantie fiets ik meestal ook een tour, bijvoorbeeld La Marmotte in Frankrijk (174 km). De finish hiervan is bij de Alpe d Huez. Dat houdt in dat je een week training hebt in dat gebied, met op de laatste dag de wedstrijd. Dat is wel afzien hoor! Vorig jaar ben ik geëindigd als 380e, van de 8000 man die meedoen, wat denk ik best een goede prestatie is! Ik heb nog nooit iets gewonnen, maar wil natuurlijk wel elk jaar hoger eindigen. Ik droom er nog steeds van een keer mee te rijden met de Transalp Challenge. Die duurt acht dagen en heeft een lengte van 7000 km. 6 AIOS 4-18e jaargang december 2007

9 Maar goed, daar heb ik nu te weinig tijd voor. Ik ben ook een mooiweerfietser, als het regent neem ik de trein. Ik heb wel een rijbewijs, maar geen auto. Ik ben veel te bang dat ik verslaafd aan autorijden raak. Ik krijg een enorme kick van de pure snelheid bij de afdaling, soms wel met 80 km per uur de berg af! Wielrennen is zo lekker simpel en rustgevend. Wielrennen slokt veel tijd op Dat de combinatie van een drukke baan, een hobby als wielrennen en de thuissituatie moeilijk kan zijn, ervaarde Duijff kort geleden. De relatie met zijn vriendin is namelijk uitgegaan. Dat heeft voor een deel te maken met het fietsen. Ik was s avonds meestal laat thuis vanwege de diensten die ik draaide; daarnaast was ik in het weekend weg om te fietsen. Dat maakt wel inbreuk op je privéleven. Ik zal moeten leren beter te plannen in de toekomst, zodat ik niet nog een keer die fout maak. Ik wil geen professionele rijder worden. Wielrennen te beperkt Sommige mensen maken een beroep van hun hobby, maar dat wil Jan Duijff niet. Ik wil geen professionele rijder worden, zoals Lance Armstrong of Michael Boogerd ofzo. Daar ben ik trouwens veel te oud voor. Ook vind ik het te beperkt om daar mee bezig te zijn. Ik vind mijn eigen baan veel leuker en uitdagender. Ik zou het best moeilijk hebben en het erg missen als ik niet zou kunnen wielrennen. Ik ben altijd erg sportief geweest. Waarschijnlijk zou ik dan toch wel actief zijn in een andere sport, want sport is toch een soort uitlaatklep. Een andere grote passie van me is hardboots alpine snowboarding. Het liefst doe ik dat zo veel mogelijk in de winter. Maarja, we hebben niet zo veel vakantie, hè? Meestal probeer ik minstens één keer op wintersport te gaan. Het geeft me dezelfde kick als het wielrennen. Zo hard mogelijk naar beneden! Oproep Hoe tank jij bij? Stuur een naar: secretariaat@lvag.nl. Lekker simpel fietsen Iedereen heeft zo zijn eigen manier om voldoening uit een sport of hobby te halen. Wat zo heerlijk is aan wielrennen, is dat het zo lekker simpel en rustgevend is. Je doet wat anders dan je normale werk. Tegelijkertijd heb je de tijd om rustig te kunnen nadenken op de fiets. Je voelt alleen lichamelijke pijn (vooral als je de berg op fietst), geen geestelijke pijn. Bovendien is het goed voor mijn lichamelijke conditie. En je bent ook nog lekker buiten. Daarnaast krijg ik een enorme kick van de pure snelheid bij de afdaling, soms wel met 80 km per uur de berg af. Ik heb absoluut geen angst om te vallen! Lisette Kunz Abonnementen AIOS is het tijdschrift van de Landelijke Vereniging voor Medisch Specialisten in opleiding (LVAG). Het wordt vier keer per jaar uitgegeven en is gratis voor alle aios in Nederland. Als u AIOS niet ontvangt, neem dan contact op per secretariaat@lvag.nl. Abonnementen: Nederland 18,15 incl. btw. Overig buitenland 25. Losse nummers 5,67 incl. btw, excl. verzendkosten. Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. De eerste abonnementsperiode loopt tot het eind van het kalenderjaar. Daarna wordt het abonnement telkens stilzwijgend met een jaar verlengd. Opzeggingen dienen ten minste twee maanden voor de aanvang van een nieuwe abonnementsperiode te worden gericht aan het redactie-adres. Oplage: ISSN: X LVAG. Alle rechten voorbehouden. Artikelen geven de mening weer van auteurs en niet noodzakelijkerwijs van LVAG c.q. AIOS. Niets uit dit tijdschrift mag openbaar worden gemaakt door middel van druk, microfilm of welke wijze dan ook, zonder toestemming van de uitgever. AIOS 4-18e jaargang december

10 Verhalen voor de donkere dagen De donkere dagen van het jaar zijn aangebroken. Lange avonden die zich prima lenen voor het doen van spelletjes, of het vertellen van verhalen rond de open haard. Voor de diehard medicus die tijdens het kerstdiner zijn tafelgenoten wil imponeren met medische of hieraan gerelateerde anekdotes, volgt hier een aantal suggesties. Slikken van zwaarden niet risicoloos De Ig Nobelprijs is een parodie op de Nobelprijs en wordt ieder jaar in de herfst, een week voor de bekendmaking van de echte Nobelprijswinnaars, uitgereikt. Het gaat daarbij om tien onderzoeken waar je eerst om moet lachen, maar die je dan aan het denken zetten. Ig Nobelprijs is een woordgrapje door de analogie van de naam van Alfred Nobel met het Engelse ignoble. Dit jaar wonnen Brian Witcombe en Dan Meyer de Ig Nobelprijs voor de geneeskunde. Zij publiceerden een Europees onderzoek naar de bijwerkingen van degenslikken in de BMJ. 1 De meest genoemde bijwerking is, niet geheel onverwacht, een pijnlijke keel. Vooral de beginnende degenslikker heeft er last van. Ook het veelvuldig achtereen optreden, het slikken van meerdere zwaarden tegelijk, of zwaarden met een vreemde vorm kunnen de klachten veroorzaken. Van de zesenveertig geïnterviewde degenslikkers hadden twaalf waarschijnlijk een perforatie van de oesofagus gehad. Oorzaak van de meeste letsels was een technische fout of verminderde concentratie door afleiding. Geen enkele degenslikker was aan zijn letsel overleden. Hun uiteindelijke conclusie was dat het risico op levensbedreigend letsel laag is voor een ervaren slikker, die rustig en geconcentreerd een enkel zwaard slikt. Het risico gedurende de hele carrière is echter hoog. Tot slot: de prognose van oesofagusletsel bij degenslikkers lijkt gunstiger te zijn dan bij een iatrogene perforatie. Onschuldige mistletoe? De maretak is een halfparasiet, dat wil zeggen dat hij voor water en zouten afhankelijk is van zijn gastheer. Het gebruik om maretakken op te hangen rond kerst, ontstond in de 17e eeuw. De traditie van het zoenen onder een maretak volgde ruim een eeuw later, in Engeland. Bij de Kelten en Germanen was de maretak een heilige plant, die in hun magische vruchtbaarheidsrituelen een belangrijke rol speelde. Een in wit geklede druïde sneed in de midwinterceremonie met een gouden sikkel de maretak uit de heilige eik. De afgesneden plant mocht de grond niet raken en werd in witte doeken opgevangen. Daarna slachtte hij de offerdieren en dompelde de maretak in water. Dat moest dan dienen als bescherming tegen ziekten en onheil. De offergaven waren bestemd voor geesten van de vruchtbaarheid. De maretak stond als geneesmiddel bekend in de kruidengeneeskunde (Hippocrates). In de antroposofie en volksgeneeskunde worden de medicinale eigenschappen van de maretak nog altijd gebruikt. Maar in sommige landen worden extracten van maretakken ook als adjuvante therapie bij kanker gebruikt. De lectines en viscotoxines zouden namelijk immunostimulerende respectievelijk cytotoxische effecten hebben. In systematische besprekingen komen deze effecten echter niet uit de verf. Het is overigens niet geheel ongevaarlijk om je opwachting te maken onder de maretak met kerst. Je kunt er namelijk allergisch voor zijn. En om kerstnacht door te brengen op de spoedeisende hulp vanwege een anafylactische reactie 2-5 It s in his kiss 6 Om nog maar even door te gaan op het vorige onderwerp, de mistletoe: mannen en vrouwen ervaren zoenen verschillend. De attitude onder studenten ten opzichte van zoenen was onderwerp van onderzoek in het tijdschrift Evolutionary Psychology. 7 Wat blijkt? Mannen vinden vaker dat zoenen tot seks moet leiden dan vrouwen. Vrouwen gebruiken zoenen meer als middel om de binding of het ontbreken hiervan, met hun partner te evalueren. De eerste zoen kan een relatie dus maken of breken. 8 AIOS 4-18e jaargang december 2007

11 Van de mannen zegt 59% en van de vrouwen 66% dat ze na de eerste zoen afhaken, hoewel ze zich van tevoren wel aangetrokken voelden tot de andere persoon. Tja, It s in his kiss zong Betty Everett al in Navelpluis Navelpluis? Ja, navelpluis. Je weet wel, zo n bolletje opgehoopte stof in vooral behaarde navels. Ook daar zijn bijzonderheden over te melden. In een groot onderzoek onder 4800 mensen wereldwijd werden de ins en outs van de navelpluis onderzocht. 8 Navelpluis bestaat uit een mengsel van dode huidcellen, kledingvezels en lichaamsharen. Het pluis migreert vanuit de onderbroek omhoog. Dit gebeurt door de wrijving van de lichaamsharen tegen de kleding. De kleur van navelpluis is grotendeels afhankelijk van de kleur van de kleding. Bij de meeste mensen is de navelpluis blauw van kleur. Misschien zou zelfs het type wasmachine van invloed zijn op het hebben van navelpluis. Epidemiologisch gezien komt navelpluis meer voor bij ouderen, mannen en mensen met behaarde buiken. Op internet zijn zelfs foto s te vinden van een man die beweert na een dagenlange kanotocht een plantje in zijn navelpluis te hebben gevonden. Helaas overleed het plantje snel nadat het uit de navel in een potje was gezet. Nanda Glimmerveen 5. Bauer C, Oppel T, Ruëff F, Przybilla B. Anaphylaxis to viscotoxins of mistletoe (Viscum album) extracts. Ann Allergy Asthma Immunol 2005 Jan;94(1): The Shoop Shoop Song (It s in His Kiss) by Rudy Clark, o.a. gezongen door Betty Everett in 1963 en Cher in Hughes SM, Harrison MA, Gallup GG. Sex differences in romantic kissing among college students: an evolutionary perspective Zo zie je maar: als je je creativiteit de vrije loop laat, kun je leuke bevindingen doen. Les twee is dat er altijd wel een tijdschrift is dat zo gek is om je onderzoek te publiceren (het kerstnummer van BMJ is er zo één) en je kunt er nog prijzen mee winnen ook. BOUW IK ALS WAARNEMER OOK PENSIOEN OP?! Meer weten? Bel en vraag naar Geert Richter of Guus van der Wilt of kijk op Referenties 1. Witcombe B, Meyer D. Sword swallowing and its side effects. BMJ 2006;333: Vines G. Mind the mistletoe. New Scientist 2006;192: Kienle GS, Berrino F, Büssing A, Portalupi E, Rosenzweig S. Mistletoe in cancer a systematic review on controlled clinical trials. Eur J Med Res 2003 Mar 27;8(3): Adviseurs voor het medische beroep: financiering, verzekeringen, pensioen, financiële planning, fiscaal advies. T E. info@kuijkhoven.nl I. AIOS 4-18e jaargang december

12 De meester & De leerling PERSONALIA WERKADRES STUDIE OPLEIDING PROEFSCHRIFT BEWONDERT ERGERT ZICH AAN KLEINE GENOEGENS GAAT IN TWEEDE LEVEN MEEST ONTSPANNENDE ACTIVITEIT ONHEBBELIJKHEDEN BESTE EIGENSCHAP Prof. dr. Willem Adrianus Bemelman, geboren op 17 december 1958 in Amsterdam Getrouwd, drie zoons AMC, afdeling chirurgie, sinds geneeskunde te Amsterdam chirurgie AMC en Sint Lucas Andreas Ziekenhuis 1989 Theoretical and clinical implications of esophageal reconstruction with the stomach Johan Cruijff vanwege zijn sportieve prestaties en zijn bondige en heldere inzichten. Onprofessioneel gedrag. Met familie vakantie vieren. Precies hetzelfde vak kiezen. Waterskiën. Ongeduld. Gedrevenheid. Paul Jochem van Koperen, geboren op 30 maart 1978 in Den Haag Samenwonend, geen kinderen AMC, afdeling chirurgie sinds maart geneeskunde te Utrecht Niet van toepassing. Mijn proefschrift zal gaan over nieuwe inzichten in de diagnostiek en de chirurgische behandeling van perianale fistels. Eerlijkheid en betrokkenheid. Mensen die inconsequent zijn, desinteresse. Autorijden. Eerder beginnen met golfen en daarmee rijk worden. Zeilen met windkracht 6 op het IJsselmeer. Heel vermoeiend, maar je bent er helemaal uit. Alles onder controle willen houden. Rust bewaren, ook in hectische tijden. 10 AIOS 4-18e jaargang december 2007

13 Wat maakt het vak chirurgie boeiend? Bemelman: Minimaal invasieve chirurgie is lastig. Dat maakt het juist boeiend voor mij en legt de lat een stuk hoger. De open chirurgie verrast mij zelden, omdat de anatomie en de variaties veel overzichtelijker zijn. De techniek van de invasieve chirurgie maakt het voor de chirurg misschien moeilijker, voor de patiënt heeft het zeker zijn meerwaarde qua cosmetiek. Van Koperen: De minimaal invasieve chirurgie is het vak van de toekomst. Via kleine incisies wordt in toenemende mate (grote) chirurgie gedaan. Het eist technisch gezien veel van de chirurg. Inzicht in en oriëntatie van de anatomie is misschien wel essentiëler dan bij open chirurgie. Naast mijn onderzoek naar perianale fistels doe ik onderzoek naar de ileoanale pouch. Deze pouch wordt aangelegd wanneer het gehele colon wordt verwijderd bij therapieresistente colitis ulcerosa of familiaire polyposis coli. In het AMC wordt deze operatie vaak laparoscopisch gedaan. Vroeger leidde dit per definitie tot een grote incisie in de buik. Nu kan zelfs deze grote operatie laparoscopisch worden uitgevoerd. Wat is over tien jaar de belangrijkste ontwikkeling in de chirurgie? Bemelman: Op voorwaarde dat de techniek en expertise zich verder ontwikkelen, voert de chirurg de gehele operatie laparoscopisch uit. In eerste instantie starten we met benigne afwijkingen, zoals M. Crohn. De chirurg verwijdert het preparaat door het in de buik in een afsluitbare plastic zak te crushen. Daarna wordt het als vermalen substantie via een trocar opgezogen. Voordeel hiervan is dat de chirurg het preparaat niet meer via een incisie buiten de buik brengt om het te kunnen indexeren. Dit is misschien ook bij kanker mogelijk, zodra we door betere tumorprofilering kunnen inschatten hoe we de afwijking gaan behandelen. Een en-bloc preparaat is dan niet meer nodig. Van Koperen: Over tien jaar denk ik dat de minimaal invasieve chirurgie zich verder heeft ontwikkeld. Nu duurt een laparoscopische operatie vaak langer dan een open operatie. Over tien jaar is dit verschil verdwenen door de technische vooruitgang van de instrumenten en camera s. Door de ontwikkeling van lesprogramma s kunnen chirurgische assistenten eerst uitgebreid oefenen met een simulator en daarna op diermodellen. Assistenten die op deze manier een aantal uren hebben geoefend, kunnen de volgende stap zetten in hun leerproces. Zij doorlopen hierdoor sneller de leercurve. Onderzoek, onderwijs of patiëntenzorg? Bemelman: De patiëntenzorg en opereren staan voor mij op nummer één. Op een goede tweede en derde plaats komen onderzoek en onderwijs. De kracht van in de academie werken is de combinatie van deze drie pijlers. Dat spreekt mij juist erg aan. Van Koperen: Allemaal. Later wil ik graag werken in een opleidingsziekenhuis waar onderwijs en onderzoek een grote rol spelen. Hoe omschrijft u uw assistententijd? Bemelman: Erg leuk. In mijn assistententijd waren er minder opleidingsassistenten dan nu het geval is. Je moest hard werken, bracht veel tijd met elkaar door en was erg afhankelijk van elkaar (bijvoorbeeld met het ruilen van diensten). Hierdoor ontstond een saamhorigheidsgevoel. Ik heb deze tijd als zeer leuk en leerzaam ervaren. Van Koperen: Ik heb iets meer dan een jaar gewerkt als anios chirurgie in Tergooienziekenhuizen in Hilversum. Ik heb er veel geleerd en een leuke tijd gehad. Hoe omschrijft u de ander? Bemelman: Hij is consciëntieus, betrouwbaar en een harde werker. Soms is hij wat optimistisch in de tijdsplanning van zijn studies. Van Koperen: Ik vind hem een zeer gedreven en intelligent chirurg en wetenschapper. Hij heeft hart voor zijn patiënten. Als één van zijn patiënten een complicatie heeft en geopereerd moet worden, dan doet hij de operatie zelf, terwijl hij geen dienst heeft. Als onderzoeker word je aangespoord hard te werken. Zelf geeft hij hierin het goede voorbeeld. Als ik hem zaterdagavond mail, reageert hij meestal binnen een uur. Hoe ziet de ideale Leerling resp. Meester eruit? Bemelman: De ideale leerling is consciëntieus en betrouwbaar. Is hij een harde werker, betrokken, bereidt hij zijn studies goed voor en voert ze zorgvuldig uit. Als meester zijn didactische eigenschappen vereist. Daarnaast vind ik belangrijk dat hij geduldig is en streng doch rechtvaardig. Het allerbelangrijkste is om als meester je leerling intern te motiveren (hij moet het zelf willen). Dit is veel effectiever dan extern motiveren door beloning en straf. Van Koperen: Duidelijk en consequent. Hij neemt de tijd voor je en luistert naar je argumenten, als je het ergens niet mee eens bent. Hij corrigeert snel en grondig. Robert Minnee & AIOS 4-18e jaargang december

14 HUN ZORG - ONZE ZORG! Bij de redactie van AIOS komen met enige regelmaat mailtjes binnen met het verzoek tot plaatsing. Ingezonden brieven, ideeën voor interviews, enzovoort. Het ene verzoek maakt meer indruk dan het andere. Hieronder het verhaal achter een bijzonder verzoek. Geen verzoek aan de redactie, maar aan u! En dan in het bijzonder de kinderartsen i.o. Mevrouw Parera, degene die de mail heeft gestuurd, vertelt: Afgelopen zomer heb ik samen met mijn gezin, zwager en schoonzus een bezoek gebracht aan de Molukken in Indonesië. Hier liggen de roots van mijn man en onze kinderen. Een neef van mijn man is al jaren werkzaam als sociaal werker voor weeskinderen en sinds de onrusten in 1999 ook voor de vluchtelingen op Seram. In dit werk heeft hij veel samengewerkt met dokter Michael Siwabessy. Na heel wat jaren als ambulante arts te hebben gewerkt, vond dokter Michael het tijd worden dat er ook in dit gedeelte van de Molukken een ziekenhuis zou komen, zodat er permanente zorg geboden kan worden aan de bevolking. Op uitnodiging van hem bracht ik een bezoek aan het nieuwe ziekenhuis op Seram, op zo n vier kilometer afstand van het stadje Piru. Dokter Michael vond dat er ook in dit gedeelte van de Molukken een ziekenhuis moest komen, zodat er permanente zorg geboden kan worden aan de bevolking. Van Ambon vertrokken we met de volle ferry vanuit Liang naar Seram. Onderweg werden er allerlei lekkernijen te koop aangeboden en konden we genieten van Seram (ook wel Ceram) is een eiland, dat in het centrale deel van de Molukken ligt. Het is 17 duizend km? groot. Het dichtbevolkte eiland Ambon ligt ten zuidwesten van het eiland. Ten noorden van Ceram bevindt zich de Ceramzee en ten zuiden de Bandazee. Nusa Ina was de naam van het eiland zoals gegeven door de oorspronkelijke bewoners van het eiland. Nusa betekent eiland en Ina betekent moeder. Deze benaming verwijst naar de overlevering in de Molukse orale literatuur dat alle Molukkers oorspronkelijk van het eiland Nusa Ina afstammen. Onderweg brachten we een kort familiebezoek in Kairatu, waar we gelijk geconfronteerd werden met de gevolgen van het tekort aan goede gezondheidszorg. de, zeer favoriete, karaoke op een televisiescherm. Na een ongeveer twee uur durende boottocht kwamen we aan op het eiland Seram. Na het overvolle eiland Ambon, was Seram een aangename verrassing. We liepen voorbij aan een hele rij kraampjes waar wederom allerlei lekkernijen en echt vers fruit werd aangeboden. Daarna kwamen we in een oase van rust. Ook straalde het één en al vruchtbaarheid uit door al het groen. Hoge bomen, struikgewas; een mooiere plek voor vogels en apen kun je je niet bedenken. Voor het eerst zagen we weer mensen op de fiets, iets wat je op Ambon amper zag, vanwege het zeer bergachtige gebied. Onderweg brachten we een kort familiebezoek in Kairatu, waar we gelijk geconfronteerd werden met de gevolgen van het tekort aan goede gezondheidszorg. Een van de nichtjes had een hazenlip, iets wat niet behandeld kan worden door gebrek aan geld en medici. Na het nuttigen van een eenvoudige, maar met liefde klaargemaakte maaltijd vervolgden wij onze tocht per auto naar Piru. Dwars door de uitgestrekte oerwouden kwamen we bij het ziekenhuis aan. We werden heel hartelijk ontvangen door dokter Michael en maakten kennis met een portier/beveiliger en Jefri Makalua, een verpleegkundige, die anderhalf jaar in Nederland had gewerkt en het Nederlands redelijk goed machtig is. 12 AIOS 4-18e jaargang december 2007

15 van het gehele ziekenhuis, inclusief obstetrie, chirurgie en interne geneeskunde staat gepland voor Zijn wens is om dit ziekenhuis te ontwikkelen tot op westers niveau, waarbij de prioriteit ligt bij de kindergeneeskunde. De grote wens van dokter Michael is dat kinderartsen in opleiding* zich bijvoorbeeld drie maanden als vrijwilliger in het ziekenhuis op Seram inzetten en zo hun kennis overdragen aan artsen en verpleegkundigen daar. Kost en inwoning wordt geboden, en natuurlijk een erg leerzame en onvergetelijke tijd! Van links naar rechts: de portier/bewaker, dr. Michael Siwabessy, Jeffrey, Minggus (sociaal werker). Na een rondleiding door het nog af te bouwen ziekenhuis, namen we plaats in het kantoor van de bevlogen arts/directeur. Een lichte kamer met een tafel, die dienst doet als bureau, en een zithoek. Gepassioneerd vertelde dokter Michael over zijn droom, zijn visie ten aanzien van dit nieuw te openen ziekenhuis: het niveau van ziekenhuizen in Indonesië is veelal ver onder de maat en specialistische hulp is alleen toegankelijk voor de kleinere groep rijken. Zijn wens is om dit ziekenhuis te ontwikkelen tot op westers niveau, waarbij de prioriteit ligt bij de kindergeneeskunde. Hij wil naast intra-, ook extramurale zorg aanbieden in de vorm van een consultatiebureau. Hier kan het kind in zijn ontwikkeling gevolgd worden en kunnen de nodige adviezen en vaccinaties gegeven worden. Om dit allemaal te kunnen realiseren is er veel nodig. De bouw van het ziekenhuis wordt gefinancierd door de Indonesische overheid. Om voor verdere subsidies et cetera in aanmerking te komen, moet je eerst laten zien dat je als ziekenhuis naar behoren draait. Hierdoor kan er vaak geen goede zorg geboden worden aan mensen die geen geld hebben. Dit druist dwars tegen de instelling van dokter Michael in. Iedereen heeft volgens hem namelijk recht op zorg. Naar alle waarschijnlijkheid gaat een deel van het ziekenhuis in de loop van 2008 van start, waaronder de OK en de ICU. Ook wordt een verblijfplaats voor artsen gereedgemaakt. Deze faciliteiten zijn namelijk nodig voor een volledig draaiende afdeling kindergeneeskunde. Verder is dokter Michael bezig met de plannen voor een laboratorium en een afdeling radiologie. Op dit moment is het hete hangijzer de gebrekkige infrastructuur. De bureaucratie in Indonesië is gigantisch. De voltooiing We hadden nog wel uren kunnen praten, maar het was inmiddels donker geworden. Met bewondering voor de moed en het doorzettingsvermogen van deze arts, verlaten we Piru en rijden de stilte en de diepe duisternis van de oerwouden van Seram in. * Ook reeds afgestudeerde kinderartsen of artsen met andere specialisaties worden uitgenodigd te reageren. Wilt u iets kunnen betekenen voor de bevolking op Seram én voor uw collegae aan de andere kant van de oceaan, mail dan naar: seramvolunteers@gmail.com. Vermeld in deze mail het volgende: naam, specialisatie, mogelijk afstudeerjaar en natuurlijk uw vragen. AIOS 4-18e jaargang december

16 GENEESHEER Theodor Maximilian Bilharz Schistosomiasis of bilharzia is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een zuigworm. De veroorzaker is pas relatief recent ontdekt. Voor de symptomen geldt dat niet: in zowel Chinese als Egyptische mummies zijn de eieren van de Schistosoma gevonden. Kennis over het ernstig verlopende ziektebeeld was wijdverbreid. In papyrusrollen wordt al naar de ziekte verwezen, net als in Assyrische geschriften. Vooral de bloederige urine was een veelvoorkomend en goed herkenbaar symptoom. Meer dan een miljard mensen op aarde lopen het risico op deze ziekte en ongeveer 200 miljoen zijn geïnfecteerd. In Afrika, waar de ziekte vooral ten zuiden van de Sahara veel voorkomt, laat de incidentie van schistosomiasis geen enkele daling zien. Naar schatting woont maar liefst 85% van de 200 miljoen geïnfecteerden in dit werelddeel. Bij de mens worden vijf soorten schistosomen gevonden. Er komen twee ziektebeelden voor: intestinale schistosomiasis wordt veroorzaakt door Schistosoma mansoni, S. intercalatum, S. japonicum of S. mekongi; blaas-schistosomiasis door S. haematobium. De eieren met de zich ontwikkelende larve, het miracidium, migreren door vaatwand en darmwand (bij intestinale schistosomiasis) of blaaswand (bij blaasschistosomiasis) naar het lumen en worden met de ontlasting, respectievelijk urine, uitgescheiden. In zoet water komt het ei uit en zoekt het vrijzwemmende miracidium een specifieke tussengastheer op, een slak, en penetreert deze. Drie tot zeven weken later komen uit de slak duizenden cercariën, het laatste larvestadium dat vrij rondzwemt, vrij. Deze cercariën moeten in relatief korte tijd een definitieve gastheer vinden waarvan de intacte huid gepenetreerd wordt. Daarbij wordt de staart afgeworpen en de kop, het schistosomulum, bereikt via lymfe- en bloedvaten in vier tot zeven dagen de longen. Daar vandaan migreren de wormen naar het veneuze portale systeem waar ze volwassen worden en waar paarvorming optreedt. Paarsgewijs dalen de wormen vervolgens af naar hun definitieve locatie waar de eileg begint. Symptomen Afhankelijk van de infectiedosis, het aantal reïnfecties en de immuunstatus van de gastheer kan een infectie geheel onopgemerkt verlopen of pas maanden tot jaren na een eerste infectie tot klinische symptomen leiden, waarbij de ernst van de klachten individueel sterk kan verschillen. Samengevat zijn de acute symptomen, die lang kunnen aanhouden: koorts, hoest, diarree, hematurie, eosinofilie, e.d. Daarna volgt het stadium van granulomateuze orgaanveranderingen, zoals portale fibrose, hypertensie en blaaswandverkalking. Theodor Bilharz Schistosomiasis werd voor het eerst beschreven door Theodor Bilharz in 1851, tijdens zijn werk in het Kasrel-Aini ziekenhuis in Cairo, Egypte. In een brief aan zijn oude leermeester, professor Von Siebold, beschrijft hij zijn ontdekking die hij tijdens een obductie deed: Nadat mijn aandacht werd getrokken naar de lever, vond ik al gauw een lange witte worm in het bloed van de vena porta in een hoeveelheid, die me deed aannemen dat het een nematode was, maar die ik direct herkende als iets nieuws. De microscoop legde een geweldige distomum bloot met een plat lichaam en een gebogen staart, die ongeveer tien maal langer was dan het lichaam zelf. De microscoop legde een geweldige distomum bloot met een plat lichaam en een gebogen staart, die ongeveer tien maal langer was dan het lichaam zelf. Uit verder onderzoek bleek dat deze wormen trematodes (zuigwormen) waren, met twee geslachten, wat voor deze wormen uniek is: de platte, mannelijke worm hield de enkele draadachtige vrouwelijke worm in een plooi van zijn lijf. De nieuwe soort die hij had ontdekt, noemde Bilharz Distomum haematobium. Hier maakte de arts een kleine anatomische fout, omdat hij abusie- 14 AIOS 4-18e jaargang december 2007

17 velijk dacht dat beide zuigers een opening hadden, ofwel di (twee) stoma (opening). Deze fout werd ontdekt door Weinland en Cobbold en in 1858 stelde Weinland voor de nieuwe naam Schistosoma te gebruiken voor de nieuwe soort, daarmee verwijzend naar het gespleten (schistos) lichaam (soma) van de zuigworm. Kort daarna opperde Cobbold de soort Bilharzia te noemen, als eerbetoon aan zijn ontdekker, maar de naam Schistosoma was tegen die tijd al zo wijdverbreid, dat Bilharzia niet in zwang kwam. De ziekte daarentegen wordt nog steeds Bilharzia genoemd. Anatomie Theodor Maximilian Bilharz ( ) groeide op in Sigmaringen, een stadje aan de Donau in het zuiden van Duitsland. Op de middelbare school ging zijn interesse al uit naar de natuur en dan vooral naar de insectenkunde. Na een aantal jaren filosofie studeerde hij vanaf 20-jarige leeftijd medicijnen. Zijn leermeester, Friedrich Arnold, wist Bilharz te interesseren voor de anatomie. Twee jaar later won de student een prijs met een scriptie over microscopische bevindingen in het bloed van wervelloze organismen. Een andere leermeester was Karl Theodor von Siebold, met wie Bilharz later een uitgebreide briefwisseling zou onderhouden. Egypte In 1850 ging Bilharz op expeditie naar Egypte met Wilhelm Griesinger, onder leiding van een Duitse hertog. De nieuwe leider van Egypte, Abbas I, benoemde Griesinger tot directeur van het Departement van Hygiëne. Griesinger accepteerde de functie, onder voorwaarde dat Bilharz zijn assistent mocht zijn. Zo werd de Egyptische gezondheidszorg overgedragen op de Duitsers, na een lange historie van Franse overheersing. De medische school, die opgericht was door de Fransman Antoine Bartholomew Clot Bey, ging ook over in de handen van Griesinger. Clot Bey gaf les volgens de Europese methoden, waarbij ook verplichte obducties hoorden. Ondanks hevige religieuze tegenstand waren deze obducties aan de orde van de dag. Griesinger en Bilharz maakten er dankbaar gebruik van. In Cairo werkte Bilharz in verschillende ziekenhuizen. Nadat Griesinger in 1852 terugkeerde naar Duitsland, werd Bilharz hoofd van de interne geneeskunde. Een paar jaar later nam hij de leerstoel klinische geneeskunde over in het Kasr-el-Aini ziekenhuis in Cairo, die hij later weer verruilde voor de leerstoel beschrijvende anatomie. Ook wijdde Bilharz zich een tijd aan de forensische anatomie. In 1862, hij was 37 jaar oud, begeleidde Bilharz de Duitse ontdekkingsreiziger hertog Ernst von Coburg- Gotha naar Massava in Ethiopië, als lijfarts van de hertogin. Tijdens deze reis behandelde Bilharz zijn patiënte, die leed aan tyfus. Zij keerde in goede gezondheid terug naar huis, maar Bilharz stierf aan de ziekte op 9 mei Harde werker Bilharz ontdekte naast de Schistosoma heamatobium verschillende andere entozoën. In 1853 legde hij bijvoorbeeld de relatie tussen de worm ancylostoma (mijnworm) en het optreden van de afwijking die Egyptische chlorose werd genoemd. Dit is een obsolete term voor ijzergebreksanemie. De hardwerkende Bilharz ging slechts eenmaal op vakantie naar Europa, in Hij maakte van de gelegenheid gebruik zijn bevindingen te rapporteren aan de gevestigde orde. In de daaropvolgende jaren hield Bilharz zich bezig met inheemse fauna. Zo gaf hij als eerste een beschrijving van een Nijlvis, de Alestes macrolepidotus. Ook verdiepte hij zich in antropologische en etymologische achtergronden van het land. Eponimist bij uitstek Het werk van Bilharz is niet onopgemerkt gebleven. De ziekte schistosomiasis draagt uiteraard zijn naam. In Cairo staat het Bilharz Research Institute. En ter herinnering aan de honderdste sterfdag van de arts is in Egypte een postzegel met zijn portret uitgebracht. In zijn geboorteplaats, Sigmaringen, dragen een school, een straat en een apotheek zijn naam. Ook een krater op de maan is naar de arts vernoemd. Ter herinnering aan de honderdste sterfdag van de arts is in Egypte een postzegel met zijn portret uitgebracht. Theodor Maximilian Bilharz is begraven op de Duitse begraafplaats in Cairo, maar niet op de beste plek. Hij deelt zijn stukje grond met een nazi-arts die de doodstraf kreeg voor proeven die hij in de Tweede Wereldoorlog uitvoerde. Erna Beers Bronnen: AIOS 4-18e jaargang december

18 COLUMN Grrrrr versie 2 Jocea Michels is bezig met haar opleiding tot reumatoloog. In deze column houdt ze ons op de hoogte van het wel en wee tijdens haar werk als aios. Als mijn meest kritische lezer, laat ik mijn man nogal eens mijn columns lezen, voordat ze de deur uitgaan. En eigenlijk komt hij altijd met hetzelfde commentaar; ik zeur te veel en er is geen boodschap. Dan ben ik altijd weer licht geïrriteerd, omdat hij a) gelijk heeft en b) wat is er mis met een potje ongenuanceerd zeuren? Het dwingt me wel om na te denken. Waarom nu net dit onderwerp en wat wil ik nu eigenlijk zeggen? Maar soms wil ik gewoon helemaal niks zeggen, dan wil ik achter de computer al mijn gal wegtypen en verlekkerd achterover hangen, gniffelend om mijn eigen verzinsels. Dat doe je maar op een borrel is dan het nuchtere antwoord van manlief. Je zou hem toch In het leven van een aios valt uiteraard genoeg te zeuren. Ik had al een hele column gevuld met al het onrecht dat ons wordt aangedaan. Mijn collega s vonden het schitterend. Zij herkenden zich helemaal in mijn voorbeelden, met verschillende gradaties van gedeelde frustraties. Ongevraagd kreeg ik ook nog wat suggesties; anekdotes over onheuse bejegeningen door verpleging en/of supervisors. De emoties lopen af en toe hoog op in het ziekenhuis. Tevreden was ik met mijn verhaal over ons harde leven. En vooral, want daar draait het uiteindelijk allemaal om, om het gebrek aan respect wat wij vaak ervaren. Over het feit dat we totaal geen autoriteit mogen hebben, anders zijn we arrogant, terwijl we wel de verantwoordelijkheid dragen. Maar toen kwam weer die man van mij Dat ik ongenuanceerd aan het zeuren was. Hoezo hadden wij het slecht? Hoezo worden wij niet met respect behandeld? We zijn toch volwassen mensen, doe er wat aan! En echt ergens op gebaseerd was het volgens hem ook niet, want de meeste verpleegkundigen zijn toch prima? En wat was nou precies de boodschap; dat wij allemaal zo zielig zijn? Hij vond het maar een sneue vertoning. Daarna eerst maar een dagje gepikeerd geweest. Als niet-arts kan jij dat toch niet begrijpen, dat niveau. Ik blijf erbij dat het arts-assistentschap toch verdacht veel weg heeft van een ontgroening op sommige momenten. Of het nu gaat om een kopje koffie halen voor de baas; toch maar zelf dat infuus prikken, omdat de verpleegkundige stiekem geen tijd heeft; of in twee dagen tijd een verhaal in elkaar draaien (zoek jij dat nou eens even uit). Alles kan en mag aan ons gevraagd worden. Daar staat tegenover dat wij uiteindelijk niet de eindverantwoordelijkheid (hoeven) dragen voor de patiënt, dat onze supervisors gewoon de baas zijn, met alle lusten en lasten van dien. En dat de verpleegkundige, die al drie keer s nachts heeft gebeld, omdat zij een niet-pluis-gevoel heeft, ook zo zijn/haar terechte frustraties heeft over arts-assistenten. Bovendien, respect moet je natuurlijk ook verdienen. Laten we eerlijk zijn, fris uit de schoolbanken, nat achter de oren, weten wij niet eens hoeveel infuus we moeten geven. Is het dan zo gek dat meer ervaren mensen ons dan nog niet al te serieus nemen? En moeten wij niet mans en vrouws genoeg zijn, zo rond ons dertigste, om onze grenzen op een volwassen manier aan te kunnen geven? Mijn lekker ongenuanceerde zeursessie blust dus weer uit. Helaas, zou ik bijna zeggen (de originele versie van deze column is op verzoek nog wel te verkrijgen via mijzelf). Maar het heeft inderdaad geen zin om alleen maar te zeuren en af te geven op anderen. Wat je uitstraalt, krijg je terug leerde mijn moeder mij als kind. Als laatste dan dus de boodschap: minder zeuren, maar openlijk mijn ongerief op een normale manier kenbaar maken. En respect verdienen. Ik ga er zelf bijna van braken. Volgende keer word ik gewoon weer ouderwets boos. Dan maar ongenuanceerd! Jocea Michels 16 AIOS 4-18e jaargang december 2007

19 Cursus De financiële jungle voor de startende medisch specialist Uw bestaan als assistent zit er bijna op. Gaat u daarna als jonge klare werken in het vrije beroep? Kiest u voor een baan in loondienst in een algemeen of academisch ziekenhuis? De keuze is aan u. Om u bij deze belangrijke keuze te helpen, verzorgt Sibbing & Wateler c.s. op 6 oktober 2007 en 12 april 2008 in Burgers Zoo te Arnhem de cursus De financiële jungle voor de startende medisch specialist. Hierin komen onder meer de volgende financiële en juridische aspecten aan de orde: Werken als medisch specialist (loondienst, vrije praktijk, waarnemen en maatschapsovereenkomst) Praktijkovername en praktijkfinancieringen (goodwillberekening, soorten leningen en hypotheken) Fiscaliteiten (belastingaangifte en jaarrekening) Persoonlijke financiële planning (begrotingen) en assurantiën Eerstvolgende cursusdata: 12 april november 2008 Kom met uw gezin naar Burgers Zoo! Uw gezin is deze dag van harte welkom voor een bezoek aan Burgers Zoo. Na de cursus volgt om uur een gezamenlijke jungle picknick, waarna u tot sluitingstijd (19.00 uur) kunt genieten van de flora en fauna van Burgers Zoo. Vraag direct het inschrijfformulier aan Een inschrijfformulier kunt u telefonisch aanvragen ( ) of per (pr@sibbing.nl). Na inschrijving ontvangt u het programma, het uitgebreide cursusmateriaal en een routebeschrijving. S IBBING & W ATELER C.S. n hele zorg minder Storkstraat KX Veenendaal Postbus AX Veenendaal Telefoon: (0318) Fax: (0318) info@sibbing.nl Internet: Mijn pensioen? Dáár spreek ik graag over met mijn pensioenspecialist Ambieer je een carrière als vrijgevestigd medisch specialist? Dan is het zakelijk verstandig om je nu al te oriënteren omtrent pensioen. Dit kan door deel te nemen aan een pensioenavond voor de jonge medisch specialist. Alle vrijgevestigde specialisten worden deelnemer in de pensioenregeling voor medisch specialisten (SPMS). Op deze pensioenavond wordt ingegaan op praktische zaken zoals: hoeveel premie moet ik betalen en wat krijg ik daar eigenlijk voor terug? Niet alleen over 30 jaar maar ook als je onverwacht komt te overlijden, wat ontvangen dan mijn partner en kinderen? En wat als ik arbeidsongeschikt wordt? Moet ik zelf nog aanvullende voorzieningen treffen? Zo ja, doe ik dat dan zelf of ga ik naar een verzekeraar? Maar ook zaken als wat zijn de pensioenconsequenties van deeltijd werken en hoe zit het met de pensioenopbouw tijdens zwangerschapsverlof. Onze pensioenspecialisten leggen het graag uit aan onze toekomstige deelnemers. Na afloop van de bijeenkomst kun je tijdens de borrel ook spreken met de onafhankelijke financiële planners van SPMS of een afspraak maken voor een individueel gesprek. Zij kunnen je informeren over je totale financiële situatie en wat je na vestiging te wachten staat. Bel om een plek te reserveren op één van de kleinschalige pensioenavonden in Zeist voor de jonge medisch specialist. Ons telefoonnummer is of info@spms.nl Postbus 7, 3970 AA Driebergen Tel.: Fax: info@spms.nl

20 UW DROOMHUIS GEZIEN... Het kopen van een woning of een praktijkpand is een ingrijpende beslissing. Daar kunt u best een beetje hulp bij gebruiken. Het liefst natuurlijk van een betrouwbare partner. Iemand die uw persoonlijke en zakelijke situatie goed kan overzien. Naast een gedegen hypotheekadvies, profiteert u bij VVAA tevens van een aantal aanvullende diensten. Bijvoorbeeld onze notaris en taxatieservice met een aantrekkelijk combinatievoordeel. En de VVAA huizenzoekservice waarmee u efficiënt de belangrijkste Nederlandse huizensites doorzoekt. Wilt u meer weten over de VVAA dienstverlening op woongebied? Kijk dan eens op of bel direct uw praktijkadviseur (030) voor een degelijk hypotheekadvies. HYPOTHEKEN Postbus 8153, 3503 RD Utrecht, telefoon (030) ,