Toelichting streefpeilbesluit de Linge

Transcriptie

1 Toelichting streefpeilbesluit de Linge 7 februari 2008

2

3 Toelichting streefpeilbesluit de Linge Status: vastgesteld door het algemeen bestuur van Waterschap Rivierenland, d.d. 9 februari 2007

4

5 Verantwoording Titel Toelichting streefpeilbesluit de Linge Opdrachtgever Waterschap Rivierenland Projectleider Arnout Heuven Auteur(s) Wietske Terpstra Projectnummer Aantal pagina's 72 (exclusief bijlagen) Datum 7 februari 2008 Handtekening Colofon Tauw bv afdeling Water, Ruimte & Riolering Handelskade 11 Postbus AC Deventer Telefoon (0570) Fax (0570) Dit document is eigendom van de opdrachtgever en mag door hem worden gebruikt voor het doel waarvoor het is vervaardigd met inachtneming van de rechten die voortvloeien uit de wetgeving op het gebied van het intellectuele eigendom. De auteursrechten van dit document blijven berusten bij Tauw. Kwaliteit en verbetering van product en proces hebben bij Tauw hoge prioriteit. Tauw hanteert daartoe een managementsysteem dat is gecertificeerd dan wel geaccrediteerd volgens: - NEN-EN-ISO Streefpeilbesluit de Linge 5\72

6

7 Inhoud Verantwoording en colofon Inleiding Aanleiding Doelstelling Begeleiding Leeswijzer Gebiedsbeschrijving Begrenzing en topografie Geomorfologie en bodem Maaiveldhoogte Huidig grondgebruik Nieuwe ontwikkelingen Waterhuishouding Waterkwantiteit Peilbeheer Waterkwaliteit en ecologie Beleid WB21, NBW, KRW en Vogel- en Habitatrichtlijn WB21/NBW KRW Vogel- en Habitatrichtlijn Gebieds- en gebruiksfuncties Waterhuishoudingsplan ( ) Nota Uitwerking Peilbeheer Zuid-Holland Beleid Streekplan Gelderland ( ) Beleid Streekplan Zuid-Holland Oost ( ) Ontwerpbeleidsplan Groen, Water en Milieu ( ) Natuurdoelen ( ) Stroomgebiedsvisie Integraal Waterbeheersplan Gelders Rivierengebied ( ) Strategienota ( ) Methodiek Streefpeilbesluit de Linge 7\72

8 5.1 Sectorale aanpak Lingeloop Afvoer Aanvoer Scheepvaart Kwaliteit Aquatische natuur Recreatie Peilvakken op Lingeniveau Landbouw Terrestrische natuur Woningbouw (bestaand) Peilafweging Inleiding Afvoerpeil en aanvoerpeil Afweging per Lingepand Pand Pand Pand Pand Pand Pand Pand Pand Pand Pand Pand Pand Pand Pand Stuwpeilen en verhang Effecten en gevolgen Effecten op de omgeving Conclusie \72 Streefpeilbesluit de Linge

9 8 Peilvoorstel Peilen Aanbevelingen Monitoren Bijlage(n) 1. Watersysteem van de Linge 2. Waterhuishoudkundige functie Linge 3. Beleidskaarten 4. Invloed peilverandering op berging 5. Optimale en huidige grondwaterstand voor de landbouw 6. Terrestrische natuur 7. Peilenkaart Streefpeilbesluit de Linge 9\72

10 10\72 Streefpeilbesluit de Linge

11 1 Inleiding Waterschap Rivierenland wil een streefpeilbesluit opstellen voor de Linge. Een goede onderbouwing hiervan is van belang vanwege de steeds hoger wordende eisen ten aanzien van waterbeheer in het algemeen en operationeel peilbeheer in het bijzonder. Integrale belangenafweging en transparante besluitvorming moeten leiden tot een breed gedragen peilbesluit. In deze rapportage wordt de gehanteerde werkwijze en het daadwerkelijke peilvoorstel toegelicht. 1.1 Aanleiding Het waterschap heeft zich in haar waterbeheersplan (IWGR-2) tot doel gesteld om voor alle wateren in haar beheersgebied (streef)peilbesluiten vast te stellen. Dit geldt ook voor de Linge. De provincie Gelderland verlangt echter geen formeel peilbesluit van het waterschap, maar wel een streefpeilbesluit. Indien het peil (voor 80 % van de tijd) niet beheersbaar is binnen een bandbreedte van 20 cm is geen formeel peilbesluit benodigd. De Linge is niet beheersbaar binnen de genoemde bandbreedte, derhalve hoeft voor het Gelderse deel geen formeel peilbesluit te worden genomen. Ook voor het Zuid-Hollandse deel van de Linge behoeft formeel geen peilbesluit opgesteld te worden. Dit zal naar verwachting in de loop van 2006 in de nieuwe Verordening waterbeheer Zuid-Holland worden vastgelegd. Voor de afweging om te komen tot een nieuw peilvoorstel maakt het feitelijk geen verschil of er sprake is van een streefpeilbesluit of niet. Het heeft met name consequenties voor de uitvoering van het peilbeheer. Gezien de bandbreedte waarbinnen de peilen van de Linge kunnen worden beheerd, is het dan ook logischer om de peilen in een streefpeilbesluit vast te leggen. Aangezien voor het Merwedekanaal (ten noorden van Gorinchem) reeds in 2004 een peilbesluit is genomen, zal dit kanaal buiten het (streef)peilbesluit voor de Linge vallen. Het Kanaal van Steenenhoek (ten westen van Gorinchem) maakt wel onderdeel uit van het streefpeilbesluit de Linge. Voor de Linge is in het verleden niet eerder een (streef)peilbesluit opgesteld. De huidige peilen worden al tientallen jaren ongewijzigd gehanteerd. Er zijn geen grote knelpunten of redenen om peilen drastisch aan te passen. De peilen zijn wel tegen het licht gehouden in relatie tot de ecologische doelstellingen en nieuwe ontwikkelingen in het beleid (WB21, NBW, KRW, Flora- en faunawet et cetera). De wateraan- en waterafvoerfunctie van de Linge speelt hierbij een nadrukkelijke rol. Streefpeilbesluit de Linge 11\72

12 1.2 Doelstelling Het doel van een streefpeilbesluit is de belanghebbenden duidelijkheid te bieden ten aanzien van de te handhaven peilen. De opbouw en insteek van het streefpeilbesluit is gelijk aan een formeel peilbesluit. Met het streefpeilbesluit heeft het waterschap de taak om binnen de vastgestelde grenzen te doen wat nodig is om de vastgestelde peilen te handhaven (inspanningsverplichting). Het betreft geen resultaatsverplichting. Tijdelijke afwijkingen als gevolg van extreme weersomstandigheden of calamiteiten worden als onvermijdelijke beschouwd. Volgens de Verordening Waterhuishouding Gelderland dient een peilbesluit ten minste het volgende te bevatten: De nauwkeurige gebiedsbegrenzing van de betreffende beheerseenheden De in te stellen waterpeilen De periode en peilgebieden waarvoor de peilen gelden Voor het streefpeilbesluit zijn de bovenstaande punten eveneens nagestreefd. In de verordening is bepaald dat in een beheersplan streefpeilen moeten worden vastgelegd voor de oppervlaktewateren waarvoor geen peilbesluit hoeft te worden vastgesteld. In de nieuwe Verordening Waterbeheer Waterschap Rivierenland die over enkele maanden van kracht wordt (zomer 2006), wordt aangegeven dat het waterschap in een beheersplan een omschrijving moet geven van het beleid ten aanzien van streefpeilen. Hierin moet worden aangegeven hoe de streefpeilen worden bepaald en hoe de streefpeilen worden gerealiseerd. In het kader van dit project is voor de Linge een streefpeilbesluit met een toelichting opgesteld. In de toelichting wordt het peilvoorstel onderbouwd en is weergegeven op welke wijze tot het peilvoorstel is gekomen. Om een integrale belangenafweging te waarborgen is gebruik gemaakt van de GGOR-filosofie (GGOR staat voor Gewenst Grond en Oppervlaktewater Regime), waarbij op basis van een gedegen analyse van het watersysteem discussie met belanghebbenden plaatsvindt. Dit leidt tot een breed draagvlak voor het streefpeilbesluit. Het toepassen van de GGOR-filosofie betekent, gezien de aard van het gebied, niet per definitie dat het Waternood-instrumentarium is toegepast. Dit instrumentarium is ontwikkeld door STOWA en kan worden ingezet om de doelrealisaties voor diverse scenario s te bepalen. Voor de Linge zijn de wateraan- en waterafvoer van groot belang, dit kan echter niet meegenomen worden in het instrumentarium. Het realiseren van een gewenste drooglegging of grondwaterstand (waarvoor het Waternood-instrumentarium kan worden ingezet) is voor de Linge minder belangrijk, omdat een relatief kleine areaal direct beïnvloed wordt door de Linge. 12\72 Streefpeilbesluit de Linge

13 1.3 Begeleiding Het onderzoek is begeleid door een werkgroep, een projectgroep en een klankbordgroep. De taak van de werkgroep was de dagelijkse begeleiding van het onderzoek en het voorbereiden van de vergaderingen met de projectgroep en klankbordgroep. In de werkgroep hadden vertegenwoordigers van Waterschap Rivierenland en medewerkers van Tauw zitting. De projectgroep bestond uit medewerkers van Waterschap Rivierenland en had tot taak de uitgangspunten, de werkwijze en tot slot het peilvoorstel te toetsen op volledigheid en consistentie met het waterschapsbeleid. De projectgroep is drie keer bijeen gekomen. De klankbordgroep bestond uit vertegenwoordigers van belanghebbende organisaties en had tot taak actief mee te denken en specifieke kennis aan te dragen. De klankbordgroep is drie keer bijeen gekomen. 1.4 Leeswijzer Hoofdstuk 2 geeft een algemene beschrijving van het gebied. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de huidige waterhuishouding van de Linge. Vervolgens wordt in hoofdstuk 4 een beschrijving gegeven van het beleid ten aanzien van het peilbeheer. In hoofdstuk 5 wordt de toegepaste methodiek om te komen tot een peilvoorstel toegelicht. In hoofdstuk 6 wordt het voorstel voor de nieuwe peilen besproken. Hierin wordt eveneens per pand een beschrijving gegeven en een peilafweging gemaakt. Tot slot wordt in hoofdstuk 7 beschreven welke effecten en gevolgen het peilvoorstel heeft. Streefpeilbesluit de Linge 13\72

14 14\72 Streefpeilbesluit de Linge

15 2 Gebiedsbeschrijving De Linge is kenmerkend voor het Betuwse landschap. Bovenstrooms van het Amsterdam-Rijn Kanaal is de Linge gekanaliseerd en wordt de waterloop omringd door agrarisch gebied met fruitteelt. Benedenstrooms volgt de Linge grotendeels haar natuurlijke loop en speelt natuur en recreatie eveneens een belangrijke rol. 2.1 Begrenzing en topografie Het Linge-systeem bevindt zich tussen de Nederrijn/Lek en de Waal en doorsnijdt een groot deel van het beheersgebied van Waterschap Rivierenland. De Linge wordt bij Doornenburg gevoed vanuit het Pannerdensch Kanaal en mondt bij Hardinxveld uit in de Boven Merwede. Halverwege kruist de Linge het Amsterdam-Rijn Kanaal. Het gehele stroomgebied van de Linge beslaat circa hectare. Het plangebied voor het streefpeilbesluit bestaat echter alleen uit de Linge met de aangrenzende peilvakken op Lingeniveau (4.000 tot hectare). Onder de peilvakken op Lingeniveau worden de gronden verstaan die in open verbinding staan met het Lingepeil. Voor de ligging van het stroomgebied van de Linge wordt verwezen naar bijlage 1. De Linge stroomt voor het grootste deel door Gelderland. Vanaf Leerdam ligt de Linge globaal gezien op de grens tussen de provincie Gelderland en de provincie Zuid-Holland. 2.2 Geomorfologie en bodem De Linge is een deels natuurlijke en deels gegraven rivier. Bovenstrooms van het Amsterdam-Rijn Kanaal is de rivier gegraven, terwijl benedenstrooms van het Amsterdam-Rijn Kanaal de natuurlijke loop aanwezig is. Het landschap wordt gekenmerkt door rivierkomvlaktes en oeverwallen. De bodem van het plangebied bestaat vrijwel geheel uit rivierkleigronden. De ondiepe bodem bestaat hierbij uit zavel en klei. Als gevolg van oude rivierafzettingen zijn er in de ondergrond vele zandbanen (oude oeverwallen en riviergeulen) aanwezig. De meest voorkomende grondwatertrap is V of hoger (GLG >120 cm), alleen het benedenstroomse deel is natter. 2.3 Maaiveldhoogte Het maaiveld in het plangebied varieert van circa NAP +11 m bij Doornenburg in het oosten tot NAP +1 m bij Gorinchem in het westen. In het benedenstroomse deel (ten westen van het Amsterdam-Rijn Kanaal) zijn duidelijke uiterwaardgronden aanwezig. Globaal ten oosten van Geldermalsen liggen deze gronden iets lager dan de omringende gebieden. Ten westen liggen de uiterwaarden over het algemeen iets hoger dan de omringende polder. Streefpeilbesluit de Linge 15\72

16 2.4 Huidig grondgebruik Het grondgebruik langs de Linge is voornamelijk agrarisch. Het gebruik van de gronden richt zich hierbij met name op akkerbouw, fruitteelt en grasland. Dit geldt zowel voor de peilvakken op Lingeniveau als de daar omheen gelegen gronden. In het benedenstroomse deel van de Linge is ook meer ruimte voor bos en open natuur. De Linge is de belangrijkste ader van de Betuwe. Voor stedelijk gebied en landbouw heeft de Linge een belangrijke waterafvoerfunctie. Daarnaast heeft de Linge ook een wateraanvoerfunctie. Naast het op peil houden van de gewenste waterstand speelt ook de wateraanvoer een rol voor onder andere de fruitteelt. Stroomopwaarts van het inundatiekanaal is de ruimte van de Linge beperkt tot het stroomprofiel aangevuld met enkele peilvakken op Lingeniveau. Benedenstrooms van het inundatiekanaal is er echter sprake van duidelijk bedijkte gebieden met uiterwaarden. 2.5 Nieuwe ontwikkelingen In de directe nabijheid van de Linge zijn enkele ontwikkelingen gepland en plannen gerealiseerd. Zo is de omlegging van de Linge in het kader van de aanleg van de Betuwelijn reeds gerealiseerd. De aanleg van het park Over-Betuwe brengt mogelijk ontwikkelingen met zich mee die raakvlakken hebben met het streefpeilbesluit, evenals ontwikkelingen bij Leerdam. Daarnaast is in het benedenstroomse deel van de Linge de ontwikkeling van natte natuur gepland volgens het Waterhuishoudingsplan van de provincie Gelderland. De natuurgebieden zijn nog niet gerealiseerd. 16\72 Streefpeilbesluit de Linge

17 3 Waterhuishouding De Linge is een voor Nederland uniek systeem. Vanuit energetisch oogpunt is het een duurzaam systeem, omdat het grotendeels vrij afwaterend is maar toch beheerst. De Linge bedient met wateraanvoer en waterafvoer een groot stroomgebied. Ook speelt waterberging een belangrijke rol. 3.1 Waterkwantiteit De Linge heeft vanuit waterhuishoudkundig oogpunt twee belangrijke functies: De afvoer, aanvoer en de berging van water uit het regionale watersysteem Deïnundatie van water na een dijkdoorbraak in dijkring 43 (tussen Rijn en Waal, Diefdijk en Pannerdensch kanaal) Voor het peilbesluit is met name de eerste functie van belang. Vanuit deze functie heeft het waterschap als kwantiteitsdoelstelling dat er moet worden voldaan aan voldoende water ten behoeve van de verschillende gebiedsfuncties waarbij wateroverlast en verdroging zoveel mogelijk wordt vermeden. De afvoer van water uit het gehele stroomgebied ( ha) ter voorkoming van wateroverlast is een zeer belangrijke functie van de Linge. Daarnaast speelt de aanvoer van water naar de omliggende gebieden, ten behoeve van de landbouw, een belangrijke rol (echter wel ondergeschikt aan waterafvoer). De mogelijkheid tot aanvoer is echter afhankelijk van het peil van de rivieren waaruit het water moet worden aangevoerd. Bij een extreem laag peil (lager dan circa NAP +6,0 m) kan geen water worden ingemalen. De Linge watert via het kanaal van Steenenhoek af op de Boven Merwede bij Hardinxveld- Giessendam. Normaal gesproken wordt het water hier onder vrijverval geloosd op de rivier. Bij hoge rivierwaterstanden wordt het water uitgemalen met behulp van het Kolffgemaal. Vanuit energetisch oogpunt is het een duurzaam systeem, waarbij de aan- en afvoerfunctie van de Linge een groot gebied bedient zonder gebruik te maken van gemalen. Het is vrij afwaterend, maar wordt toch beheerst. Een dergelijk systeem is uniek voor Nederland. Wateraanvoer vindt plaats vanuit het Pannerdensch Kanaal bij Doornenburg. Hier wordt het eerste pand van de Linge op peil gehouden met behulp van een inlaatgemaal. Ten tijde van hoogwater in het Pannerdensch Kanaal vindt de inlaat onder vrij verval plaats. Naast de inlaat bij Doornenburg zijn er op nog een aantal locaties in- en uitlaatpunten aanwezig die het stroomgebied van de Linge bedienen en daarmee direct of indirect van invloed zijn op het peil van de Linge. In de onderstaande tabel is een overzicht van de in- en uitlaatpunten gegeven. Streefpeilbesluit de Linge 17\72

18 Tabel 3.1 Overzicht in- en uitlaatpunten Locatie Gemaal In- / uitlaat Inlaat Doornenburg Pannerling Inlaat Aftakkingskanaal Kuijkgemaal In- en uitlaat Sifon ARK Van Beuningengemaal In- en uitlaat Sifon ARK Maurikse Wetering Uitlaat Rijswijkse Veld Drielandenpunt Inlaat Inundatiekanaal Inlaat Tiel Gemaal Tiel Inlaat Industrieterrein Tiel Prins Bernhard sluis Inlaat De Mars Bonte Morgen Inlaat Hardinxveld Kolffgemaal In- en uitlaat Vanuit het omliggende gebied wordt water geloosd op de Linge. Waar mogelijk gebeurt dit onder vrij verval. In gebieden waar dit niet mogelijk is, verzorgen gemalen de waterafvoer vanuit de deelgebieden naar de Lingeboezem. Naast de aan- en afvoerfunctie heeft de Linge ook een belangrijke bergingsfunctie. De bergingsmogelijkheden bevinden zich met name in de twee meest benedenstrooms gelegen panden, waar duidelijke uiterwaarden aanwezig zijn. In deze panden moet iedere afname van berging binnen het pand gecompenseerd worden. Bij de andere panden is deze flexibeler, de totale berging mag echter niet afnemen. Het Kolffgemaal bij Hardinxveld heeft een capaciteit van 60 m 3 /s. Voor de Vijfheerenlanden is echter de afspraak gemaakt dat een afvoer van 15 m 3 /s gegarandeerd is. Bij hoge afvoeren vanuit de Linge (meer dan 45 m 3 /s) dient het overschot geborgen te worden. In een convenant is vastgelegd dat bij een peil van NAP + 1,26 m of hoger (in het Merwedekanaal bij Arkel) de afvoer in de Linge beperkt wordt. Het peil in het meest benedenstrooms gelegen pand kan dan sterk toenemen. Daarnaast is een maximum peil voor het Kanaal van Steenenhoek op NAP +2,44 m vastgesteld. Deze situatie zal zich echter niet vaak voordoen en kan als extreme situatie beschouwd worden. Voor verdere uitleg van de waterhuishoudkundige functie van de Linge wordt verwezen naar bijlage Peilbeheer Het waterpeil in de Linge wordt bovenstrooms van Geldermalsen op peil gehouden met behulp van dertien stuwen (zie bijlage 1). In tabel 3.2 is een overzicht gegeven van de huidige stuwpeilen en Lingepanden. 18\72 Streefpeilbesluit de Linge

19 Tabel 3.2 Overzicht stuwpeilen en Lingepanden Lingepand Stuwpeil (zomer / winter) Wateraanvoer tijdens droogte Inlaat Doornenburg (kwelstuw) 9,80 / 10,40 Doornenburg 1 Krakkedel 9,20 / 9,00 Doornenburg 2 Kraaienstraat 8,70 / 8,40 Doornenburg 3 Karbruggen 8,20 / 8,00 Doornenburg 4 Rijksweg 8,10 / 7,90 Doornenburg 5 Hollanderhoek 7,40 / 7,20 Doornenburg 6 Muskushouw 6,80 / 6,60 Doornenburg 7 Aftakking 5,95 / 5,75 Kuijkgemaal 8 Opheusden 5,70 / 5,50 Kuijkgemaal 9 Pottum 4,80 / 4,60 Kuijkgemaal 10 Sifon 3,95 / 3,70 Van Beuningengemaal 11 Thedingsweerd 3,20 / 3,00 Van Beuningengemaal 12 Pijpekast 2,20 / 2,00 Van Beuningengemaal 13 Julianastuw 1,60 / 1,40 Van Beuningengemaal 14 Beneden Linge 0,80 / 0,80 Kolffgemaal Bij een peil van NAP +13 m of hoger bij Lobith worden de stuwen Krakkedel, Karbruggen, Kraaienstraat en Rijksweg op zomerpeil gezet in verband met het tegengaan van kwel. 3.3 Waterkwaliteit en ecologie In het IWGR-2 wordt aangegeven dat de waterkwaliteit in de Linge over het algemeen matig (laagste ecologische niveau) is in de Boven-Linge tot voldoende (hoogste ecologisch niveau) in de Beneden-Linge. In de Beneden-Linge is in 1999 een verbetering opgetreden ten opzichte van de jaren daarvoor. De grootste kwaliteitsbepalende factor blijkt de belasting met organische stof te zijn. In de Boven-Linge treden regelmatig zuurstoftekorten op. Het verschil in kwaliteit tussen de Boven- en Beneden-Linge komt ook naar voren als naar het aantal overschrijdingen van de norm voor stikstof wordt gekeken. In de Boven-Linge wordt in 70 tot 100 % van de gevallen de norm overschreden, terwijl dit in de Beneden-Linge in circa 65 % van de gevallen optreedt. Voor fosfaat is in het inlaatwater een dalende trend te zien. In de Linge vindt oplading van het water met fosfaat plaats. In het meest oostelijke deel van de Linge wordt de norm voor fosfaat slechts in enkele gevallen overschreden, oplopend tot 40 % van de gevallen in de Beneden-Linge. Meetgegevens van de laatste vijf jaren worden bij de verdere analyse gebruikt (zie paragraaf 5.2.4). Streefpeilbesluit de Linge 19\72

20 In de Linge zijn 34 meetpunten ten behoeve van de kwaliteit aanwezig. In het gebied zijn diverse riooloverstorten en lozingspunten van RWZI s aanwezig. Met name de lozingen van de laatste groep zijn bepalend voor de kwaliteit van het water. Naast waterkwaliteit dient ook ecologie een belangrijke plaats te krijgen in het opstellen van een peilenplan. Met betrekking tot ecologie zijn de toegekende KRW-types en aangewezen habitatgebieden (soortentoekenning) van belang. Met betrekking tot de toegekende natuurdoeltypen, wordt gekeken welk natuurdoeltype het meest kritisch is en wat het effect van een eventuele peilwijziging is op dit type (positieve of negatieve beïnvloeding). In de Visie Viswatersystemen Gelders Rivierengebied zijn verschillende streefbeelden opgesteld voor het Gelderse Rivierengebied. Met betrekking tot visstandbeheer zijn enkele knelpunten van belang die een relatie hebben met het peilbeheer: Onnatuurlijk peilbeheer Aanwezigheid van migratiebarrières (stuwen) Deze punten vormen een kapstok voor verdere uitwerking. Macrofauna zal niet beschouwd worden. Ten aanzien van het streefpeilbesluit is het de verwachting dat deze soortgroep meelift met de soortgroep vissen. 20\72 Streefpeilbesluit de Linge

21 4 Beleid Er wordt rekening gehouden met beleid, maar de huidige landgebruiksfuncties zijn uitgangspunt bij de peilafweging. Het landelijke beleid wordt verwoord in WB21, KRW, NBW en de Vogel- en Habitatrichtlijn. Voor het provinciale beleid wordt terug gevallen op het Waterhuishoudingsplan (WHP3), het Streekplan en het Gebiedsplan natuur en landschap van de provincie Gelderland en de Nota Uitwerking Peilbeheer van de provincie Zuid-Holland. Het waterschap zelf beschikt over het beleidsdocument Integraal Waterbeheersplan Gelders Rivierengebied. 4.1 WB21, NBW, KRW en Vogel- en Habitatrichtlijn WB21/NBW De kern van het Waterbeleid 21ste eeuw (WB21) is dat water de ruimte moet krijgen. Het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW) is gericht op structurele veranderingen in de waterproblematiek (klimaatveranderingen, zeespiegelstijging, bodemdaling en verstedelijking). Het op orde brengen en houden van het watersysteem is van vitaal belang voor alle functies in het landelijk en stedelijk gebied, zoals landbouw, wonen, werken, recreatie en natuur. Het waterschap heeft daarbij een bepaalde wateropgave (m 3 waterberging). In het kader van deze wateropgave is het waterschap bezig met een normenstudie waarbij de zoekgebieden voor waterberging geconcretiseerd worden. Het waterschap gaat hierbij uit van het huidige grondgebruik KRW De doelstelling vanuit het Europese Kaderrichtlijn Water is het bereiken van een goede ecologische toestand of goed ecologisch potentieel. Hiervoor is het bereiken van een goede chemische toestand noodzakelijk. Wat een goede chemische toestand inhoudt, is afhankelijk van het watertype dat zal worden toegekend aan de Linge. Onderscheid kan worden gemaakt in de aquatische ecologie en terrestrische ecologie. De huidige toestand (op detailniveau) is onvoldoende inzichtelijk maar algemeen bekende knelpunten in de ecologie zijn de beperkte dimensionering, onnatuurlijk peilverloop en intensieve landbouw in aangrenzende gebieden. Streefpeilbesluit de Linge 21\72

22 Op nationaal niveau zijn verschillende KRW-types onderscheiden. Door het waterschap zijn aan de Linge voorlopig de volgende KRW-types toegekend: M3 (gebufferde regionale kanalen) bovenstrooms/oostelijk van het Amsterdam-Rijnkanaal R6 (langzaam stromend riviertje op zand/klei) benedenstrooms/westelijk van het Amsterdam-Rijnkanaal In 2009 vindt de definitieve toekenning van de types plaats Vogel- en Habitatrichtlijn De Europese Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR) richt zich op de bescherming van vogels en de instandhouding van de natuurlijke habitats en wilde flora en fauna. Binnen de richtlijngebieden kunnen menselijke activiteiten mogelijk blijven, zolang deze maar geen significante effecten hebben op vogels en de beschermde natuurwaarden. Beide richtlijnen zijn verankerd in de natuurbeschermingswetgeving (nationale wetgeving). De genoemde richtlijnen hebben betrekking op de gebieden Diefdijk-Zuid en Zuider Lingedijk. Hier worden onder andere de kamsalamander, bittervoorn, kleine en grote modderkruiper aangetroffen. Naast de verplichtingen die het waterschap heeft ten aanzien van de diverse functies van het gebied, heeft het waterschap verplichtingen ten aanzien van soortenbescherming. De Flora- en faunawet stelt dat het waterschap bij het uitvoeren van zijn structurele taken een zorgplicht heeft, wat inhoudt dat rekening gehouden dient te worden met de in het gebied voorkomende plant- en diersoorten. Voor de niet-structurele taken waarbij plant- en diersoorten in het geding zijn, moet het waterschap een ontheffing aanvragen met daarbij een inventarisatie van de betreffende plant- en diersoorten, een motivatie voor het werk en eventuele compensatiemaatregelen (dit is het geval als het Waterschap beschikt over een goedgekeurde gedragscode, deze ligt ter inzage bij het Rijk). 4.2 Gebieds- en gebruiksfuncties Waterhuishoudingsplan ( ) De hoofdlijnen van het provinciale beleid beschreven in het Derde Waterhuishoudingsplan Gelderland (WHP3) zijn gericht op de volgende thema s: Veiligheid tegen hoogwater Droge voeten en water voor droge tijden Natte natuur Schoon water in gebieden Schoon water uit de kraan De provincie onderscheidt een zestal speerpunten voor de planperiode, namelijk: Ruimte voor de rivier tussen de dijken Beschermen van waterbergingsgebieden en natte natuur Inrichten waterbergingsgebieden Vasthouden van regenwater in de actiegebieden 22\72 Streefpeilbesluit de Linge

23 Herstellen van natte natuur in de actiegebieden Riooloverstorten op ecologisch waardevolle wateren worden volledig gesaneerd in de actiegebieden De laatste drie speerpunten zijn gericht op actiegebieden. Benedenstrooms van Leerdam/Asperen behoort de Linge ook tot een actiegebied. De provincie heeft aan haar beleid een aantal waterhuishoudkundige functies gekoppeld, waarbij voor iedere functie doelstellingen geformuleerd zijn die betrekking hebben op de eisen waaraan het waterhuishoudkundig systeem dient te voldoen. Aan de Linge en het omliggende gebied zijn de volgende waterhuishoudkundige functies toegekend: Functie I: Water voor landbouw Functie II: Natte landnatuur Functie III-2: Wateren met een specifiek ecologische doelstelling (SED) Functie IV-1: Landbouw met natte landnatuur Functie IV-2: Waardevolle weidevogelgebieden Functie V: Stedelijk gebied Functie VII: Waterbergingszoekgebieden Functie VIII: Drinkwateronttrekking met grondwaterbeschermingsgebieden (25-jaarszone) Functie X: Zwemwater Functie XI: Beroepsscheepvaart Naast deze functies worden grote delen van de Linge aangeduid als natte ecologische verbindingszone. In onderstaande tabel is per functie weergegeven welk deel van de Linge het betreft en wat de voornaamste doelstellingen zijn. In bijlage 3 is een kaartbeeld van de functiekaart van Gelderland (WHP3) opgenomen. Tabel 4.1 Overzicht gebiedsfuncties Functie Gebied Doelstelling I: Water voor landbouw Grote delen bovenstrooms Inrichting en beheer van watersysteem allereerst gericht op: van het Amsterdam- Een ontwateringsdiepte met aanvaardbaar risico voor overlast Rijnkanaal Afstemmen peilen op meest voorkomende grondgebruik Beschikbaarheid oppervlaktewater voor het op peil houden van de grondwaterstand en de beschikbaarheid voor beregening Beschikbaarheid van grondwater voor beregening Verspreid liggende natuurelementen en slootvegetaties Streefpeilbesluit de Linge 23\72

24 Functie Gebied Doelstelling De waterkwaliteit moet aan het basisniveau voldoen. II: Natte landnatuur Plaatselijk benedenstrooms van het Het bijdragen aan een samenhangend netwerk van kwalitatief hoogwaardige natuurgebieden door bescherming, instandhouding Amsterdam-Rijnkanaal en en ontwikkeling van de aanwezige bijzondere waarden en Park Over-Betuwe kenmerken (EHS). Inrichting en beheer van watersysteem allereerst gericht op: Veiligstellen en mogelijk ontwikkelen van landnatuur en minstens het handhaven van de huidige waterhuishoudkundige situatie Tegengaan van nadelige effecten van grondwateronttrekkingen en ont- en afwatering in de omgeving van de gebieden Afstemmen oppervlaktewaterbeheer op natuurwaarden en doelen Bewerkstelligen van minimale nadelige invloed van menselijk handelen op kwaliteit en kwantiteit van grond- en oppervlaktewater III-2: Wateren met Benedenstrooms van het Inrichting en beheer van watersysteem allereerst gericht op: een specifiek ecologische Amsterdam-Rijnkanaal Veiligstellen en ontwikkelen van SED-wateren en minstens het handhaven van de huidige waterhuishoudkundige situatie doelstelling (SED) Uitsluiten van nadelige effecten op SED-wateren van het oppervlakte- en grondwaterbeheer bovenstrooms en in de omgeving van de wateren Afstemmen oppervlaktewaterbeheer in en bovenstrooms van de wateren en in de omgeving daarvan op natuurwaarden en doelen Bewerkstelligen van minimale nadelige invloed van menselijk handelen op ecologie, kwaliteit en kwantiteit van grond- en oppervlaktewater IV-1: Landbouw met Plaatselijk Inrichting en beheer van waterhuishoudkundig systeem gericht op natte landnatuur benedenstrooms van het Amsterdam-Rijnkanaal landbouw, voorzover daar geen nadelige invloed van uitgaat op de aanwezige natte natuur. Het waterbeheer is gericht op: Bescherming tegen verdroging Tegengaan nadelige effecten grondwateronttrekkingen in de omgeving van aangewezen gebieden Grond- en oppervlaktewaterbeheer in deze gebieden kan van geval tot geval verschillen en zal in een GGOR-traject worden vastgesteld IV-2: Waardevolle Tussen Ochten en Inrichting en beheer van watersysteem allereerst gericht op 24\72 Streefpeilbesluit de Linge

25 Functie Gebied Doelstelling weidevogelgebieden Dodewaard, ter hoogte van de kruising met de A50 V: Stedelijk gebied Nabij Geldermalsen en ten oosten van Tiel VII: Waterbergingszoekgebieden de Linge Op diverse locaties langs VIII: Drinkwateronttrekking met Lienden, Zetten (2x) en Nabij Kerk-Avezaath, grondwaterbeschermingsgebieden (25- Driel jaarszone) X: Zwemwater Enkele locaties benedenstrooms van Tiel (geïsoleerde plassen) XI: Beroepsscheepvaart Benedenstrooms van Asperen bescherming van weidevogelgebieden door een ontwateringsdiepte en peilbeheer te hanteren dat is afgestemd op de weidevogels en de functie landbouw Inrichting en beheer van watersysteem allereerst gericht op: Voorkomen of beperken van wateroverlast Ontwikkeling en behoud van natuur in stedelijk gebied Voorkomen van zettingen Hergebruik van ontwateringswater voor drink- en industriewatervoorziening of voor herstel van verdroogde natuur Weren van (diepe) drainage en voorkomen van instroming van oppervlaktewater op de riolering Beperken van vuilbelasting door riooloverstorten Beperken van invloed van bronbemaling Inrichting en beheer van watersysteem allereerst gericht op: Behouden van mogelijkheden om het gebied te laten inunderen met oppervlaktewater bij extreme neerslag Behouden van het overwegend aanwezige grondgebruik Bestaande bestemmingen en bestaand gebruik blijft mogelijk Grondwaterbeschermingsgebieden (25-jaarszone) zijn als beschermde waterlichamen aangewezen. Voor deze lichamen moet een goede toestand worden bereikt. Wateren moeten een voldoende (aanvaardbare) waterkwaliteit hebben en voldoende veilig zijn. Wateren moeten een voldoende waterdiepte hebben en niet te grote peilvariaties. Verder dienen vaarroutes qua stroomsnelheid, breedte en doorvaarhoogte een veilige vaart mogelijk te maken. 4.3 Nota Uitwerking Peilbeheer Zuid-Holland Ten aanzien van het provinciale beleid van Zuid-Holland moet worden opgemerkt dat de oeverlanden van het benedenstroomse deel van de Linge behoren tot de Vogel- en Habitatrichtlijngebieden en vallen onder de natuurbeschermingswetgeving. Deze gronden behoren tot de Ecologische Verbindingszone (EVZ). Streefpeilbesluit de Linge 25\72

26 In de Nota Uitwerking Peilbeheer wordt aangegeven dat op plaatsen waar de bestaande drooglegging niet is afgestemd op de huidige gebiedsdoelen of de waterkwaliteit onvoldoende is, dient te worden nagegaan welke mogelijkheden tot optimalisatie van het polderpeil aanwezig zijn. Met betrekking tot de polderpeilen in veenweidegebieden wordt in het provinciaal beleid gesteld dat peilwijzigingen in natuurgebieden zijn uitgesloten, tenzij het belang van de natuurwaarden aanpassing van het peil vraagt. Bij het sluiten van convenanten in het kader van het project Alblasserwaard-Vijfheerenlanden en andere voorkeursgebieden zullen ter bescherming van de natuur het standstill-beginsel en het compensatieprincipe eveneens uitgangspunten van het te voeren beleid zijn. 4.4 Beleid Streekplan Gelderland ( ) In het Streekplan Gelderland 2005 is het beleid uiteengezet voor de ruimtelijke ontwikkeling in de komende jaren. Het plan is er op gericht de verschillende functies in regionaal verband een zodanige plek te geven dat de ruimtelijk kwaliteiten worden versterkt en er zuinig en zorgvuldig met de ruimte wordt omgegaan. Voor het Rivierenland is met betrekking tot water in het streekplan de volgende koers uitgezet: Water als structurerend element: meervoudig ruimtegebruik met verbreding van watergangen en concretiseren zoekgebieden waterberging Waterafvoerfunctie van de Linge moet, ook in de toekomst, worden gewaarborgd In het rivierenland vormt de Linge, naast de Maas en de Nederrijn, een belangrijke basislijn voor recreatief-toeristische ontwikkelingen 4.5 Beleid Streekplan Zuid-Holland Oost ( ) Het provinciebestuur kiest een ruimtelijk beleid gericht op ontwikkeling én bescherming. Ontwikkeling van vitaliteit van stad en land, leefbaarheid en aantrekkelijkheid. Bescherming van gebiedseigen functies en waarden waaronder landschappelijke kwaliteit en natuur. De hoofdlijnen van het beleid zijn neergelegd in een aantal structurerende elementen: (SE 1) terughoudend beleid met betrekking tot het lokaliseren van nieuwe stedelijke functies (SE 2) grondgebonden veehouderij is een belangrijke drager van het landschap (SE 3) internationale, nationale en provinciale natuurgebieden zijn van een groene contour voorzien. Met uitzondering van het saneren van gebiedsvreemde en/of ongewenste functies zijn binnen deze groene contouren slechts in uitzonderingsgevallen ingrepen mogelijk (SE 4) ruimte voor het opvangen en opslaan van water en voor het vergroten van de veiligheid en voor een goede waterkwaliteit. De ruimte wordt gevrijwaard van verstedelijking (SE 5) prioriteit aan het handhaven en versterken van gebiedsspecifieke functies en van natuur- en landschapswaarden (SE 6) ontwikkeling boomteelt binnen boomteeltconcentratiecontouren 26\72 Streefpeilbesluit de Linge

27 (SE 7) glastuinbouw blijft beperkt tot herstructureren en inbreiden binnen de op de plankaart aangegeven glastuinbouwgebieden (SE 8) samenhang tussen infrastructuur en het stedelijk netwerk van de Zuidvleugel is leidraad voor de ruimtelijk-economische ontwikkeling van knopen (SE 9) bereikbaarheid van het plangebied wordt verbeterd door efficiënte benutting van de infrastructuur en beheersing van verkeersstromen (SE 10) accommoderen van nieuwe stedelijke functies buiten de bebouwingscontouren is niet toegestaan (SE 11) Binnen de bebouwingscontouren wordt uitgegaan van intensief ruimtegebruik, rekening houdend met cultuurhistorische waarden, en van het in principe per saldo behouden van functies (SE 12) Voor het overgaan tot verstedelijking van te ontwikkelen gebieden, dient eerst een structuurvisie te worden opgesteld (SE 13) De ruimtelijke kwaliteit van transformtatiezones moet worden verbeterd In bijlage 3 is een kaartbeeld opgenomen van (een uitsnede van) de plankaart uit het streekplan. 4.6 Ontwerpbeleidsplan Groen, Water en Milieu ( ) In het waterdeel van het ontwerpbeleidsplan Groen, Water en Milieu is onder andere beleid ten aanzien van peilbeheer opgenomen. Het huidige provinciaal beleid is erop gericht peilbesluiten zodanig op te stellen dat daarbij de belangen transparant en evenwichtig worden afgewogen. De kernpunten van het beleid voor peilbeheer luiden als volgt: 1. Bij de vaststelling van een peilbesluit worden de belangen die bij het peilbeheer zijn betrokken, evenwichtig afgewogen 2. Voor veenweidegebied wordt een richtwaarde van 60 cm drooglegging (ten opzichte van de gemiddelde maaiveldhoogte) aangehouden (zie kadertekst voor een toelichting) 3. Door het peilbeheer dient de bodemdaling zo veel mogelijk te worden vertraagd De provincie heeft verder de ambitie om wateren die vanuit aquatisch ecologisch oogpunt (in potentie) waardevol zijn (waterparels) tegen achteruitgang te beschermen en waar mogelijk te verbeteren. Dit gebeurt door deze, als dit maatschappelijk haalbaar is, de functie waternatuur en eventueel de status van KRW-water toe te kennen. Wateren die belangrijk zijn voor natte landnatuur (natte natuurparels) wil de provincie beschermen door deze de functie beschermingszone natte landnatuur te geven, als dit maatschappelijk haalbaar is. Omdat waternatuur doorgaans goed verenigbaar is met natte landnatuur, zijn ook deze wateren in beeld als potentiële waterparel. Streefpeilbesluit de Linge 27\72

28 4.7 Natuurdoelen ( ) In het Gebiedsplan natuur en landschap Rivierenland zijn de ambities van Gelderland op het gebied van natuur, bos en landschap uitgewerkt. De prioriteiten van het natuurbeleid voor het Rivierenland zijn als volgt samen te vatten: Tot stand brengen van een samenhangend netwerk van natuurgebieden Realiseren van grote natuurlijke eenheden Behouden en versterken van parels en bijzondere natuurdoeltypen Behouden en versterken van water met hoge ecologische waarden Behouden en versterken van het leefgebied van bijzondere soorten Voor alle Gelderse bossen geldt dat de provincie het huidige areaal bos ten minste wil handhaven en bij voorkeur wil uitbreiden. De kwaliteit van bestaande bossen moet worden verhoogd. Daarbij staat voorop dat ten minste twee derde van het Gelderse bos ook in de toekomst multifunctioneel (productie, natuur, recreatie) blijft. Natuur en bos stellen eisen aan waterkwaliteit en kwantiteit. Er bestaat een belangrijk verschil tussen de huidige watersituatie en de situatie die nodig is om de ambities voor natuur en bos waar te maken. Belangrijke delen van de natuur- en bosgebieden in het Rivierenland, en daarmee ook langs de Linge, zijn als verdroogd aan te merken. In deze gebieden is de grondwaterstand te laag of het grondwater wijkt af van de natuurlijke kwaliteit. Voor het bereiken van de gewenste kwaliteit van natuur en bos zal deze verdroging opgeheven moeten worden. De gewenste grondwaterstanden in de natuur- en bosgebieden kunnen niet gerealiseerd worden zonder dat dit afgestemd wordt met de grondwaterstanden in de omgeving. Voor een aantal natuurdoeltypen kan overstroming (van buitendijkse gebieden) een belangrijke voorwaarde zijn voor het duurzaam voortbestaan van levensgemeenschappen. Benedenstrooms van Tiel bevinden zich ook dergelijke gronden langs de Linge. 4.8 Stroomgebiedsvisie In de stroomgebiedsvisie voor het Rivierenland worden voor het stroomgebied de volgende doelen (wateropgaven) nagestreefd. Voorkomen wateroverlast Herstel en bescherming natte natuur Veiligstellen drinkwatervoorzieningen Voorkomen watertekort Verbeteren waterkwaliteit Interactie hoofdsysteem en wateropgaven regionaal systeem 28\72 Streefpeilbesluit de Linge

29 De wateropgaven zijn opgesteld op basis van de onderstaande uitgangspunten en principes: Anticiperen in plaats van reageren Niet afwentelen Voorkeur voor ruimtelijke oplossingen Waterbeheer op basis van een (stroom)gebiedsbenadering Kosteneffectiviteit en meervoudig ruimtegebruik Aanpak wateroverlast: vasthouden, bergen, afvoeren Aanpak waterkwaliteit: schoon houden, schoon en vuil scheiden, zuiveren Aanpak watertekort: conserveren, accepteren, aanvoeren 4.9 Integraal Waterbeheersplan Gelders Rivierengebied ( ) Het waterschap spant zich in om de functies en de daaraan gekoppelde doelen zoveel mogelijk te bereiken, rekening houdend met de verschillende belangen in het gebied. Met betrekking tot waterafvoer staat in het IWGR-2 dat onder wateroverlast niet gewenste inundaties worden verstaan als gevolg van een beperkende afvoer- of bergingscapaciteit. Voor de meeste vormen van grondgebruik is wateroverlast met een frequentie van één keer per 10 tot 50 jaar acceptabel. Met betrekking tot waterafvoer is gesteld dat wijzigingen in grondgebruik niet noodzakelijkerwijs leiden tot verplichtingen voor het waterschap ten aanzien van wateraanvoer en peilbeheer. Tevens zal de aanvoer voor nachtvorstbestrijding in de fruitteelt binnen het huidige systeem niet in alle gevallen voldoende zijn. Aanvoer van water is geen verplichting. Voor wat betreft de gebiedsfuncties water voor landbouw is in het IWGR-2 gesteld dat 80 tot 90 % van de tijd een voor de landbouw optimale grondwaterstand wordt gerealiseerd. Voor natuurgerichte functies geldt dat natuurwaarden worden veiliggesteld door waterhuishoudkundige isolatie, instellen van kleine hydrologische bufferzones en door afstemming van grondwateronttrekkingen. De inrichting en het beheer zijn allereerst gericht op de natuur. Voor wat betreft de functie zwemwater heeft het waterschap een inspanningsverplichting om de zwemwaterkwaliteit gedurende de zomer regelmatig te onderzoeken (IWGR-2). In 2015 moeten de inrichtingsmaatregelen voor de gehele natte ecologische structuur in het Gelderse Rivierengebied uitgevoerd zijn. De Ecologische verbindingszones moeten uiterlijk in 2018 gerealiseerd zijn (provinciaal beleid). Streefpeilbesluit de Linge 29\72

30 Voor de ecologische en chemische waterkwaliteit is de volgende doelstelling geformuleerd (IWGR-2): ervoor zorgen dat in 2010 het water ecologisch gezond is en voldoet aan het maximaal toelaatbare risico. Dit houdt in dat wateren moeten voldoen aan de MTR-norm (Maximaal Toelaatbaar Risico) en een ecologische kwaliteit van minimaal het middelste niveau moeten hebben volgens de STOWA-systematiek. Voor SED-water gelden specifiekere eisen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de staalkaart die het waterschap heeft opgesteld voor HENSED-gebieden Strategienota ( ) In de strategienota presenteert het waterschap het waterbeleid voor de komende jaren. In de nota is Water op orde een terugkerend thema. Dit geldt voor zowel de kwantitatieve als kwalitatieve aspecten van het waterbeheer. Met betrekking tot peilbeheer is opgenomen dat het waterschap in de planperiode onderzoek zal doen naar de effecten van flexibel peilbeheer op waterkwaliteit en op de waterberging in extreme situaties. Flexibel peilbeheer houdt in dat, in tegenstelling tot het handhaven van een vast zomer- en winterpeil, het waterpeil in een gebied mag variëren in de tijd. In natte situatie kan een hoger peil worden toegestaan, zodat meer water geborgen wordt en (op andere plekken) minder wateroverlast optreedt. In droge perioden zal door bijvoorbeeld het laten uitzakken van het peil minder gebiedsvreemd water ingelaten hoeven worden. Flexibel peilbeheer vergroot binnen de marges de veerkracht van het watersysteem en past in de trits van WB21 (vasthouden, bergen, afvoeren). De mogelijkheden om flexibel peilbeheer in te stellen zijn mede afhankelijk van (en soms tegenstrijdig met) de te realiseren waterkwaliteit, doorstroming en GGOR. 30\72 Streefpeilbesluit de Linge

31 5 Methodiek Bij de peilafweging wordt uitgegaan van een sectorale aanpak. Per functie wordt gekeken wat de invloed van het peil is op deze functie en wat het minimaal benodigde en maximaal toelaatbare peil is. Na deze analyse volgt de peilafweging. 5.1 Sectorale aanpak De Linge dient verschillende functies. De relatie tussen het peil en de functies wordt per functie beschouwd. Bij deze sectorale aanpak wordt onderscheid gemaakt tussen de functies die betrekking hebben op Lingeloop (het water) en functies die horen bij de peilvakken op Lingeniveau (het land). Bij de sectorale aanpak wordt tevens gekeken naar beleidsfuncties, zoals bijvoorbeeld natuurdoelen. Zoals verwoord in de uitgangspunten (zie Uitgangspuntennotitie R TER-mfv-V01-NL, d.d. 20 januari 2006) wordt bij de uiteindelijke peilafweging echter primair rekening gehouden met het huidige landgebruik, toekomstige (beleids-)functies worden hierin niet meegenomen. Tevens speelt de omvang van een functie een belangrijke rol. De meest voorkomende functie (met name gericht op de peilvakken op Lingeniveau) zal een grotere invloed hebben op de peilkeuze dan minder voorkomende functies. 5.2 Lingeloop Aan de Linge zijn een aantal functies toegekend die specifiek voor de loop gelden. De belangrijkste functies zijn de afvoer en aanvoer van water. Daarnaast spelen scheepvaart, kwaliteit, aquatisch natuur en recreatie een belangrijke rol. Onderstaand zal voor de genoemde functies toegelicht worden hoe de beoordeling heeft plaatsgevonden Afvoer Met betrekking tot de afvoer en aanvoer van water vormt de Linge een uniek systeem. Onder vrij verval wateren vele gebieden af op de Linge en worden andere gebieden van water voorzien. Vanuit energetisch oogpunt is het een efficiënt systeem. Ook wordt niet meer water in gelaten dan nodig is. Er wordt op gestuurd dat zo min mogelijk water over de laatste stuw stroomt. Naast afvoer en aanvoer van water heeft de Linge (in het bijzonder in het meest benedenstrooms gelegen pand) ook een belangrijke bergingsfunctie. Met name in de winterperiode moet de bergingsfunctie in ogenschouw worden genomen. Een peilstijging leidt direct tot een afname van de beschikbare bergingscapaciteit. Streefpeilbesluit de Linge 31\72

32 De afvoer uit het gebied dat door de Linge wordt bediend, wordt met name geregeld met behulp van een groot aantal geautomatiseerde stuwen. Een peilverhoging kan een negatief effect hebben op de afvoer van het omliggende gebied. De waterafvoer voor het stroomgebied van de Linge ( ha) moet gegarandeerd blijven. De peilen in de aan de Linge grenzende gebieden en de gewenste waterafvoer van deze gebieden bepalen de marge waarbinnen het peil van de Linge kan fluctueren. Hierbij wordt uitgegaan van het huidige watersysteem. Het peil van de Linge kan daarmee niet hoger komen dan het laagste peil dat in een aangrenzend (afwaterend) peilvak wordt gehanteerd. Om de afvoer te garanderen kan het peil van een bepaald pand ook niet lager komen dat het peil van het benedenstrooms gelegen pand. Bij het bepalen van de marge voor het Lingepeil is in eerste instantie alleen gekeken naar aangrenzende stuwpeilen. Bij een aanpassing van het peil wordt gecontroleerd of eventueel aanwezige gemaaltjes voldoende opvoerhoogte hebben om de peilverandering te kunnen overbruggen. Een peilverandering brengt een bergingsverandering met zich mee. Een verhoging van het peil leidt tot bergingsverlies. Een peilverlaging levert een vergroting van de berging op. In bijlage 4 is een tabel opgenomen met een indicatie van effecten van een peilstijging Aanvoer Evenals de afvoerfunctie van de Linge wordt ook de aanvoer van water naar het omliggende gebied met name geregeld met behulp van stuwen. Een peilverlaging kan tot gevolg hebben dat wateraanvoer naar het omliggende gebied niet meer mogelijk is. Ook de wateraanvoer moet gegarandeerd blijven. Hierbij wordt uitgegaan van het huidige watersysteem. Wat betreft wateraanvoer kan het peil van de Linge niet lager komen dan het hoogste peil dat wordt gehanteerd in een aangrenzend peilvak dat van de Linge afhankelijk is van wateraanvoer. Om de aanvoer te garanderen kan het peil van een bepaald pand ook niet hoger komen dat het peil van het bovenstrooms gelegen pand. De peilen van aanliggende afwaterende peilvakken worden niet beschouwd in relatie tot de wateraanvoerfunctie. Ook bij wateraanvoer is in eerste instantie alleen gekeken naar aangrenzende stuwpeilen. Verder is de relatie tussen het huidige peil en de peilen die in de praktijk gehanteerd worden belangrijk. Hieruit kan blijken of extra opvoerhoogte soms wenselijk is. Controle van de mogelijkheden van een peilverandering met betrekking tot aanwezige gemaaltjes vindt achteraf plaats Scheepvaart De Linge is bevaarbaar tot aan Geldermalsen (benedenstrooms van de Julianastuw). Scheepvaart met behulp van gemotoriseerde vaartuigen is daarmee alleen mogelijk in het meest benedenstrooms gelegen pand (pand 14). Naast de recreatieve rol van de scheepvaart, speelt ook het industriële belang (beroepsscheepvaart) hierbij een rol. 32\72 Streefpeilbesluit de Linge

33 Met betrekking tot de functie scheepvaart zijn er een aantal zaken die bepalen binnen welke marges het peil kan variëren. Bij een te laag peil is er te weinig diepgang voor de relatief grote vaartuigen. Bij een te hoog peil is de doorgang onder enkele bruggen te gering. Ook de aanwezige oeverbeschoeiing bepaalt tot hoever het peil kan toenemen zonder dat dit gevaar oplevert van beschadiging van oevers als gevolg van golfslag Kwaliteit Een peilverandering kan invloed hebben op de kwaliteit van het Lingewater. Een peilverandering kan onder andere bewerkstelligd worden door toename of afname van de hoeveelheid inlaatwater. Welke effect dit heeft op de kwaliteit van het Lingewater is mede afhankelijk van de kwaliteit van het inlaatwater. Als de kwaliteit van het inlaatwater beter is dan de kwaliteit in de Linge, kan een grotere doorspoeling de kwaliteit in de Linge verbeteren. Indien de kwaliteit in de Linge beter is dan van het inlaatwater, is inlaten niet gewenst. Een peilverandering kan ook invloed hebben op de kwelsituatie. Een verandering van de kwelsituatie kan weer uitspoeling en vastlegging van bepaalde stoffen beïnvloeden. Bij een hogere grondwaterstand als gevolg van een peilverhoging wordt fosfaatvastlegging in de bodem minder, waardoor kans op uitspoeling van fosfaat bestaat. Bij een peilverlaging met een daling van de grondwaterstand tot gevolg kan fosfaat juist worden vastgelegd in de bodem. Met betrekking tot de kwaliteit van het water is gekeken naar een aantal parameters. Hieruit is indien mogelijk een trend (in ruimte en in tijd) afgeleid. In de onderstaande tabel is voor de verschillende parameters aangegeven of een trend waarneembaar is. Tabel 5.1 Beoordeling kwaliteitsgegevens Parameter Trend in ruimte Trend in tijd Doorzicht Geen trend waarneembaar. Geen trend waarneembaar. Zuurstof Benedenstrooms van de Julianastuw is een afname van het zuurstofgehalte waarneembaar, bovenstrooms is geen trend waarneembaar. Mogelijk speelt de ligging van RWZI s hierin een rol. Geen trend waarneembaar. Streefpeilbesluit de Linge 33\72