Huidkanker bij transplantatiepatiënten
|
|
- Agnes Devos
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Huidkanker bij transplantatiepatiënten R.E. Genders, J.N. Bouwes Bavinck * In Nederland worden er ongeveer 1000 orgaantransplantaties per jaar uitgevoerd, waarbij er de laatste jaren een lichte stijging wordt gezien. In 2012 werden er 1225 orgaantransplantaties verricht. Het overgrote deel hiervan betreft niertransplantaties, 76%, gevolgd door lever, long, hart en pancreas (1). Er zijn ruim transplantatiepatiënten in Nederland. Aangezien de overleving na een transplantatie steeds beter wordt, neemt ook het risico op het ontstaan van lange termijn bijwerkingen toe. Huidkanker is hier een belangrijk onderdeel van. Het risico op huidkanker in Nederland is 40% in de twintig jaar na transplantatie (6). In zonnigere landen loopt dit percentage op tot 70%. De frequentie van huidkanker neemt toe met de tijd na transplantatie en kan een agressiever beloop kennen. Het plaveiselcelcarcinoom komt ongeveer 65 tot 250 keer vaker voor bij transplantatiepatiënten. Het risico op het Kaposi sarcoom (84 tot 113 maal), basaalcelcarcinoom (10 maal) en melanoom (2 tot 8 maal) is ook sterk verhoogd (2,3). Het ontstaan van wratachtige afwijkingen, actinische keratosen, ziekte van Bowen en kerato-acanthomen, gaat gepaard met een verhoogd risico. Oorzaken van huidkanker bij transplantatiepatiënten Net als bij de normale populatie wordt het ontstaan van huidkanker bij transplantatiepatiënten veroorzaakt door een combinatie van verschillende omgeving- en gastheergerelateerde factoren. Hierin spelen hogere leeftijd, licht huidtype en hoeveelheid opgelopen zonschade een belangrijke rol. Echter bij transplantatiepatiënten speelt ook de immuunsuppressieve therapie een grote rol. Immunosuppressieve medicatie, om de afweerreactie van het lichaam tegen het getransplanteerde orgaan te onderdrukken, is een van de belangrijkste oorzaken voor het ontstaan van huidkanker. Doordat patiënten deze medicijnen chronisch gebruiken wordt het immuunsysteem langdurig onderdrukt, waarbij (voorloper) kankercellen gemakkelijker de kans krijgen zich te ontwikkelen en te vermenigvuldigen. Door de zon beschadigde huidcellen worden minder gemakkelijk opgeruimd door het immuunsysteem. Huidkankers ontstaan veelal op de zonbeschenen huid. De patiënten zijn dus door het gebruik van deze medicijnen ook gevoeliger geworden voor andere risicofactoren. Naast de onderdrukking van het immuunsysteem speelt er ook een direct carcinogeen effect van het medicijn een rol. Veel gebruikte middelen als azathioprine (Imuran) en ciclosporine (Neoral) hebben zo n direct carcinogeen effect, hoewel het precieze werkingsmechanisme van deze medicijnen nog onduidelijk is. Wel staat vast dat hoe hoger de dosering, hoe groter kans op het ontstaan van huidkanker is. Een recenter immunosuppressivum, sirolimus (Rapamycine), lijkt naast onderdrukking van het immuunsysteem juist ook een anticarcinogeen effect te hebben. Uit sommige recent gepubliceerde studies blijkt dat bij patiënten bij wie de oude medicatie wordt omgezet naar sirolimus, dit een gunstig effect heeft op het ontstaan van plaveiselcelcarcinomen. Dit wordt echter niet in alle studies bevestigd en helaas kent sirolimus vervelende, soms ernstige bijwerkingen, waardoor de toepassing wordt beperkt (7). Een andere mogelijke factor die een rol speelt, is een virale infectie van de huid met het humaan papillomavirus (HPV). In actinische keratosen en plaveiselcelcarcinomen, maar ook in de huid rondom de (pre)-maligniteit wordt frequent HPV DNA gevonden het zogenaamde betapapillomavirus (betapv). Dit percentage kan wel oplopen tot bijna 90%. Ook zijn er epidemiologische studies die aantonen dat er een significante associatie bestaat tussen betapv infectie en plaveiselcelcarcinomen. Het precieze mechanisme wat hier aan ten grondslag ligt is nog niet goed opgehelderd (8). Niet alleen HPV wordt in verband gebracht met het ontstaan van huidkanker. Een infectie met het Merkelcel polyomavirus (MCPyV) is verantwoordelijk voor het ontstaan van Merkelcelcarcinomen en het humaan herpesvirus 8 (HHV-8) voor het ontwikkelen van Kaposisarcomen. Verschillende typen (voorloper-) huidkanker en hun verschijning Actinische keratosen Actinische keratosen zijn naast wratachtige huidafwijkingen de meest voorkomende huidafwijkingen bij transplantatiepatiënten. Deze afwijkingen ontstaan door zonschade 56 WCS NIEUWS jaargang 29 nummer 2 juni 2013
2 in de epidermis, waardoor de huidcellen niet normaal uitgroeien. Hierdoor treedt er een verdikking op van het stratum corneum. De plekken zijn 1-10mm groot, vlak en voelen vaak ruw of rasperig aan en hebben een rode of licht bruine kleur, maar kunnen ook huidkleurig zijn. Soms is er sprake van een sterke verhoorning (hyperkeratose) die hard aanvoelt. Ze ontstaan vooral in het gelaat, op de borst, oorschelpen, kale schedel (foto1) en op de handruggen. Foto 1. Actinische keratosen scalp. Omcirkeld zijn de laesies verdacht voor SCC Foto 2. Ziekte van Bowen, scherp omschreven erythemateuze plaque Foto 3. SCC handrug, huidkleurige tot erythemateuze papel met centrale hoornplug Ziekte van Bowen De ziekte van Bowen is een oppervlakkige vorm van het plaveiselcelcarcinoom beperkt tot de epidermis. Er wordt ook wel gesproken over een intra-epitheliaal plaveiselcarcinoom, of in situ plaveiselcarcinoom. Het is vaak een ovale tot ronde muntgrote scherp begrensde rood, soms schilferende plek die ruw kan aanvoelen van 1 tot 5 cm (foto 2). De ziekte van Bowen kan lijken op een eczeem of psoriasisplek. Het onderscheid hiermee kan klinisch gemaakt worden omdat de roodheid persisteert, de laesie geleidelijk groter wordt en niet reageert op lokale antiinflammatoire therapie. Plaveiselcelcarcinoom Het plaveiselcelcarcinoom gaat uit van de keratinocyten in het stratum germinativum van de epidermis. Er is altijd doorgroei door de basale laag heen met invasie van tumorcellen in de dermis. Deze tumor kan ontstaan uit een actinische keratose of ziekte van Bowen, maar vaak de novo (niet uit een voorloper). Een andere benaming is het spinocellulair carcinoom en de afkorting SCC wordt veel gebruikt. Het is de meest voorkomende huidkanker bij transplantatiepatiënten, in tegenstelling tot de immuuncompetentie bevolking waar het basaalcelcarcinoom de meest voorkomende huidkanker is. Plaveiselcelcarcinomen komen vaker voor bij blanken, ouderen en bij mannen. Ongeveer 80% van de carcinomen ontstaan in het hoofdhalsgebied en 20% op met name aan zonlicht blootgestelde delen van de romp en extremiteiten (vooral handruggen) (foto 3). De frequentie van huidkanker neemt toe met de tijd na transplantatie. Als er eenmaal één plaveiselcelcarcinoom is ontstaan, dan ontwikkelen zich vaak snel nieuwe plaveiselcelcarcinomen. Klinisch begint het meestal als een klein huidkleurige of rode bult of verdikking met een ruw oppervlakte (hyperkeratose) die bij transplantatiepatiënten snel groter wordt. Er kan een hoornprop in ontstaan. Centraal kan er ook ulceratie optreden. Sommige tumoren hebben een granulerend, nattend aspect (foto 4). De laesie is vaak pijnlijk. Soms is er geen sprake van hyperkeratose en uit het zich als een erosieve of ulcererende laesie (foto 5). Het is dan niet gemakkelijk om de laesie in een vroeg stadium te herkennen. Bij transplantatiepatiënten ontstaat het plaveiselcelcarcinoom vaak binnen enkele weken in tegenstelling tot bij immuuncom- WCS NIEUWS jaargang 29 nummer 2 juni
3 petente mensen waar de tumor langzaam groeit. Het plaveiselcelcarcinoom kan metastaseren, met een percentage van ongeveer 5%. Metastasering treedt meestal op naar de lymfeklieren. Er wordt vaak gesuggereerd dat de kans op metastasering bij transplantatiepatiënten vaker optreedt, hoewel hiervoor geen harde aanwijzingen zijn. Kerato-acanthoom Het kerato-acanthoom is een goedaardige goed gedifferentieerde huidtumor die in korte tijd ontstaat op de aan zonlicht blootgestelde gebieden als het gelaat, oren, armen en handen bij mensen van of na middelbare leeftijd. Deze tumor ontwikkelt zich in de loop van enkele weken tot een goed afgrensbare ronde bolle huidkleurige tot rode tumor met centraal een hoornprop, variërend in diameter van een halve tot enkele centimeters groot. (foto 6) In de immuuncompetente populatie zal de tumor in de regel na enkele weken tot maanden kleiner worden en spontaan genezen met achterlaten van een litteken. Bij orgaantransplantatiepatiënten dienen kerato-acanthomen echter te worden beschouwd als goed gedifferentieerde plaveiselcelcarcinomen, omdat zij niet alleen klinisch maar ook histologisch vaak moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn. Basaalcelcarcinoom Het basaalcelcarcinoom, gaat uit van de basale keratinocyt in de basale laag van de epidermis. Deze tumor kent drie verschillende histologische groeitypen die worden onderscheiden: oppervlakkig, nodulair en sprieterig. Eén basaalcelcarcinoom kan uit verschillende subtypen bestaan. Klinisch uit het oppervlakkige basaalcelcarcinoom zich als een rode vlakke laesie met schilfering en korstjes en is er vaak een glanzend randje te zien bij het oprekken van de huid (foto 7). Deze variant is meestal op de romp gelokaliseerd. Het nodulaire type is vaak een huidkleurig, wat glazig-glanzend bultje met zichtbare kleine bloedvaatjes, meestal in het hoofd-halsgebied te zien (foto 8). De sprieterige variant heeft vaak een oppervlakkig aspect. Soms treedt er ulceratie op. Het basaalcelcarcinoom is de meeste voorkomende vorm van huidkanker bij de immuuncompetente populatie en komt vier tot vijf keer vaker voor dan het plaveiselcelcarcinoom. Bij transplantatiepatiënten is deze ratio echter omgekeerd. Metastasering komt zeer zelden voor, minder dan tien gevallen van de ongeveer basaalcelcarcinomen per jaar in Nederland. Er kan wel destructieve doorgroei in de omliggende en dieper gelegen weefselstructuren plaats vinden. Overige kwaadaardige tumoren Overige kwaadaardige tumoren die kunnen ontstaan zijn het melanoom, Merkelcel carcinoom en Kaposisarcoom. Melanomen zijn kwaadaardige tumoren uitgaande van melanocyten (pigment producerende cellen) (foto 9). Het Merkelcelcarcinoom is een huidkleurige, licht roze, Foto 4. SCC handrug met centraal granulerend, crusteus aspect Foto 5. Ulceratief, crusteus SCC op het voorhoofd Foto 6. Kerato-acantoom, symmetrisch erythemateuze tumor met centrale hoornplug 58 WCS NIEUWS jaargang 29 nummer 2 juni 2013
4 zeldzame neuro-endocriene tumor die meestal op zonbeschenen delen van de huid voorkomt. Kaposisarcomen zijn paars-rode tumoren die uitgaan van lymfatisch endotheel en voorkomen in de huid, maar ook in de slijmvliezen van de mond, neus en anus. Kaposisarcomen komen vaker voor bij transplantatiepatiënten die wonen in of afkomstig zijn van gebieden rond de Middellandse Zee, Afrika beneden de Sahara en het Caribische gebied. Maligne tumoren uitgaande van de huidadnexen (haarfollikels/ talgklieren/zweetklieren) komen in zeldzame gevallen ook voor bij transplantatiepatiënten (5,9). Diagnose huidkanker en aanvullende onderzoek Het onderscheid tussen goedaardige en kwaadaardige huidlaesies wordt meestal gesteld op basis van de anamnese en het klinisch beeld. In de anamnese moet worden gevraagd naar groeisnelheid, duur, aanwezigheid van pijn, immuunsuppressieve therapie en eventueel eerdere behandeling. Bij het lichamelijk onderzoek is het van belang dat de gehele huid goed wordt nagekeken. Bij huidafwijkingen wordt er zoals hierboven beschreven gelet op karakteristieke kenmerken van een bepaalde huidtumor. Echter vaak is het onderscheid tussen goedaardige wratachtige laesies, actinische keratosen, keratoacanthomen en het plaveiselcelcarcinoom moeilijk te maken (foto 10) (4). Soms is ook het onderscheid met van de ziekte van Bowen of een basaalcelcarcinoom lastig op het blote oog. Het veelal praktische probleem is dat het niet zelden voorkomt dat een transplantatiepatiënt multipele laesies heeft. Er moet wel een onderscheid gemaakt kunnen worden tussen goedaardige en kwaadaardige laesies, waarbij gegevens uit de anamnese als groeisnelheid en aanwezigheid van pijn van nut kunnen zijn. Bij een verdenking op huidkanker of wanneer het niet met zekerheid gesteld kan worden dat het een actinische keratose of goedaardige laesie betreft, wordt er altijd histologisch onderzoek verricht. Dit gebeurt meestal met het nemen van een huidbiopt met een stans (soort appelboortje) van 3-4mm diameter, waarna het verkregen weefsel onder de microscoop door de patholoog bekeken kan worden en er een diagnose kan worden gesteld. Soms wordt de afwijking in zijn geheel al verwijderd als dit mogelijk is en opgestuurd voor histologisch onderzoek. In het geval van de diagnose huidkanker wordt, met uitzondering van het basaalcelcarcinoom, meestal aanvullend onderzoek verricht naar een eventuele metastase in de lymfeklieren. Dit bestaat uit lymfeklierpalpatie van de drainerende lymfeklieren (meestal voldoende), en/of echografisch onderzoek (veelal protocollair vastgelegd op basis van bepaalde criteria) waarbij van een vergrote lymfeklier een cytologische punctie kan worden verricht. Dit materiaal wordt onderzocht op de aanwezigheid van kwaadaardige cellen. Bij verdenking op systemische Foto 7. Oppervlakkig BCC, roze, wat glanzende plaque met opstaand randje Foto 8. Nodulair BCC, huidkleurige tot erythemateuze glanzende papel met teleangiëctastieën Foto 9. Melanoom, asymmetrisch wisselend gepigmenteerde macula met blauwgrijze waas WCS NIEUWS jaargang 29 nummer 2 juni
5 wanneer deze op de romp of extremiteiten is gelokaliseerd. Gezien de hoeveelheid en complexiteit van de huidafwijkingen is het aan te bevelen deze patiënten te concentreren in een speciale dermatologische polikliniek. De patiënten met veel wratachtige laesies, actinische keratosen en plaveiselcelcarcinomen worden frequent gezien, afhankelijk van het klinisch beeld één tot zes keer per jaar. In zeldzame gevallen zelfs nog frequenter. Bij de alarmsymptomen pijn en/of een snelle groei moet de patiënt op korte termijn worden gezien (10). Foto 10. Multiple wratachtige laesies en actinische keratosen die lastig van elkaar te onderscheiden zijn metastasering kan het onderzoek bestaan uit röntgenonderzoek (X-thorax), MRI-scan, CT-scan of PET-scan. Verschillende typen orgaantransplantaties en het risico op huidkanker Het is uit onderzoek gebleken dat niet alle transplantatiepatiënten een zelfde risico hebben op het krijgen van huidkanker (9). Zo hebben levertransplantatiepatiënten een kleinere kans op huidkanker en hart-, long- en nierpancreas-transplantatiepatiënten een grotere kans op huidkanker in vergelijking met niertransplantatiepatiënten. Leeftijd en het verschil in immuunsuppressieve medicatie spelen hierin een rol. Ook andere factoren zijn mogelijk. Het is echter lastig om deze groepen patiënten goed met elkaar te kunnen vergelijken om de oorzaak van het verschil in frequentie te concluderen. Behandeling Aangezien voorkomen nog altijd beter is dan genezen moet er een goede zonprotectie worden toegepast, ondanks het gegeven dat zonschade opgelopen voor de transplantatie ook bijdraagt aan het verhoogde risico op huidkanker. Het is van belang dat patiënten zich bewust zijn van dit risico vanaf het moment dat ze getransplanteerd worden. De behandeling van huidtumoren bij transplantatiepatiënten verschilt in principe niet van die bij immuuncompetente patiënten. Wanneer patiënten heel veel plaveiselcelcarcinomen ontwikkelen, kan de tumor worden behandeld middels curettage en coagulatie Literatuur 1. Nederlandse transplantatiestichting. Cijfers algemeen maart Adami J, Gäbel H, Lindelöf B, Ekström K, Rydh B, Glimelius B, Ekbom A, Adami HO, Granath F Cancer risk following organ transplantation: a nationwide cohort study in Sweden. Br J Cancer, Berg D, Otley CC Skin cancer in organ transplant recipients: epidemiology,pathogenesis, and management. J Am Acad Dermatol, Cooper SM, Wojnarowska F The accuracy of clinical diagnosis of suspected premalignant and malignant skin lesions in renal transplant recipients. Clin Exp Dermatol, Euvrard S, Kanitakis J, Claudy A Skin cancers after organ transplantation. N Engl J Med, Hartevelt MM, Bouwes Bavinck JN, Kootte AM, Vermeer BJ, Vandenbroucke JP Incidence of skin cancer after renal transplantation in the Netherlands. Transplantation, Jemec GB, Holm EA Nonmelanoma skin cancer in organ transplant patients. Transplantation, Struijk L, Bouwes Bavinck JN, Wanningen P, van der Meijden E, Westendorp RG, Ter Schegget J, Feltkamp MC Presence of human papillomavirus DNA in plucked eyebrow hairs is associated with a history of cutaneous squamous cell carcinoma. J Invest Dermatol, Zwald FO, Brown M Skin cancer in solid organ transplant recipients: advances in therapy and management: part I. Epidemiology of skin cancer in solid organ transplant recipients. J Am Acad Dermatol Zwald FO, Brown M Skin cancer in solid organ transplant recipients: advances in therapy and management: part II. Management of skin cancer in solid organ transplant recipients. J Am Acad Dermatol, * R.E. Genders, dermatoloog in opleiding, LUMC, dr J.N. Bouwes Bavinck, dermatoloog, LUMC, Leiden. Contact r.e.genders@lumc.nl, J.N.Bouwes_Bavinck@lumc.nl 60 WCS NIEUWS jaargang 29 nummer 2 juni 2013
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 87 88 Inleiding Orgaan transplantatiepatiënten hebben een verhoogd risico op niet-gepigmenteerde huidkankers, in het bijzonder het plaveiselcelcarcinoom, wat gepaard gaat met een
Nadere informatieHuidkanker. Melanoom. Plaveiselcelcarcinoom Basaalcelcarcinoom. Diagnostiek en behandeling
Huidkanker Melanoom Plaveiselcelcarcinoom Basaalcelcarcinoom Diagnostiek en behandeling Is het huidkanker? Welke huidkanker? Hoe wordt de diagnose gesteld? Verhaal Hoe lang bestaat de afwijking? Verandering?
Nadere informatiePluis en niet pluis! Pluis: goedaardige tumoren. Ouderdomswratten. Neurofibroom. Cysten 31-1-2014. Verruca seborrhoica
Pluis en niet pluis! Pluis: goedaardige tumoren Ouderdomswratten Cysten Lipoom Neurofibroom Moedervlekken Johan Toonstra NGS congres Arnhem 1 febr. 2014 Ouderdomswratten Verruca seborrhoica Verruca seborrhoica
Nadere informatiePluis of niet pluis: de belangrijkste signalen
Signaalfunctie Pluis of niet pluis: de belangrijkste signalen Pedicures hebben belangrijke functie bij herkennen kanker Aan de voeten en onderbenen kunnen huidafwijkingen voorkomen die kwaadaardig zijn
Nadere informatieHuidletsels door immuunsuppressieve behandeling en zonblootstelling
Huidletsels door immuunsuppressieve behandeling en zonblootstelling Hoe opsporen en behandelen? Prof. Dr Katia Ongenae Kliniek voor Huidziekten Universitair Ziekenhuis Gent Huidletsels door immuunsuppressieve
Nadere informatiePlaveiselcel carcinoom Plastisch chirurgie
Plaveiselcel carcinoom Plastisch chirurgie Wat is een plaveiselcelcarcinoom Het plaveiselcelcarcinoom van de huid is een kwaadaardige vorm van huidkanker. Het ontstaat in de opperhuid en kan soms uitzaaien
Nadere informatieErythematosquameuze laesies De 11 belangrijkste differentiaal diagnosen Dr. Michael Florack, dermatoloog PROVOKE P = plaats R = rangschikking O = omvang V = vorm O = omtrek K = kleur E = efflorescentie
Nadere informatieNiet-melanocytaire huidkanker
Kirsten Burghout, Vigfús Sigurdsson, Johan Toonstra Nascholing Niet-melanocytaire huidkanker H Inleiding Huidkanker is een steeds groter wordend probleem in de westerse wereld, gezien de steeds maar stijgende
Nadere informatieHuidkanker Het basalioom of het basaalcelcarcinoom
Huidkanker Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht over de meest frequent voorkomende kwaadaardige huidafwijkingen. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk de situatie anders kan
Nadere informatieActinische keratosen
Actinische keratosen ACTINISCHE KERATOSEN Actinische keratosen, ook wel zonlichtbeschadigingen genoemd, zijn meestal kleine veelal ruw aanvoelende verhoornde plekjes van de huid. De kleur varieert van
Nadere informatieBASAALCELCARCINOOM 303
BASAALCELCARCINOOM 303 Inleiding De dermatoloog heeft bij u een basaalcelcarcinoom (basalioom) geconstateerd. In deze folder staat meer informatie over een basaalcelcarcinoom en de behandelmogelijkheden.
Nadere informatieActinische keratosen. Dermatologie. Beter voor elkaar
Actinische keratosen Dermatologie Beter voor elkaar 2 Actinische keratosen Wat zijn actinische keratosen? Actinische keratosen, (Grieks: aktis = straal ; keratose = verhoorning van de huid), ook wel zonlichtbeschadigingen
Nadere informatieKwaadaardige huidafwijkingen
Afdeling: Onderwerp: Chirurgie Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht over de meest frequent voorkomende kwaadaardige huidafwijkingen. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk de
Nadere informatieWat is een basaalcelcarcinoom? Hoe krijgt u een basaalcelcarcinoom?
Basaalcelcarcinoom Wat is een basaalcelcarcinoom? Het basaalcelcarcinoom (of basocellulair carcinoom of basalioom) is de meest voorkomende vorm van huidkanker. Ongeveer 1 op de 6 Nederlanders krijgt een
Nadere informatiePlastische Chirurgie. Patiënteninformatie. Plaveiselcelcarcinoom. Slingeland Ziekenhuis
Plastische Chirurgie Plaveiselcelcarcinoom i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen In deze folder leest u wat een plaveiselcelcarcinoom inhoudt en welke behandelingen er bij Plastische Chirurgie
Nadere informatieAfwijkingen en plekjes bij de (ouder wordende) huid
Dermatologie Afwijkingen en plekjes bij de (ouder wordende) huid M. B. Maessen-Visch, I. Laffra* Als je in de zorg werkt kom je dagelijks in contact met de huid en vallen veranderingen van de huid vaker
Nadere informatieActinische keratosen
Actinische keratosen Uw behandelend arts heeft actinische keratosen bij u geconstateerd. In deze folder vindt u informatie over deze aandoening en de behandelingsmogelijkheden Wat zijn actinische keratosen?
Nadere informatieWat is de ziekte van Bowen? Hoe krijgt u de ziekte van Bowen? Welke klachten geeft de ziekte van Bowen en hoe ziet de ziekte van Bowen eruit?
De ziekte van Bowen Wat is de ziekte van Bowen? Bij de ziekte van Bowen (andere namen morbus Bowen of plaveiselcelcarcinoom in situ) zijn kwaadaardige huidcellen te vinden alleen in de bovenste laag van
Nadere informatieBASAALCELCARCINOOM FRANCISCUS VLIETLAND
BASAALCELCARCINOOM FRANCISCUS VLIETLAND Wat is basaalcelcarcinoom? Het basaalcelcarcinoom (of basocellulair carcinoom of basalioom) is de meest voorkomende vorm van huidkanker. Deze vorm van huidkanker
Nadere informatieBasaalcelcarcinoom Ervaren dermatologen. Zeer persoonlijke zorg. Korte wachttijden.
Ervaren dermatologen. Zeer persoonlijke zorg. Korte wachttijden. Mohs Klinieken. Uw zorg in ervaren handen. Wat is een basaalcelcarcinoom? Het basaalcelcarcinoom (of basocellulair carcinoom of basalioom)
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofd- stuk 4
S a m e n vat t i n g Dit proefschrift beschrijft onderzoek naar de relatie tussen betapapillomavirussen (betapv) en het cutane plaveiselcelcarcinoom (PCC) en diens voorloper actinische keratose (AK).
Nadere informatieACTINISCHE KERATOSE 17824
ACTINISCHE KERATOSE 17824 Inleiding De dermatoloog heeft bij u actinische keratosen geconstateerd. In deze folder staat meer informatie over actinische keratosen en de behandelmogelijkheden. Wat zijn actinische
Nadere informatielyondellbasell.com Huidkanker
Huidkanker Hoeveel weet je hier van? Deze presentatie is bedoeld om je beter je leren begrijpen wat huidkanker is, welk effect het op je kan hebben en wat je kunt doen om het te voorkomen. De antwoorden
Nadere informatieActinische keratosen, Keratosis Actinica, Hoornkorstjes, UV schade
Actinische keratosen, Keratosis Actinica, Hoornkorstjes, UV schade wat zijn actinische keratosen? Actinische keratosen (keratosis actinica) zijn kleine, ruw aanvoelende plekjes op de huid, vaak met een
Nadere informatiePatiënteninformatie. Actinische keratose. Informatie over deze huidafwijking en de mogelijkheden er iets aan te doen
Patiënteninformatie Actinische keratose Informatie over deze huidafwijking en de mogelijkheden er iets aan te doen Actinische keratose Informatie over deze huidafwijking en de mogelijkheden er iets aan
Nadere informatiePatiënteninformatie. Actinische keratose. Informatie over deze huidafwijking en de mogelijkheden er iets aan te doen terTER_
Patiënteninformatie Actinische keratose Informatie over deze huidafwijking en de mogelijkheden er iets aan te doen 1234567890-terTER_ Actinische keratose Informatie over deze huidafwijking en de mogelijkheden
Nadere informatieWat zijn de verschijnselen? Hoe wordt de diagnose gesteld? Wat is de behandeling?
Basaalcelcarcinoom Uw behandelend arts heeft een basaalcelcarcinoom bij u geconstateerd. In deze folder vindt u informatie over deze aandoening en de behandelingsmogelijkheden. Wat is een basaalcelcarcinoom?
Nadere informatieHuidkanker: zo vroeg mogelijk herkennen! Prof. Dr. Wilma Bergman 29 maart 2008 Landelijke Contactdag Stichting Melanoom
Huidkanker: zo vroeg mogelijk herkennen! Prof. Dr. Wilma Bergman 29 maart 2008 Landelijke Contactdag Stichting Melanoom Waarom? 1) kleiner litteken enz 2) minder onzekerheid/angst 3) grotere kans op overleving:
Nadere informatieFotodynamische therapie
Bij u is de volgende huidaandoening geconstateerd: Basaalcelcarcinoom Actinische keratose Ziekte van Bowen Met deze folder willen wij u informeren over fotodynamische therapie bij basaalcelcarcinoom, actinische
Nadere informatiePhotodynamische therapie bij Morbus Bowen / basaalcelcarcinoom
Patiënteninformatie Photodynamische therapie bij Morbus Bowen / basaalcelcarcinoom rkz.nl In deze folder krijgt u informatie over Photodynamische therapie (PDT). Dit is een nieuwe en succesvolle methode
Nadere informatierisicofactor BCC PCC Mel
Er zijn veel risicofactoren voor het ontwikkelen van huidkanker, die per tumortype verschillend kunnen zijn of verschillend zwaar wegen (tabel 2.1). Zongevoelige huid (huidtypen I en II) en overmatige
Nadere informatieH Melanoom
H.40073.0318 Melanoom Inleiding U heeft van uw arts gehoord dat u een melanoom heeft. Uw arts heeft met u de behandelmogelijkheden besproken. Gedurende de behandeling krijgt u veel informatie. Deze folder
Nadere informatiemohschirurgie en bassaalcelcarcinoom
mohschirurgie en bassaalcelcarcinoom Jaap Leeman dermatoloog Disclosure Geen sponsering of betaald onderzoek Mohschirurgie en basaalcelcarcinoom Mohschirurgie: Excisietechniek met maximale radicaliteit
Nadere informatie22. Basaalcelcarcinoom
22. Basaalcelcarcinoom Dermatologie Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Wat is een basaalcelcarcinoom? Het basaalcelcarcinoom (of basocellulair carcinoom of basalioom) is de meest
Nadere informatieBehandeling van huidkanker in de huisartsenpraktijk. Maartje Spit, verpleegkundig specialist
Behandeling van huidkanker in de huisartsenpraktijk Maartje Spit, verpleegkundig specialist Inhoud NHG Standaard verdachte huidafwijkingen Behandelopties huidkanker 1 e lijn Verrichten van een stansbiopt
Nadere informatie(Pre)maligniteiten en 5-Fluorouracil crème
Dermatologie (Pre)maligniteiten en 5-Fluorouracil crème A. Hols* Huidkanker komt steeds meer voor. In dit stukje wordt ingegaan op de diverse behandelmethoden. Enkele vormen van (pre)maligniteiten (ofwel
Nadere informatieLICHTTHERAPIE VOOR THUIS
PATIËNTENINFORMATIE LICHTTHERAPIE VOOR THUIS Het doel van deze brochure is om u te informeren over fotodynamische therapie (PDT) en uw Ambulight PDT behandeling. Wat is PDT? Fotodynamische therapie is
Nadere informatieDermatologie. Actinische keratosen
Dermatologie Actinische keratosen 1 2 Wat zijn actinische keratosen? Actinische keratosen (Grieks: aktis = straal; keratose = verhoorning van de huid), ook wel zonlichtbeschadigingen genoemd, zijn meestal
Nadere informatieHuidkanker en andere huidaandoeningen bij patiënten na transplantatie van een solide orgaan
Immuunsuppressieve therapie. Een van de belangrijkste risicofactoren voor maligniteiten bij patiënten na solide-orgaantransplantatie wordt gevormd door de immuunsuppressieve therapie. Bij chronisch gebruik
Nadere informatieDermatologie. Patiënteninformatie. Basaalcelcarcinoom. Slingeland Ziekenhuis
Dermatologie Basaalcelcarcinoom i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Wat is een basaalcelcarcinoom? Het basaalcelcarcinoom (of basocellulair carcinoom of basalioom) is de meest voorkomende vorm
Nadere informatiePatiënteninformatie. Huidkanker ExpertiseCentrum
Patiënteninformatie Huidkanker ExpertiseCentrum Inhoudsopgave Pagina Huidkanker: Onze zorg 4 Huidkanker komt veel voor 4 Topteam Dermatologie Tergooi 4 UV-licht en huidkanker 5 Wat is huidkanker? 5 Actinische
Nadere informatieFotodynamische therapie
Fotodynamische therapie Afdeling dermatologie Vooraf Er is met u besproken dat uw huidaandoening behandeld wordt door middel van fotodynamische therapie. In deze folder leest u: wat de huidaandoeningen
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Huidkanker. Polikliniek Plastische Chirurgie
PATIËNTEN INFORMATIE Huidkanker Polikliniek Plastische Chirurgie 2 PATIËNTENINFORMATIE Door middel van deze informatiefolder wil de polikliniek Plastische Chirurgie van het Maasstad Ziekenhuis u informeren
Nadere informatieDe vroegtijdige diagnose van huidkankers is primordiaal!
De vroegtijdige diagnose van huidkankers is primordiaal! Dr. I. Tromme UCL 2009 Dr. I. Tromme UCL 2009 Pr. Dr. G.E. Piérard ULg 2009 Met de medewerking van De verschillende types zonnestraling. UVA- en
Nadere informatieInleiding Wat is een melanoom? Hoe vaak komt het voor? Hoe ontstaat een melanoom?
MELANOOM 1179 Inleiding De dermatoloog heeft bij u een melanoom geconstateerd. Deze folder geeft u informatie over een melanoom en de behandelmogelijkheden. Daarnaast krijgt u meer informatie over zelfonderzoek
Nadere informatieMelanoom. Poli Dermatologie Poli Chirurgie
00 Melanoom Poli Dermatologie Poli Chirurgie Melanoom Melanoom betekent letterlijk: zwart gezwel. Een melanoom is een vorm van huidkanker die ontstaat vanuit pigmentcellen, die melanocyten worden genoemd.
Nadere informatie18. Huidkanker (maligne dermatosen)
18. Huidkanker (maligne dermatosen) dermatologie 10 DBC code Omschrijving diagnose Omschrijving behandeling Geprognost. aantal 2008 ZN zorgprofiel 10 11 14 11 maligne dermatosen poliklinisch 12542 poliklinisch
Nadere informatiePHOTO DYNAMISCHE THERAPIE (PDT)
PATIËNTENINFORMATIE SPIJKENISSE Medisch Centrum PHOTO DYNAMISCHE THERAPIE (PDT) In deze folder geeft het Spijkenisse Medisch Centrum u algemene informatie over de Photo Dynamische Therapie (PDT) bij actinische
Nadere informatieNederlandse samenvatting List of publications List of abbreviations Curriculum vitae Nawoord
9 Nederlandse samenvatting List of publications List of abbreviations Curriculum vitae Nawoord n e d e r l a n d s e s a m e n v a t t i n g lis t o f p u b l i c at i o n s lis t o f a b b r e v iat
Nadere informatieBASAALCELCARCINOOM Hoe ontstaat een basaalcelcarcinoom?
Basaalcelcarcinoom BASAALCELCARCINOOM Het basaalcelcarcinoom (of basocellulair carcinoom of basalioom) is de meest voorkomende vorm van (huid)- kanker. De kwaadaardige veranderingen ontstaan in de onderste
Nadere informatieHuidkanker na niertransplantatie. J.N. Bouwes Bavinck Leids Universitair Medisch Centrum
Huidkanker na niertransplantatie J.N. Bouwes Bavinck Leids Universitair Medisch Centrum Non melanoma skin cancer = Keratinocyt carcinoom Keratinocyt carcinoom Basaalcel carcinoom Verschillende types. Plaveiselcel
Nadere informatieH.C. Wisgerhof 6 oktober 2008 Den Haag. J.N. Bouwes Bavinck 13 november 2010 Apeldoorn
Huidproblematiek bij nierpatiënten H.C. Wisgerhof 6 oktober 2008 Den Haag J.N. Bouwes Bavinck 13 november 2010 Apeldoorn Huidproblematiek bij nierpatiënten H.C. Wisgerhof 6 oktober 2008 Den Haag J.N. Bouwes
Nadere informatieHuidveranderingen door veroudering
Huidveroudering Inleiding Helaas behoort veroudering bij het leven. Ook de huid veroudert met de jaren. Deze natuurlijke veroudering vindt over het gehele lichaam plaats. Daar boven op veroudert de huid
Nadere informatieDermatologie. Huidproblemen na transplantatie
Dermatologie Huidproblemen na transplantatie Dermatologie Als u getransplanteerd bent, gebruikt u medicijnen om afstoting van het nieuwe orgaan te voorkomen. Door deze medicijnen vermindert de natuurlijke
Nadere informatiePlastische Chirurgie. Patiënteninformatie. Basaalcelcarcinoom. Behandeling door de plastisch chirurg. Slingeland Ziekenhuis
Plastische Chirurgie Basaalcelcarcinoom i Patiënteninformatie Behandeling door de plastisch chirurg Slingeland Ziekenhuis Algemeen Uw arts heeft bij u een basaalcelcarcinoom geconstateerd. In deze folder
Nadere informatieBasaalcelcarcinoom. Dermatologie
Basaalcelcarcinoom Dermatologie Inhoudsopgave Wat is een basaalcelcarcinoom?...4 Hoe ontstaat basaalcelcarcinoom?...5 Wat zijn de verschijnselen?...6 Hoe wordt de diagnose gesteld?...6 Wat is de behandeling?...7
Nadere informatieUw behandelend arts heeft voorgesteld om bij u cryotherapie toe te passen. In deze folder kunt u nalezen wat de behandeling inhoudt.
Cryotherapie Uw behandelend arts heeft voorgesteld om bij u cryotherapie toe te passen. In deze folder kunt u nalezen wat de behandeling inhoudt. Wat is cryotherapie? Cryotherapie is een therapie om afwijkingen
Nadere informatieWat is een basaalcelcarcinoom? Hoe ontstaat een basaalcelcarcinoom?
Basaalcelcarcinoom Wat is een basaalcelcarcinoom? Het basaalcelcarcinoom (of basocellulair carcinoom of basalioom) is de meest voorkomende vorm van (huid)kanker. De kwaadaardige veranderingen ontstaan
Nadere informatiePatiënteninformatie. Basaalcelcarcinoom. Informatie over basaalcelcarcinoom en de mogelijke behandeling daarvan terTER_
Patiënteninformatie Basaalcelcarcinoom Informatie over basaalcelcarcinoom en de mogelijke behandeling daarvan 1234567890-terTER_ Inhoudsopgave Pagina Algemeen 4 Hoe ontstaat een basaalcelcarcinoom? 4
Nadere informatiePatiënteninformatie. Melanoom
Patiënteninformatie Melanoom Melanoom Inleiding In deze folder kunt u lezen wat een melanoom is, hoe een melanoom ontstaat en welke behandelingen mogelijk zijn. De folder is bedoeld als aanvulling op de
Nadere informatiePlaveiselcelcarcinoom. Behandeling huidkanker door de plastisch chirurg
Plaveiselcelcarcinoom Behandeling huidkanker door de plastisch chirurg Plaveiselcelcarcinoom is een kwaadaardige woekering van de hoornvormende cellen in de huid (keratocyten) en deze tumor wordt dan ook
Nadere informatieWat is een basaalcelcarcinoom? Hoe ontstaat een basaalcelcarcinoom? Wat zijn de verschijnselen?
BASAALCELCARCINOOM Wat is een basaalcelcarcinoom? Het basaalcelcarcinoom (of basocellulair carcinoom of basalioom) is de meest voorkomende vorm van (huid)kanker. De kwaadaardige veranderingen ontstaan
Nadere informatieHOE MOET HET NU VERDER?
EEN MELANOOM HOE MOET HET NU VERDER? Deze brochure bevat zeker niet alle gedetailleerde informatie over huidkanker of een melanoom. We geven u vooral de belangrijkste en zeker de juiste informatie mee.
Nadere informatieFotodynamische therapie. Bij actinische keratose
Fotodynamische therapie Bij actinische keratose 2 Actinische keratose (AK) staat ook wel bekend als zonneschade van de huid. Deze huidaandoening is zichtbaar als kleine, veelal ruw aanvoelende verhoornde
Nadere informatiePatiënteninformatie. Basaalcelcarcinoom Basalioom, huidkanker
Patiënteninformatie Basaalcelcarcinoom Basalioom, huidkanker Inhoud Inleiding... 3 Wat is een basaalcelcarcinoom?... 3 Hoe krijgt u een basaalcelcarcinoom?... 3 Welke klachten geeft een basaalcelcarcinoom
Nadere informatiePatiënteninformatie. Basaalcelcarcinoom. Informatie over basaalcelcarcinoom en de mogelijke behandeling daarvan terTER_
Patiënteninformatie Basaalcelcarcinoom Informatie over basaalcelcarcinoom en de mogelijke behandeling daarvan 1234567890-terTER_ Basaalcelcarcinoom Informatie over basaalcelcarcinoom en de mogelijke behandeling
Nadere informatieHfdst 2: Epidermale tumoren van de huid
Hfdst 2: Epidermale tumoren van de huid 1. Indeling Goedaardige epidermale tumoren: geen R/ nodig verruca vulgaris verruca seborrhoica keratoacanthoom: wel R/ nodig Premaligne huidafwijkingen: als niet
Nadere informatieBasaalcelcarcinoom Plastische chirurgie
Basaalcelcarcinoom Plastische chirurgie Wat is een basaalcelcarcinoom Het basaalcelcarcinoom (of basocellulair carcinoom of basalioom) is de meest voorkomende vorm van (huid)kanker. De kwaadaardige veranderingen
Nadere informatieDr. Annemie Galimont-Huidopleiding
Qwertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwerty uiopasdfghjklzxcvbnmqwertyuiopasd fghjklzxcvbnmqwertyuiopasdfghjklzx cvbnmqwertyuiopasdfghjklzxcvbnmq Signaleren en rapporteren wertyuiopasdfghjklzxcvbnmqwertyui Dr. Annemie
Nadere informatieDermatologie Huidproblemen na transplantatie
Huidproblemen na transplantatie Patiënteninformatie vlc 948/0909 Als u getransplanteerd bent, gebruikt u medicijnen om afstoting van het nieuwe orgaan te voorkomen. Door deze medicijnen vermindert de
Nadere informatieWat u moet weten over het melanoom
Dermatologie/Chirurgie Patiënteninformatie Wat u moet weten over het melanoom U ontvangt deze informatie, omdat u meer wilt weten over het melanoom. Hierin leest u onder andere wat deze vorm van huidkanker
Nadere informatiePlaveiselcelcarcinoom. Huidkanker
Plaveiselcelcarcinoom Huidkanker Uw behandelend arts heeft een plaveiselcelcarcinoom bij u geconstateerd. In deze folder vindt u informatie over deze aandoening en de behandelingsmogelijkheden. Wat is
Nadere informatieMaligne neoplasmata van de huid
Maligne neoplasmata van de huid Dermato-oncologie Prof. Dr. Neumann Normale residentcellen in de huid Keratinocyten (90%) Epitheelcellen in adnexen Melanocyten Langerhanscellen Merkelcellen Indeling neoplasmata
Nadere informatieHuidproblemen na transplantatie
Inleiding Als u getransplanteerd bent, gebruikt u medicijnen om afstoting van het nieuwe orgaan te voorkomen. Door deze medicijnen vermindert de natuurlijke afweer van het lichaam. U bent daardoor kwetsbaarder
Nadere informatieHumaan papillomavirus in de etiologie van huidkanker
capita selecta Humaan papillomavirus in de etiologie van huidkanker L.Struijk, J.ter Schegget, J.N.Bouwes Bavinck en M.C.W.Feltkamp Zie ook het artikel op bl. 511. Tegenwoordig zijn infecties met het humaan
Nadere informatieBehandeling van sbcc met Aldara -crème Patiënteninformatie
Behandeling van sbcc TM met Aldara -crème Patiënteninformatie Bevat behandelkalender Stimuleert het immuunsysteem waar nodig Uw arts heeft Aldara voorgeschreven voor de behandeling van sbcc, een vorm van
Nadere informatiePlaveiselcelcarcinoom
Plaveiselcelcarcinoom 19 197 Plaveiselcelcarcinoom Dr. G.A.M. Krekels, drs. R.J. Borgonjen De richtlijn dateert uit 2010. De tekst van de samenvatting is niet gewijzigd. Wel is een nieuwe flowchart toegevoegd.
Nadere informatieIntroductie in de Dermatoscopie. 30 mei Maartje Spit
Introductie in de Dermatoscopie 30 mei 2018 Maartje Spit EVEN VOORSTELLEN. INHOUD Na afloop Weet je waarom dermatoscopie zinvol kan zijn en wanneer je het kunt inzetten tijdens je spreekuur Heb je een
Nadere informatie25. Plaveiselcelcarcinoom
25. Plaveiselcelcarcinoom Dermatologie Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Wat is plaveiselcelcarcinoom Plaveiselcelcarcinoom van de huid is een kanker van de huid. Het begint
Nadere informatieBiopteren in de eerste lijn. Christiane Hebeda mmv Enny Beverdam dermatologen, locatie Hengelo en Almelo
Biopteren in de eerste lijn. Christiane Hebeda mmv Enny Beverdam dermatologen, locatie Hengelo en Almelo Wat gaan we doen? -techniek van het biopteren -plaats van het biopt in het stappenplan werkwijze
Nadere informatiePlaveiselcelcarcinoom
Plaveiselcelcarcinoom Wat is een plaveiselcelcarcinoom? Plaveiselcelcarcinoom van de huid is een kanker van de huid. Het begint in de bovenste laag van de huid en kan zich soms uitbreiden naar andere delen
Nadere informatiePlaveiselcelcarcinoom
Plaveiselcelcarcinoom Ervaren dermatologen. Zeer persoonlijke zorg. Korte wachttijden. Mohs Klinieken. Uw zorg in ervaren handen. Plaveiselcelcarcinoom Wat is een plaveiselcelcarcinoom? Plaveiselcelcarcinoom
Nadere informatieHet effect van de behandeling van IMMUNOTHERAPIE op een ONCOLOGISCHE ULCUS ten gevolge van een MELANOOM Mathilde van der Eijk: Wondstoma Oncologie
Het effect van de behandeling van IMMUNOTHERAPIE op een ONCOLOGISCHE ULCUS ten gevolge van een MELANOOM Mathilde van der Eijk: Wondstoma Oncologie verpleegkundige Disclosure belangen spreker Geen(potentiële)
Nadere informatieShift in incidentie van meest gestelde ((pre)maligne) dermatologische diagnoses Een retrospectieve studie van in de regio Gelderse Vallei
Shift in incidentie van meest gestelde ((pre)maligne) dermatologische diagnoses Een retrospectieve studie van 22-21 in de regio Gelderse Vallei FM Friedeman¹, WP Arnold² 1 keuze - coassistent dermatologie
Nadere informatieChirurgische behandeling van huidkanker in het gezicht
Bij u is een vorm van huidkanker vastgesteld, namelijk basaalcelcarcinoom (BCC) of plaveiselcelcarcinoom (PCC). In overleg met uw plastisch chirurg is besloten een operatie uit te voeren. In de meeste
Nadere informatieActinische keratosen en niet-chirurgische behandelingen van oppervlakkige huidcarcinomen
Actinische keratosen en niet-chirurgische behandelingen van oppervlakkige huidcarcinomen DERMATOLOGIE GROEP BRUGGE Dr Joke Leyn Dermatologie Brugge Sint Kruis Huidkanker in België 37000 nieuwe gevallen/jaar
Nadere informatieBehandeling van een melanoom. Huidziekten
Behandeling van een melanoom Huidziekten Het melanoom Melanoom betekent letterlijk: zwart gezwel. Deze vorm van kanker ontstaat uit de pigmentcellen (melanocyten). Pigmentcellen komen vooral voor in de
Nadere informatieMelanoom: Risicofactoren en vroegtijdige opsporing
Melanoom: Risicofactoren en vroegtijdige opsporing NA Kukutsch dermatoloog LUMC WIN-O symposium melanoom 03-11-2011 Overzicht Inleiding Risicofactoren genetische factoren omgevingsfactoren Vroegtijdige
Nadere informatieDermatologie. Wratten
Dermatologie Wratten Wat zijn wratten Wratten zijn verheven, bloemkoolachtige en vast aanvoelende uitgroeisels van de huid. De officiële benaming is verruca. Meestal zijn er meerdere wratten gelijktijdig
Nadere informatieFotodynamische therapie (PDT)
Fotodynamische therapie (PDT) Inleiding Wat is fotodynamische therapie? De P in PDT is een afkorting van het engelse woord Photo. Fotodynamische therapie is een behandeling waarbij de kwaadaardige huidcellen
Nadere informatieActinische keratosen. Poli Dermatologie
00 Actinische keratosen Poli Dermatologie Wat zijn actinische keratosen? Actinische keratosen zijn plekjes op de huid die ontstaan door schade van zonlicht. Deze plekjes ontstaan op delen van het lichaam
Nadere informatie28/03/2018. Wat doet een transplantatie met je huid? Huid. Struktuur van de huid. Epidermis-opperhuid. de huid bestaat uit: Structuur van de huid
Auteur / Dienst Transplantatie en Huid Wat doet een met je? Prof. Dr. Hilde Beele Dienst Huidziekten UZGent 2 / Huid Structuur van de Functie van de Infecties van de verzorging 4 / VOETTEKST Struktuur
Nadere informatieVitiligo Wat is vitiligo? Hoe ontstaat vitiligo? - De auto-immuuntheorie
Vitiligo Wat is vitiligo? Vitiligo is een aandoening waarbij de huid en het haar pigment verliezen en waarbij melkwitte plekken van verschillende grootte en vorm ontstaan. Minstens 0,5% van de wereldbevolking
Nadere informatieDermatologie. Patiënteninformatie. Vitiligo. Slingeland Ziekenhuis
Dermatologie Vitiligo i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Wat is vitiligo? Vitiligo is een aandoening waarbij de huid en het haar pigment verliezen en waarbij melkwitte plekken van verschillende
Nadere informatieBasaalcelcarcinoom. Behandeling van huidkanker door de plastische chirurg
Basaalcelcarcinoom Behandeling van huidkanker door de plastische chirurg Het basaalcelcarcinoom (of basalioom of basocellulair carcinoom ) is de meest voorkomende vorm van (huid)kanker. De kwaadaardige
Nadere informatiePeniscarcinoom. Regionale richtlijn IKMN, Versie: 1.1
Peniscarcinoom Regionale richtlijn IKMN, Versie: 1.1 Laatst gewijzigd : 02-05-2003 Methodiek: Consensus based Verantwoording: Reg. WG urologische tumoren Inhoudsopgave Algemeen...1 Diagnostiek...2 Medisch
Nadere informatieDermatologie. Vitiligo. Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep
Dermatologie Vitiligo Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep Wat is vitiligo? Vitiligo is een aandoening waarbij de huid en het haar pigment verliezen
Nadere informatie