Vrijetijdsbesteding in de Delta

Transcriptie

1 KENNISCENTRUM KUSTTOERISME Vrijetijdsbesteding in de Delta JAARGANG 4

2 Colofon Dit themarapport is een uitgave van Kenniscentrum Kusttoerisme en wordt mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van Pieken in de Delta Zuidwest-Nederland. Copyright 2012, Kenniscentrum Kusttoerisme Overname van informatie uit deze publicatie is toegestaan, mits met bronvermelding. Bij het samenstellen van dit rapport is de grootste zorgvuldigheid betracht. Kenniscentrum Kusttoerisme is echter niet aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van de aangeboden informatie uit deze publicatie. Voor meer informatie: Kenniscentrum Kusttoerisme Internet: Fotografie: Thijs Tuurenhout Ben Seelt voor DNA-beeldbank op Grafische vormgeving: Druk: Drukkerij ADZ Oplage: 250 stuks

3 Vrijetijdsbesteding in de Delta

4 Inhoudsopgave Inleiding Vrijetijdsbesteding in perspectief De cijfers Trends & ontwikkelingen Vrijetijdsgedrag van Nederlanders Omvang Nederlandse vrijetijdsmarkt Vrijetijdsgedrag per provincie Top-15 vrijetijdsactiviteiten Bestedingen Samenvatting vrijetijdsgedrag Nederlanders Uitstapjes van Nederlanders Totale markt van uitstapjes Uitstapjes per provincie Top-10 uitstapjes Bestedingen Samenvatting uitstapjes van Nederlanders Uitstapjes Zeeland Uitstapjes in Zeeland Uitstapjes van Zeeuwen in Zeeland Uitstapjes van bezoekers aan Zeeland Uitstapjes van Zeeuwen buiten Zeeland Samenvatting uitstapjes Zeeland Uitstapjes in Noord-Brabant Clusters uitgelicht Wellness facts & figures Ondernemen in wellness Buitenrecreatie facts & figures De Delta; hét park van de randstad Bijlage 1. Landelijke R&T standaard

5 Inleiding Het consumeren van vrijetijdsactiviteiten levert een grote bijdrage aan onze economie. Voor consumenten is vrije tijd een belangrijke tegenhanger voor de gejaagdheid van alledag. Vaak wordt een plezierige invulling van vrije tijd geassocieerd met kwaliteit van leven. Bovendien biedt de manier waarop vrije tijd doorgebracht wordt mogelijkheden om zichzelf te ontplooien. Ook vanuit de overheid en het bedrijfsleven is er volop aandacht voor de vrijetijdssector. De invulling van vrije tijd vraagt enerzijds om ruimte en regelgeving en biedt anderzijds mogelijkheden tot profilering. In een samenleving waarin voor een relevant deel van de bevolking vrije tijd een schaarser goed wordt, geldt dat het marktdenken in de vrijetijdssector steeds belangrijker wordt en is een vrijetijdsindustrie ontstaan die zich nog altijd ontwikkelt. De behoefte aan informatie over de wijze waarop de Nederlander de vrije tijd doorbrengt is dan ook aanwezig. Deze themapublicatie Vrijetijdsbesteding in de Delta, samengesteld door K enniscentrum Kusttoerisme biedt u inzicht in de tijdbesteding van Nederlanders, zoomt dan verder in op de besteding van hun vrije tijd en strijkt dan neer in de Delta om in te gaan op uitstapjes in de regio en uitstapjes van mensen uit de regio. Hierbij gaat het om uithuizige vrijetijdsactiviteiten, dat wil zeggen vrijetijdsactiviteiten die men buitenshuis heeft ondernomen en waarbij men minimaal een uur van huis is geweest. Dit betekent dat vrijetijds -activiteiten binnenshuis, zoals tv-kijken, lezen, internetten en gamen in dit onderzoek buiten beschouwing blijven. In 2010 is de eerste themapublicatie over Vrijetijdsbesteding in de Delta verschenen. Hierin werden cijfers vanuit het ContinuVrijeTijdsOnderzoek (CVTO) over het onderzoeksjaar gepresenteerd. Dit onderzoek wordt eens in de twee jaar uitgevoerd. In deze publicatie worden de cijfers over het onderzoeksjaar gepresenteerd. Het K enniscentrum publiceert jaarlijks meerdere themarapporten over allerhande onderwerpen gerelateerd aan toerisme. Kenniscentrum Kusttoerisme, tot stand gekomen dankzij een bijdrage van P ieken in de Delta, hoopt hiermee een bijdrage te leveren aan de kennis over de ontwikkelingen in de toeristische sector in Zuidwest-Nederland. Een bijdrage waarmee overheden en ondernemers onderbouwde beslissingen kunnen nemen, waarmee toerisme in de regio weer verder gestimuleerd kan worden. Vrijetijdsbesteding in de Delta 1

6 2 Vrijetijdsbesteding in de Delta

7 1 Tijdbesteding in perspectief 1.1 De cijfers In de loop der jaren zijn meerdere onderzoeken gedaan naar de tijdbesteding van Nederlanders. Zo hebben de drie mediabedrijven, SPOT, RAB en PBE, in 2006 en 2008 gezamenlijk het onderzoek Alles over tijd uitgevoerd. Ook het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) doet om de vijf jaar een onderzoek naar de tijdbesteding van Nederlanders. V oor deze themarapportage wordt gebruik gemaakt van het eerstgenoemde onderzoek Alles over tijd omdat deze de meest actuele gegevens bevat. Uit het onderzoek Alles over tijd blijkt dat de gemiddelde Nederlander per dag de meeste tijd spendeert aan slapen en verzorging, namelijk 10,7 uur. Hiervan slaapt men 8,5 uur en de overige 2,2 uur wordt besteed aan activiteiten rondom eten, zoals koken. De gemiddelde besteding aan werk/studie telt 3,5 uur per dag. Dit lijkt opmerkelijk omdat een werkdag vaak acht uur bedraagt. Echter, bij deze 3,5 uur is ook de tijd van weekeinden en de tijdbesteding van niet-werkenden meegerekend. Grafiek 1. Bron: Alles over tijd, 2008, SPOT, RAB en PBE * Het totaal telt op tot meer dan 24 uur, dit komt door overlapping van activiteiten, ook wel multitasking genoemd Vrijetijdsbesteding in de Delta 3

8 Het onderzoek wijst ook uit dat men gemiddeld 9,2 uur aan vrije tijd spendeert. V an deze 9,2 uur besteedt men 4,9 uur per dag aan media binnenshuis zoals radio luisteren, televisie kijken en surfen op het internet. Het is hierbij opmerkelijk dat het internetgebruik ten opzichte van 2006 sterk is toegenomen (+50%). De vrije tijd die men (naast de tijdbesteding aan media) te besteden heeft is afhankelijk van de arbeidsduur (zie tabel 1). Zo heeft iemand die gepensioneerd is meer vrije tijd dan iemand met een fulltime baan. Opvallend is dat de fulltime werkende Nederlander meer vrije tijd heeft (4,1 uur) dan iemand met een parttime baan (3,9 uur). Dit is te verklaren doordat iemand met een parttime baan naast zijn vrije tijd vermoedelijk meer tijd besteedt aan activiteiten zoals het huishouden, boodschappen, verzorging, e.d. Arbeidsduur Vrije uren per dag Gepensioneerd 5,3 Niet-werkend 5,1 In huishouden werkzaam 4,5 Studerend 4,3 Fulltime werkend 4,1 Parttime werkend 3,9 Bron: Alles over tijd, 2008, SPOT, RAB en PBE Tabel 1. Uren vrije tijd naar arbeidsduur 4 Vrijetijdsbesteding in de Delta

9 1.2 Trends & ontwikkelingen Het gedrag van mensen wordt beïnvloed door verschillende omgevingsfactoren. De rol van toerisme en vrije tijd is in de loop der jaren sterk veranderd, onder invloed van sociale, culturele en economische trends en ontwikkelingen. In dit hoofdstuk gaan we naast de bekende algemene trends in op een aantal elementen die in deze ontwikkelingen opvallen. Wat is de invloed van deze trends en ontwikkelingen op de invulling van onze vrije tijd? Economische ontwikkeling Door de verslechterde economische omstandigheden heeft een deel van de Nederlandse bevolking in de afgelopen jaren bespaard op niet noodzakelijke uitgaven. In de vrijetijdssector is dit terug te zien door een verschuiving van kapitaalintensieve naar minder kapitaalintensieve activiteiten. Hierdoor staat funshoppen als activiteit onder druk. De economische onzekerheid zorgt ervoor dat de prijs een steeds belangrijker keuzemotief wordt. Vrijetijdsactiviteiten met een goede prijs/kwaliteitsverhouding hebben een groot concurrentievoordeel. Demografische ontwikkeling De Nederlandse bevolking groeit naar verwachting door van 16,7 miljoen nu tot 17,8 miljoen rond 2040, maar vergrijst in hoog tempo. In 2040 zal het aantal ouderen zijn opgelopen tot 4,6 miljoen (25% van de bevolking), ten opzichte van 2,6 miljoen nu (15%). Na 2040 zet een daling in. Het aandeel jongeren (0-19 jaar) daalt naar verwachting licht, terwijl het aandeel jarigen aanzienlijk terugloopt. Daarnaast bestaat een gemiddeld huishouden nu uit 2,3 personen; dit zal afnemen tot 2,1 in De daling van het aantal personen per huishouden wordt vooral veroorzaakt door een groei van het aantal eenpersoonshuishoudens. Mensen van alle leeftijden wonen steeds vaker enige tijd alleen. Nu zijn er 2,6 miljoen alleenwonenden; in 2050 zullen dat er 3,6 miljoen zijn. De hiervoor geschetste ontwikkelingen leiden zowel tot groei als krimp. Niet alleen de bekende krimpgebieden (als Zuid-Limburg, Zeeuws-Vlaanderen en Delfzijl en omgeving), maar ook andere gebieden als Noord-Limburg, overig Zeeland, Noord-Friesland en Twente zullen naar verwachting al voor 2040 krimp ervaren. Alleen de economisch sterke gebieden rond grote steden zullen tot 2040 voortdurend blijven groeien. De relatieve afname van het aantal jongeren heeft ook gevolgen voor de arbeidsmarkt. Bedrijven komen moeilijker aan personeel. Daarnaast willen burgers meer zeggenschap over en flexibiliteit in hun werktijden ter verbetering van de balans tussen werk en privé. Sociaal-Culturele ontwikkeling Het Nieuwe Werken is een begrip dat je steeds vaker tegenkomt. Het is een antwoord op de negen tot vijf cultuur, die niet meer past in de kenniseconomie van de 21 e eeuw. Er kan altijd en overal worden gewerkt door het soort werk dat wordt verricht (voornamelijk hoofdwerk ), de globalisering (24-uurs economie) en de technologische innovaties (bijvoorbeeld via internet - vergaderen en massale opkomst smartphones). Door de markt wordt op verschillende manieren op deze trend gereageerd: flexibiliteit aan het loket en in bestuurs - en beleidsfuncties van de overheid en supermarkten en winkels die op zondag de deuren openen. Deze trend kan Vrijetijdsbesteding in de Delta 5

10 een enorme verschuiving in onze tijdbesteding betekenen. Daarnaast zijn door deze flexibilisering en de technologische innovaties werk en vrije tijd steeds meer verweven geraakt. Men is altijd bereikbaar en het werk en de thuisbasis zijn daardoor nooit ver weg. Anderzijds is een weerstand op te merken tegen deze permanente bereikbaarheid, die zich kan uiten in complete onbereikbaarheid tijdens vakanties. Een andere trend die opvalt in de vrijetijdsbeleving is dat men zich steeds meer thuis voelt op vreemde locaties. Doordat er zoveel kennis opgedaan kan worden over onbekende bestemmingen in combinatie met goede voorzieningen ter plaatse, voelen we ons snel ergens op ons gemak. Ver weg wordt hierdoor een relatief begrip. Ten slotte heeft thuis blijven tijdens de vakantie een positiever imago gekregen. Sommige mensen besteden het geld liever aan bijvoorbeeld een verbouwing of genieten van heerlijk twee tot drie weken thuis zijn met het gezin. Naast economische, demografische en sociaal- culturele trends en ontwikkelingen zijn er ook minder onderbouwde stromingen in de maatschappij. Enkele verschijningsvormen binnen deze ontwikkelingen worden hieronder uitgewerkt. Empowering communities Mensen zoeken elkaar tegenwoordig steeds meer online op. Via internet maak je makkelijk en goedkoop contact met anderen en over grotere afstanden. Het aantal Nederlanders dat op sociale media te vinden is, blijft stijgen. Ze delen ervaringen en geven elkaar adviezen. De komende jaren zal social networking nóg intensiever ingezet worden en zullen meer toepassingen een vaste plaats in de maatschappij gaan krijgen, naast privé gebruik zullen ook steeds meer bedrijven en organisaties dit actief in gaan zetten. W aardoor het voor hen makkelijker wordt te achterhalen wat de klant precies wil en daar op in te spelen. De consument communiceert graag met organisaties over bijvoorbeeld verbetering van producten. 6 Vrijetijdsbesteding in de Delta

11 Wat betekent dit voor de invulling van vrije tijd? De participatie (ook van ouderen) aan digitale netwerken groeit, meer samen recreëren, met gelijkgestemden en ervaringen delen met anderen wordt steeds belangrijker. Doing it aaa Men heeft steeds minder tijd en ook steeds minder geduld. Het is een van de gevolgen van de real-time economie. De generatie van nu is de digitale generatie die alles `anytime, anyplace, anywhere` wil. Mobiel internet maakt het allemaal mogelijk. Mensen gaan massaal `mobiel` op internet en gaan steeds meer onderweg doen. Het gebruik van mobiel internet in Nederland is de laatste jaren flink gegroeid. Deze groei zet de komende jaren naar verwachting door. Het internet zoals we dat nu kennen zal er in 2015 echt anders uitzien. De toegang is altijd en overal. We zijn altijd verbonden. Daarnaast zal de gebruiksvriendelijkheid enorm verbeteren. We gaan intuïtiever interacteren met apparaten. En tot slot wordt het internet en de technologie slimmer. Het wordt zo vanzelfsprekend, dat we er als het ware mee vergroeid raken; er mee opstaan en er mee naar bed gaan. Zoals beschreven in het hoofdstuk tijdbesteding van Nederlanders, werd in 2008 steeds meer gebruik gemaakt van het internet in de vrije tijd. Dit had als gevolg dat men vaker binnen bleef en dus geen uithuizige activiteiten ondernam heeft deze toegenomen tijdbesteding aan nieuwe media doorgezet. Wat betekent dit voor de invulling van vrije tijd? Tegenwoordig maakt bijna iedereen gebruik van mobiel internet. Mobiel internet zorgt voor bijvoorbeeld GPS onderweg, reserveren en betalen en het plaatsen en opvragen van reviews. Er wordt tegenwoordig steeds meer vrije tijd buitenshuis doorgebracht door de toegenomen tijdsbesteding aan nieuwe media binnenshuis. Vrijetijdsbesteding in de Delta 7

12 Feminising the world Overal zien we een vervrouwelijking van de maatschappij. Zachtere waarden, emotie, beleving en gevoel worden steeds belangrijker. Ook bij mannen. Waarden als zorg en aandacht, vertrouwen en verantwoordelijkheid worden belangrijk: welzijn komt voor welvaart en kwaliteit komt voor kwantiteit. Vrouwenmarketing staat dan ook volop in de belangstelling. Markten die tot voor kort typische mannenmarkten waren zoals ICT, technologie, financiën en de auto - industrie, vervrouwelijken langzaam. Maar producten aan vrouwen verkopen is niet voor elk bedrijf weggelegd. Vrouwen zijn loyaler, delen makkelijker informatie via sociale netwerksites en doordat de arbeidsparticipatie van vrouwen toeneemt, wordt de koopkracht groter. Verder starten meer vrouwen een eigen bedrijf, krijgen meer vrouwen een managementfunctie en veranderen de sociale en materiële behoeftes. Wat betekent dit voor de invulling van vrije tijd? Vrouwen zoeken het steeds meer in spiritualiteit en wellness voor zowel lichaam als geest, vrouwen dagjes uit in groepsverband (zoals bijvoorbeeld funshoppen), nemen toe. Maar ook mannen gaan steeds meer activiteiten ondernemen met mannen onder elkaar. De vrouw blijft bepalend bij de keuze van het soort uitstapje. 8 Vrijetijdsbesteding in de Delta

13 Do it yourself De Nederlandse bevolking is zelfgerichter, assertiever en pragmatischer dan ooit. In alles willen we zelf kunnen bepalen met wie we wat doen. W e willen steeds meer zelf de verantwoordelijkheid nemen, zelf aan het stuur zitten. Geef me de tools, dan regel ik het zelf wel. Belangrijkste voorwaarden hierbij zijn: voldoende keus hebben en inzicht in de gevolgen die deze keuzes met zich meedragen. Daarbij komen aspecten als snelheid, gemak, flexibiliteit en keuzevrijheid steeds vaker om de hoek kijken. Wat betekent dit voor de invulling van vrije tijd? Reserveringsmiddelen op maat, waardoor het makkelijker wordt als consument zelf activiteiten te organiseren, nemen toe. Het is van belang dat niet meer alles voor de consument geregeld wordt, maar dat de consument geholpen wordt bij het zelf organiseren. De consument is moeilijk te beïnvloeden omdat deze vaak zelf weet wat hij wil en graag zelf beslist. Daarom is het belangrijk om vooral goede informatie te verschaffen waar de consument zelf mee aan de slag kan. De consument kan door middel van de volgende tools 'bijgestaan' worden in de eigen keuze en organisatie: door het inzetten van mobiel internet op een, voor de consument, overzichtelijke manier is het mogelijk altijd en overal zelf relevante informatie op te zoeken van bijvoorbeeld attracties. Ook met bijvoorbeeld verruiming van openingstijden en seizoen kan de consument geholpen worden bij het zelf kiezen en organiseren van de vrijetijdsactiviteit. Hiermee kom je ook tegemoet aan de steeds meer flexibele tijdsbesteding van consumenten. Bij het inzetten van deze tools moet er rekening gehouden worden met de keuzestress van de consument; een groot aanbod is niet per definitie gewenst. Vrijetijdsbesteding in de Delta 9

14 2 Vrijetijdsgedrag van Nederlanders ContinuVrijeTijdsOnderzoek Deze themapublicatie is opgesteld naar aanleiding van cijfers uit het ContinuVrijeT ijds- Onderzoek, afgekort CVTO. Het CVTO is een onderzoek van NBTC-NIPO Research. Voor het onderzoek wordt de onderstaande definitie van vrijetijdsactiviteiten gehanteerd: Alle (dag)recreatieve activiteiten die worden ondernomen buiten de eigen woning en waarbij men minimaal een uur van huis is (inclusief reistijd). Bezoek aan familie / vrienden / kennissen en activiteiten ondernomen tijdens de vakantie blijven buiten beschouwing. De onderzoeksopzet van het CVTO bestaat uit twee onderdelen, een jaarlijkse en een wekelijkse meting. Jaarlijks vindt er een meting plaats bij 5000 respondenten waarbij onder meer de deelname aan diverse vrijetijdsactiviteiten op jaarbasis wordt gemeten. De wekelijkse meting bestaat uit een onderzoek onder 350 respondenten die worden gevraagd informatie te geven betreffende de duur van de activiteit, de locatie, de afstand tot het woonadres, het vervoermiddel, de bestedingen, de samenstelling van het reisgezelschap etc. Door middel van deze gegevens kan het vrijetijdsgedrag van de Nederlander nauwkeurig in kaart worden gebracht. Al deze activiteiten zijn onderverdeeld in de volgende 11 activiteitenclusters: Buitenrecreatie Waterrecreatie en -sport Zelf sporten Sportwedstrijd bezoeken Wellness / beauty / ontspanning Attracties bezocht Evenementen bezocht Winkelen voor plezier Cultuur Uitgaan Overige hobby-, verenigingsactiviteiten en cursussen Het onderzoek vindt eens per twee jaar plaats en is nu vier keer uitgevoerd: April 2004 tot en met maart 2005 April 2006 tot en met maart 2007 Mei 2008 tot en met april 2009 Mei 2010 tot en met april Vrijetijdsbesteding in de Delta

15 3 Omvang Nederlandse vrijetijdsmarkt In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de vrijetijdsactiviteiten van Nederlanders. Dit onderzoek richt zich alleen op vrijetijdsactiviteiten buitenshuis die buiten de vakanties om zijn onder - nomen. Nederlanders hebben in 2010 veel vakanties ondernomen. 81,5% van de Nederlandse bevolking ging minstens één keer op vakantie. Het gemiddelde aantal vakanties per vakantieganger was 2.8. Doordat er veel tijd aan vakanties is besteed, is er minder tijd besteed aan vrijetijdsactiviteiten. De activiteiten die men tijdens een vakantie onderneemt worden namelijk niet meegerekend in het CVTO. Vrijetijdsparticipatie De vrijetijdsparticipatie betreft het percentage van de Nederlandse bevolking dat ten minste één vrijetijdsactiviteit heeft ondernomen in een bepaald jaar. Het gaat dan om een activiteit buitenshuis van minstens één uur. De Nederlandse vrijetijdsparticipatie bedroeg 98,6% in het onderzoeksjaar Dit betekent dat in deze periode ruim 15,4 miljoen Nederlanders tenminste één vrijetijdsactiviteit hebben ondernomen, maar natuurlijk gaat het bijna altijd om veel meer vrijetijdsactiviteiten. Grafiek 2. Bron: CVTO, 2011 Uitgaan, buitenrecreatie en recreatief winkelen zijn de meest populaire vrijetijdsbestedingen onder de Nederlandse bevolking. De vrijetijdsparticipatie is het laagst voor de clusters sportwedstrijden bezoeken en wellness/beauty. Dit is te verklaren doordat vrouwen minder vaak een sportwedstrijd bezoeken en mannen minder tijd besteden aan wellness/beauty. Vrijetijdsbesteding in de Delta 11

16 Het is opvallend dat de vrijetijdsparticipatie in de meeste clusters terugloopt. Dit wil zeggen dat bepaalde typen activiteiten door minder Nederlanders worden ondernomen dan in het voorgaande onderzoeksjaar. Ook twee jaar geleden was er al een afname van de vrijetijds - participatie zichtbaar. In vergelijking tot het vorige onderzoek is er wel een toename zichtbaar in de clusters buitenrecreatie, cultuur en bezoek aan wellness/beauty. De terugloop in de vrijetijdsparticipatie heeft een aantal belangrijke oorzaken: Economische crisis Door de verslechterde economische omstandigheden heeft een deel van de Nederlandse bevolking bespaard op niet noodzakelijke uitgaven. In de vrijetijdssector is dit terug te zien in een verschuiving van kapitaalintensieve naar minder kapitaalintensieve activiteiten. Toegenomen tijdsbesteding aan nieuwe media Er wordt steeds meer gebruik gemaakt van het internet in de vrije tijd. Dit had als gevolg dat men vaker binnen bleef en dus geen uithuizige activiteiten ondernam. Veel vakanties Dit onderzoek richt zich alleen op vrijetijdsactiviteiten buitenshuis die buiten de vakanties om zijn ondernomen. Als er in een periode veel vakanties zijn genomen, worden er minder vrijetijdsactiviteiten ondernomen. De activiteiten die men tijdens een vakantie onderneemt worden namelijk niet meegerekend in het CVTO. Vrijetijdsfrequentie Ook de vrijetijdsfrequentie is ten opzichte van vorig onderzoeksjaar afgenomen. De economische crisis, de toegenomen tijdbesteding aan nieuwe media en het hoge aantal vakanties kunnen ook een verklaring geven voor de afname van de vrijetijdsfrequentie. De vrijetijdsfrequentie geeft aan hoe vaak men een bepaalde activiteit per jaar onderneemt. Grafiek 3. Bron: CVTO, Vrijetijdsbesteding in de Delta

17 Op jaarbasis wordt gemiddeld per persoon 107 keer gesport. Daarmee is zelf sporten de meest frequente activiteit. Ook activiteiten op het gebied van buitenrecreatie worden vaak ondernomen, namelijk 83 keer per jaar. De minst frequent ondernomen activiteit is het bezoeken van evenementen. De Nederlander onderneemt deze activiteit gemiddeld zes keer per jaar. De sterkste daling in vrijetijdsfrequentie is terug te zien bij de clusters recreatief winkelen, buitenrecreatie en zelf sporten. Ondanks de afname in het cluster zelf sporten steekt deze categorie met kop en schouders uit boven de andere clusters. Gemiddeld besteden Nederlanders 2 keer per week meer dan een uur aan sporten. Ook buitenrecreatie en overige hobby s, verenigingsactiviteiten en cursussen worden vaker dan eens per week ondernomen. Alleen de frequentie waarmee de Nederlander culturele activiteiten onderneemt is de afgelopen 2 jaar licht toegenomen. Grafiek 4. Bron: CVTO, 2011 Maar liefst een kwart van het totaal aantal vrijetijdsactiviteiten werd ondernomen binnen het cluster buitenrecreatie. Na buitenrecreatie volgt zelf sporten, 16% van het totaal aantal vrijetijdsactiviteiten werd ondernomen in dit cluster. Ook recreatief winkelen is nog steeds een zeer geliefde vrijetijdsactiviteit. Toch is het aantal activiteiten in de meest populaire clusters afgenomen ten opzichte van voorgaande jaren. Binnen de vrijetijdssector is de markt voor wellness & beauty nog steeds de kleinste. Ook sportwedstrijden bezoeken is een kleine markt binnen de vrijetijdssector. Vrijetijdsbesteding in de Delta 13

18 3.1 Vrijetijdsgedrag per provincie In deze paragraaf wordt een beeld geschetst van de omvang van de vrijetijdsmarkt per provincie. De grafiek geeft weer waar de vrijetijdsactiviteiten plaatsvinden. Het aantal activiteiten per provincie in is afgezet tegen het aantal in de voorgaande nderzoeksperiode. Het aantal ondernomen vrijetijdsactiviteiten hangt onder andere samen met het aantal inwoners per provincie. Zuid-Holland is de provincie waar de meeste vrijetijds - activiteiten buiten de eigen woning worden ondernomen. Noord-Holland staat op de tweede plaats en Noord-Brabant staat op de derde plaats wat betreft het aantal vrijetijdsactiviteiten dat ondernomen is. Opvallend is dat in alle provincies het aantal vrijetijdsactiviteiten ten opzichte van de vorige onderzoeksperiode is afgenomen, behalve in Zuid-Holland. Zeeland neemt de op een na laatste plaats in van de hoeveelheid ondernomen vrijetijdactiviteiten per provincie. Grafiek 5. Bron: CVTO, 2011 Er zijn een aantal provincies waarin bepaalde activiteiten significant meer worden ondernomen dan in andere provincies. In Zuid-Holland en Limburg worden er relatief meer wellness - activiteiten ondernomen dan elders, in Noord-Holland worden er relatief meer culturele activiteiten ondernomen en in Noord-Brabant worden er relatief meer attracties bezocht. Daarnaast worden er in de provincie Zeeland relatief meer activiteiten uit het cluster buitenrecreatie ondernomen. 14 Vrijetijdsbesteding in de Delta

19 3.2 Top-15 vrijetijdsactiviteiten In de voorgaande paragrafen spraken we over activiteitenclusters. Elk cluster bestaat uit een groot aantal verschillende activiteiten. Bijvoorbeeld: het cluster buitenrecreatie bestaat onder andere uit een wandeling voor plezier, een fietstocht voor plezier en een toertocht met de auto. Van al deze losse activiteiten is een top -15 samengesteld met een vergelijking met het voorgaande onderzoeksjaar. Deze wordt weergegeven in onderstaande grafiek. Grafiek 6. Bron: CVTO, 2011 Wandelen, winkelen en fietsen zijn goed vertegenwoordigd in de top -15. Dit is logisch omdat de clusters buitenrecreatie en winkelen voor plezier de belangrijkste clusters zijn. In werden door de Nederlandse bevolking ongeveer 3,42 miljard vrijetijds - activiteiten ondernomen. De totale vrijetijdsmarkt is ten opzichte van met bijna 4,2% gekrompen. Deze afname geldt niet voor alle activiteiten. Er zijn ook activiteiten die vaker ondernomen zijn. Bleek in dat het minder ondernemen van bepaalde activiteiten te verklaren was door de economische crisis (het betrof hier een afname van vooral de kapitaalintensieve activiteiten), zien we nu wel een daling. Deze daling is niet uitsluitend te zien in kapitaalintensieve activiteiten. Hierdoor kunnen we aannemen dat de invloed van de economische crisis op de ondernomen vrijetijdsactiviteiten aan het afnemen is. De meeste activiteiten uit de top-15 laten een daling in omvang zien, behalve de activiteiten uit eten in Vrijetijdsbesteding in de Delta 15

20 restaurant of eetcafé (+9%), fitness etc. (+11%), onderwijs/schoolvereniging (+42%), (binnen)zwemmen (+6%), bezoek tuincentrum (+10%), voetbal (+2%) zijn gegroeid in de afgelopen twee jaren. 3.3 Bestedingen In totaal is door Nederlanders in het afgelopen onderzoeksjaar bijna 44 miljard euro uitgegeven aan het ondernemen van vrijetijdsactiviteiten buiten de eigen woning met een duur van minimaal één uur. In vergelijking tot twee jaar geleden is de totale economische waarde van de uithuizige vrijetijdsmarkt met 6 miljard euro teruggelopen. Dit komt neer op een daling van 12%. Gemiddeld gaf men per persoon 12,80 uit per vrijetijdsactiviteit. Bij de bestedingen die samenhangen met vrijetijdsactiviteiten buitenshuis, wordt in het CVT O een driedeling gemaakt: directe kosten, vervoerskosten en vaste kosten. Directe kosten De directe kosten zijn de bestedingen die zijn gedaan tijdens de desbetreffende activiteit, waaronder toegangsprijzen, deelnamekosten, huurprijzen, consumpties, besteding in winkels en overige kosten. In de afgelopen onderzoeksperiode hebben Nederlanders in totaal bijna 37,1 miljard euro uitgegeven aan de directe kosten van vrijetijdsactiviteiten. De directe economische opbrengst van vrijetijdsactiviteiten is in verhouding tot het onderzoeksjaar gedaald met 8%. De belangrijkste verklaringen hiervoor zijn het kleinere aantal vrijetijdsactiviteiten dat buitenshuis werd ondernomen en de economische onzekere tijden waardoor men tijdens activiteiten minder geld uitgeeft. Gemiddeld geeft men per persoon een bedrag uit van 10,80 per activiteit, inclusief activiteiten waarbij geen geld werd uitgegeven. Van deze 10,80 ging het grootste deel, te weten 5,40, op aan de bestedingen die in winkels werden gedaan tijdens de ondernomen activiteit. Nog eens 3,50 werd uitgegeven aan consumpties en 1,30 aan toegangsprijzen, deelnamekosten etc. De laatste 0,70 is toe te rekenen aan de overige kosten die de activiteit met zich meebrengt. Iets meer dan de helft van de activiteiten brengen geen directe kosten met zich mee. Bij ruim een kwart van de activiteiten werd meer dan 10,00 per activiteit itgegeven. De clusters waaraan in verhouding het vaakst geld werd uitgegeven zijn: uitgaan (in 94% van de gevallen), recreatief winkelen en cultuur (75%). Bij funshoppen geeft men in het algemeen behoorlijk wat geld uit in winkels, maar ook bij het bezoeken van evenementen hebben de winkeliers in vergelijking tot andere clusters behoorlijk wat opbrengsten. De overige kostenpost is tenslotte het hoogst bij het cluster wellness/beauty/ontspanning. Vervoerskosten De vervoerskosten worden berekend door te kijken naar het aantal afgelegde kilometers en het gebruikte vervoermiddel; auto of motor 0,36 per km, trein 0,12 per km en overig openbaar vervoer 0,22 per km. In totaal hebben Nederlanders ruim 6,7 miljard euro uitgegeven aan vervoerskosten voor vrijetijdsactiviteiten; gemiddeld 1,97 per activiteit. In vergelijking tot 16 Vrijetijdsbesteding in de Delta

21 het vorige onderzoek zijn de totale vervoerskosten met bijna 1% gedaald. Dit wordt volledig verklaard door het lagere aantal ondernomen vrijetijdsactiviteiten, de afgelegde afstand per activiteit is namelijk niet veranderd. De helft van de ondernomen activiteiten brachten vervoerskosten met zich mee. In 80% van de gevallen bedroegen de kosten minder dan 5,00. De meeste vervoerskosten komen voort uit activiteiten die behoren tot de clusters evenementen bezoeken en cultuur. Vaste kosten Vaste kosten zijn de kosten verbonden aan abonnementen, contributies en lidmaatschappen die afgesloten worden om bepaalde vrijetijdsactiviteiten te kunnen ondernemen. Er werd afgelopen jaar 2,9 miljard euro besteed aan vaste kosten. Over het algemeen zijn de gemiddelde bestedingen aan abonnementen en lidmaatschappen het hoogst binnen het cluster zelf sporten ( 63,98), gevolgd door sportwedstrijd bezoeken ( 42,06). Bestedingen aan abonnementen en lidmaatschappen voor het cluster buitenrecreatie zijn het laagst ( 2,82). De totale vaste kosten zijn met ruim 1 miljard euro het hoogst voor het cluster zelf sporten en met bijna 42 miljoen euro het laagst voor het cluster uitgaan. Als er alleen wordt gekeken naar de directe kosten en dus niet naar vervoerskosten en vaste kosten, dan ziet de gemiddelde besteding per persoon aan een vrijetijdsactiviteit er als volgt uit: Grafiek 7. Bron: CVTO, 2011 Vrijetijdsbesteding in de Delta 17

22 3.4 Samenvatting vrijetijdsgedrag Nederlanders 98,6% van de Nederlandse bevolking heeft in het onderzoeksjaar tenminste eenmaal buitenshuis een vrijetijdsactiviteit van minstens één uur ondernomen. Dit is nagenoeg gelijk aan het voorgaande onderzoeksjaar. Van deze 98,6% van de Nederlandse bevolking gaat een groot deel wel eens uit, doet aan buitenrecreatie en aan winkelen voor plezier. Een klein deel bezoekt wel eens een sport - wedstrijd of onderneemt een wellnessuitje. Afgelopen jaar zijn er in totaal 3,42 miljard vrijetijdsactiviteiten ondernomen. Het totaal aantal vrijetijdsactiviteiten is met 4,2% afgenomen ten opzichte van de vorige onderzoeksperiode. Dit is met name te verklaren door de economische crisis en de toegenomen tijdbesteding aan nieuwe media. Wandelen, winkelen en fietsen zijn goed vertegenwoordigd in de top -15 vrijetijdsactiviteiten. Afgelopen jaar is bijna 44 miljard euro uitgegeven aan vrijetijdsactiviteiten. Dit is een daling van 12% ten opzichte van voorgaand onderzoek. De Nederlander geeft per activiteit gemiddeld 12,80 uit. Opmerkelijk De zondag wordt nog steeds als een rustdag beschouwd. Een kwart van de Nederlanders plant geen concrete activiteiten op zondag. De gemiddelde werktijd is in vergelijking tot 2006 met een kwartier afgenomen en tegelijkertijd is de vrije tijd met 20 minuten toegenomen. 18 Vrijetijdsbesteding in de Delta

23 4 Uitstapjes van Nederlanders In het voorgaande hoofdstuk zijn alle vrijetijdsactiviteiten van Nederlanders beschreven, waarmee een duidelijk beeld is geschetst van de totale nationale vrijetijdsmarkt. Al deze vrijetijdsactiviteiten omvatten ook de activiteiten die voor de toeristische branche niet (economisch) relevant zijn. Vanaf dit hoofdstuk worden daarom alleen de toeristisch relevante vrijetijdsactiviteiten beschreven. Deze worden ook wel uitstapjes genoemd. Door deze selectie zijn de aantallen dus aanzienlijk lager. Welke vrijetijdsactiviteiten zijn nu toeristisch relevant en welke niet? V oor deze selectie is gebruik gemaakt van de landelijke R&T standaard (zie bijlage 1). Deze standaard heeft als doel eenduidige afspraken te maken over het meten en bepalen van de bestedingen en de werkgelegenheid oftewel de economische betekenis van de vrijetijdssector. De meerwaarde van de standaard ligt vooral in de mogelijkheid om de resultaten van een provincie of regio met andere provincies en met de landelijke resultaten te vergelijken. Een groot verschil met het voorgaande hoofdstuk is dat er nu alleen wordt gekeken naar activiteiten van minstens 2 uur in plaats van 1 uur. Daarnaast zijn de clusters zelf sporten en hobby- en verenigingsactiviteiten niet opgenomen in de standaard. Ten slotte tellen de clusters buitenrecreatie, waterrecreatie en -sport, sportwedstrijden bezoeken en recreatief winkelen minder onderliggende activiteiten. De reden voor deze afbakening is dat deze activiteiten veelal door eigen inwoners in hun directe woonomgeving worden ondernomen en dat deze dus nauwelijks te beïnvloeden zijn door toeristisch of vrijetijdsbeleid. Vrijetijdsbesteding in de Delta 19

24 4.1 Totale markt van uitstapjes In totaal werden in de onderzoeksperiode mei 2010 t/m mei 2011 door Nederlanders ruim 1,39 miljard uitstapjes ondernomen. In was dit 1,45 miljard, wat betekent dat dit 4% gedaald is. Ook hiervoor ligt de verklaring in de toegenomen tijdbesteding aan nieuwe media en de economische situatie. De uitstapjes van zijn in onderstaande grafiek weergegeven. Grafiek 8. Bron: CVTO, 2011 Het cluster buitenrecreatie is het grootste van de negen clusters met bijna 468 miljoen buitenrecreatieve uitstapjes, dit komt neer op 34% van het totaal. Hierna volgt uitgaan met 23%. Slechts 1% van de uitstapjes door Nederlanders valt onder sportwedstrijden bezoeken. 20 Vrijetijdsbesteding in de Delta

25 4.2 Uitstapjes per provincie In deze paragraaf wordt duidelijk in welke provincies de 1,39 miljard uitstapjes worden ondernomen. 4% van de uitstapjes wordt ondernomen in het buitenland. Onderstaande grafiek geeft weer waar alle uitstapjes plaatsvinden. Grafiek 9. Bron: CVTO, 2011 Net als bij de vrijetijdsactiviteiten nemen respectievelijk Zuid-Holland, Noord-Holland en Noord-Brabant de eerste drie plaatsen in. Daarnaast zijn er een aantal provincies waarin bepaalde uitstapjes significant meer of minder worden ondernomen dan in andere provincies; Buitenrecreatie wordt het meest ondernomen in de provincie Zuid-Holland. Ook het cluster wellness/beauty/ontspanning en cultuur scoren het hoogst in Zuid-Holland. In Noord-Holland worden er veel uitstapjes in het cluster cultuur ondernomen. Vrijwel alle clusters scoren het laagst in Flevoland. Hier worden dan ook de minste uitstapjes ondernomen. Verder valt op dat er in Zeeland relatief weinig gewinkeld wordt voor het plezier. 4.3 Top-10 uitstapjes Ook bij de uitstapjes kan er een top -10 worden opgesteld van de uitstapjes op activiteitenniveau. Buitenrecreatie is het belangrijkste cluster binnen de uitstapjes. Naast wandelingen en fietstochten voor plezier staan ook toertochtjes met de auto en recreëren (niet aan water) in de top-10. Ook het cluster uitgaan is populair gezien het feit dat dit cluster eveneens 4 uitstapjes in de top-10 heeft staan. Vrijetijdsbesteding in de Delta 21

26 Grafiek 10. Bron: CVTO, Bestedingen In totaal hebben Nederlanders in de periode mei 2010 tot en met april 2011 een bedrag van 29 miljard euro uitgegeven aan uitstapjes. In de vorige onderzoeksperiode ( ) was dit nog ruim 31 miljard euro; een daling van bijna 7%. Gemiddeld werd in ,80 per persoon per uitstapje uitgegeven. Net als bij de bestedingen aan vrijetijdsactiviteiten wordt ook bij de uitstapjes een onderscheid gemaakt tussen directe kosten, vervoerskosten en vaste kosten. In de afgelopen periode hebben Nederlanders in totaal bijna 24 miljard euro uitgegeven aan de directe kosten van uitstapjes. Dit komt neer op 17,03 per persoon per uitstapje, inclusief de uitstapjes waarbij geen geld werd uitgegeven. Van deze 17,03 werd gemiddeld 7,17 in een winkel besteed, ging 6,66 op aan consumpties tijdens een uitstapje, werd 2,16 uitgegeven aan toegangsprijzen/deelnamekosten/huurprijzen en ging tot slot 1,05 op aan overige kosten. Het meeste geld werd besteed binnen het cluster recreatief winkelen, gevolgd door het cluster wellness/beauty/ontspanning en uitgaan. In totaal bedroegen de vervoerskosten als gevolg van de uitstapjes van Nederlanders zo n 4,4 miljard euro. Gemiddeld kwamen de meeste vervoerskosten voort uit uitstapjes in de clusters sportwedstrijden bezoeken, evenementen bezoeken en attracties bezoeken, voor deze activiteiten wordt de grootste afstand afgelegd. 22 Vrijetijdsbesteding in de Delta

27 Als er alleen wordt gekeken naar de directe kosten, dan ziet de gemiddelde besteding per persoon aan een uitstapje er als volgt uit: Grafiek 11. Bron: CVTO, Samenvatting uitstapjes Nederlanders In totaal werden er afgelopen periode ruim 1,39 miljard uitstapjes ondernomen door Nederlanders. Buitenrecreatie is het belangrijkste cluster binnen de uitstapjes van Nederlanders. De meeste uitstapjes worden ondernomen in de provincies Zuid-Holland, Noord-Holland en Noord-Brabant. Tezamen zijn zij goed voor 50% van de uitstapjes. 32% van de uitstapjes worden ondernomen binnen de eigen gemeentegrens. Gemiddeld wordt aan uitstapjes 17,03 per persoon besteed. Nederlanders gaan voor 54 miljoen uitstapjes naar het buitenland, dit is 4% van het totaal aantal ondernomen uitstapjes. Vrijetijdsbesteding in de Delta 23

28 5 Uitstapjes Zeeland In dit hoofdstuk worden de uitstapjes in de provincie Zeeland, de uitstapjes van de Zeeuwse bevolking en de uitstapjes van bezoekers aan Zeeland tegen het licht gehouden. 5.1 Uitstapjes in Zeeland In totaal werden er in ,3 miljoen uitstapjes ondernomen in de provincie Zeeland. Dit is bijna 3% van alle uitstapjes ondernomen door Nederlanders. In onderstaande grafiek worden deze uitstapjes onderverdeeld in verschillende clusters. T evens worden de uitstapjes in Zeeland afgezet tegen het nationale beeld. Grafiek 12. Bron: CVTO, 2011 De verdeling van het type uitstapjes is in Zeeland niet helemaal gelijk aan die van heel Nederland. Er zijn een aantal opmerkelijke verschillen waarneembaar. Zo scoort het cluster buitenrecreatie in Zeeland (44%) erg goed ten opzichte van het landelijk beeld (34%). Er worden in de provincie Zeeland echter ook een aantal uitstapjes minder vaak ondernomen. Zo worden er in Zeeland verhoudingsgewijs minder uitstapjes ondernomen binnen het cluster winkelen voor plezier, met name het winkelen in de binnenstad blijft in Zeeland achter. Tevens worden er in Zeeland verhoudingsgewijs minder culturele uitstapjes ondernomen. Dit wordt niet 24 Vrijetijdsbesteding in de Delta

29 veroorzaakt door één bepaalde activiteit, alle activiteiten binnen het cluster cultuur scoren lager dan het landelijk gemiddelde. Ook worden er in de provincie Zeeland weinig uitstapjes ondernomen naar sportwedstrijden. Dit komt doordat er in Zeeland geen professionele voetbalverenigingen zijn. Ook het cluster wellness/beauty/ontspanning scoort beduidend lager. Dit komt doordat er in Zeeland verhoudingsgewijs weinig uitstapjes worden gemaakt naar sauna s en zonnebanken en er weinig aan Yoga, Tai Chi en meditatie wordt gedaan. Overigens is dit wel een markt waar ten opzichte van voorgaande onderzoeksperiode een stijging zichtbaar is. In het laatste hoofdstuk van dit themarapport gaan we dieper in op het cluster wellness. T evens gaat het daar over de kansen van wellness voor de provincie Zeeland. Al met al kan worden gezegd dat Zeeland ten opzichte van overige provincies in Nederland een aantrekkelijke provincie is voor buitenrecreatie. Dit is verklaarbaar door de geografische samenstelling van de provincie; veel ruimte voor buitenrecreatie. In het laatste hoofdstuk van dit themarapport gaan we dieper in op het cluster buitenrecreatie. Maar tegelijkertijd worden in veel andere clusters minder uitstapjes ondernomen in Zeeland. Dit heeft vermoedelijk te maken met de ligging van Zeeland en het lagere aanbod voor dergelijke uitstapjes. Uitgaven Alle uitstapjes in de provincie Zeeland brengen natuurlijk ook bestedingen met zich mee. In totaal is er in de provincie Zeeland ruim 743 miljoen euro uitgegeven aan uitstapjes. Hieronder is weergegeven waar dit bedrag aan uitgegeven wordt. Grafiek 13. Bron: CVTO, 2011 Vrijetijdsbesteding in de Delta 25

30 Buitenrecreatie, recreatief winkelen en uitgaan zijn de clusters waar het meeste geld aan is uitgegeven. De laagste bestedingen komen voor bij de clusters waterrecreatie - en sport en wellness/beauty/ontspanning. 5.2 Uitstapjes van Zeeuwen in Zeeland De Zeeuwse bevolking ondernam het afgelopen jaar 35 miljoen uitstapjes waarvan 28,3 miljoen in Zeeland. Onderstaande tabel toont hoeveel uitstapjes Zeeuwen per cluster maakten en welk deel zij daarvan in de eigen provincie ondernamen, in totaal 81%. In paragraaf 6.4 wordt duidelijk waar de Zeeuwse bevolking de resterende 19% van zijn uitstapjes onderneemt. Tabel 2. Uitstapjes van Zeeuwen in Zeeland Aantal uitstapjes Totaal In Zeeland Buitenrecreatie (92%) Uitgaan (76%) Winkelen voor plezier (73%) Attracties bezocht (73%) Evenementen bezocht (72%) Cultuur (70%) Wellness / beauty / ontspanning (83%) Waterrecreatie en -sport (91%) Sportwedstrijd bezoeken Totaal (81%) Bron: CVTO, Vrijetijdsbesteding in de Delta

31 Bestedingen In totaal gaf de Zeeuwse bevolking ruim 343 miljoen euro uit aan uitstapjes in Zeeland (het gaat hier om de totale directe bestedingen). In onderstaande grafiek is weergegeven aan welke uitstapjes de Zeeuwse bevolking hun geld uitgaf. Grafiek 14. Bron: CVTO, 2011 Het meeste geld wordt uitgegeven aan winkelen, uitgaan en buitenrecreatie. Uitgaven aan sportwedstrijden ontbreken, wat wederom toe te schrijven is aan het ontbreken van een voetbalclub in het betaald voetbal in Zeeland. In paragraaf 6.4 staan de uitgaven beschreven die de Zeeuwse bevolking buiten de provincie doet. Vrijetijdsbesteding in de Delta 27

32 5.3 Uitstapjes van bezoekers aan Zeeland Naast de uitstapjes van de Zeeuwse bevolking zelf worden in Zeeland nog eens 11,9 miljoen uitstapjes ondernomen door Nederlandse bezoekers van buiten de provincie. Dit is 30% van alle uitstapjes in Zeeland. In onderstaande grafiek wordt duidelijk welke activiteiten in Zeeland het meest populair zijn onder deze groep. Grafiek 15. Bron: CVTO, 2011 Uit deze aantallen blijkt dat Zeeland een erg aantrekkelijke provincie is voor buitenrecreatie en uitgaan. Ten opzichte van het vorige onderzoeksjaar zijn met name het aantal wellnessuitjes fors gestegen. Dit heeft te maken met het toenemende aanbod op dit gebied. Afbeelding 1 op de pagina hiernaast toont de herkomst van de mensen die uitstapjes in Zeeland ondernemen. Tevens wordt weergegeven wat de belangrijkste bezoekredenen zijn per herkomstprovincie. Opvallend is dat buitenrecreatie voor nagenoeg alle herkomstgebieden het belangrijkste doel is van een uitstapje in Zeeland. 28 Vrijetijdsbesteding in de Delta

33 Afbeelding 1. Herkomst van uitstapjes in Zeeland en bezoekredenen Friesland = geen = Groningen uitstapjes waarvan 100% waterrecreatie Drenthe uitstapjes waarvan 68% buitenrecreatie Noord-Holland uitstapjes waarvan 71% buitenrecreatie Flevoland = geen = Overijssel uitstapjes waarvan 38% uitgaan Zuid-Holland uitstapjes waarvan 40% buitenrecreatie Utrecht uitstapjes waarvan 43% buitenrecreatie Gelderland uitstapjes waarvan 61% buitenrecreatie Zeeland Brabant uitstapjes waarvan 62% buitenrecreatie Bron: CVTO, 2011 Limburg uitstapjes waarvan 45% buitenrecreatie Bewoners uit de provincies Noord-Brabant, Zuid-Holland en Limburg ondernamen de meeste uitstapjes in Zeeland. Algemeen geldt dat de afstand die moet worden afgelegd voor een bezoek aan Zeeland in direct verband staat met het bezoekersaantal. Met andere woorden, hoe groter de afstand, des te kleiner het aantal uitstapjes. Groningen is hierbij een uitzondering met uitstapjes in het cluster waterrecreatie. Vrijetijdsbesteding in de Delta 29

34 Bestedingen In totaal leverden deze 11,9 miljoen uitstapjes de provincie Zeeland ruim 207,9 miljoen euro op. Er zijn slechts beperkt gegevens beschikbaar over uitstapjes van buitenlanders. Uit het Pilotonderzoek naar dagtoeristische activiteiten van de Belg blijkt dat 6% van de Vlaamse daguitstappen Nederland als bestemming heeft. 28% van deze daguitstappen vindt plaats in Zeeland. Daarnaast vindt 7% van de daguitstappen van Brusselaars en 3% van de W aalse daguitstappen plaats in Nederland. Dit duidt erop dat er grote aantallen dagbezoekers uit het buitenland naar Zeeland (met name Belgen) komen en dat dit eveneens een aanzienlijke economische waarde heeft. 5.4 Uitstapjes van Zeeuwen buiten Zeeland Van alle uitstapjes die de Zeeuwse bevolking ondernam, vond 19% buiten Zeeland plaats: 6,7 miljoen. Onderstaande tabel toont voor welke uitstapjes de Zeeuw de provincie uitgaat. Tabel 4. Uitstapjes van Zeeuwen buiten Zeeland Aantal uitstapjes Totaal Buiten Zeeland Bestedingen buiten Zeeland in euro s Buitenrecreatie (9%) Uitgaan (24%) Winkelen voor plezier (27%) Attracties bezocht (27%) Evenementen bezocht (28%) Cultuur (30%) Wellness / beauty / ontspanning (17%) Waterrecreatie en -sport (9%) Sportwedstrijd bezoeken (100%) Totaal (19%) Bron: CVTO, 2011 De Zeeuwse bevolking verliet de provincie het vaakst voor winkelen voor plezier, cultuur, evenementen en attracties bezoeken. Dit betekent niet dat hieraan ook het meeste geld is uitgegeven. Het zijn vooral de uitstapjes winkelen voor plezier, uitgaan en het bezoeken van evenementen waar de Zeeuwse bevolking het meeste geld aan besteedde buiten de provincie. In totaal werd door de Zeeuwse bevolking ruim 228 miljoen euro uitgegeven aan uitstapjes buiten de eigen provincie. Per uitstapje geeft de Zeeuwse bevolking het meeste geld uit aan een wellness-beleving en het minste geld aan waterrecreatie en - sport. Afbeelding 2 laat zien in welke provincies de Zeeuwen deze uitstapjes ondernamen en wat per provincie de voornaamste activiteit van Zeeuwen was. Noord-Brabant is de belangrijkste bestemming voor uitstapjes van Zeeuwen, het buitenland is een belangrijke nummer twee. 30 Vrijetijdsbesteding in de Delta

35 De landen die in dit geval aangedaan worden zijn als vanzelfsprekend België, Duitsland en Frankrijk. Als Zeeuwen naar het buitenland gaan voor het ondernemen van uitstapjes doen ze dat voor de volgende clusters: Activiteitenclusters 1 Uitgaan 24% 2 Buitenrecreatie 22% 3 Attracties bezoeken 17% 4 Cultuur 11% 5 Funshoppen 8% 6 Wellness 5% 7 Waterrecreatie 4% Afbeelding 2. Uitstapjes van Zeeuwen naar bestemming en bezoekmotief Friesland = geen = Groningen uitstapjes Noord-Holland uitstapjes waarvan 27% uitgaan & 26% buitenrecreatie Flevoland uitstapjes waarvan 56% buitenrecreatie & 19% attractie bezoeken Drenthe = geen = Overijsel = geen = Zuid-Holland uitstapjes waarvan 26% attractie bezoeken & 20% buitenrecreatie Utrecht uitstapjes waarvan 47% uitgaan & 41% evenementen Gelderland uitstapjes waarvan 50% buitenrecreatie & 29% funshoppen Zeeland Brabant uitstapjes waarvan 37% funshoppen & 33% uitgaan Bron: CVTO, 2011 Buitenland uitstapjes waarvan 24% uitgaan & 22% buitenrecreatie Limburg uitstapjes waarvan 59% attracties bezoeken & 41% evenementen Vrijetijdsbesteding in de Delta 31