Praten met de patiënt over problematisch alcoholgebruik. Eindrapportage E.G. Burgering-van Gelder, J.H.B.M. Willems 21 december 2012

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Praten met de patiënt over problematisch alcoholgebruik. Eindrapportage E.G. Burgering-van Gelder, J.H.B.M. Willems 21 december 2012"

Transcriptie

1 Praten met de patiënt over problematisch alcoholgebruik Eindrapportage E.G. Burgering-van Gelder, J.H.B.M. Willems 21 december 2012

2 2

3 Inhoud 1. Samenvatting Inleiding Doelstellingen Aanpak Focusbijeenkomst artsen zonder verslavingsgeschiedenis Interviews artsen met verslavingsgeschiedenis Een online enquête onder het ledenpanel van de KNMG Resultaten focusbijeenkomst artsen zonder verslavingsgeschiedenis Resultaten interviews artsen met verslavingsgeschiedenis Resultaten online enquête Respons Alcoholgebruik Reacties op stellingen Reacties op opties om te motiveren De resultaten overwogen Conclusie en aanbevelingen Bijlage 1 Items voor gesprek Bijlage 2 Vragenlijst

4 4

5 1. Samenvatting Uit onderzoek blijkt dat 7 11% van de Nederlandse bevolking probleemdrinker is 1. Het Nationaal Kompas Volksgezondheid geeft aan dat 10% van de Nederlanders van 12 jaar en ouder in 2009 een zware drinker was. 2 En hoewel definities verschillen, moge duidelijk zijn dat artsen regelmatig te maken krijgen met patiënten waarbij het alcoholgebruik soms een verklaring is voor de klachten en problemen waarmee ze de arts bezoeken. Uit districtsbijeenkomsten van de KNMG kwam naar voren dat artsen het alcoholgebruik niet altijd gemakkelijk ter sprake brengen. Over de verklaringen van die aarzeling is weinig bekend. De KNMG wilde hier meer inzicht in krijgen en besloot in februari 2012 een project te starten Praten met de patiënt over alcoholproblematiek. De concrete doelstellingen van dit project waren: inzicht verwerven in factoren die van invloed zijn op het besluit van de arts om het alcoholgebruik van de patiënt aan de orde te stellen in de spreekkamer; inzicht te krijgen in de mate waarin deze factoren een rol spelen. Onderdeel daarvan was de vraag in hoeverre het eigen alcoholgebruik van de arts een van die factoren zou kunnen zijn. In het project is op drie verschillende wijzen informatie verzameld in relatie tot de doelstellingen. Allereerst is een focusbijeenkomst georganiseerd met zes artsen zonder alcoholprobleem. Tijdens deze bijeenkomst konden de deelnemers openlijk discussiëren over eigen ervaringen en werden ideeën geopperd over belemmerende factoren bij het vragen naar het alcoholgebruik van de patiënt. Naar voren kwam bijvoorbeeld dat het aankaarten van het alcoholgebruik niet in het standaardrijtje vragen zit. Ook was men van mening dat het eigen alcoholgebruik invloed heeft op de - eigen - norm die de arts hanteert voor problematisch alcoholgebruik. Kernpunten van de bijeenkomst waren het ontbreken van een eenduidige norm over problematisch alcoholgebruik en het gebrek aan kennis hiervan in brede zin; het op neutrale wijze aan de orde brengen, symptomen, risicogroepen en interventies. Ten tweede is met een vijftal artsen bij wie in het (recente) verleden sprake was van een alcoholverslaving individueel gesproken. Vanwege de anonimiteit waren de artsen niet bereid deel te nemen aan een focusbijeenkomst. Naar voren kwam dat juist door de eigen ervaring hun kennis over alcoholmisbruik is toegenomen. Dit blijkt thans een positief effect te hebben op het professioneel handelen. Men dacht dat tijdgebrek en/of vergoedingsproblemen zeker een rol spelen bij het besluit alcoholproblematiek aan de orde te stellen. Uit het feit dat het moeilijk bleek artsen met een verslavingsgeschiedenis te laten deelnemen aan een focusgroep en de wens om anoniem te blijven, werd duidelijk dat nog steeds een groot taboe rust op alcoholverslaving. Opvallend was de betrokkenheid van deze ervaringsdeskundige artsen met het onderwerp problematisch alcoholgebruik. Ze vonden het unaniem hun taak als arts om alcoholproblematiek op te sporen en voelden zich voldoende toegerust alcoholgebruik bespreekbaar te maken. Ze voelden daarbij geen belemmering. Patiënten met een ongezonde leefstijl riepen geen weerstand op. Allen zeiden goed op de hoogte te zijn van de aspecifieke signalen die kunnen duiden op problematisch alcoholgebruik en van de behandelmogelijkheden. Bij deze groep artsen is geen sprake (meer) van belemmerende factoren om het alcoholgebruik van de patiënt aan te kaarten. Belangrijk om op te merken is dat allen van mening zijn dat de omvang van problematisch alcoholgebruik groot is en onderschat wordt. 1 Problematisch alcoholgebruik is een drinkpatroon dat leidt tot lichamelijke klachten en/of psychische of sociale problemen dan wel verhindert dat bestaande problemen adequaat worden aangepakt. De geconsumeerde hoeveelheid alcohol is daarbij van ondergeschikt belang. NHG standaard problematisch alcoholgebruik, april november Een zware drinker betekent dat iemand minimaal eenmaal per week zes glazen of meer drinkt. 5

6 Uit de focusbijeenkomst, de individuele gesprekken alsmede literatuur zijn factoren gedistilleerd die van invloed zouden kunnen zijn op het besluit van de arts om het alcoholgebruik van de patiënt aan de orde te stellen. Hiermee is de eerste doelstelling bereikt; de KNMG heeft thans meer inzicht gekregen in factoren die mogelijk relevant zouden kunnen zijn. Te noemen vallen onder andere: het schaden van de arts-patiënt relatie; de taakopvatting van de arts; het moraliserende aspect van vragen naar alcoholgebruik; het ontbreken van de vraag in het standaard rijtje vragen; geen zin hebben om energie te steken in deze problematiek; het gevoel van weerstand dat patiënten met alcoholproblemen oproepen; de persoonlijke interesse van de arts; onvoldoende kennis hebben over de symptomen en behandelingen; te weinig tijd; onvoldoende financiële vergoeding. Deze factoren zijn verwerkt in een vragenlijst, die is voorgelegd aan het ledenpanel van de KNMG. De resultaten van de vragenlijst geven antwoord op de vraag in welke mate deze factoren een rol spelen. Tevens is gevraagd in hoeverre het eigen alcoholgebruik een factor is die meespeelt. Het blijkt dat de grote meerderheid van de artsen zelf alcohol drinkt, en hoewel dat niet dagelijks is en met mate, speelt dit bij velen een rol in het bespreken van alcoholproblematiek in de spreekkamer, in die zin dat het lijkt dat het eigen alcoholgebruik het referentiekader is. Hoewel de meeste artsen vinden dat het wél hun taak is alcoholproblematiek op te sporen, en deze patiënten zich zelfs enkele keren per week of per maand presenteren op het spreekuur, vraagt een grote groep niet altijd naar het alcoholgebruik van de patiënt bij klachten die mogelijk duiden op problematisch gebruik. Men voelt zich ongemakkelijk om het ter sprake te brengen, bij velen zit het niet in hun rijtje vragen, het onderwerp staat gevoelsmatig zo ver van hen af dat het niet opkomt om erover te beginnen of men weet niet hoe je dit onderwerp zo neutraal mogelijk aansnijdt. Bij ruim een vijfde van de respondenten roepen dit soort patiënten zelfs weerstand op. Diegenen die wel altijd vragen naar het alcoholgebruik van de patiënt, besteden in veel gevallen geen tijd aan het behandelen hiervan. Verder wordt duidelijk dat kennis over klachten, risicogroepen en interventietechnieken onvoldoende is en wenst men een eenduidige norm over wat moet worden verstaan onder problematisch alcoholgebruik. Tot slot komt naar voren dat het huidige vergoedingenstelsel een disbalans laat zien tussen de vergoeding voor de zogenaamde harde somatiek en gespreksvoering. Het begeleiden van patiënten met een alcoholprobleem kost relatief veel tijd, terwijl daar slechts een standaard beloning tegenover staat. Het is aannemelijk dat dit van invloed is op het al dan niet bespreekbaar maken van het alcoholgebruik van de patiënt. De resultaten van dit onderzoek hebben geleid tot een aantal aanbevelingen, welke besproken zullen worden met de federatiepartners: Neem de vraag over alcoholgebruik standaard op in de anamnese. Zorg voor een eenduidige norm onder artsen voor problematisch alcoholgebruik. Alcoholproblematiek dient in de basisopleiding al behandeld te worden. Investeer in kennisverbetering van artsen op het gebied van alcoholproblematiek die praktisch toepasbaar is; - kennis over de risicogroepen. - kennis over de symptomen die kunnen duiden op een alcoholprobleem. - kennis over interventietechnieken. - communicatieve tools om op neutrale wijze alcoholgebruik te bespreken. 6

7 Pas het huidige vergoedingenstelsel aan, zodat er een evenredige verhouding is tussen gespreksvoering en het behandelen van harde somatiek 7

8 8

9 2. Inleiding Tijdens het KNMG congres Van het concert des levens...medische zorg van wieg tot graf (oktober 2009) kwam het groeiend alcoholprobleem onder jongeren aan de orde. De KNMG heeft artsen opgeroepen dit probleem actief op te pakken. 3 In 2010 zijn enkele districtsbijeenkomsten georganiseerd waarbij dit onderwerp werd uitgediept. Daarbij waren ruim 130 artsen aanwezig. Bekend is dat problematisch alcoholgebruik 4 soms een verklaring kan zijn voor klachten en problemen waarmee een patiënt de arts bezoekt. Het bespreekbaar maken daarvan stuit begrijpelijkerwijs soms op barrières bij de patiënt. Uit de bijeenkomsten kwam echter ook naar voren dat artsen het onderwerp niet altijd gemakkelijk ter sprake brengen. Over de verklaringen van die aarzeling is nog weinig bekend. Meer inzicht in de achtergronden ervan kan bevorderen dat problematisch alcoholgebruik tijdens consulten beter bespreekbaar wordt. Dat bevordert de kwaliteit van de zorg, een hoofddoel waar de KNMG zich sterk voor maakt. Om deze reden is besloten een project te starten dat dit inzicht zou moeten vergroten. 3. Doelstellingen De KNMG is geïnteresseerd in wat artsen motiveert of belemmert om tijdens een consult wel of niet naar het alcoholgebruik van de patiënt te vragen. De concrete doelstellingen van dit project waren de volgende: inzicht verwerven in factoren die van invloed zijn op het besluit van de arts om het alcoholgebruik van de patiënt aan de orde te stellen in de spreekkamer. Inzicht krijgen in de mate waarin deze factoren een rol spelen. Onderdeel daarvan was de vraag in hoeverre het eigen alcoholgebruik van de arts een van die factoren zou kunnen zijn. 4. Aanpak In het project is op drie verschillende wijzen informatie verzameld in relatie tot de vraagstellingen. 4.1 Focusbijeenkomst artsen zonder verslavingsgeschiedenis Om inzicht te verwerven in factoren die mogelijk van invloed zouden kunnen zijn op het besluit van de arts om het alcoholgebruik van de patiënt aan de orde te stellen, is allereerst een focusbijeenkomst georganiseerd met artsen die zelf geen alcoholprobleem hebben. De artsen zijn geworven via een oproep in een nieuwsbrief van de KNMG districten. De focusgroep die vervolgens kon worden samengesteld bestond uit twee huisartsen, een huisarts in opleiding, een psychiater, een bedrijfsarts en een orthopedisch chirurg. Tevens was een arts vanuit het ABSartsen; Steunpunt voor artsen met een verslavingsprobleem als toehoorder aanwezig als voorbereiding op de individuele gesprekken met artsen met een verslavingsgeschiedenis (zie 4.2). Tijdens de bijeenkomst, onder leiding van een KNMG beleidsadviseur, is gesproken over factoren die belemmerend kunnen werken. Leidraad voor het gesprek waren items (zie bijlage 1) die de deelnemers te voren via de mail van de onderzoekers hebben ontvangen. Deze items, zoals bijvoorbeeld persoonlijke visie arts op alcoholgebruik, eigen alcoholgebruik, attitude ten aanzien van (ongezonde) leefstijl van de patiënt, zijn gedistilleerd uit relevante literatuur. De deelnemers konden eigen ervaringen, meningen en ideeën naar voren brengen. Van deze bijeenkomst is een kort 3 Regiobijeenkomsten aanpak alcoholproblematiek in de spreekkamer. Help, uw patient (ver)zuipt! En wat doet u? Medisch Contact 2010; 65(28): Problematisch alcoholgebruik is een drinkpatroon dat leidt tot lichamelijke klachten en/of psychische of sociale problemen dan wel verhindert dat bestaande problemen adequaat worden aangepakt. De geconsumeerde hoeveelheid alcohol is daarbij van ondergeschikt belang. NHG standaard problematisch alcoholgebruik, april

10 verslag gemaakt. De resultaten van deze focusbijeenkomst zijn verwerkt in een vragenlijst (zie 4.3 en bijlage 2) die later is gebruikt voor een grootschaliger onderzoek. 4.2 Interviews artsen met verslavingsgeschiedenis Aanvankelijk was de opzet ook een focusbijeenkomst te organiseren met artsen met een verslavingsgeschiedenis. Dit om inzicht te verkrijgen in de vraag of bij deze groep andere factoren naar voren komen dan in de groep artsen zonder verslavingsgeschiedenis. Het idee was om de werving te doen via het ABS artsen; het KNMG steunpunt voor artsen met een verslavingsgeschiedenis. Het bleek echter niet mogelijk artsen te vinden die wilden deelnemen aan een plenaire bijeenkomst. Om die reden heeft een van de contactpersonen van ABS-artsen een vijftal artsen individueel gesproken met als leidraad dezelfde items die de deelnemers uit de focusbijeenkomst per mail hadden ontvangen (bijlage 1). Onder deze artsen waren 2 huisartsen, 2 psychiaters en 1 verslavingsarts. Bij alle vijf was in het (recente) verleden sprake geweest van een alcoholverslaving.van ieder gesprek is een kort verslag gemaakt. 4.3 Een online enquête onder het ledenpanel van de KNMG Een vragenlijst met 46 vragen en stellingen (bijlage 2), mede samengesteld op basis van de resultaten uit de focusbijeenkomst en de individuele gesprekken, is begin september via de mail voorgelegd aan het ledenpanel van de KNMG. Het KNMG ledenpanel bestaat uit 1100 leden van de KNMG en wordt verondersteld representatief te zijn voor alle artsen in Nederland. Voor dit project zijn uit het ledenpanel alleen de voor het onderwerp meest relevante specialismen geselecteerd, te weten, huisartsen, internisten, MDL-artsen, chirurgen, cardiologen, orthopedisch chirurgen, psychiaters, specialisten ouderengeneeskunde, bedrijfsartsen en SEH-artsen, in totaal 605 panelleden. Vanzelfsprekend is deze selectie daarom niet meer representatief voor àlle artsen, maar het doel was vooral gericht op het verkrijgen van zoveel mogelijk relevante informatie. In een tijdsbestek van twee weken zijn twee reminders gestuurd. 5. Resultaten focusbijeenkomst artsen zonder verslavingsgeschiedenis Aan de hand van de items (bijlage 1) werd openlijk gediscussieerd over eigen ervaringen en werden ideeën geopperd over belemmerende factoren bij het vragen naar het alcoholgebruik van de patiënt. Naar voren kwam bijvoorbeeld dat het de taak van de arts is om alcoholproblematiek op te sporen, maar dat in een ziekenhuis vaak het idee heerst wij zijn niet van de alcoholpolitie. Een deelnemer ervaart bij zich zelf een barrière om over het alcoholgebruik te beginnen, waardoor snel genoegen wordt genomen met een sociaal geaccepteerd antwoord van de patiënt. Beginnen over het alcoholgebruik van de patiënt komt snel belerend of moraliserend over, het is moeilijk dat te vermijden. Ook wordt gesteld dat alcoholgebruik niet in het standaard rijtje vragen zit. Hierdoor wordt vaak niet gedacht aan het vragen naar het alcoholgebruik. In de opleiding wordt weinig tot geen aandacht besteed aan de signalen die duiden op alcoholproblematiek. Het is daardoor bij de meeste artsen niet bekend welke aspecifieke signalen gerelateerd zouden kunnen zijn aan problematisch alcoholgebruik en wat de risicogroepen zijn. En hoe kan een patiënt met problematisch alcoholgebruik het best behandeld worden? Een van de deelnemers verwoordde Ik weet eigenlijk niet hoe ik de patiënt adequaat kan helpen, hoe ik dit moet aanpakken. Het gaat met name over de vraag wat de arts kan doen voor de grootste groep; de milde gevallen. Deze groep drinkt eigenlijk (te) veel maar zal zichzelf nog niet als probleemdrinker kwalificeren. Met name door de omvang van deze groep valt hier veel winst te behalen bij vroegtijdige interventie. Vragen naar alcoholgebruik wordt ook geremd door angst om de arts-patiënt relatie te verstoren waarbij het risico aanwezig is dat de patiënt naar een andere praktijk gaat. 10

11 Het eigen alcoholgebruik heeft zeker ook invloed op de - eigen - norm die de arts hanteert voor problematisch alcoholgebruik. Een arts hanteert soms een dubbele moraal. Een dronken student op de SEH is eigenlijk niet zo erg. Dat hoort bij het student zijn. Tijdgebrek speelt altijd een rol. Een medisch-specialist heeft tien minuten voor een consult, een huisarts zeven. Daar tegenover staat dat in de huisartsenpraktijk tijd je grootste vriend kan zijn omdat de patiënt meerdere keren terug kan komen. Kernpunten van deze bijeenkomst waren: - Kennis over problematisch alcoholgebruik in relatie tot de gepresenteerde (somatische) klacht onder artsen is ontoereikend. - Kennis over toegepaste actuele epidemiologie met betrekking tot alcoholgebruik en de gevolgen ervan is ontoereikend (denk aan: postactieven /ouderen, chronische pijn patiënten, gescheiden vaders/moeders, rouwende weduwen /weduwnaars). - Artsen willen tools om alcoholgebruik op neutrale wijze aan de orde te stellen. - Er is behoefte aan een korte interventie voor in de eerstelijn (evidence based). De doelgroep is de grote groep mensen die (te) veel drinken en gezondheidsrisico s lopen terwijl ze zichzelf (nog) geen probleemdrinker vinden. - Normen over problematisch alcoholgebruik moeten gelijk zijn voor alle groepen van artsen zodat iedere arts hetzelfde verhaal vertelt. 6. Resultaten interviews artsen met verslavingsgeschiedenis Zoals in paragraaf 4.2 al is aangegeven, werden de individuele gesprekken gevoerd aan de hand van een aantal items. Onderstaande resultaten zijn gebaseerd op de verslaglegging van de individuele gesprekken. De artsen vinden het hun taak als arts om alcoholproblematiek op te sporen en zien problematisch alcoholgebruik als ziekte die een medische behandeling behoeft. Men ervaart het niet als moralistisch om naar het alcoholgebruik te vragen en is niet bang om de arts-patiënt relatie te schaden. Ook wordt de privacy van de patiënt niet overschreden bij het vragen naar diens alcoholgebruik, het is immers in het belang van de patiënt. Zoals een van de deelnemers verwoordt: het is een medische kunstfout om er niet naar te vragen. Bij allen zit het in het systeem om te vragen naar het alcoholgebruik; bij de een is het een integraal onderdeel van het onderzoek ( Vragen naar gebruik heeft prioriteit en dat zou de verantwoordelijkheid van iedere zorgverlener moet zijn ), de ander brengt het altijd ter sprake en enkelen vragen er naar bij (vage) klachten en naar aanleiding van de achtergrond van de patiënt. Bij een enkeling voelt het ongemakkelijk omdat de patiënt soms reageert met verbazing of verbale agressie en dreiging. Tijdens de eigen verslavingsperiode vond een van de deelnemers het wel lastig om naar alcohol te vragen. Alle deelnemers geven aan geen alcohol meer te gebruiken. Ten tijde dat ze nog alcohol gebruikten, had dit een negatieve invloed op hun professioneel handelen, zoals bijvoorbeeld verminderde concentratie of ontremd gedrag. Allen geven aan dat juist door hun ervaringen uit het verleden hun kennis over alcoholmisbruik is toegenomen, wat een positief effect heeft op het professioneel handelen. Zo zegt een van de deelnemers probleemdrinkers sneller te herkennen en een ander zegt er vrij snel en makkelijk naar te vragen, juist omdat hij weet hoe verborgen een alcoholverslaving kan zijn. Patiënten met een ongezonde leefstijl roepen geen weerstand op. Een deelnemer zegt dat het eerder de wens en compassie oproept om herstel te brengen, een ander geeft aan de leefstijl van patiënten meer te zijn gaan respecteren. De mate van motivatie van de patiënt om iets aan zijn alcoholgebruik te doen, speelt bij de deelnemers geen rol om wel of niet naar het alcoholgebruik te vragen. Motivatie is aan de buitenkant niet te zien, en als iemand niet gemotiveerd is, is het volgens een van de deelnemers zijn taak om deze te vergroten. 11

12 Alle deelnemers kennen de aspecifieke signalen die kunnen duiden op problematisch alcoholgebruik. Ze voelen zich allen voldoende toegerust om alcoholgebruik bespreekbaar te maken Een deelnemer gaf aan het wel een probleem te vinden er naar te vragen als de patiënt met iets heel anders komt. Allen zijn van mening dat de omvang van problematisch alcoholgebruik groot is en onderschat wordt. Bij het al dan niet vragen naar het alcoholgebruik speelt eventueel onvoldoende kennis van behandelingen geen rol: men is goed op de hoogte van de mogelijkheden. Een van de deelnemers (psychiater) geeft aan de patiënt veel te kunnen bieden en ondervindt veel ondersteuning van allerlei instanties. Een ander (huisarts) vindt dat hij de patiënt veel te bieden heeft, maar vindt in het algemeen de verslavingszorg in Nederland slecht. In particuliere instellingen is vaak geen sprake van behandeling, maar detoxificatie. Over de vraag of tijdgebrek en/of vergoedingsproblemen een rol spelen bij het besluit alcoholproblematiek aan de orde te stellen lopen de meningen uiteen. Een van deelnemers vindt het onzin dat er te weinig tijd is om alcoholgebruik met de patiënt te bespreken en dat er onvoldoende financiële tegemoetkoming zou zijn. Anderen zeggen tijd te maken om het alcoholprobleem te bespreken, maar het in het algemeen wel een probleem te vinden dat hier geen redelijke vergoeding tegenover staat. Een van de huisartsen verwoordt het als volgt: Als ik bij een patiënt een chirurgische ingreep doe, krijg ik een speciale M&I-verrichting vergoed, namelijk 85. Als ik een goed inventariserend gesprek met een patiënt heb van meer dan twintig minuten mag ik 18,- rekenen. Wij hebben in Nederland een positieve discriminatie voor harde somatiek. Deze vergelijking geldt bijvoorbeeld ook voor het begeleiden van een patiënt die depressief is: maximaal 18,- voor een gesprek ( van soms wel een uur; terwijl ik een lipoom soms in 15 minuten verwijderd heb voor 85 euro!) Wil je een verslaafde goed helpen, een goede start laten maken, dan heb je gewoon als arts een aantal gesprekken nodig. Acceptatie, medicatie, verwijzing naar AA en tweede lijn ( motivatie hiervoor) etc.. Ik doe dit wel, maar ik krijg hier geen vergoeding voor. Ik kan mij heel goed voorstellen dat er huisartsen zijn die denken ( om deze reden): als ik er niets voor krijg dan moet een ander de draad maar oppakken. Deze artsen behoeven geen motivatie om alcohol aan de orde te brengen. Bij elk vermoeden van problematisch alcoholgebruik dient actie ondernomen te worden. 7. Resultaten online enquête 7.1 Respons Van de 605 benaderde KNMG panelleden bleven door out of office replies of mailbox full uiteindelijk 587 deelnemers over. Hiervan heeft 43.6% de vragenlijst ingevuld (n=257). Zoals al aangegeven betreft het geen representatieve steekproef, zeker niet per specialisme. Zo waren cardiologen, chirurgen, orthopedisch chirurgen, SEH artsen en specialisten ouderengeneeskunde ondervertegenwoordigd. De grootste groep was huisarts, 54.1%, gevolgd door bedrijfsartsen 14.7% en psychiaters 10.9% De meerderheid van de respondenten heeft een leeftijd tussen de 46 en 60 jaar (54.1%). Ongeveer evenveel mannen (49.4%) als vrouwen (50.6%) vulden de vragenlijst in. Tabel 1 specialisme Specialisme Percentage Huisarts 54.1 Internist 5.1 MDL-arts 1.2 Chirurg 1.9 Cardioloog 0.8 Orthopedisch chirurg 0.4 Psychiater 10.9 Specialist 6.2 ouderengeneeskunde Bedrijfsarts 14.7 SEH-arts 0.0 Anders

13 7.2 Alcoholgebruik De grote meerderheid, 89.1%, drinkt zelf alcohol. De helft van de respondenten drinkt gemiddeld 1 5 glazen alcohol (van welke soort dan ook) per week. Bijna een derde drinkt 6 10 glazen en 15.8% drinkt glazen per week. Een klein percentage (1.3%) drinkt glazen, of meer dan 20 glazen per week (2.2%). De grote meerderheid (86.4%) drinkt niet iedere dag alcohol. Van de respondenten denkt 38.1% dat zijn eigen alcoholgebruik een rol speelt bij het bespreken van alcoholproblematiek in de spreekkamer. Bij de artsen waarbij het eigen alcoholgebruik een rol speelt werd o.a. aangegeven: ben zelf een stevige innemer, de norm/richtlijn overschrijd ik zelf en dat is bepalend voor beoordeling van cliënten/patiënten, als de dokter teveel drinkt, is de neiging om dit bij een patiënt te bepreken kleiner, eigen referentiekader bepaalt (10x), een patiënt drinkt teveel als hij meer drinkt dan zijn dokter (2x), het gevaarlijke gedrag is uit eigen ervaring bekend, ik al snel vind dat iemand te veel drinkt, ik geneigd ben het te vergoelijken en ik begrijp dat het lekker is. Gemiddeld vonden de respondenten maximaal 14 glazen alcohol per week voor mannen nog aanvaardbaar en 10 glazen per week voor vrouwen. Bij bijna een kwart van de respondenten (24.9%) komt problematisch alcoholgebruik bij een patiënt enkele keren per week voor tegen en bij ruim een derde van de respondenten (37.0%) enkele keren per maand. 59.9% van de respondenten vraagt niet altijd naar het alcoholgebruik van de patiënt bij klachten die mogelijk duiden op problematisch alcoholgebruik (bijvoorbeeld slaapproblemen, hypertensie, diarree). Van de respondenten die daar wel altijd naar vragen, geeft ongeveer 20% aan soms (18,4%) tot zelden (2,9%) specifiek tijd te besteden aan het behandelen van problematisch alcoholgebruik. 7.3 Reacties op stellingen De enquête bevatte een aantal stellingen rond vragen naar problematisch alcoholgebruik. Deze stellingen zijn voorgelegd aan de deelnemers die niet altijd vragen naar het alcoholgebruik bij relevante klachten van de patiënt (n=154). Zie tabel 2 voor een overzicht. Een vijfde van de respondenten (20.1%) is van mening dat alcohol geen ziekte is die behandeling behoeft, maar dat sprake is van een gedragsprobleem. De grote meerderheid, 81.2%, vindt het zijn taak om alcoholproblematiek op te sporen, maar 16.2 % voelt zich ongemakkelijk als hij vraagt naar het alcoholgebruik. Bij 40.3% van de respondenten zit het ter sprake brengen van het alcoholgebruik niet in het standaard rijtje vragen die worden gesteld bij de anamnese. En bij bijna 10% staat alcoholproblematiek gevoelsmatig zover van hem af dat het niet opkomt om hierover te beginnen. Bijna 10% weet niet goed hoe hij op een neutrale wijze naar het alcoholgebruik van de patiënt kan vragen. Bijna 30% van de respondenten vindt dat hij veel patiënten te weinig op het spreekuur ziet om problematisch alcoholgebruik aan te kaarten. Bij ruim een vijfde van de respondenten (22.7%) roepen patiënten met problematisch alcoholgebruik weerstand op. Een vijfde van de respondenten vindt dat de patiënt zelf het initiatief moet nemen om behandeld te worden. Ruim een vijfde van de respondenten (22.2 %) geeft aan niet goed te weten wat de klachten zijn die leiden tot een vermoeden van problematisch alcoholgebruik. En 18.8% weet niet goed wat de risicogroepen voor problematisch alcoholgebruik zijn. Ruim de helft van de respondenten (51.3%) is niet op de hoogte van het bestaan van kortdurende interventietechnieken met betrekking tot problematisch alcoholgebruik en een ruime meerderheid (70.8%) past kortdurende interventietechnieken niet toe in zijn praktijk. Een kwart (26.6%) weet eigenlijk niet hoe hij de patiënt adequaat zou kunnen helpen en (27.3%) vindt dat hij de patiënt eigenlijk weinig te bieden heeft om problematisch alcoholgebruik te behandelen. 13

14 66.2% vindt niet dat hij tijdens een consult te weinig tijd heeft om te vragen naar het alcoholgebruik van de patiënt, maar de helft (50.6%) is wel van mening dat hij te weinig tijd heeft om patiënten met een alcoholprobleem te begeleiden. Tevens vindt ruim een derde (37.7 %) dat een adequate financiële vergoeding voor de inzet van interventies rond problematisch alcoholgebruik ontbreekt. 7.4 Reacties op opties om te motiveren Van de respondenten vindt 61.0% dat er voor alle artsen een eenduidige en identieke norm over problematisch alcoholgebruik dient te zijn. Driekwart (75.3%) vindt dat aan artsen een praktische korte training met betrekking tot interventies zou moeten worden aangeboden in de regio en dat het gewenst is dat zijn kennis over alcoholproblematiek die praktisch toepasbaar is, wordt opgefrist (75.3%). Bijna 30% van de respondenten heeft tools nodig om alcoholgebruik op neutrale wijze aan de orde te brengen. En de helft (49.4%) vindt dat tegenover zijn inzet bij problematisch alcoholgebruik een adequate financiële vergoeding dient te staan. Tabel 2 Stellingen mbt persoonlijke factoren n=154 Stelling Persoonlijke factoren Het is niet mijn taak om alcoholproblematiek op te sporen Problematisch alcoholgebruik is geen ziekte die behandeling behoeft maar is een gedragsprobleem. Ik ben bang dat ik de arts-patiënt relatie schaad bij vragen over diens alcoholgebruik. Ik voel mij ongemakkelijk als ik naar het alcoholgebruik vraag Het is moralistisch om naar het alcoholgebruik te vragen Ik vind dat ik de grenzen van de privacy van de patiënt overschrijd bij het vragen naar diens alcoholgebruik. Het zit niet in mijn rijtje vragen die ik stel bij de anamnese Ik heb niets met problematisch alcoholgebruik Problematisch alcoholgebruik heeft mijn interesse niet, waardoor ik het niet snel ter sprake breng. Alcoholproblematiek staat gevoelsmatig zover van me af dat het eigenlijk niet in me opkomt om er over te beginnen. Het is afhankelijk van de klachten die de patiënt presenteert of ik vraag naar het alcoholgebruik. Eigenlijk zit ik niet op een positief antwoord van de patiënt te wachten Ik weet niet goed hoe ik op een neutrale manier naar het alcoholgebruik van de patiënt kan vragen. Veel patiënten zie ik te weinig op het spreekuur om problematisch alcoholgebruik aan te kaarten percentage 14

15 Attitude t.o.v. problematisch alcoholgebruik van de patiënt Het heeft weinig zin om als arts energie te steken in het alcoholprobleem van een patiënt. Patiënten met problematisch alcoholgebruik roepen weerstand bij mij op Alleen als ik denk dat de patiënt gemotiveerd is om behandeld te worden, heeft het zin om naar zijn alcoholgebruik te vragen. Zonder voldoende praktijkondersteuning heb ik de patiënt niets te bieden De patiënt moet zelf het initiatief nemen om behandeld te worden voor problematisch alcoholgebruik. Problematisch alcoholgebruik duidt op gebrek aan wilskracht Kennis van vroegtijdig herkennen van problematisch alcoholgebruik Ik weet niet goed wat de klachten zijn die leiden tot een vermoeden van problematisch alcoholgebruik. Ik weet niet goed wat de risicogroepen voor problematisch alcoholgebruik zijn Kennis van behandelen van problematisch alcoholgebruik Ik ben op de hoogte van het bestaan van kortdurende interventietechnieken mbt problematisch alcoholgebruik Ik pas kortdurende interventietechnieken bij problematisch alcoholgebruik in mijn praktijk toe. Ik weet eigenlijk niet hoe ik de patiënt adequaat zou kunnen helpen Ik heb de patiënt eigenlijk weinig te bieden om problematisch alcoholgebruik te behandelen Tijd en geld Ik heb tijdens een consult te weinig tijd om ook nog te vragen naar het alcoholgebruik van de de patiënt. Ik heb te weinig tijd om patiënten met een alcoholprobleem te begeleiden Een adequate financiële vergoeding voor de inzet van interventies rond problematisch alcoholgebruik ontbreekt Opties om artsen te motiveren om naar alcoholgebruik patiënt te vragen Er dient voor alle artsen een eenduidige en identieke norm over problematisch alcoholgebruik te zijn. Er zou aan artsen een praktische korte training mbt de toepassing van kortdurende interventies moeten worden aangeboden in de regio. Opfrissen van mijn kennis over alcoholproblematiek die praktisch toepasbaar is, acht ik gewenst. Ik heb tools nodig om alcoholgebruik op neutrale wijze aan de orde te brengen Er dient een adequate financiële vergoeding te staan tegenover mijn inzet voor problematisch alcoholgebruikers De resultaten overwogen Bij de deelnemers aan de focusgroep valt op dat men het enerzijds een taak vindt van de arts om alcoholproblematiek op te sporen, maar anderzijds zit het niet in het standaardrijtje vragen onder andere omdat het snel belerend of moraliserend over komt en men bang is de arts-patiënt relatie te verstoren. Als men echter wel vraagt naar het alcoholgebruik wordt genoegen genomen met een sociaal geaccepteerd antwoord van de patiënt. Dit lijkt niet alleen te maken te hebben met onvoldoende kennis over problematisch alcoholgebruik, maar ook met het niet goed weten hoe de patiënt het beste geholpen kan worden. Daarbij gebruiken artsen zelf ook alcohol en kan de neiging ontstaan om een eigen norm te hanteren over wat wel en wat niet meer aanvaardbaar alcoholgebruik 15

16 is. Men denkt dat nog veel winst is te behalen bij vroegtijdige interventie bij de milde gevallen; de groep die eigenlijk (te) veel drinkt, maar zichzelf nog niet als probleemdrinker kwalificeert. Bij de groep artsen met een verslavingsgeschiedenis werd meteen duidelijk dat nog steeds een groot taboe rust op alcoholverslaving. Het bleek moeilijk artsen met een verslavingsgeschiedenis te vinden die bereid waren deel te nemen aan dit project. Degenen die deelnamen, wilden anoniem blijven. Deze ervaringsdeskundige artsen vonden het unaniem hun taak als arts om alcoholproblematiek op te sporen en voelden zich voldoende toegerust alcoholgebruik bespreekbaar te maken en voelden daarbij geen belemmering. Patiënten met een ongezonde leefstijl riepen bij deze groep artsen geen weerstand op. Allen zeiden goed op de hoogte te zijn van de aspecifieke signalen die kunnen duiden op problematisch alcoholgebruik en van de behandelmogelijkheden. Opvallend is ook dat allen van mening zijn dat de omvang van problematisch alcoholgebruik onderschat wordt. Duidelijk werd ook geschetst dat het huidige vergoedingensysteem een positieve prikkel afgeeft om harde somatiek te behandelen; een gesprek met de patiënt levert de huisarts veel minder op dan bijvoorbeeld een kleine chirurgische ingreep. Uit de resultaten van de vragenlijst is een aantal zaken opvallend te noemen. De grote meerderheid drinkt zelf alcohol, en hoewel dat niet dagelijks is en vergeleken met het gemiddelde landelijke gebruik relatief matig, speelt dit bij velen een rol in het bespreken van alcoholproblematiek in de spreekkamer, waarbij met name het eigen alcoholgebruik het referentiekader lijkt te zijn. Terwijl de meeste artsen vinden dat het wél hun taak is alcoholproblematiek op te sporen, en deze patiënten zich zelfs enkele keren per week of per maand presenteren op het spreekuur, vraagt een grote groep niet altijd naar het alcoholgebruik van de patiënt bij klachten die mogelijk duiden op problematisch gebruik. Men voelt zich ongemakkelijk om het ter sprake te brengen, het zit niet in hun rijtje vragen of men weet niet hoe je dit onderwerp zo neutraal mogelijk aansnijdt. Enkelen vinden dat problematisch alcoholgebruik een gedragsprobleem is en bij sommige roepen dit soort patiënten zelfs weerstand op. Diegenen die wel altijd vragen naar het alcoholgebruik van de patiënt, besteden in veel gevallen geen tijd aan het behandelen hiervan. Verder is duidelijk dat kennis over klachten, risicogroepen en interventietechnieken onvoldoende is en wenst men een eenduidige norm voor alle artsen over wat moet worden verstaan onder problematisch alcoholgebruik. 9. Conclusie en aanbevelingen Conclusies Veel artsen zien het als hun taak alcoholproblematiek op te sporen. Veel artsen hebben onvoldoende kennis van klachten die kunnen duiden op problematisch alcoholgebruik. Veel artsen hebben onvoldoende kennis van de risicogroepen van problematische alcoholgebruik Veel artsen hebben onvoldoende kennis van korte interventietechnieken bij problematisch alcoholgebruik. Weinig artsen passen korte interventietechnieken toe in hun praktijk. Onder artsen is geen eenduidige norm voor problematisch alcoholgebruik. Het huidige vergoedingenstelsel laat een disbalans zien tussen de vergoeding voor de zogenaamde harde somatiek en die voor begeleiding via o.a. gespreksvoering. Het eigen alcoholgebruik heeft ook invloed bij het bespreken van het alcoholgebruik van de patiënt; het eigen gebruik lijkt gebruikt te worden als norm. Aanbevelingen Neem de vraag over alcoholgebruik standaard op in de anamnese. 16

17 Zorg voor een eenduidige norm onder artsen voor problematisch alcoholgebruik. Alcoholproblematiek dient in de basisopleiding al behandeld te worden. Investeer in kennisverbetering van artsen op het gebied van alcoholproblematiek die praktisch toepasbaar is; - kennis over de risicogroepen. - kennis over de symptomen die kunnen duiden op een alcoholprobleem. - kennis over interventietechnieken. - communicatieve tools om op neutrale wijze alcoholgebruik te bespreken. Pas het huidige vergoedingenstelsel zodanig aan, dat er een evenredige verhouding is tussen vergoedingen voor gespreksvoering en voor het behandelen van harde somatiek 17

18 18

19 Bijlage 1 Items voor gesprek Focusgroep KNMG pilot Alcoholgebruik patiënt bespreekbaar maken 10 mei 2012 Problematisch alcoholgebruik is soms een verklaring voor klachten en problemen waarmee een patiënt de arts bezoekt, maar het bespreekbaar maken daarvan stuit soms op barrières bij de patiënt en bij de arts. Onduidelijk is waarom dit bij artsen op barrières stuit. De KNMG is geïnteresseerd in wat artsen motiveert om wel of niet naar het alcoholgebruik van de patiënt te vragen. Welke factoren spelen bij hen een rol ten aanzien van het al dan niet bespreken van alcoholgebruik tijdens een consult? Leidraad van het gesprek zijn de volgende items. 1. Persoonlijke visie arts op alcoholgebruik 2. Eigen alcoholgebruik 3. Attitude ten aanzien van de (ongezonde) leefstijl van de patiënt 4. Kennis ten aanzien van vroegtijdig herkennen van problematisch alcoholgebruik 5. Kennis van het behandelen van problematisch alcoholgebruik 6. De rol van tijd en geld 7. Wat zou moeten gebeuren om alcohol wel aan de orde te brengen? 19

20 Bijlage 2 Vragenlijst Anonieme vragenlijst KNMG ledenpanel in het kader van de pilot Kwantitatief onderzoek alcohol in de spreekkamer 30 aug 2012 Inleiding n=257 % 1 Wat is uw specialisme? huisarts 54.1 medisch-specialist: internist MDL-arts chirurg cardioloog orthopedisch chirurg psychiater specialistouderengeneeskunde 6.2 bedrijfsarts 14.7 SEH-arts 0.0 Anders Wat is uw leeftijd? < > Wat is uw geslacht? M 49.4 V Welk maximum aantal glazen alcohol vindt u zelf nog aanvaardbaar 2,4 glazen per dag 57.6 bij mannen? 14.1 glazen per week Welk maximum aantal glazen alcohol vindt u zelf nog aanvaardbaar bij vrouwen? 6 Hoe vaak komt u problematisch alcoholgebruik tijdens het spreekuur tegen? 7 Sommige klachten zoals bijvoorbeeld slaapproblemen, hypertensie, diarree, kunnen te maken hebben met (problematisch) alcoholgebruik. Vraagt u bij relevante klachten altijd naar het alcoholgebruik van de patiënt? 8 Indien de patiënt een alcoholprobleem blijkt te hebben, besteedt u dan specifiek tijd aan het behandelen van het problematische alcoholgebruik? n=103 ga naar vraag 43 weet ik niet glazen per dag glazen per week 43.2 weet ik niet 1.9 dagelijks 6.2 enkele keren per week 24.9 enkele keren per maand 37.0 minder dan enkele keren 27.2 per maand nooit 1.6 weet ik niet 3.1 Nee ga naar vraag Ja ga naar vraag altijd 30.1 meestal 45.6 soms 18.4 zelden 2.9 nooit

21 9 Bij onderstaande stellingen wordt uitgegaan van de situatie dat u tijdens een consult NIET altijd expliciet vraagt naar het alcoholgebruik van de patiënt. Bent u het eens of oneens met de volgende stellingen of staat u er neutraal tegenover. betekent: niet eens, niet oneens. Persoonlijke factoren n=154 Het is niet mijn taak om alcoholproblematiek op te sporen. 10 Problematisch alcoholgebruik is geen ziekte die behandeling behoeft maar is een gedragsprobleem. 11 Ik ben bang dat ik de arts-patiënt relatie schaad bij vragen over diens 3.9 alcoholgebruik. 12 Ik voel mij ongemakkelijk als ik naar het alcoholgebruik vraag Het is moralistisch om naar het alcoholgebruik te vragen Ik vind dat ik de grenzen van de privacy van de patiënt overschrijd bij het vragen naar diens alcoholgebruik. 15 Het zit niet in mijn rijtje vragen die ik stel bij de anamnese Ik heb niets met problematisch alcoholgebruik. 17 Problematisch alcoholgebruik heeft mijn interesse niet, waardoor ik het niet snel 7.1 ter sprake breng. 18 Alcoholproblematiek staat gevoelsmatig zover van me af dat het eigenlijk niet in 9.1 me opkomt om er over te beginnen. 19 Het is afhankelijk van de klachten die de patiënt presenteert of ik vraag naar het 90.9 alcoholgebruik. 20 Eigenlijk zit ik niet op een positief antwoord van de patiënt te wachten. 21 Ik weet niet goed hoe ik op een neutrale manier naar het alcoholgebruik van de patiënt kan vragen. 22 Veel patiënten zie ik te weinig op het spreekuur om problematisch alcoholgebruik aan te kaarten Attitude t.o.v. problematisch alcoholgebruik van de patiënt n= Het heeft weinig zin om als arts energie te steken in het alcoholprobleem van een 5.2 patiënt. 24 Patiënten met problematisch alcoholgebruik roepen weerstand bij mij op. 25 Alleen als ik denk dat de patiënt gemotiveerd is om behandeld te worden, heeft 8.4 het zin om naar zijn alcoholgebruik te vragen. 26 Zonder voldoende praktijkondersteuning heb ik de patiënt niets te bieden De patiënt moet zelf het initiatief nemen om behandeld te worden voor problematisch alcoholgebruik. 28 Problematisch alcoholgebruik duidt op gebrek aan wilskracht. 7.1 Kennis van vroegtijdig herkennen van problematisch alcoholgebruik n= Ik weet niet goed wat de klachten zijn die leiden tot een vermoeden van 22.2 problematisch alcoholgebruik. (n=153) 30 Ik weet niet goed wat de risicogroepen voor problematisch alcoholgebruik zijn percentage 21

22 Kennis van behandelen van problematisch alcoholgebruik n= Ik ben op de hoogte van het bestaan van kortdurende interventietechnieken mbt 25.3 problematisch alcoholgebruik 32 Ik pas kortdurende interventietechnieken bij problematisch alcoholgebruik in 11.7 mijn praktijk toe. 33 Ik weet eigenlijk niet hoe ik de patiënt adequaat zou kunnen helpen. 34 Ik heb de patiënt eigenlijk weinig te bieden om problematisch alcoholgebruik te behandelen. Tijd en geld n= Ik heb tijdens een consult te weinig tijd om ook nog te vragen naar het 14.9 alcoholgebruik van de de patiënt. 36 Ik heb te weinig tijd om patiënten met een alcoholprobleem te begeleiden. 37 Een adequate financiële vergoeding voor de inzet van interventies rond problematisch alcoholgebruik ontbreekt Onderstaande stellingen zijn opties om u te motiveren om in de spreekkamer naar het alcoholgebruik te vragen. Bent u het eens of oneens met de volgende stellingen of staat u er neutraal tegenover. betekent: niet eens, niet oneens n= Er dient voor alle artsen een eenduidige en identieke norm over problematisch alcoholgebruik te zijn. 39 Er zou aan artsen een praktische korte training mbt de toepassing van 75.3 kortdurende interventies moeten worden aangeboden in de regio. 40 Opfrissen van mijn kennis over alcoholproblematiek die praktisch toepasbaar is, 75.3 acht ik gewenst. 41 Ik heb tools nodig om alcoholgebruik op neutrale wijze aan de orde te brengen. 42 Er dient een adequate financiële vergoeding te staan tegenover mijn inzet voor problematisch alcoholgebruikers. Algemene vragen Drinkt u zelf alcohol? n=257 Ja (89.1) Nee einde vragenlijst (10/9 ) 44 Hoeveel glazen alcohol (van welke soort dan ook) drinkt u gemiddeld per week? n= (50.4) 6 10 (30.3) (15.8) (1.3) Meer dan 20 (2.2) 45 Drinkt u iedere dag alcohol? n=228 Ja (13.6) Nee (86.4) 46 Denkt u dat uw eigen alcoholgebruik een rol speelt bij het bespreken van alcoholproblematiek in de spreekkamer? n=226 Hartelijk dank voor het invullen van de vragenlijst! Ja (38.1) omdat Nee (61.9) omdat.. Indien u geïnformeerd wenst te worden over de resultaten van deze vragenlijst, kunt u uw mailadres invullen. Mailadres. 22

23 Ruimte voor opmerkingen 23

Onderzoek postpartum depressie HvdM mei 2018

Onderzoek postpartum depressie HvdM mei 2018 Onderzoek postpartum depressie HvdM mei 2018 Contact: Maaike Jongsma T: 050-3171777 E: maaikejongsma@kienonderzoek.nl Groningen / Haarlem W: www.kienonderzoek.nl twitter.com/panelwizardnl facebook.com/panelwizardnl

Nadere informatie

Vroegsignalering alcoholgebruik op de Spoedeisende hulp

Vroegsignalering alcoholgebruik op de Spoedeisende hulp Vroegsignalering alcoholgebruik op de Spoedeisende hulp Samenwerking tussen algemeen ziekenhuis en GGZ Roxanne Izendooren Projectleider Vroegsignalering alcoholgebruik 23 april 2012 Opdracht: Vragenlijst

Nadere informatie

Hoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011

Hoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011 Hoe denken Zeeuwse jongeren en ouders over alcoholgebruik door jongeren? Onderzoek GGD Zeeland maart 2011 Zeeuwse jongeren en alcohol In 2010 is de Zeeuwse campagne Laat ze niet (ver)zuipen! van start

Nadere informatie

Disclosure belangen Janneke Valk, bedrijfsarts

Disclosure belangen Janneke Valk, bedrijfsarts Disclosure belangen Janneke Valk, bedrijfsarts (potentiële) belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium

Nadere informatie

E-Health en de huisarts. Digitaal Stadspanel Rotterdam. Achtergrond. Methode. Contact met de huisarts

E-Health en de huisarts. Digitaal Stadspanel Rotterdam. Achtergrond. Methode. Contact met de huisarts E-Health en de huisarts Digitaal Stadspanel Rotterdam Achtergrond Een taak van de gemeente is het bevorderen van de gezondheid van haar inwoners. In haar nota Publieke Gezondheid 2016-2020 Rotterdam Vitale

Nadere informatie

hoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen

hoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen Dit proefschrift gaat over moeheid bij mensen die dit als belangrijkste klacht presenteren tijdens een bezoek aan de huisarts. In hoofdstuk 1 wordt het onderwerp moeheid in de huisartspraktijk kort geïntroduceerd,

Nadere informatie

Cognitieve gedragstherapie bij problematisch alcoholgebruik

Cognitieve gedragstherapie bij problematisch alcoholgebruik Cognitieve gedragstherapie bij problematisch alcoholgebruik Informatie voor mensen die hun probleem willen aanpakken 2 Kortdurende motiverende interventie en cognitieve gedragstherapie Een effectieve behandeling

Nadere informatie

Opzet alcoholbeleid voor werknemers binnen een instelling of bedrijf in de gemeente Raalte Alcoholpreventie volwassenen

Opzet alcoholbeleid voor werknemers binnen een instelling of bedrijf in de gemeente Raalte Alcoholpreventie volwassenen Opzet alcoholbeleid voor werknemers binnen een instelling of bedrijf in de gemeente Raalte Alcoholpreventie volwassenen Tactus Verslavingszorg Preventie & Consultancy Brink 40 7411 BT Deventer 088 3822

Nadere informatie

Uitkomsten enquête POH-GGZ voor jeugd. Inleiding

Uitkomsten enquête POH-GGZ voor jeugd. Inleiding Uitkomsten enquête POH-GGZ voor jeugd Inleiding Vanaf 2015 zijn de gemeenten verantwoordelijk voor een groot deel van de zorg voor jeugd tot 18 jaar. Tegelijk bieden huisartsenpraktijken ook zorg aan jeugdigen.

Nadere informatie

Vraagsturing in de zorg: wat is ervan terecht gekomen?

Vraagsturing in de zorg: wat is ervan terecht gekomen? Vraagsturing in de zorg: wat is ervan terecht gekomen? L. Wigersma (KNMG) A. Brabers, M. Reitsma en J. de Jong ( NIVEL) Kijken artsen en zorggebr vijf jaar na de herziening van het zorgstelsel anders aan

Nadere informatie

1 NIVEL, 2 Nictiz. Wat is een e-consult? zorgverleners gaf in % van de onderzoek, een eerder consult of een controle-afspraak.

1 NIVEL, 2 Nictiz. Wat is een e-consult? zorgverleners gaf in % van de onderzoek, een eerder consult of een controle-afspraak. Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL en Nictiz, behorend bij de ehealth-monitor 2017. De gegevens mogen met bronvermelding worden gebruikt (Anne Brabers, Ilse Swinkels, Britt van Lettow en Judith

Nadere informatie

Rapport Consumentenonderzoek 2016 Keurmerk Klantgericht Verzekeren

Rapport Consumentenonderzoek 2016 Keurmerk Klantgericht Verzekeren Rapport Consumentenonderzoek 2016 Keurmerk Klantgericht Verzekeren Stichting toetsing verzekeraars Datum: 8 februari 2016 Projectnummer: 2015522 Auteur: Marit Koelman Inhoud 1 Achtergrond onderzoek 3 2

Nadere informatie

Wat doen zelfhulp en vroeghulp aan verslaving?

Wat doen zelfhulp en vroeghulp aan verslaving? Wat doen zelfhulp en vroeghulp aan verslaving? Dag van de verslaving 12 oktober 2007 Gerard M. Schippers Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam Tijdschrift sinds 2005 Bohn Stafleu Van Loghum

Nadere informatie

Dit rapport is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen worden gebruikt met bronvermelding.

Dit rapport is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen worden gebruikt met bronvermelding. Dit rapport is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen worden gebruikt met bronvermelding. Tabellenboek 'Burgerparticipatie bij het toezicht op de kwaliteit van zorg Behorende bij de volgende publicatie

Nadere informatie

Verslavingskunde in de huisartsenpraktijk door Tactus Verslavingszorg

Verslavingskunde in de huisartsenpraktijk door Tactus Verslavingszorg Verslavingskunde in de huisartsenpraktijk door Tactus Verslavingszorg Wat kan Tactus Verslavingszorg mij in de huisartsenpraktijk bieden? Een verslaving is vaak lastig te herkennen. Mensen raken niet zomaar

Nadere informatie

Analyserapport van de patiënten vragenlijsten over de praktijk: Huisartsenpraktijk ten Kate (1107)

Analyserapport van de patiënten vragenlijsten over de praktijk: Huisartsenpraktijk ten Kate (1107) Analyserapport van de patiënten vragenlijsten over de praktijk: Huisartsenpraktijk ten Kate (1107) Datum aanmaak rapport:17-11-2016 1 Laatste ronde patiënten vragenlijsten praktijk Periode waarin ingevuld

Nadere informatie

Klanttevredenheidsonderzoek DBC COPD - Eerste lijn (2011)

Klanttevredenheidsonderzoek DBC COPD - Eerste lijn (2011) Klanttevredenheidsonderzoek DBC COPD - Eerste lijn (2011) Inhoudsopgave Verslag 2-4 Grafieken 5-10 Samenvatting resultaten 11-16 Bijlage - Vragenlijst 17+18 Cohesie Cure and Care Hagerhofweg 2 5912 PN

Nadere informatie

Ouderenmonitor 2011. Gezondheidsonderzoek 65-plussers regio Nijmegen. Gezondheidsonderzoek kinderen 0-12 jaar regio Nijmegen

Ouderenmonitor 2011. Gezondheidsonderzoek 65-plussers regio Nijmegen. Gezondheidsonderzoek kinderen 0-12 jaar regio Nijmegen Ouderenmonitor 2011 Gezondheidsonderzoek 65-plussers regio Nijmegen Gezondheidsonderzoek kinderen 0-12 jaar regio Nijmegen De Ouderenmonitor is een onderzoek naar de lichamelijke, sociale en geestelijke

Nadere informatie

Onderzoek: Huisartsen over euthanasie bij dementie

Onderzoek: Huisartsen over euthanasie bij dementie 26-2 2016 Onderzoek: Huisartsen over euthanasie bij dementie Huisartsen over euthanasie bij dementie 26 februari 2016 Over dit onderzoek Het online onderzoek is uitgevoerd door de redactie van het EenVandaag

Nadere informatie

Goede zorg van groot belang. Nederlanders staan open voor private investeringen

Goede zorg van groot belang. Nederlanders staan open voor private investeringen Goede zorg van groot belang Nederlanders staan open voor private investeringen Index 1. Inleiding p. 3. Huidige en toekomstige gezondheidszorg in Nederland p. 6 3. Houding ten aanzien van private investeerders

Nadere informatie

PATIËNTEN VERWIJZEN BIJ PROBLEMEN MET ALCOHOL EN DRUGS

PATIËNTEN VERWIJZEN BIJ PROBLEMEN MET ALCOHOL EN DRUGS Informatie voor huisartsen PATIËNTEN VERWIJZEN BIJ PROBLEMEN MET ALCOHOL EN DRUGS Wanneer verwijst u naar de BasisGGZ (Novae) of de Specialistische GGZ (VNN)? WANNEER VERWIJST U NAAR DE BASISGGZ (NOVAE)

Nadere informatie

1 Wat is er met me aan de hand? 11

1 Wat is er met me aan de hand? 11 Leven met een alcoholprobleem 07-03-06 09:25 Pagina 7 Inhoud Voorwoord 1 Wat is er met me aan de hand? 11 Typerend beeld van de kwaal 11 Symptomen 12 Vroege en late symptomen 14 Diagnostiek 14 Een paar

Nadere informatie

Klanttevredenheidsonderzoek DBC Diabetes Mellitus Eerste lijn

Klanttevredenheidsonderzoek DBC Diabetes Mellitus Eerste lijn Inleiding: Sinds 1 januari 2008 wordt in Noord-Limburg de diabeteszorg in de eerste lijn door Cohesie Cure and Care georganiseerd. De diabeteszorg wordt als DBC Diabetes Mellitus Eerste Lijn op gestructureerde

Nadere informatie

CHAPTER. Samenvatting

CHAPTER. Samenvatting CHAPTER 9 Samenvatting CHAPTER 9 Klachten aan pols en hand komen veel voor; bij 9 tot 12.5% van de Nederlandse volwassenen. Niet alle mensen bezoeken de huisarts voor pols- of handklachten. De huisarts

Nadere informatie

Voor zorg naar het buitenland: veel mensen willen het, weinigen doen het.

Voor zorg naar het buitenland: veel mensen willen het, weinigen doen het. Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL in 004. De gegevens mogen met bronvermelding (E. van der Schee, D.M.J. Delnoij, Voor zorg naar het buitenland: veel mensen willen het, weinigen doen het NIVEL

Nadere informatie

WHITEPAPER. Ouder worden en alcohol drinken: kan het kwaad? Het herkennen van problemen en voorkomen van erger

WHITEPAPER. Ouder worden en alcohol drinken: kan het kwaad? Het herkennen van problemen en voorkomen van erger WHITEPAPER Ouder worden en alcohol drinken: kan het kwaad? Het herkennen van problemen en voorkomen van erger Ouder worden en alcohol drinken: kan het kwaad? Het herkennen van problemen en voorkomen van

Nadere informatie

Heeft u één of meerdere langdurige of chronische ziektes (bijvoorbeeld suikerziekte, hoge bloeddruk, reuma, longziekte of kanker)?

Heeft u één of meerdere langdurige of chronische ziektes (bijvoorbeeld suikerziekte, hoge bloeddruk, reuma, longziekte of kanker)? Vragenlijst Gezondheid gaat over lichamelijk maar ook psychisch en sociaal welbevinden. Deze vragenlijst is bedoeld om een beeld te krijgen van uw behoefte aan zorg op psychisch, lichamelijk en sociaal

Nadere informatie

Rapportage. Keurmerk Klantgericht Verzekeren

Rapportage. Keurmerk Klantgericht Verzekeren Rapportage Keurmerk Klantgericht Verzekeren In opdracht van: Stichting toetsing verzekeraars Datum: 27 januari 2015 Projectnummer: 2014026 Auteurs: Marit Koelman & John Ruiter Index Achtergrond van het

Nadere informatie

Resultaten Brabantpanel-onderzoek Opvoeden mei 2008

Resultaten Brabantpanel-onderzoek Opvoeden mei 2008 Respons In mei 2008 is aan de leden van het PON-Brabantpanel een vragenlijst voorgelegd met als thema Opvoeden. Het Brabants Dagblad heeft in de maand mei herhaaldelijk aandacht besteed aan dit thema.

Nadere informatie

Factsheet 2: De inzet van de POH-GGZ in de huisartspraktijk over de periode

Factsheet 2: De inzet van de POH-GGZ in de huisartspraktijk over de periode Factsheet 2: De inzet van de POH-GGZ in de huisartspraktijk over de periode 2011-2016 P.F.M. Verhaak M. Nielen D. de Beurs Dit rapport is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen worden gebruikt met

Nadere informatie

Alcohol en drugs. Wat zien we binnen de huisartsenvoorziening? Hersenschade 21-11-2013. Verbinding maken. met datgene wat onbesproken blijft

Alcohol en drugs. Wat zien we binnen de huisartsenvoorziening? Hersenschade 21-11-2013. Verbinding maken. met datgene wat onbesproken blijft Verbinding maken. met datgene wat onbesproken blijft Alcohol en drugs Waar denken we aan? Nadine Mouchart, MSc Medewerker Verslavingspreventie Wat zien we binnen de huisartsenvoorziening? En wat missen

Nadere informatie

RESPONS Er zijn panelleden benaderd. Van hen hebben er de vragenlijst ingevuld. Dit resulteert in een respons van 64%.

RESPONS Er zijn panelleden benaderd. Van hen hebben er de vragenlijst ingevuld. Dit resulteert in een respons van 64%. Samenvatting gezondheidsbeleving, 2015 Het Internet Panel (DIP) is in maart 2015 benaderd over het onderwerp gezondheidsbeleving. De GGD doet elke 4 onderzoek naar de gezondheid van bewoners. Dit doen

Nadere informatie

Clientervaringsonderzoek Wmo & Jeugd

Clientervaringsonderzoek Wmo & Jeugd Clientervaringsonderzoek Wmo & Jeugd Inhoudsopgave Samenvatting 3 1. Inleiding 4 1.1 Doelgroep 4 1.2 Methode 4 1.3 Respons 4 2. Resultaten Wmo 5 2.1 Contact en toegankelijkheid van hulp of ondersteuning

Nadere informatie

UITKOMSTEN ENQUÊTE POH-GGZ VOOR JEUGD

UITKOMSTEN ENQUÊTE POH-GGZ VOOR JEUGD UITKOMSTEN ENQUÊTE POH-GGZ VOOR JEUGD 1 Inleiding Vanaf 2015 zijn de gemeenten verantwoordelijk voor een groot deel van de zorg voor jeugd tot 18 jaar. Tegelijk bieden huisartsenpraktijken ook zorg aan

Nadere informatie

Artsen zien het gebruik van standaarden als belangrijkste oplossing voor het realiseren van een gedeeld beeld van de patiënt

Artsen zien het gebruik van standaarden als belangrijkste oplossing voor het realiseren van een gedeeld beeld van de patiënt Deze factsheet is een uitgave van Nictiz en het NIVEL. Het betreft een voorpublicatie van de ehealth-monitor 2017 die in november 2017 zal worden gepubliceerd. De gegevens mogen met bronvermelding worden

Nadere informatie

Stadspanel: Oud en nieuw 2018

Stadspanel: Oud en nieuw 2018 veel respons Stadspanel: Oud en nieuw 2018 Erik van der Werff April 2018 www.os-groningen.nl Inhoud 1. Inleiding... 2 1.1 Aanleiding van het onderzoek... 2 1.2 Doel van het onderzoek... 2 1.3 Opzet van

Nadere informatie

Overdracht en samenwerking 1 e en 2 e lijns diëtisten bij de dieetbehandeling van ondervoede patiënten.

Overdracht en samenwerking 1 e en 2 e lijns diëtisten bij de dieetbehandeling van ondervoede patiënten. Overdracht en samenwerking 1 e en 2 e lijns diëtisten bij de dieetbehandeling van ondervoede patiënten. Inleiding Ziekte gerelateerde ondervoeding is nog steeds een groot probleem binnen de Nederlandse

Nadere informatie

Huiswerkbegeleiding. Hoe ervaren ouders huiswerkbegeleiding, hoe zetten zij dit in en welke rol speelt de school hierin?

Huiswerkbegeleiding. Hoe ervaren ouders huiswerkbegeleiding, hoe zetten zij dit in en welke rol speelt de school hierin? Huiswerkbegeleiding Hoe ervaren ouders huiswerkbegeleiding, hoe zetten zij dit in en welke rol speelt de school hierin? 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Conclusies 8 Resultaten 1. Zetten ouders huiswerkbegeleiding

Nadere informatie

Persoonlijke gegevens (Vul in) Geslacht: Leeftijd: 1. Doelgroep. Hoe ervaart u de volgende items tijdens uw werk? (Kruis aan)

Persoonlijke gegevens (Vul in) Geslacht: Leeftijd: 1. Doelgroep. Hoe ervaart u de volgende items tijdens uw werk? (Kruis aan) Persoonlijke gegevens (Vul in) Geslacht: Leeftijd:.... 1. Doelgroep Hoe ervaart u de volgende items tijdens uw werk? (Kruis aan) Het werken met ouderen Het werken met ouderen met een grote zorgbehoevendheid

Nadere informatie

Hoe kijken FNV-leden en Nederlanders tegen de belastingherzieningen aan? Rapport Kenmerk: Maart 2015

Hoe kijken FNV-leden en Nederlanders tegen de belastingherzieningen aan? Rapport Kenmerk: Maart 2015 Hoe kijken FNV-leden en Nederlanders tegen de belastingherzieningen aan? Rapport Kenmerk: 20024 Maart 2015 Inhoudsopgave Geschreven voor Inleiding 3 Conclusies 5 Resultaten Bedrijfsleven zijn aandeel laten

Nadere informatie

OPVOEDEN KUN JE LEREN Onderzoek 1 naar het opvoeden van kinderen onder ouders in opdracht van het Ministerie voor Jeugd en Gezin

OPVOEDEN KUN JE LEREN Onderzoek 1 naar het opvoeden van kinderen onder ouders in opdracht van het Ministerie voor Jeugd en Gezin OPVOEDEN KUN JE LEREN Onderzoek 1 naar het opvoeden van onder ouders in opdracht van het Ministerie voor Jeugd en Gezin JORIS DE JONGH MSC ODETTE VLEK MSC AMSTERDAM, SEPTEMBER 2009 OPVOEDEN KUN JE LEREN

Nadere informatie

ALCOHOLKENNIS OVERGEDRAGEN

ALCOHOLKENNIS OVERGEDRAGEN Al cohol kenni s over gedr agen Eval uat i eal cohol voor l i cht i ng doorpeer si ndehor eca ALCOHOLKENNIS OVERGEDRAGEN Evaluatie alcoholvoorlichting door peers in de horeca Juli 2005 INTRAVAL Groningen-Rotterdam

Nadere informatie

Thematische behoeftepeiling. Uitkomsten en conclusies van een brede enquête onder patiëntenorganisaties

Thematische behoeftepeiling. Uitkomsten en conclusies van een brede enquête onder patiëntenorganisaties Thematische behoeftepeiling Uitkomsten en conclusies van een brede enquête onder patiëntenorganisaties Inleiding In de komende jaren ontwikkelt de VSOP toerustende activiteiten voor patiëntenorganisaties

Nadere informatie

Bewonerspanel Decemberpeiling 2017 Gezondheidstechnologie. Utrecht.nl/onderzoek

Bewonerspanel Decemberpeiling 2017 Gezondheidstechnologie. Utrecht.nl/onderzoek Bewonerspanel Decemberpeiling 2017 Gezondheidstechnologie Utrecht.nl/onderzoek Inleiding Gezondheidstechnologieën Gezondheidstechnologie Gezondheidstechnologie maakt steeds meer deel uit van ons leven.

Nadere informatie

Flitspeiling begeleid wonen

Flitspeiling begeleid wonen Grote Bickersstraat 76 1013 KS Amsterdam Postbus 1903 1000 BX Amsterdam tel 020 522 59 99 fax 020 622 15 44 e-mail info@veldkamp.net www.veldkamp.net Flitspeiling begeleid wonen Bart Koenen, Valerie Vieira

Nadere informatie

Hacken. oktober 2018

Hacken. oktober 2018 Hacken oktober 2018 Achtergrond onderzoek en methode Doel: inzicht krijgen in het gedrag van Nederlandse jongeren als het gaat om hacken Doelgroep: Nederlandse jongeren in de leeftijd van 12 t/m 18 jaar

Nadere informatie

Ervaringen van patiënten met Gezondheidscentrum de Weide te Hoogeveen

Ervaringen van patiënten met Gezondheidscentrum de Weide te Hoogeveen Ervaringen van patiënten met Gezondheidscentrum de Weide te Hoogeveen Rapportage patiëntervaringen E. Til MSc Dr. C.P. van Linschoten Januari 2018 Rapportage patiëntervaringen Gezondheidscentrum de Weide

Nadere informatie

4 augustus 2018 Auteur: Jeroen Kester. Onderzoek: alcohol en jongeren

4 augustus 2018 Auteur: Jeroen Kester. Onderzoek: alcohol en jongeren 4 augustus 2018 Auteur: Jeroen Kester Onderzoek: alcohol en jongeren Samenvatting Meerderheid ouders laat minderjarig kind alcohol drinken De grootste groep ouders van 16- en 17-jarige kinderen (56%) staat

Nadere informatie

Mantelzorgers en werk. Samenvattend rapport Kenmerk: November 2016

Mantelzorgers en werk. Samenvattend rapport Kenmerk: November 2016 Mantelzorgers en werk Samenvattend rapport Kenmerk: 20450 November 2016 1 Inhoudsopgave Geschreven voor Inleiding 3 Conclusies 5 Resultaten Mantelzorg, werk en belasting 7 Ondersteuning mantelzorgers 13

Nadere informatie

De stoelen in de wachtkamer prettig zitten: 100,0 (n=30) 85,7% De speelgelegenheid in de wachtkamer voldoende is: 100,0 (n=21) 83,4%

De stoelen in de wachtkamer prettig zitten: 100,0 (n=30) 85,7% De speelgelegenheid in de wachtkamer voldoende is: 100,0 (n=21) 83,4% Huisartsenpraktijk de Schaapskamp vragenlijsten praktijk Periode waarin ingevuld van: 24-3-2017 tot 24-3-2017 Aantal patiënten lijsten dat bij de analyse betrokken is: 30 Patiënten oordeel De Europep patiënten

Nadere informatie

vroegsignalering alcoholgebruik medicatie & verslaving Ouderen Anton Selman

vroegsignalering alcoholgebruik medicatie & verslaving Ouderen Anton Selman vroegsignalering alcoholgebruik medicatie & verslaving Ouderen Anton Selman WWW.IRISZORG.NL Cijfers Ongeveer 300 patiënten met verslavingsproblemen per huisartspraktijk in Nederland Per 150 consulten per

Nadere informatie

E-boeken in de Nederlandse bibliotheken Een onderzoek naar de behoefte van Nederlanders over de uitleen van e- boeken in bibliotheken

E-boeken in de Nederlandse bibliotheken Een onderzoek naar de behoefte van Nederlanders over de uitleen van e- boeken in bibliotheken Rapport E-boeken in de Nederlandse bibliotheken Een onderzoek naar de behoefte van Nederlanders over de uitleen van e- boeken in bibliotheken Project: 16013937 Datum: 8 maart 2016 Aanleiding, doelgroep

Nadere informatie

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland

Nadere informatie

Samenwerking tussen huisarts en GGZ lessen voor de praktijk

Samenwerking tussen huisarts en GGZ lessen voor de praktijk Samenwerking tussen huisarts en GGZ lessen voor de praktijk Fenneke van Hasselt Samenvatting EPA patiënten zijn om diverse redenen kwetsbaar voor lichamelijke ziekten Met relatief eenvoudige oplossingen

Nadere informatie

Digipanel: Financiële armoede s-hertogenbosch Augustus 2006, Bureau Onderzoek en Statistiek

Digipanel: Financiële armoede s-hertogenbosch Augustus 2006, Bureau Onderzoek en Statistiek Digipanel: Financiële armoede s-hertogenbosch Augustus 2006, Bureau Onderzoek en Statistiek Inleiding In opdracht van de Taskforce Armoede heeft het Bureau Onderzoek en Statistiek acht stellingen over

Nadere informatie

Alcohol en ouderen in de verslavingszorg in Nederland (1998-2007)

Alcohol en ouderen in de verslavingszorg in Nederland (1998-2007) in Nederland (1998-2007) Juni 2009 In het kort Het aantal 55-plussers met een alcoholhulpvraag is sinds 1998 met 130% gestegen (89% gecorrigeerd voor vergrijzing). Het aandeel alcoholcliënten van 55 jaar

Nadere informatie

Analyserapport van de patiëntenvragenlijsten over de huisarts: Cnossen

Analyserapport van de patiëntenvragenlijsten over de huisarts: Cnossen Analyserapport van de patiëntenvragenlijsten over de huisarts: Cnossen Datum aanmaak rapport:26-11-2015 1 Laatste ronde patiëntenvragenlijsten huisarts Periode waarin ingevuld van: 31-10-2013 tot 10-4-2014

Nadere informatie

Zorgpad alcohol en ouderen t.b.v. Huisarts

Zorgpad alcohol en ouderen t.b.v. Huisarts Zorgpad alcohol en ouderen t.b.v. Huisarts 1. De rol van de huisarts De huisarts kijkt op basis van de anamnese m.b.v. de Audit C of ICD 10 de cliënt alcoholafhankelijk is en doorverwezen moet worden naar

Nadere informatie

HET LEIDERDORPPANEL OVER...

HET LEIDERDORPPANEL OVER... HET LEIDERDORPPANEL OVER... Resultaten peiling 13: Meedenken en meedoen in de openbare ruimte april 2015 Inleiding Deze nieuwsbrief beschrijft de resultaten van de 13 e peiling met het burgerpanel van

Nadere informatie

Analyserapport van de patiënten vragenlijsten over de huisarts: Bakkum

Analyserapport van de patiënten vragenlijsten over de huisarts: Bakkum Analyserapport van de patiënten vragenlijsten over de huisarts: Bakkum Datum aanmaak rapport:28-09-2017 1 Laatste ronde patiënten vragenlijsten huisarts Periode waarin ingevuld van: 1-4-2017 tot 1-7-2017

Nadere informatie

Gemeente Roosendaal. Cliëntervaringsonderzoek Wmo over Onderzoeksrapportage. 26 juni 2017

Gemeente Roosendaal. Cliëntervaringsonderzoek Wmo over Onderzoeksrapportage. 26 juni 2017 Gemeente Cliëntervaringsonderzoek Wmo over 2016 Onderzoeksrapportage 26 juni 2017 DATUM 26 juni 2017 Dimensus Beleidsonderzoek Wilhelminasingel 1a 4818 AA Breda info@dimensus.nl www.dimensus.nl (076) 515

Nadere informatie

Onderzoek financieel fitte werknemers

Onderzoek financieel fitte werknemers Onderzoek financieel fitte werknemers Een onderzoek naar de wensen en behoeften rondom hulp van de werkgever bij financiële vragen 1 Inhoudsopgave Samenvatting 4 Inleiding 7 Resultaten Financiële gevolgen

Nadere informatie

Onderzoek voor de KNOV

Onderzoek voor de KNOV Onderzoek voor de KNOV Inhoud 1 Samenvatting 3 Onderzoeksverantwoording 6 3 Behandeling en begeleiding tijdens de 10 zwangerschap 4 Beoordeling 17 1 Samenvatting Samenvatting - 1 Behandeling en begeleiding

Nadere informatie

HOOFDSTUK 1: INLEIDING

HOOFDSTUK 1: INLEIDING 168 Samenvatting 169 HOOFDSTUK 1: INLEIDING Bij circa 13.5% van de ouderen komen depressieve klachten voor. Met de term depressieve klachten worden klachten bedoeld die klinisch relevant zijn, maar niet

Nadere informatie

Rapportage cliëntervaringsonderzoek

Rapportage cliëntervaringsonderzoek Rapportage cliëntervaringsonderzoek Versie 2.0.0 Drs. J.J. Laninga december 2017 www.triqs.nl Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Inleiding... 3 Leeswijzer... 4 Methode... 5 Uitkomsten meting... 6 Samenvatting...

Nadere informatie

Eenzaamheid in Nederland Coalitie Erbij

Eenzaamheid in Nederland Coalitie Erbij Eenzaamheid in Nederland Coalitie Erbij Juli TNS NIPO Natascha Snel Suzanne Plantinga Inhoud Conclusies en aanbevelingen 3 1 Inleiding en onderzoeksdoel 6 2 Eenzaamheid in Nederland 9 3 Kennis: bekendheid

Nadere informatie

Beschrijving resultaten onderzoek biseksualiteit AmsterdamPinkPanel Oktober 2014 Joris Blaauw

Beschrijving resultaten onderzoek biseksualiteit AmsterdamPinkPanel Oktober 2014 Joris Blaauw Beschrijving resultaten onderzoek biseksualiteit AmsterdamPinkPanel Oktober 2014 Joris Blaauw Dit document beschrijft kort de bevindingen uit het onderzoek over biseksualiteit van het AmsterdamPinkPanel.

Nadere informatie

Naam. Datum. Zet een kruisje of omcirkel het aantal punten bij het antwoord van uw keuze.

Naam. Datum. Zet een kruisje of omcirkel het aantal punten bij het antwoord van uw keuze. Inventarisatie (A) Naam Datum Zet een kruisje of omcirkel het aantal punten bij het antwoord van uw keuze. A Sociale aspecten (wonen, werken, zelfstandigheid) Ervaart u op onderstaande onderwerpen problemen?

Nadere informatie

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland

Nadere informatie

Glazen Huis peiling Leids JongerenPanel. Colofon. Serie Statistiek 2011 / 08

Glazen Huis peiling Leids JongerenPanel. Colofon. Serie Statistiek 2011 / 08 Glazen Huis 2011 peiling Leids JongerenPanel Colofon Serie Statistiek 2011 / 08 Gemeente Leiden Afdeling Strategie en Onderzoek, BOA Postbus 9100, 2300 PC Leiden E-mail: boa@leiden.nl Website: www.leiden.nl/jongerenpanel

Nadere informatie

Gezondheidsbeleid 2013. Onderzoek onder gemeentepanel Venlo

Gezondheidsbeleid 2013. Onderzoek onder gemeentepanel Venlo Gezondheidsbeleid 2013 Onderzoek onder gemeentepanel Venlo Afdeling Bedrijfsvoering Team informatievoorziening Onderzoek en Statistiek Venlo, mei 2013 2 Samenvatting Inleiding In mei 2011 is de landelijke

Nadere informatie

RAPPORTAGE WACHTKAMERINTERVIEW

RAPPORTAGE WACHTKAMERINTERVIEW RAPPORTAGE WACHTKAMERINTERVIEW Huisartsenpraktijk Kattenbroek Huisarts Schenkels Rapportage wachtkamerinterview Inleiding Onder de cliënten van huisartsenpraktijk Kattenbroek is vorig jaar een tevredenheidsonderzoek

Nadere informatie

Ervaringen met de zorg van de huisarts

Ervaringen met de zorg van de huisarts Ervaringen met de zorg van de huisarts Huisartsenpraktijk Rivierenbuurt - Huisarts Achterhuis te Amsterdam Rapportage patiëntervaringen mei 2017 ARGO BV, mei 2017 2 INHOUDSOPGAVE HOOFDSTUK 1. INLEIDING...

Nadere informatie

Langdurig ziekteverzuim van werknemers met een chronische ziekte of beperking Geeke Waverijn, Mieke Rijken

Langdurig ziekteverzuim van werknemers met een chronische ziekte of beperking Geeke Waverijn, Mieke Rijken Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Langdurig ziekteverzuim van werknemers met een chronische ziekte of beperking, G. Waverijn & M. Rijken, NIVEL, januari

Nadere informatie

Onderzoek artsenbezoek De rol van emotie bij een bezoek aan de medisch specialist in opdracht van Zilveren Kruis

Onderzoek artsenbezoek De rol van emotie bij een bezoek aan de medisch specialist in opdracht van Zilveren Kruis Onderzoek artsenbezoek De rol van emotie bij een bezoek aan de medisch specialist in opdracht van Zilveren Kruis 1 Onderzoeksverantwoording Onderzoek Artsenbezoek Doel onderzoek TNS NIPO heeft in opdracht

Nadere informatie

Motiverende gespreksvoering

Motiverende gespreksvoering Motiverende gespreksvoering Naam Saskia Glorie Student nr. 500643719 SLB-er Yvonne Wijdeven Stageplaats Brijder verslavingszorg Den Helder Stagebegeleider Karin Vos Periode 04 september 2013 01 februari

Nadere informatie

Belangrijkste conclusies. Respons. 1 Resultaten Zorg in het algemeen

Belangrijkste conclusies. Respons. 1 Resultaten Zorg in het algemeen Belangrijkste conclusies De meeste mensen (73) wenden zich met zorgvragen tot de huisarts. Internet is inmiddels ook een populaire vraagbaak geworden; 60 zoekt het antwoorden op zorgvragen op internet.

Nadere informatie

Onderzoek naar het effect van antibiotica op het beloop van acute milde diverticulitis

Onderzoek naar het effect van antibiotica op het beloop van acute milde diverticulitis DIABOLO studie Onderzoek naar het effect van antibiotica op het beloop van acute milde diverticulitis Geachte heer/mevrouw, Wij doen onderzoek naar het effect van antibiotica op het beloop van milde diverticulitis.

Nadere informatie

Alfahulp en huishoudelijke hulp. Rapportage Ons kenmerk: 11110 Juni 2014

Alfahulp en huishoudelijke hulp. Rapportage Ons kenmerk: 11110 Juni 2014 Alfahulp en huishoudelijke hulp Rapportage Ons kenmerk: 11110 Juni 2014 Inhoudsopgave Geschreven voor Achtergrond & doelstelling 3 Conclusies 5 Resultaten 10 Bereidheid tot betalen 11 Naleven regels 17

Nadere informatie

1. Neemt u deel aan IkPas?

1. Neemt u deel aan IkPas? Ik pas IkPas is een uitdaging voor de burgers om te kijken wat een maand zonder alcohol met je doet; 30 of 40 dagen geen alcohol. Burgemeester Frank van der Meijden en wethouder Joan Briels nemen deel

Nadere informatie

Onderzoek Passend Onderwijs

Onderzoek Passend Onderwijs Rapportage Onderzoek passend onderwijs Utrecht, juni 2016 DUO Onderwijsonderzoek drs. Vincent van Grinsven drs. Liesbeth van der Woud Postbus 681 3500 AR Utrecht telefoon: 0302631080 e-mail: info@duo-onderwijsonderzoek.nl

Nadere informatie

Stress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening

Stress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening Stress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening 1. Wat is stress? 2. Een aandoening als oorzaak voor stress en psychosociale problematiek 3. Problematiek

Nadere informatie

NATIONAAL BIERONDERZOEK NEDERLAND Een kwantitatief onderzoek naar de beleving en waardering van bier

NATIONAAL BIERONDERZOEK NEDERLAND Een kwantitatief onderzoek naar de beleving en waardering van bier NATIONAAL BIERONDERZOEK NEDERLAND Een kwantitatief onderzoek naar de beleving en waardering van bier JORIS DE JONGH MSC. LIANNE WORRELL MSC. AMSTERDAM, MEI 2013 NATIONAAL BIERONDERZOEK NEDERLAND Een kwantitatief

Nadere informatie

Levenseinde en euthanasie

Levenseinde en euthanasie Levenseinde en euthanasie Een verkenning naar de informatievoorziening over deze onderwerpen en de mening van mantelzorgers over euthanasie bij dementie Oktober 2017 Susanne van den Buuse (Alzheimer Nederland)

Nadere informatie

Klanttevredenheidsonderzoek Zorgprogramma COPD - Eerste lijn (2013)

Klanttevredenheidsonderzoek Zorgprogramma COPD - Eerste lijn (2013) Klanttevredenheidsonderzoek Zorgprogramma COPD - Eerste lijn (2013) Inhoudsopgave Verslag 2-4 Grafieken 5-10 Samenvatting resultaten 11-15 Bijlage - Vragenlijst 16+18 Cohesie Cure and Care Hagerhofweg

Nadere informatie

Water uit de kraan laten doorlopen of niet? Onderzoek naar het effect van de zomercampagne waterkwaliteit

Water uit de kraan laten doorlopen of niet? Onderzoek naar het effect van de zomercampagne waterkwaliteit Water uit de kraan laten doorlopen of niet? Onderzoek naar het effect van de zomercampagne waterkwaliteit Index 1. Oasen en de campagne 3 2. Samenvatting en conclusie 6 3. Resultaten onderzoek 10 4. Onderzoeksverantwoording

Nadere informatie

80% Als patiënt moet ik zelf actief om informatie vragen of zelf informatie opzoeken, als ik vragen heb (N=1048)

80% Als patiënt moet ik zelf actief om informatie vragen of zelf informatie opzoeken, als ik vragen heb (N=1048) Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (M.J.P. van der Maat en J.D. de Jong. Hoe kijken patiënten zelf aan tegen hun plichten en verantwoordelijkheden ten opzichte

Nadere informatie

Analyserapport van de patiënten vragenlijsten over de huisarts: K.G. Sloetjes (1284-4)

Analyserapport van de patiënten vragenlijsten over de huisarts: K.G. Sloetjes (1284-4) Analyserapport van de patiënten vragenlijsten over de huisarts: K.G. Sloetjes (1284-4) Datum aanmaak rapport:15-03-2018 1 Laatste ronde patiënten vragenlijsten huisarts Periode waarin ingevuld van: 17-10-2015

Nadere informatie

Analyserapport van de patiënten vragenlijsten over de huisarts: P. Stamsnieder (2152-3)

Analyserapport van de patiënten vragenlijsten over de huisarts: P. Stamsnieder (2152-3) Analyserapport van de patiënten vragenlijsten over de huisarts: P. Stamsnieder (2152-3) Datum aanmaak rapport:24-03-2017 1 Laatste ronde patiënten vragenlijsten huisarts Periode waarin ingevuld van: 10-12-2016

Nadere informatie

Geven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.

Geven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte. Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van

Nadere informatie

Psychosociale problemen bij kanker

Psychosociale problemen bij kanker Psychosociale problemen bij kanker mogelijkheden voor begeleiding in het azm Psychosociale problemen bij kanker Inleiding 3 Reacties 3 Begeleiding 3 Wanneer hulp inschakelen 4 Vroegtijdige herkenning 4

Nadere informatie

Onderzoek Inwonerspanel Jongerenonderzoek: alcohol

Onderzoek Inwonerspanel Jongerenonderzoek: alcohol 1 (19) Onderzoek Inwonerspanel Auteur Tineke Brouwers Respons onderzoek Op 5 december kregen de panelleden van 12 tot en met 18 jaar (280 personen) een e-mail met de vraag of zij digitaal een vragenlijst

Nadere informatie

Analyserapport van de patiënten vragenlijsten over de huisarts: Jellema

Analyserapport van de patiënten vragenlijsten over de huisarts: Jellema Analyserapport van de patiënten vragenlijsten over de huisarts: Jellema Datum aanmaak rapport:12-01-2017 1 Laatste ronde patiënten vragenlijsten huisarts Periode waarin ingevuld van: 17-12-2016 tot 17-12-2016

Nadere informatie

Sociaal netwerk bron van hulp en van zorg. Geeke Waverijn & Monique Heijmans

Sociaal netwerk bron van hulp en van zorg. Geeke Waverijn & Monique Heijmans Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Sociaal netwerk bron van hulp en van zorg, G. Waverijn & M. Heijmans, NIVEL, 2015) worden gebruikt. U vindt deze factsheet

Nadere informatie

Onderzoek APV. Rapportage Onderzoek APV. Utrecht, juni DUO Market Research Drs. Aart van Grootheest Dr. Eric Elphick

Onderzoek APV. Rapportage Onderzoek APV. Utrecht, juni DUO Market Research Drs. Aart van Grootheest Dr. Eric Elphick Rapportage Onderzoek APV In opdracht van: Contactpersoon: Gemeente Edwin van t Hart Utrecht, juni 2017 DUO Market Research Drs. Aart van Grootheest Dr. Eric Elphick Postbus 681 3500 AR Utrecht telefoon:

Nadere informatie

Consumentenbond Onderzoek Financiële Toezichthouders

Consumentenbond Onderzoek Financiële Toezichthouders Consumentenbond Onderzoek Financiële Toezichthouders Inleiding De Consumentenbond heeft onderzoek uitgevoerd naar de bekendheid en beoordeling van twee financieel toezichthouders in Nederland: De Autoriteit

Nadere informatie

RESULTATEN PATIENTEN ENQUETE 2015. Hoe vaak heeft u in de afgelopen 6 maanden contact (spreekuur, huisbezoek, telefonisch consult) gehad met de HAPEC?

RESULTATEN PATIENTEN ENQUETE 2015. Hoe vaak heeft u in de afgelopen 6 maanden contact (spreekuur, huisbezoek, telefonisch consult) gehad met de HAPEC? RESULTATEN PATIENTEN ENQUETE 2015 Hoe vaak heeft u in de afgelopen 6 maanden contact (spreekuur, huisbezoek, telefonisch consult) gehad met de HAPEC? Gemiddeld 5 x Vind u dat u altijd door een arts geholpen

Nadere informatie

Beleving windmolens A1. Onderzoek Deventer Digipanel en inwoners Epse

Beleving windmolens A1. Onderzoek Deventer Digipanel en inwoners Epse Onderzoek Deventer Digipanel en inwoners Epse Aanleiding en methodiek Aanleiding onderzoek In augustus 2015 zijn er twee windmolens gebouwd langs de A1. De voorbereiding daarvan heeft tot veel discussies

Nadere informatie

Samenwerking in de zorg kan beter denken zowel zorggebruikers als artsen

Samenwerking in de zorg kan beter denken zowel zorggebruikers als artsen Deze publicatie is een uitgave van het IVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Anne E.M. Brabers, Margreet Reitsma-van Rooijen, Lode Wigersma & Judith D. de Jong. Samenwerking in de zorg kan beter

Nadere informatie

Zorgprogramma Lijf & Leven. Beter in je lijf, beter in je hoofd Herstel van psychiatrische aandoeningen door een betere lichamelijke gezondheid.

Zorgprogramma Lijf & Leven. Beter in je lijf, beter in je hoofd Herstel van psychiatrische aandoeningen door een betere lichamelijke gezondheid. Zorgprogramma Lijf & Leven Beter in je lijf, beter in je hoofd Herstel van psychiatrische aandoeningen door een betere lichamelijke gezondheid. Levensverwachting met tot wel 20 jaar verkort 85% van patienten

Nadere informatie