Commissievergadering nr. C170 WEL12 ( ) 23 maart

Transcriptie

1 Commissievergadering nr. C170 WEL12 ( ) 23 maart Ik pleit dus een beetje voor de suggestie van de heer Crombez om de procedure aan te passen en op voorhand te proberen om die groep beter te kwantificeren en te bestuderen alvorens een definitieve wijziging van het systeem in te voeren. Minister Jo Vandeurzen: Ik wil het nog eens uitdrukkelijk vragen. Ik neem aan dat u het met mij eens bent dat het hier gaat over internationaal gevalideerde procedures. De informatie die men mij gaf, is dat als men na de derde lezing een negatief bericht krijgt, dat het resultaat is dat men moet meedelen. Ik heb er geen bezwaar tegen om aan diegenen die dit wetenschappelijk benaderen, te vragen of dit een zinvolle redenering is. Natuurlijk volgt dan de vraag naar financiering en moet er een voorschrift zijn. Er zijn wel wat randvoorwaarden. Wat belangrijk is, is dat we, sinds de toegang tot het Kankerregister, na een bepaalde periode kunnen nagaan of er sprake is van intervalkankers. We kunnen dan onderzoeken of er verbeteringsprocessen mogelijk zijn. Het is voor mij geen enkel probleem om dit voor te leggen aan een wetenschappelijk forum of aan de Vlaamse werkgroep Bevolkingsonderzoek, maar ik acht het niet realistisch dat wij dat zouden doen als het niet internationaal gevalideerd is. De voorzitter: Het incident is gesloten. Vraag om uitleg van mevrouw Mieke Vogels tot de heer Jo Vandeurzen, Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, over consultatiebureaus voor ouderen (CbO s) De voorzitter: Mevrouw Vogels heeft het woord. Mevrouw Mieke Vogels: Voorzitter, collega s, minister, deze vraag heeft betrekking op uw bevoegdheid voor preventieve gezondheidszorg. Ik verwijs naar de gezondheidsdoelstelling Gezonde voeding en beweging die u met veel overtuiging en tegenwoordig ook als ervaringsdeskundige lanceert. In Nederland blijkt dat de 50-plussers en misschien ben ik er wel een beetje een voorbeeld van minder gezond leven dan 10 jaar geleden: ze zijn te zwaar, ze bewegen te weinig, ze hebben te veel cholesterol, ze roken ook meer. Ondanks campagnes die ook daar bestaan, gaan we er niet op vooruit, wel integendeel. Ik weet niet of dezelfde bevindingen ook voor België gelden, maar ik denk niet dat er een fundamenteel verschil is tussen het gedrag van de Nederlandse en de Vlaamse 50-plussers. Ik heb onlangs in Nederland een consultatiebureau voor ouderen (CbO) bezocht. Het lijkt me een heel interessant concept in een vergrijzende samenleving. De CbO s zijn een vijftal jaar geleden opgericht. Er zijn er intussen een honderdtal. Ze hebben een zeer lage drempel. Ze richten zich specifiek op preventieve gezondheidszorg voor 55-plussers. Men kan er terecht voor eenvoudige preventieve onderzoeken zoals de bloeddruk meten, het suikergehalte en de cholesterol meten, het gewicht opvolgen. Men kan er ook advies krijgen over het algemeen welzijn, bijvoorbeeld over depressies. De essentie van de CbO s is dat ze de mens als geheel bekijken. Ze zeggen niet: Een depressie? Dan moet je antidepressiva nemen. Te dik? Dan moet je een dieet volgen. Men neemt er tijd voor de mensen, bekijkt hun globale leefsituatie en probeert erop in te grijpen. Ik vind dit een model dat ook in Vlaanderen zijn plaats zou kunnen hebben. In Vlaanderen is Kind en Gezin er voor preventieve gezondheidszorg voor baby s en zeer jonge kinderen. Er zijn de centra voor leerlingenbegeleiding (CLB s) voor preventieve gezondheidszorg bij leerlingen. Er zijn de arbeidsgeneeskundige diensten voor preventieve gezondheidszorg van mensen die op de arbeidsmarkt actief zijn. Maar op het moment dat mensen stoppen met werken, ouder worden en eigenlijk op het moment dat men meer informatie en begeleiding nodig heeft over preventieve gezondheidszorg en over het voorkomen van bepaalde kwalen,

2 8 Commissievergadering nr. C170 WEL12 ( ) 23 maart 2010 is er in Vlaanderen niet zoiets als Kind en Gezin of de CLB s. De CbO s zouden die leemte voor een deel kunnen invullen. Er komen steeds meer oudere mensen. Het zou dus erg belangrijk kunnen zijn. Op dit moment laten we de preventieve gezondheidszorg voor ouderen over aan de huisarts. Heel wat huisartsen hebben het op dit moment zeer druk. In de steden zijn er onvoldoende huisartsen. Ik weet dat die arts, soms uit tijdsgebrek, soms vanwege de opleiding, veel te veel fixeert op het deelprobleem. Dat is een van de redenen, minister, waarom wij de trieste recordhouder zijn wat betreft het slikken van antidepressiva en slaapmiddelen. In Nederland is men nu 5 jaar bezig. Intussen zijn er een honderdtal CbO s. In Roosendaal en Eindhoven heeft men een eerste evaluatie gedaan, en het resultaat is zeer positief. In antwoord op een eerdere vraag hebt u nog gewezen op het verschil in geneesmiddelengebruik tussen Nederland en België. Misschien is dat wel een van de mogelijkheden, namelijk dat men veel meer holistisch werkt dan hier. Die CbO s zouden op dat vlak kunnen bijdragen tot een betere preventieve gezondheidszorg in Vlaanderen. Minister, erkent u dat er in Vlaanderen een lacune is wat betreft de organisatie van de preventieve gezondheidszorg voor senioren? Kan het consultatiebureau voor ouderen ook in onze regio die lacune invullen? Bent u bereid om de locoregionale gezondheidsoverleggen en -organisaties (LOGO s) de opdracht te geven om in een aantal steden te starten met een experiment rond consultatiebureaus voor ouderen? De voorzitter: Mevrouw De Vits heeft het woord. Mevrouw Mia De Vits: Voorzitter, minister, collega s, de vaststellingen in Nederland zullen zeker en vast niet anders zijn dan bij ons. Minder gezond leven is bovendien niet alleen een probleem van ouderen, het is een probleem dat je ook bij jongeren vaststelt. Daarom vind ik het heel belangrijk dat de gezondheidsdoelstellingen waarover we het hier gehad hebben, zich richten tot de hele bevolking, van de jeugd tot de ouderen. Daar moeten actieplannen voor worden opgezet, die een goede aanzet zijn om een participatief beleid te voeren voor senioren, gericht op gezond ouder worden. We mogen het niet bekijken vanuit het cliché van hulpbehoevendheid, maar wel vanuit het perspectief van actief participerende leden van de gemeenschap. De vraag is of je nieuwe structuren, zoals consultatiebureaus voor ouderen, moet oprichten voor de vaststellingen die zijn gedaan en waarover we het eens zijn. Is daar niet eerder een rol weggelegd voor wijkgezondheidscentra? Of kunnen we die rol niet toekennen aan de lokale dienstencentra? We moeten oppassen met telkens maar nieuwe structuren te creëren, waardoor mensen uiteindelijk niet meer weten waar ze terecht moeten voor hun problemen. De voorzitter: Mevrouw Stevens heeft het woord. Mevrouw Helga Stevens: Voorzitter, minister, collega s, ik deel de bezorgdheid van mevrouw Vogels in verband met de preventieve gezondheidszorg voor senioren. We moeten er inderdaad voor zorgen dat senioren gezond kunnen leven, maar ik onderschrijf de bedenking van mevrouw De Vits dat we moeten opletten dat we niet te veel verzanden in instituten, want op den duur vindt een kat haar jongen daar niet meer in terug. Opnieuw een bijkomend orgaan creëren, kan nuttig zijn, maar ik denk dat we een en ander eerst ten gronde moeten bestuderen. Onze fractie gaat volledig akkoord met de stelling dat de huisarts in dezen een belangrijke rol kan spelen. Voor ons moet de huisarts de spil worden van de eerstelijnsgezondheidszorg. Dat kan ook een vertrouwenspersoon zijn of een andere behandelende arts, maar we moeten in elk geval meer inzetten op die rol. Bovendien kan de huisarts aan de senioren veel informatie doorgeven over preventieve gezondheidszorg, en indien nodig ook doorverwijzen. De rol die de huisarts moet vervullen, is absoluut onmisbaar en moet meer gewaardeerd worden. In dat kader pleiten wij ervoor om het beroep van huisarts te herwaarderen en op te waarderen. Zo

3 Commissievergadering nr. C170 WEL12 ( ) 23 maart moeten er ook stappen worden ondernomen tegen het huisartsentekort. In de krant van vandaag stond immers dat er een huisartsentekort dreigt, wat betekent dat de huisartsen in de toekomst minder tijd zullen hebben om meer mensen op te volgen en te bedienen. Dat moet toch ook een aandachtspunt zijn. De voorzitter: Minister Vandeurzen heeft het woord. Minister Jo Vandeurzen: Voorzitter, collega s, ik heb altijd een dubbel gevoel bij vergelijkingen met Nederland. Het is soms interessant om daar iets te leren, omdat men daar ongetwijfeld een aantal interessante initiatieven of ontwikkelingen heeft, maar vaak is de situatie ook niet helemaal vergelijkbaar. Ik geef het voorbeeld van de lokale besturen. Vlaanderen heeft een stevig middenveld. Er is een bepaalde manier van organisatie die je in Nederland veel minder hebt. Dat betekent dat zaken soms worden opgenomen door andere instanties dan in Vlaanderen, gewoon omdat de constellatie anders is. Je hoort collega s soms verwijzen naar de besteding van de publieke middelen. In Nederland worden veel meer publieke middelen besteed via de lokale besturen, maar dat is natuurlijk omdat er in Vlaanderen daaromtrent een heel andere context is. Ik ben er dus altijd een beetje beducht voor om dat ne varietur over te nemen. Maar dat belet niet dat er een aantal projecten zijn, gemotiveerd vanuit bepaalde inzichten en bekommernissen, die voor ons wel belangrijk kunnen zijn. Gezondheidspreventie en het organiseren van een goed preventief aanbod zijn in Vlaanderen steeds nadrukkelijker aan de orde. Via de LOGO s en hun netwerk van preventieorganisaties worden methodieken en acties verspreid die gericht zijn op het creëren van gezondheidswinst bij ouderen. Net omdat we dat heel belangrijk vinden voor de groep van ouderen in onze samenleving, heeft het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ) de bijzondere opdracht gekregen om te starten met het project Gezond ouder worden. De bedoeling is om binnen dat project een bundeling te maken van strategieën en methodieken voor gezondheidsbevordering en ziektepreventie die zich richten op ouderen, om zo een geïntegreerd aanbod te kunnen bieden dat themaoverschrijdend is over de verschillende gezondheidsdoelstellingen heen. LOGO s en intermediairen zullen dit aanbod via allerlei organisaties en acties tot bij de burger brengen. Ik denk dan aan de dienstencentra, het verenigingsleven, ziekenfondsen, lokale besturen en noem maar op. Als we het hebben over preventieve gezondheidszorg, is de rol van de huisarts uiteraard ook belangrijk. Zeker voor senioren is de huisarts een nabije figuur die bepaalde thema s onder de aandacht kan brengen, en die ook kan voorzien in een doorverwijzing naar gepaste hulpkanalen indien zich problemen voordoen. Dat gaat soms verder dan het bieden van medische hulpverlening. Door zijn unieke positie krijgt de huisarts ook een inkijk in de algemene welzijnstoestand en sociale omgeving van de patiënt. Gelukkig wordt daar nu binnen de artsenopleiding al wat meer aandacht aan besteed, zodat een huisarts in geval van problemen de oudere ook daarvoor naar de gepaste hulpverlening kan leiden. De verspreiding van het preventieve beleid via de huisarts wordt aangestuurd via het convenant dat is afgesloten met Domus Medica. Ik denk dus niet dat er een lacune is aan initiatieven, maar het is wel waar dat het aanbod enorm verspreid en versnipperd is. Dat geeft geen beeld van één plaats of contactpunt waar je op een meer globale manier met die hulpverlening te maken kunt hebben. Het gaat vaak over specifieke acties en projecten, door verschillende instanties en individuele zorgverstrekkers uitgevoerd. De vraag is hoe we dat beter kunnen stroomlijnen en stabieler kunnen maken. Dan is de vraag of uw suggestie van de CbO s daarvoor een aangewezen aanpak is. Ik ga dus akkoord met de stelling dat er op dit moment geen gecentraliseerde adviserende diensten voor preventie bij ouderen bestaan. Ik heb echter twijfels bij de

4 10 Commissievergadering nr. C170 WEL12 ( ) 23 maart 2010 suggestie als zou het nieuwe initiatief van de consultatiebureaus daar een antwoord op bieden. In de evaluatie van die consultatiebureaus zien we dat de voornaamste adviezen worden gegeven rond bloeddruk, cholesterol en gewicht, en dat de voornaamste doorverwijzingen gebeuren naar huisarts, diëtist en opticien. De vraag is of die extra schakel in de gezondheidszorgketen, namelijk het consultatiebureau, wel noodzakelijk is als we weten dat er voornamelijk medische adviezen worden gegeven en de huisarts op de eerste plaats staat van de doorverwijzingen. Het is in die zin logischer om in te zetten op het aanbieden van de juiste hulpmiddelen aan de huisarts om aan goede preventie te kunnen doen. We weten dat er druk is op de huisartsen. Dat is een serieus probleem. Maar de coördinatie van een goede ondersteuning en het stroomlijnen van het aanbod zijn geïnspireerd door het convenant met Domus Medica. Veeleer dan nieuwe structuren op te richten, valt er misschien meer efficiëntiewinst te halen uit het stimuleren van samenwerking rond bepaalde thema s, tussen bestaande netwerken en hulpverleningsinstanties. Als voorbeeld verwijs ik naar de acties rond valpreventie bij ouderen. Via het aanspreken van netwerken realiseren een geheel van zorginstanties een geïntegreerd en afgestemd preventief aanbod. Zo schakelen we via samenwerkingsinitiatieven eerstelijnsgezondheidszorg (SEL s) en LOGO s en bestaande netwerken van verschillende hulpverleners en mantelzorgers in om rond het thema preventie van valincidenten een aanbod tot dicht bij de oudere te brengen. De netwerken van zorgverstrekkers worden daarbij ondersteund door een expertisecentrum. Op deze manier wordt maximaal gebruik gemaakt van bestaande structuren, en kan met een minimale kost het aanbod tot dicht bij de oudere worden gebracht. In de voorbereiding van de eerstelijnsgezondheidsconferenties, die zich in het najaar moeten voltrekken, worden thema s als de raakvlakken tussen het welzijnswerkbeleid, het preventieve beleid en het werk van huisartsen in de eerste lijn, als heel belangrijk aangevoeld. Die thema s verschijnen ook op de agenda. Er is in de voorbereiding op dat congres, dat een antwoord moet geven op de vraag of er een draagvlak of een consensus is over de plaats van de eerstelijnsgezondheidszorg en van de huisarts in de totale gezondheidszorg, uitdrukkelijk voor gekozen om een werkgroep op te zetten rond het thema preventie. We zijn er immers van overtuigd dat er een verband bestaat tussen de preventieve verwachtingen ten aanzien van de huisarts en de organisatie van de huisartsenpraktijk. De werkgroep zal nagaan of er een manier is om dat in de eerstelijnsgezondheidszorg beter op elkaar af te stemmen. Ik ga dus niet beginnen met nu een nieuw instituut of een nieuwe structuur te organiseren. Ik denk dat het verstandig is om de uitrol van de acties rond de gezondheidsdoelstellingen, onder meer voeding en meer bewegen, te coördineren en af te stemmen, en te bekijken of we daaromtrent nog meer samenwerking kunnen opzetten op het terrein, en dat dan te plaatsen in de globale tekening van onze eerstelijnszorg, zoals we die tegen het einde van het jaar met de actoren willen uittekenen. De voorzitter: Mevrouw Vogels heeft het woord. Mevrouw Mieke Vogels: Minister, ik dank u voor het antwoord. Ik ben vorige week, naar aanleiding van de Antwerpse Vaderdag, op bezoek geweest in een lokaal dienstencentrum in Antwerpen. Het is onwaarschijnlijk wat voor een woud van affiches daar op je afkomt, van allerlei verschillende acties die je aanmanen om meer te bewegen en aan je cholesterol te denken, je erop wijzen dat roken ongezond is enzovoort. Ik vraag me hoe langer hoe meer af wat nog het effect is van zo n woud van affiches. Misschien is dat wel de reden waarom men in Nederland zegt dat het er de laatste 10 jaar op achteruitgaat. Dat effect is weg. Dat is zo n veelheid aan boodschappen dat je het niet meer kunt vatten. Ik wil voor alle collega s duidelijk stellen dat ik absoluut niet pleit voor het inrichten van bureaus zoals bij Kind en Gezin. Het is perfect mogelijk om in het lokaal dienstencentrum,

5 Commissievergadering nr. C170 WEL12 ( ) 23 maart waar nu alleen affiches hangen, één keer per week een consultatie te houden waar mensen hun bloeddruk kunnen laten meten of bloed kunnen laten nemen om hun suikergehalte na te kijken. Uit de evaluatie van de consultatiebureaus in Nederland is vooral gebleken dat men door de werking van die consultatiebureaus veel sneller bepaalde problemen ontdekt. Hoe sneller je problemen ontdekt en hoe sneller je kunt doorverwijzen naar de huisarts, hoe minder ingrijpend de medicatie moet zijn. Ik zou willen dat men dit niet zomaar van de tafel veegt, maar op een creatieve manier zou gebruik maken van de netwerken die we hebben. De LOGO s zouden iets dergelijks kunnen organiseren in gebouwen van een lokaal dienstencentrum, vooral in steden waar op dit moment huisartsen te kort zijn. Misschien kunnen we zo een serieuze gezondheidswinst bij ouderen realiseren. Veeg dit niet onmiddellijk van tafel. Laat ons eens creatief nadenken of we dat niet met de LOGO s op een of andere manier kunnen uitproberen. De voorzitter: Mevrouw Stevens heeft het woord. Mevrouw Helga Stevens: Ik deel de zienswijze van de minister om eerst te proberen om te werken binnen de huidige structuur om werk te maken van de preventieve gezondheidszorg voor senioren. Ik denk ook dat het niet slecht zou zijn om naast de huisartsen ook gebruik te maken van de bestaande expertisenetwerken van de LOGO s en zeker ook van de lokale dienstencentra. Met de commissie Welzijn van dit parlement zijn we op bezoek geweest bij een lokaal dienstencentrum van de stad Gent. Daar viel enorm op dat de drempel er erg laag is. Men kan er veel mensen bereiken die men op een andere manier niet kan bereiken. Senioren die geen familiaal netwerk hebben, kan je niet goed bereiken, maar misschien wagen deze mensen wel de stap naar een lokaal dienstencentrum en lopen zo minder risico op vereenzaming. Het is belangrijk om het samenspel tussen de huisartsen, de LOGO s en de lokale dienstencentra te bekijken en een en ander te verbeteren. Dan kunnen we zien wat het resultaat op termijn is en of we verdere stappen moeten zetten. De voorzitter: Minister Vandeurzen heeft het woord. Minister Jo Vandeurzen: Goede of creatieve ideeën moeten niet worden weggemoffeld, integendeel. Ik vind uw diagnose juist. Er zijn veel projectmatige dingen, veel acties, maar de vraag is of dat allemaal stabiel is en niet te veel van het goede, niet te versnipperd en te weinig gebundelde expertise. Dat is zeker een punt. Ik denk dat sommigen nog niet goed beseffen welke maatschappelijke impact de nieuwe leeftijdsstructuur in onze samenleving zal hebben. Dat gekoppeld aan een stijgende nataliteit zal een enorme druk op een aantal dingen zetten. Het zal ons aanzetten om creatief te zoeken naar antwoorden. Ik heb sinds de installatie van de LOGO s contact gehad met de vertegenwoordigers, niet alleen met de coördinatoren maar ook met de mensen uit de besturen. Zij maken dezelfde analyse. Als ze een jaarplan moeten maken, wat nu in de nieuwe entiteiten voor de eerste keer zal gebeuren, komt er een veelheid van vragen op hen af. De ene wil dat promoten, de andere iets anders, nog een andere project X of Y. Ik heb met hen afgesproken om te proberen in het najaar, als men de planning opmaakt van het volgende werkjaar, alles eens op de tafel te leggen en als het ware een grote informatieverzameling te organiseren om hen in staat te stellen voor zichzelf duidelijk te maken wat goede voorbeelden van anderen zijn, wat ze kunnen overnemen en wat ze kunnen integreren in hun jaarplanning op maat van de lokale realiteit. De stedelijke realiteit is een andere dan de landelijke realiteit. We gaan dus proberen alles wat meer stabiel te maken. Dat betekent dat ik hoop dat u niet elk jaar iets nieuws verwacht. Om alles te implementeren op een kwaliteitsvolle en duurzame manier, hebben de LOGO s 2 tot 3 jaar nodig. We moeten ook respect hebben voor het ritme van de besluitvorming op dat niveau. Ik verwacht dat in het najaar dergelijke ideeën naar voren komen, bijvoorbeeld of we geen koppeling moeten maken van de lokale dienstencentra en een consultatie, wat we kunnen doen voor de doelstellingen voor bepaalde doelgroepen en, een van mijn grootste zorgen, hoe

6 12 Commissievergadering nr. C170 WEL12 ( ) 23 maart 2010 we op het niveau van de LOGO s en de lokale besturen de toepassing kunnen verruimen van goede voorbeelden ten aanzien van bepaalde doelgroepen in onze samenleving die we o zo moeilijk bereiken. Dat is niet zo simpel. Nu verwijzen we nog naar lokale dienstencentra, waarvan ik verwacht dat ze een spontane neiging hebben om te bekijken of ze diensten kunnen verlenen aan hun doelgroep. Maar in alle eerlijkheid, ik denk dat we aan buurtwerkingen, de samenlevingsopbouw en nog veel meer, zullen moeten zeggen dat het niet alleen hun taak is om allerlei structuurveranderingen te promoten, maar ook te zorgen dat mensen toegang krijgen tot de juiste gezondheidspreventie en de juiste ondersteuning. Er is nog een hele weg af te leggen. Uw aanknopingspunt en de aanleiding van de vraag is zeker terecht. Ik verwacht dat de volgende periode de LOGO s op dat vlak een aantal initiatieven zullen ontwikkelen. Wellicht zullen een aantal best practices inspirerend werken voor anderen. De voorzitter: Het incident is gesloten. Vraag om uitleg van mevrouw Marijke Dillen tot de heer Jo Vandeurzen, Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, over de toename van het aantal rokers in Vlaanderen en het niet halen van de ter zake geformuleerde gezondheidsdoelstellingen Vraag om uitleg van de heer Peter Gysbrechts tot de heer Jo Vandeurzen, Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, over de nieuwe stijging van het aantal rokers Vraag om uitleg van mevrouw Helga Stevens tot de heer Jo Vandeurzen, Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, over het stijgend aantal rokers De voorzitter: Mevrouw Dillen heeft het woord. Mevrouw Marijke Dillen: Voorzitter, minister, er is een uitvoerige enquête gedaan door de Stichting tegen Kanker waaruit blijkt dat het aantal rokers in Vlaanderen in stijgende lijn zit. Op basis van die enquête bij mensen ouder dan 15 jaar blijkt dat het percentage dagelijkse rokers 32 percent bedraagt. Het percentage dagelijkse rokers stijgt volgens de stichting voor de tweede maal significant sinds 7 jaar: 29 percent in 2002, 28 percent in 2003, 29 percent in 2005, tot 32 percent in Meer mensen zouden beginnen met roken en minder mensen zouden ermee stoppen. De toename van het aantal rokers zou zich vooral situeren bij de mannen. 37 percent van de mannen rookte in 2009, tegenover 31 percent in Bij de vrouwen is de toename minder sterk, namelijk 27 percent tegenover 24 percent. De toename bij mannen situeert zich vooral in de laagste sociale klassen. Bij vrouwen zou de stijging van het percentage rokers gespreid zijn over alle sociale klassen. Ook het herbeginnen met roken zit volgens het onderzoek in stijgende lijn, terwijl het stoppen afneemt. Het percentage jonge rokers blijft ongewijzigd. De vraag naar de oorzaak van deze stijging laat zich stellen. Volgens de woordvoerder van de Stichting tegen Kanker is de impact van de crisis op het stijgende rookgedrag moeilijk vast te leggen. De woordvoerder zegt: Je zou kunnen voorspellen dat mensen meer zullen roken omdat ze meer stress hebben. Maar in IJsland, het land dat het zwaarst getroffen is door de crisis, is dat niet gebeurd. ( ) Wij vermoeden dat de crisis geen invloed heeft op het beginnen met roken, maar wel het stoppen met roken moeilijker maakt. Volgens een ruwe schatting zouden er in dit land 3 miljoen mensen roken. Vooral de goedkopere tabaksmerken van bepaalde supermarkten zouden in de lift zitten, wat een aanwijzing is dat een bepaalde groep rokers zich laat leiden door zijn portemonnee. Er zou ook onvoldoende informatie zijn betreffende de faciliteiten voor personen die stoppen met