project 107 Educatief programma voor de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs 21 september t/m 11 december 2015
|
|
- Roeland Desmet
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 project 107 Educatief programma voor de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs 21 september t/m 11 december 2015
2 Projectvoorbereidende werkgroep Mevr. G.W.H. Boland-Kolenbrander namens Natuurvereniging IVN Barneveld Mevr. E. Fiege namens het Speciaal Onderwijs Dhr. P. van Harten, voorzitter namens scholen Gereformeerde Gemeente Mevr. J. Haanschoten namens het Protestant Christelijk onderwijs Mevr. G. Rek namens het Openbaar onderwijs Vacature namens het Hervormd onderwijs Dhr. C. Klomp namens afd. Beheer Openbare Ruimte / beheerder Dhr. J. Kardol namens afd. Beheer Openbare Ruimte Secretariaat: Natuurvereniging IVN Barneveld, Cannenburg 18, 3772 BG Barneveld ( jg.boland@hethet.nl) tel.nr. werk Begeleidende IVN-werkgroep Scholen Barneveld Dhr. E. van den Berg Mevr. G.W.H. Boland-Kolenbrander Mevr. D. van der Eijk Dhr. A. Gersen Mevr. R.H. Gorter Mevr. K. Koppelaar-Pater Mevr. W. Luyendijk-Brouwer Mevr. I. van Maren Mevr. A. Stegeman Mevr. E. van den Top-van Laar Mevr. J. van der Vliet-Salverda Lestijden: Op maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag van 9.15 tot uur en van tot uur. Op woensdag is het biologisch centrum dus gesloten. Adresgegevens: Biologisch Centrum Barneveld Churchillstraat 68, 3772 KV Barneveld Tel.nr. beheerder: Achter het Schaffelaartheater, naast de parkeerplaats en aan het fietspad staat een laag gebouw. Dit is het onderkomen van de Dam- en schaakvereniging Barneveld en van het Biologisch Centrum Barneveld. Biologisch Centrum Barneveld 2 IVN Barneveld
3 Wie, wat, waar en wanneer? Van 21 september t/m 11 december wordt in het Biologisch Centrum Barneveld een project verzorgd met het onderwerp WATER. U wordt van harte uitgenodigd met uw groepen 7 en 8 hieraan mee te doen. De opdrachten zijn gebaseerd op het niveau van deze groepen. Voor lestijden: zie pag. 2. Open middag Wij adviseren u nadrukkelijk een open middag te bezoeken om kennis te nemen van het lesproject met de bijbehorende opdrachten. U komt dan niet voor verrassingen te staan als u met uw groep naar het biologisch centrum komt. Het is aan te bevelen, dat de (groot)ouders, die de leerlingen zullen begeleiden, zo mogelijk met u de open middag bezoeken. De open middagen worden gehouden op woensdag 16 en 23 september a.s. van uur. De tweede middag is ook toegankelijk voor andere belangstellenden. Op de hierboven genoemde open middagen zal de beheerder dan wel iemand van de begeleidende IVN Scholenwerkgroep Barneveld aanwezig zijn om eventuele vragen te beantwoorden. U hoeft zich voor een open middag niet op te geven. Aanmelden Als u met uw eigen groep wilt deelnemen aan het project Water verzoeken wij u uw groep zo spoedig mogelijk aan te melden via onderstaand adres. In de aanmelding dient u te vermelden: 1. de naam van de school (met zo nodig de locatie) 2. het tel.nr. van de school 3. om welke groep het gaat, bijv. 7/8, 8B of 4. het aantal leerlingen in de groep 5. drie voorkeursdata en tijden; denk hierbij a.u.b. ook aan andere schoolactiviteiten voor de betrokken groepen! adres: jg.boland@hetnet postadres: dhr. J.G. Boland, Cannenburg 18, 3772 BG Barneveld Zo spoedig mogelijk na ontvangst van uw aanmelding wordt u via op de hoogte gesteld van de voor uw groep geplande datum en tijd voor het bezoek aan het biologisch centrum. Er zal tijdig een collectief verzoek aan de onderwijsinspectie verzonden worden om van het lesrooster af te mogen wijken. De exacte datum en tijd van uw groep wordt daarin vermeld. In verband hiermee vragen wij u uiterlijk vrijdag 11 september 2015 uw aanmelding te versturen. U dient zelf het vervoer naar het biologisch centrum te regelen. Wellicht kunt u een beroep doen op ouders en/of grootouders. Er zijn voor de school geen kosten verbonden aan deelname aan het project. AANMELDINGEN DIE NA 11 SEPTEMBER 2015 WORDEN VERSTUURD, KUNNEN NIET MEER IN BEHANDELING GENOMEN WORDEN! De werkgroepen Biologisch Centrum Barneveld Biologisch Centrum Barneveld 3 IVN Barneveld
4 Biologisch Centrum Barneveld 4 IVN Barneveld
5 Inhoudsopgave 1 Inleiding op het project WATER 6 2 Doelen 6 3 Achtergrondinformatie (waterthema s en eigenschappen) 3.1 Drijven en zinken 7 Dichtheid Opwaartse kracht Oppervlaktespanning 3.2 Watertemperatuur Verschillende vormen van water Waterdruk Mengen Oplossend vermogen Zien onder water (breking licht) Waterhardheid 10 4 Opdrachten in het Biologisch Centrum Barneveld 11 5 Quiz 12 6 Extra informatie 13 Biologisch Centrum Barneveld 5 IVN Barneveld
6 1 Inleiding Water, heel gewoon voor de meeste mensen. Het is overal: als regen in de lucht, in het zwembad, uit de kraan, in je lichaam. Maar hoe zit dat nou met water? Dit educatieve programma voor de groepen 7en 8 gaat over watereigenschappen. De nadruk ligt op spelenderwijs leren over verschillende eigenschappen en hoe deze eigenschappen gebruikt worden in de natuur, techniek en ons dagelijks leven. Thema s rondom de eigenschappen van water: Drijven en zinken (dichtheid, opwaartse kracht en oppervlaktespanning) Watertemperatuur Verschillende vormen van water Waterdruk Mengen Oplossend vermogen Zien onder water (breking licht) Waterhardheid De leerlingen leren meer over watereigenschappen door middel van een proefjescircuit met zeven opdrachten waarbij verschillende van deze thema s aan bod komen. 2 Doelen Het programma heeft de onderstaande doelen: de leerlingen verwonderen zich over de verschillende eigenschappen van water; de leerlingen kunnen taken verdelen, uitvoeren en afstemmen; de leerlingen herkennen zeven verschillende watereigenschappen; de leerlingen kunnen aangereikte informatie en hun eigen observatie gebruiken om een bepaald fysisch fenomeen betreffende water te verklaren; de leerlingen kunnen een duidelijke (mondelinge en visuele) presentatie houden over hun onderzoek en verklaringen. Het programma sluit aan bij de volgende kerndoelen primair onderwijs: 39: de leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu; 42: de leerlingen leren onderzoek doen aan materialen en natuurkundige verschijnselen; 44: de leerlingen leren bij producten uit hun eigen omgeving relaties te leggen tussen de werking, de vorm en het materiaalgebruik. Biologisch Centrum Barneveld 6 IVN Barneveld
7 3 Achtergrondinformatie (waterthema s en eigenschappen) 3.1 Drijven en zinken Dichtheid Alles dat lichter is (een lagere dichtheid heeft) dan water, blijft drijven op water. Zwaardere voorwerpen zinken. Dichtheid is het gewicht per volume, dus hoeveel gram 1 cm 3 weegt. Een blokje ijzer van 1 x 1 x 1 cm is zwaarder dan een 'blokje' water van 1 x 1 x 1 cm. IJzer heeft dus een hogere dichtheid dan water en zinkt. Een blokje hout van 1 x 1 x 1 cm is juist weer lichter dan water (heeft een lagere dichtheid) en blijft drijven. De grootte van het voorwerp is niet van belang als het gaat om drijven en zinken. Ook vloeistoffen, zoals olie, kunnen drijven op of juist zinken in water. Soms mengen ze ook met water. Er zijn nog twee eigenschappen van water, die bepalen of een voorwerp zinkt of drijft: opwaartse kracht oppervlaktespanning Opwaartse kracht De dichtheid van een stof bepaalt dus of iets blijft drijven. De vorm van een voorwerp is nóg belangrijker. Een ijzeren bol zinkt, maar een boot van ijzer blijft drijven! Dit komt door de opwaartse druk of opwaartse kracht. Wanneer de dichtheid van iets (bijvoorbeeld ijzer) verlaagd wordt - door er een holle vorm gevuld met lucht (veel lichter dan water) van te maken zoals een scheepsromp- blijft het geheel wel drijven. Meneer Archimedes heeft dit lang geleden ontdekt. Water duwt eigenlijk tegen het voorwerp in het water. Dit heet opwaartse druk of opwaartse kracht. De kracht is net zo groot als de hoeveelheid water dat verplaatst wordt door dat voorwerp. Het stuk van de boot, dat onder water is, neemt een bepaalde hoeveelheid ruimte (= volume) in. Dit volume zorgt voor een opwaartse kracht die net zo groot is als het gewicht van het schip; de opwaartse kracht tilt eigenlijk het schip op. Zou je al het ijzer van de boot als één blok in het water laten, dan is de opwaartse kracht kleiner omdat het volume van dat blok minder is. De kracht is niet groot genoeg om het gewicht van het blok ijzer 'op te tillen' en het blok zinkt. Mensen kunnen ook blijven drijven (met een beetje zwemmen erbij) in water. Het volume van een mens in het water bepaalt hoe groot de opwaartse druk is. Omdat mensen voor circa 70% uit water bestaan is onze dichtheid bijna gelijk aan (zwem)water, nét iets lager door onder andere botten. Dit betekent dat de opwaartse kracht van het water omhoog eigenlijk net zo groot is als dat een mens zwaar is. Een groot deel van het gewicht op het 'land' wordt dus gedragen door de opwaartse kracht van het water. Het deel van het gewicht dat nog over is houdt je boven water door te zwemmen. Oppervlaktespanning De watermoleculen, de kleinste waterdeeltjes, houden elkaar door een bepaalde aantrekkingskracht allemaal 'vast'. De buitenste moleculen vormen zo een soort velletje. Hierdoor kan water bol staan (denk maar aan een boordevol glaasje of een druppel op een oppervlak), een bel vormen om een beetje lucht en een heel licht insect (bijvoorbeeld schaatsenrijder) dragen. Deze eigenschap noemen we oppervlaktespanning. Je ziet dan ook dat er een soort velletje te zien is. Biologisch Centrum Barneveld 7 IVN Barneveld
8 De oppervlaktespanning is zó sterk, dat je van puur water geen bellen kunt maken. Een klein beetje zeep zorgt ervoor dat die oppervlaktespanning lager wordt en dat je het water min of meer op kunt rekken, zoals in een bel tijdens bellen blazen. Als je afwasmiddel in een bak water doet, wordt de oppervlaktespanning (in het midden van de bak) verbroken door de zeep. Het kleine voorwerp (punaise of zelfgemaakt insect) zal door het water heen zakken en zinken, maar op schoon water drijft een punaise! Schaatsenrijder op het water 3.2 Watertemperatuur Vloeistoffen hebben elk hun eigen dichtheid (de grootte van de deeltjes gecombineerd met de afstand tussen de afzonderlijke deeltjes; zie ook Drijven en zinken). Limonadesiroop zinkt bijvoorbeeld naar de bodem als je het bij water giet, omdat het een hogere dichtheid heeft dan water. De temperatuur van een vloeistof heeft ook invloed op de dichtheid van die vloeistof. Warm water heeft een lagere dichtheid dan koud water. Dit komt omdat de waterdeeltjes in warm water sneller bewegen (door de extra energie die er in is gestopt bij het verwarmen). Ze nemen dus meer ruimte in en er passen minder waterdeeltjes in bijvoorbeeld 1 cm 3 dan in 1 cm 3 koud water. Hierdoor ligt koud water altijd onder het warme water en warm water zal dus eerst boven drijven totdat het water mengt. 3.3 Verschillende vormen van water De meeste mensen kennen water als vloeistof en als vaste stof. Water wordt ijs bij temperaturen onder 0 C. Water kan ook nog in een derde vorm bestaan, namelijk als gas. Water wordt waterdamp (een gas). De waterdeeltjes (onzichtbaar klein) vliegen als het ware de lucht in als je water genoeg verwarmt. Je ziet dit als je water kookt. De stoom die ontstaat is gasvormig water, ook wel waterdamp genoemd. Dit gebeurt bij 100 C of hoger. 3.4 Waterdruk Water en ijs De hoeveelheid water boven een bepaald punt bepaalt met hoeveel kracht het water drukt op dat punt. De kracht bestaat uit het gewicht van het water (zwaartekracht) en de luchtdruk boven die waterkolom. Samen wordt het waterdruk genoemd. Als het water op dat punt weg kan stromen, wordt de snelheid waarmee het wegstroomt, bepaald door de waterdruk. Hoe groter de waterdruk, hoe krachtiger de waterstroom. De vorm en de breedte van de waterkolom veranderen niets aan de waterkracht, alleen de hoogte van de waterkolom. Bij een watertoren zorgde dit proces vroeger voor voldoende waterkracht (druk) om water uit de kraan te laten stromen. Als het weggestroomde water niet wordt aangevuld, wordt de waterdruk steeds lager. Er is immers steeds minder water dat erop drukt. Het straaltje water wordt zachter. Watertoren Luchtdruk kan ook een rol spelen bij waterdruk. Deze is voor ons veel minder zichtbaar. De honderden meters lucht (atmosfeer) boven ons zorgen voor een zekere luchtdruk. Wij nemen deze niet waar, want we zijn het gewend. De constante luchtdruk is er altijd. Alleen als het hard waait, voel je de kracht van lucht(verplaatsing). Lucht drukt met Biologisch Centrum Barneveld 8 IVN Barneveld
9 een kracht van 1 kilo op 1 cm 2 (vast gegeven). Soms kun je met lucht dingen tegenhouden die normaal naar beneden zouden gaan. Als de luchtdruk sterker is dan de waterdruk, kan lucht zelfs water tegenhouden! 3.5 Mengen Vloeistoffen (water, olie, azijn, limonade, enz.) hebben ook elk een eigen dichtheid. Dichtheid is het gewicht per volume, dus hoeveel gram er in 1 cm 3 past. Zie ook Drijven en zinken. Als de vloeistof een hogere dichtheid heeft dan water, zinkt het als je het in het water giet (bijv. pure limonade). Als het een lagere dichtheid heeft dan water (bijv. olie) zal het blijven drijven. Meestal zullen de twee vloeistoffen snel mengen, zoals bij de limonade. Er kán ook nog iets anders aan de hand zijn met een vloeistof, zoals bijvoorbeeld bij olie. Olie- of vetdeeltjes in water De oliemoleculen zijn zo opgebouwd dat ze alleen (losse) verbindingen aangaan met andere oliemoleculen en niet met water. Hierdoor komen er geen watermoleculen tussen de oliemoleculen en blijven de twee stoffen gescheiden. De oliemoleculen zijn lichter dan watermoleculen en drijven daarom bovenop (olie heeft een lagere dichtheid). Veel schepen lozen stiekem olie of spoelwater waar olie in zit, op zee. Watervogels kunnen deze olie op zich krijgen. De olie kruipt tussen hun veren en de losse dwarsveertjes van de vogel plakken aan elkaar. Hierdoor blijft er geen lucht meer tussen de veren zitten, wat normaal gesproken voor isolatie zorgt (vergelijk dekbed of dikke winterjas). Door het luchtlaagje tussen de veren kan de vogel ook drijven. Dus als een vogel olie op zich krijgt, dringt het koude zeewater tussen de veren naar door tot op de huid en de vogel gaat dood door onderkoeling, gecombineerd met verdrinking (!) 3.6 Oplossend vermogen Zeevogel onder de olie Sommige stoffen kunnen oplossen in water, zoals suiker en zout. De korrels vallen uit elkaar als ze in contact komen met water. Ze worden zo klein dat je ze niet meer ziet. Ze zijn opgelost in het water; dit noemen we een chemische reactie. Zandkorrels kunnen niet oplossen omdat ze een andere chemische structuur hebben. Ze vallen niet uit elkaar en er verandert niets. Meel reageert wel met water, maar het lost niet op. Het wordt een plakkerig mengsel (deeg). Het hangt dus van de stof af of het in water oplost. 3.7 Zien onder water (breking licht) Licht bestaat uit stralen die, als ze niet tegengehouden worden, rechtdoor gaan. Maar, als ze een wateroppervlak bereiken, worden ze door de waterdeeltjes verbogen en gaan onder een iets ander hoek verder (zie tekening op de volgende pagina). Biologisch Centrum Barneveld 9 IVN Barneveld
10 Onze ogen zien lichtstalen als rechte lijnen en we denken dat de stralen rechtdoor gaan. Als je dus iets in het water ziet, trekt je oog een rechte lijn door de lucht vanaf het oog tot aan het voorwerp onder water. Hierdoor zie je het voorwerp dus op een plek waar hij eigenlijk niet is. Speervissers moeten hier rekening mee houden! Water breekt het licht. Y is de plek waarvan je denkt het voorwerp te zien maar de gebogen lichtstralen komen in werkelijkheid vanaf punt X Speervisser 3.8 Waterhardheid In water kunnen allerlei stoffen oplossen. Een stof die vaak opgelost zit in (drink)water is kalk (calciumcarbonaat = CaCO3). Je kunt niet zien dat er kalk opgelost is in water. Meestal ontdek je dat er kalk in het water zit doordat er een witte aanslag overblijft als het water opgedroogd is. Bij de meeste mensen zit het vaak in de douchekop, wastafel, bij de kraan of in de waterkoker. Je kunt de aanslag oplossen met zure stoffen, zoals azijn. De hoeveelheid kalk in het water bepaalt de hardheid. De hardheid van water wordt meestal uitgedrukt in Duitse graden (ºd). Het water in Nederland is zacht (ca. 4-8 ºd). Elk water heeft weer een andere hardheid. Regenwater, de basis van het drinkwater, is van nature erg zacht. Voordat het via de waterleiding in de kraan komt, heeft het echter een lange weg afgelegd als grond- en rivierwater en neemt het allerlei mineralen op uit de bodem. Als er veel kalk in de bodem zit, wordt de hardheid steeds hoger. Dit verklaart ook regionale verschillen. Slootwater lijkt, qua hardheid, op regenwater. Hard water is niet ongezond, maar kan wel lastig zijn in huis. De grijswitte aanslag vermindert de levensduur van apparaten en leidingen. Zeep schuimt minder goed in hard water, hierdoor geeft schuim een globale indicatie van de waterhardheid. Zeep gaat namelijk eerst een binding aan met kalk; de rest hoeveelheid zeep kun je gebruiken om te wassen. In hard water heb je dus meer zeep nodig om jezelf of de afwas schoon te krijgen. Met een teststrookje kun je de exacte hardheid bepalen. De hardheid van het water wordt meestal uitgedrukt in Duitse graden (ºd). De waterleidingbedrijven hebben de volgende indeling: 0-4ºd zeer zacht water 4-8ºd zacht water Kalkaanslag in een fluitketel 8-12ºd gemiddeld 12-18ºd vrij hard water Waterhardheid per gemeente 18-30ºd hard water Biologisch Centrum Barneveld 10 IVN Barneveld
11 4 Opdrachten die in het Biologisch Centrum worden uitgevoerd 1. Opdracht Olie op zee & watervogels 2. Opdracht Drijven en zinken van materialen (boot) 3. Opdracht Oppervlaktespanning (waterbeestjes) 4. Opdracht Breking van het licht in water (vis vangen) 5. Opdracht Waterdruk en luchtdruk 6. Opdracht Hardheid van water 7. Opdracht Wol in het water Biologisch Centrum Barneveld 11 IVN Barneveld
12 5 Quiz Deze quiz kan na afloop van het programma in het Biologisch Centrum in de klas worden gedaan om te controleren of leerlingen de informatie over het thema hebben begrepen. 1. Ik gooi blokjes van verschillend materiaal in het water, zoals ijzer, hout, piepschuim, glas. Welke eigenschap van de blokjes én van het water bepaalt of het blokje zal drijven of zinken? A Oppervlaktespanning B Dichtheid C Opwaartse kracht 2. Hoe kan het dat je een witte aanslag krijgt op je kraan? A Deze aanslag wordt veroorzaakt door opgeloste kalkdeeltjes in het water. Als het water opdroogt, blijven ze liggen en langzaam aan vormen ze een dikke korst. B Deze aanslag wordt veroorzaakt doordat je niet vaak genoeg schoonmaakt. Het is een soort viezigheid. 3. Wat is zwaarder, warm of koud water? A Koud water B Warm water 4. Waarom is het heel moeilijk om een vis te vangen met een speer? A Vissen zijn heel snel. B Vissen zitten in de modder. C De vis zit op een andere plek dan je oog eigenlijk denkt. 5. Wat betekent hydrofoob? A Dol zijn op water B Bang zijn voor water C Oplossen in water 6. Waardoor komen er veel vogels om als er olie op zee drijft? A Ze eten de olie op en die is giftig. B Ze raken de weg kwijt van huis doordat ze ineens een olievlek zien op een plek waar gewoon zee was. Ze vliegen ver weg en kunnen geen eten meer vinden. C Hun veren plakken aan elkaar en het koude water komt op hun huid. Ze gaan dood door onderkoeling. 7. Waardoor drijft een ijzeren boot? A De boot heeft een groot volume waardoor er veel opwaartse kracht is. Die kracht duwt de boot als het ware om hoog. B De boot is gemaakt van heel dun ijzer dat niet zinkt. 8. Uit hoeveel procent water bestaat de mens? A 40 % B 70 % C 100 % Biologisch Centrum Barneveld 12 IVN Barneveld
13 Antwoorden bij de quiz van de voorgaande pagina 1 C 5 B 2 A 6 C 3 A 7 A 4 C 8 B 6 Extra informatie Op internet kunnen u en de leerlingen veel informatie vinden. Op deze website vindt u alle achtergrondinformatie van de watereigenschappen van dit programma, deze staat ook in deze lesbrief. Website van de gezamenlijke waterschappen. Kinderen kunnen hier op een speelse manier informatie opzoeken over water. Als ze op de kaart van Nederland op de Veluwe klikken, komen ze van alles te weten over het water op de Veluwe. In de quiz kunnen ze toetsen wat ze al weten. Voor elke leeftijdsgroep is er een aparte subsite. Geluid nodig. Website met duizenden proefjes voor verschillende groepen. Zoek op water voor meer proefjes met water; niet geschikt om leerlingen te laten zoeken. (klik op kindersite) Website van Plan Nederland over water(zuivering) in Nederland en Kenia, met informatie, puzzel, tekening maken, filmpje en strip. Voor elke leeftijdsgroep een aparte subsit. Geluid nodig. Nog meer proefjes over water. Biologisch Centrum Barneveld 13 IVN Barneveld
14 Biologisch Centrum Barneveld 14 IVN Barneveld
15 Biologisch Centrum Barneveld 15 IVN Barneveld
16 Biologisch Centrum Barneveld 16 IVN Barneveld
bij vraag 2 Hoeveel munten er in het glas passen ligt aan de grootte van de munten en aan het glas.
NAO proefjes Antwoorden werkbladen en extra informatie 1. Munten in borrelglaasje munten Het glas is eigenlijk te vol met, maar het stroomt niet over. Het in het glas staat bol, het komt er boven uit.
Nadere informatieSamenvatting NaSk Hoofdstuk 6: Stoffen en Moleculen
Samenvatting NaSk Hoofdstuk 6: Stoffen en Mol Samenvatting door een scholier 1296 woorden 9 november 2017 7,6 34 keer beoordeeld Vak Methode NaSk Natuur/scheikunde overal Paragraaf 6.1: stoffen herkennen
Nadere informatiewerken met water - waterbladen
werken met water - waterbladen inhoud inhoud VVaterblad 1 Waterblad 2 Waterblad 3 Waterblad 4 Waterblad 5 Waterblad 6 Waterblad 7 Een boot laden De stevigheid van het wateroppervlak Een gat in de waterleiding
Nadere informatieDRIJVEN EN ZINKEN LES 3. Drijven en zinken
Water LES 3 DRIJVEN EN ZINKEN JE LEERT wat in water blijft drijven en wat zinkt; waarom een schip van ijzer niet zinkt; hoe je een onzinkbaar schip kunt bouwen. Er zijn bij de zwemles kinderen die nog
Nadere informatieOpgave 2 Het volume van een voorwerp geeft aan hoeveel ruimte dit voorwerp inneemt.
Uitwerkingen 1 Opgave 1 De massa van een voorwerp geeft aan hoe zwaar dit voorwerp is. Opgave 2 Het volume van een voorwerp geeft aan hoeveel ruimte dit voorwerp inneemt. Opgave De dichtheid van een stof
Nadere informatieDe massadichtheid, dichtheid of soortelijke massa van een stof is de massa die aanwezig is in een bepaald
Hieronder wordt uitgelegd wat massadichtheid betekent. De massadichtheid, dichtheid of soortelijke massa van een stof is de massa die aanwezig is in een bepaald volume. De massadichtheid is dus bijvoorbeeld
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde Kracht
Samenvatting Natuurkunde Kracht Samenvatting door een scholier 1634 woorden 16 oktober 2003 5,7 135 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Samenvatting Practicum 48 Kracht: Heeft een grootte en een richting.
Nadere informatieEn wat nu als je voorwerpen hebt die niet even groot zijn?
Dichtheid Als je van een stalen tentharing en een aluminium tentharing wilt weten welke de grootte massa heeft heb je een balans nodig. Vaak kun je het antwoord ook te weten komen door te voelen welk voorwerp
Nadere informatieDrijven en zinken. Eerst gaan we het drijfvermogen testen van een paar voorwerpen:
Hiernaast zie je een ouderwets duikerspak. Om ervoor te zorgen dat de duiker niet gaat drijven, heeft hij een loden gewicht op zijn borst vastgeknoopt. De slang is voor de luchttoevoer. Op de wal stond
Nadere informatieinhoud blz. 1. Water is niet gewoon 2. Water, ijs en wolken 3. Een kring 4. Drinken 5. Water in de zee 6. Olie en water 7. Vuil water wordt schoon
Water inhoud blz. 1. Water is niet gewoon 3 2. Water, ijs en wolken 4 3. Een kring 6 4. Drinken 7 5. Water in de zee 9 6. Olie en water 10 7. Vuil water wordt schoon 11 8. Wassen 13 9. Filmpjes 14 Pluskaarten
Nadere informatieEen glas water uit de ijskast en met ijsklontjes wordt op tafel gezet. De buitenkant wordt nat. Waarom?
Docentversie (24/05/2012) Natte Glazen Benodigdheden -glazen -ijsklontjes -koud water in kan of thermos of plastic flessen -maatbeker -weegschaal Een glas water uit de ijskast en met ijsklontjes wordt
Nadere informatieWater is een heel bekend begrip. De bekende molecuul formule voor water is uiteraard H2O, de stof heeft
Werkstuk door een scholier 996 woorden 14 mei 2003 5 152 keer beoordeeld Vak Scheikunde Inhoudsopgave Wat is waterstof? Wat is water? Wat is filtreren? Wat is destilleren? Drie fasen van water. Wat is
Nadere informatie0,8 = m / 350 1 = m / 650
EXTRA De dichtheid van een mengsel 39 a 1L = 1000 ml 1% is dus 10 ml 35% is dan 350 ml Zo kan het ook: (1000 / 100) x 35 = 350 ml alcohol (en dus 1000-350 = 650 ml water) b alcohol water m =? V = 350 cm
Nadere informatieZelf aan de slag. Lesbrief Wetenschap & Techniek-lessen voor kinderen in groep 1 t/m 3 van het basisonderwijs
Zelf aan de slag Lesbrief Wetenschap & Techniek-lessen voor kinderen in groep 1 t/m 3 van het basisonderwijs kennismaking met Wetenschap & Techniek. Inleiding In deze lesbrief staan suggesties voor een
Nadere informatieWeeg je overal hetzelfde?
Uitdager van de maand Weeg je overal hetzelfde? Natuur & Techniek, groep 6,7,8 Algemeen Titel Weeg je overal hetzelfde? Cognitieve doelen en vaardigheden voor excellente leerlingen Inzicht in het verschil
Nadere informatieMassa Volume en Dichtheid. Over Betuwe College 2011 Pagina 1
Massa Volume en Dichtheid Over Betuwe College 2011 Pagina 1 Inhoudsopgave 1 Het volume... 3 1.1 Het volume berekenen.... 3 1.2 Volume 2... 5 1.3 Symbolen en omrekenen... 5 2 Massa... 6 3 Dichtheid... 7
Nadere informatieEen schoonheidsspecialist houdt zich bezig met het verfraaien en het verzorgen van het uiterlijk.
Samenvatting door een scholier 1125 woorden 25 januari 2005 6,3 98 keer beoordeeld Vak Scheikunde Hoofdstuk 4; Schoonmaken; 4.1 a; Vuil Reinigende cosmetica; om jezelf schoon te maken Versierende cosmetica;
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 Samenvatting door S. 580 woorden 27 januari 2014 5,5 3 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Samenvatting Rep Hfst. 2 Water is bijzonder, dat komt door
Nadere informatieAllemaal water Oppervlakte water: Water in sloten, rivieren, meren, zeeën en oceanen.
Module 5: Basisstof 1: Een dag met water Allemaal water Oppervlakte water: Water in sloten, rivieren, meren, zeeën en oceanen. Grondwater: water diep in de grond. Zoet: Oppervlakte water zoet. Zout: Oppervlakte
Nadere informatieGroep 1 & 2 VLOEISTOFSTAPEL. Vloeistoffen kun je netjes op elkaar laten drijven. Uit hoeveel laagjes bestaat straks jullie vloeistofstapel?
Groep 1 & 2 VLOEISTOFSTAPEL Vloeistoffen kun je netjes op elkaar laten drijven. Uit hoeveel laagjes bestaat straks jullie vloeistofstapel? Vloeistofstapel ( Laagjes maken ) Groep 1 en 2 Team van 2, 3 of
Nadere informatieOok het lichaam van de schaatsenrijder heeft zo n waterafstotend waslaagje.
Startmoment: Observatie van het leven in de vijver en op het wateroppervlak. Vaststelling: Sommige diertjes kunnen op het water lopen en wij niet. Probleemstelling: Hoe kan dit ligt het aan de diertjes
Nadere informatieWat heb je nodig? Wat gebeurt er?
1) 1 liter halfvolle melk 2) Pan met pollepel 3) Kookpit 4) Schoonmaakazijn 5) Eetlepel 6) Zeef 7) Kom 8) Zand- of taartvormpje Let op: Met volle melk werkt deze proef soms iets minder goed. Als we zuur
Nadere informatieHoofdstuk 3: Water, zuren en basen
Hoofdstuk 3: Water, zuren en basen NaSk II Vmbo 2011/2012 www.lyceo.nl Hoofdstuk 3: Water, zuren en basen NaSk II 1. Bouw van materie 2. Verbranding 3. Water, zuren en basen 4. Basis chemie voor beroep
Nadere informatieWet van Archimedes. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur P.J. Dreef Laatst gewijzigd Licentie Webadres 08 December 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/89831 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatielesbrieven vervuild water avonturenpakket de uitvinders en het werkbladen Lesbrief 2:
lesbrieven werkbladen Lesbrief 2: vervuild water avonturenpakket de uitvinders en het VERBORGEN OOG Copyright De Uitvinders Uitgave 2014 Versie 3.0 vervuild water WAter zuiveren Proef 1 Bezinken Materialen
Nadere informatieIntermoleculaire krachten. Waterdruppels kleven aan de kraan of aan een bloemblad. Kwik vormt gemakkelijk grote druppels die niet aan het glas kleven.
Thema 17 Cohesie en adhesie 1 Intermoleculaire krachten Waterdruppels kleven aan de kraan of aan een bloemblad. Kwik vormt gemakkelijk grote druppels die niet aan het glas kleven. waterdruppels kleven
Nadere informatieElektriciteit. Elektriciteit
Elektriciteit Alles wat we kunnen zien en alles wat we niet kunnen zien bestaat uit kleine deeltjes. Zo is een blok staal gemaakt van staaldeeltjes, bestaat water uit waterdeeltjes en hout uit houtdeeltjes.
Nadere informatieThema 2 Materiaal uit de natuur
Naut samenvatting groep 6 Mijn Malmberg Thema 2 Materiaal uit de natuur Samenvatting Drie maal water Water kan veranderen van ijs in waterdamp. En waterdamp en ijs kunnen weer veranderen in water. Water
Nadere informatieUitwerkingen Basischemie hoofdstuk 1
Uitwerkingen Basischemie hoofdstuk 1 Opgave 1.1 Opgave 1.2 Opgave 1.3 Opgave 1.4 Stofeigenschappen en zintuigen Noem 4 stofeigenschappen die je met je zintuigen kunt waarnemen? Fysische constanten a. Methaan
Nadere informatieMateriaal (per groep):
9-11 jaar Benaming van de activiteit: Wetenschappelijke inhoud: Natuurkunde Beoogde concepten: Dichtheid van vaste stoffen en vloeistoffen Beoogde leeftijdsgroep: 9-11 jaar Duur van de activiteit: 3 uur
Nadere informatieDe diverse somsoorten bij Fysica
De diverse somsoorten bij Fysica 1 liter zout water weegt 1,03 kilo 1 liter zoet water weegt 1,00 kilo 1 meter zout water levert 0,1 bar druk op 1 meter zoet water levert 0,097 bar druk op Belangrijk:
Nadere informatie5, waar gaat dit hoofdstuk over? 1.2 stoffen bij elkaar: wat kan er gebeuren? Samenvatting door een scholier 1438 woorden 31 maart 2010
Samenvatting door een scholier 1438 woorden 31 maart 2010 5,6 15 keer beoordeeld Vak Scheikunde Scheikunde Hoofdstuk 1 stoffen bij elkaar 1.1 waar gaat dit hoofdstuk over? Als je 2 stoffen bij elkaar doet
Nadere informatieTECHNOLOGISCHE OPVOEDING LEERKRACHTENFICHE. Onderwerp : Drijven of zinken. Doelgroep: 1 e gr
TECHNOLOGISCHE OPVOEDING LEERKRACHTENFICHE Thema: Water Onderwerp : Drijven of zinken. Doelgroep: 1 e gr Timing: 2 lestijd(en) De les in het kort : Van concrete voorwerpen wordt nagegaan welke voorwerpen
Nadere informatieWater en drinkwater (waterhardheid en ontkalken)
Water en drinkwater (waterhardheid en ontkalken) Ik vertel jullie in mijn spreekbeurt meer over water en drinkwater. Eerst vertel ik wat water is, waarom water het allerbelangrijkste is voor leven, en
Nadere informatieHet deeltjesmodel. Deeltjes en hun eigenschappen. Context 3 Zinken zweven drijven. Naam: Klas: Datum:
Naam: Klas: Datum: Het deeltjesmodel Deeltjes en hun eigenschappen Als je een stukje ijzer, goud of eender welk stof tientallen keren kon vergroten, dan zou je ontdekken dat alle stoffen gemaakt zijn van
Nadere informatieDe diverse somsoorten bij Fysica
De diverse somsoorten bij Fysica 1 liter zout water weegt 1,03 kilo 1 liter zoet water weegt 1,00 kilo 1 meter zout water levert 0,1 bar druk op 1 meter zoet water levert 0,097 bar druk op Belangrijk:
Nadere informatieFYSICA DM THEORIE SAMENVATTING
FYSICA DM THEORIE SAMENVATTING Elementen - Elementen kunnen op 3 manieren voorkomen: - Vast - Vloeibaar - Gasvormig Water & Warmte - Warmte overdracht op 3 manieren - Geleiding direct contact / toepassing
Nadere informatieWater? Hoezo water? Water! Hoezo water? Donderdag 24 mei 2018 WILDLANDS Adventure Zoo Emmen
Hoezo water? Disclosure Relatie Organisatie Financiële bijdrage : Geen Raden van Advies : Geen Overige : Geen 2 Inhoud Water? Algemene eigenschappen Chemische eigenschappen Fysische eigenschappen Water?
Nadere informatie10 Materie en warmte. Onderwerpen. 3.2 Temperatuur en warmte.
1 Materie en warmte Onderwerpen - Temperatuur en warmte. - Verschillende temperatuurschalen - Berekening hoeveelheid warmte t.o.v. bepaalde temperatuur. - Thermische geleidbaarheid van een stof. - Warmteweerstand
Nadere informatieOnderzoeken. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Onderzoeken Groep 5-6 Leerlingen In de klas versie 10-2013 1
Onderzoeken Jouw werkbladen In de klas Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Onderzoeken Groep 5-6 Leerlingen In de klas versie 10-2013 1 Wetenschap overal om ons heen
Nadere informatieStoomkracht Burgers en Stoommachines Groep 8 Handleiding voor de leerkracht Informatie voor de geschiedenislessen Hoofdopdrachten Materialen;
Stoomkracht Burgers en Stoommachines Groep 8 Handleiding voor de leerkracht Deze handleiding en de opdrachten zijn bedoeld als aanvulling op de geschiedenislessen over burgers en stoommachines. De lesonderdelen
Nadere informatieSheets inleiding ontwerpen
Sheets inleiding ontwerpen Boten bouwen Periode 4 themaklas Doel van het project Bedenk een ontwerp voor een boot Verkoop dit ontwerp aan de baas (ik) Bouw je eigen ontwerp De winnaars winnen een bouwpakket
Nadere informatieAfdrukken pagina 2-23 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd
Gebruiksaanwijzing leerdagboek Exempel Schoon water Afdrukken pagina 2-23 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Aanwijzingen Schrijf- en tekenruimte in leerdagboek
Nadere informatieT2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen
T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen 2008 Voorbeeld toets dinsdag 29 februari 60 minuten NASK 2, 2(3) VMBO-TGK, DEEL B. H5: VERBRANDEN EN ONTLEDEN 3(4) VMBO-TGK,
Nadere informatieWaterproefjes. Drijvende punaise. Nodig schaal vloeipapier punaises met platte metalen kop afwaszeep
Waterproefjes Zelf aan de slag met water? Hier staan een aantal waterproefjes die je thuis of in de klas kunt doen. Sommige natuur- en milieu-educatiecentra hebben ook kant en klare leskisten met waterproefjes.
Nadere informatieLeg voorzichtig een vloeipapiertje op het water. wel of niet in het riool?
Waterproefjes Drijvende punaise Zelf aan de slag met water? Hier staan een aantal schaal waterproefjes die je thuis of in de klas kunt doen. vloeipapier Sommige natuur- en milieu-educatiecentra hebben
Nadere informatieHEREXAMEN EIND MULO tevens IIe ZITTING STAATSEXAMEN EIND MULO 2009
MNSTERE VAN ONDERWJS EN VOLKSONTWKKELNG EXAMENBUREAU HEREXAMEN END MULO tevens e ZTTNG STAATSEXAMEN END MULO 2009 VAK : NATUURKUNDE DATUM : VRJDAG 07 AUGUSTUS 2009 TJD : 7.30 9.30 UUR DEZE TAAK BESTAAT
Nadere informatiealuminium 2,7 0, ,024 ijzer 7,9 0, ,012
DEZE TAAK BESTAAT UIT 36 ITEMS. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Dichtheid Soortelijke
Nadere informatieHelaas hebben we deze keer de recpeten niet kunnen opschrijven, en daarom bij deze enkele recepten van vorige kookcursussen en kookboeken.
2010-4juni 19.30 Turkse Kookworkshop in de Tuinen van Stinz geheel Vegetarisch we hebben gemaakt: Linzensoep Dolma: druivenbladeren en gedroogde paprika's gevuld met rijst en kruiden Sigare Börek: tot
Nadere informatieDe kracht van Archimedes
1 Studie dag en KVCV De kracht van Archimedes DEEL 1 Korte omschrijving van het lesonderwerp Door een paar originele experimenten, de kracht van Archimedes ontdekken en de gegevens waarnemen die de grootte
Nadere informatieHet weer. Expertgroep 4: Wind. Naam leerling:... Leden expertgroep:..
Expertgroep 4: Wind Naam leerling:...... Leden expertgroep:.. De voorbereiding In het weerbericht hoor je de weerman of weervrouw soms zeggen: Morgen is er kans op harde windstoten. Maar wat is wind eigenlijk?
Nadere informatieBasisscheikunde voor het hbo ISBN e druk Uitgeverij Syntax media Hoofdstuk 1 Stoffen bladzijde 1
Hoofdstuk 1 Stoffen bladzijde 1 Opgave 1 Hoe groot zijn de smelt- en kookpunten van onderstaande stoffen (zoek op)? smeltpunt kookpunt (sublimatiepunt) a 195 K (-78 O C); 240 K (-33 O C) b 159 K (-114
Nadere informatieOntdekdoos Drijven en zinken
Ontdekdoos Drijven en zinken groep 6 en 7 handleiding Uitgave: Amsterdams NME Centrum Ontdekdoos Drijven en zinken Docentenhandleiding Het lesmateriaal mag vrij gekopieerd worden voor gebruik op school
Nadere informatieligt. Druppelen: als ergens druppels vanaf vallen. Je haar druppelt bijvoorbeeld als je net uit het zwembad komt. Gieten: heel hard regenen.
Woordenschat blok 8 gr 4 Les:1 De regendruppel: een bolletje water dat uit de lucht naar beneden valt. Drassig: een grasveld is drassig als het erg nat wordt, waardoor het modderig wordt. Droog: als ergens
Nadere informatieDichtheid. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres P.J. Dreef 01 December 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/82827 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieVJTO 2011 ANTWOORDEN FINALE
1 VJTO 2011 ANTWOORDEN FINALE Vraag 1 Antwoord a Wanneer mama de ballon over haar trui wrijft, wordt de ballon elektrisch geladen. De peper- en zoutkorrels voelen dat en willen naar de ballon toe. De peperkorrels
Nadere informatieHoofdstuk 2. Scheidingsmethoden. J.A.W. Faes (2019)
Hoofdstuk 2 Scheidingsmethoden J.A.W. Faes (2019) Hoofdstuk 2 Scheidingsmethoden Paragrafen 2.1 Soorten mengsels 2.2 Scheiden van mengsels 2.3 Indampen en destilleren 2.4 Rekenen aan oplossingen Practica
Nadere informatieOp onderzoek! Contextgebied Transport Drijven en zinken
Thema : naar het zwembad, spelen met water Uitgetest in de derde kleuterklas Probleem Welke voorwerpen drijven op het water? Concrete doelen Ervaren, ontdekken, voorspellen en noteren welke voorwerpen
Nadere informatie5.7. Boekverslag door S woorden 26 oktober keer beoordeeld. Scheikunde
Boekverslag door S. 1928 woorden 26 oktober 2009 5.7 45 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Scheikunde H1: 1.1 OUDE MATERIALEN: Natuurlijke materialen: materialen die je in de omgeving/ in de natuur
Nadere informatieH7 werken met stoffen
H7 werken met stoffen Stofeigenschappen Faseovergangen Veilig werken met stoffen Chemische reacties Stoffen Zuivere stoffen mengsels legeringen één soort moleculen opgebouwd uit een aantal verschillende
Nadere informatieLes 1 Ontstaan aardgas
Les 1 Ontstaan aardgas In 1959 werd onder het land van boer Boon in de buurt van Slochteren gas ontdekt. Het bleek één van de grootste gasvelden van de wereld te zijn! Hoe is dat gas in de boden van Nederland
Nadere informatieNaam: WATER. pagina 1 van 8
Naam: WATER Geen leven zonder water Zonder water kun je niet leven. Als je niet genoeg drinkt, krijgt je dorst. Als je dorst hebt, heeft je lichaam water tekort. Je raakt dit water vooral kwijt door te
Nadere informatieInhoud inhoud blz. 1. Alles over ijs 2. Het water bevriest 3. IJspegels en ijsbloemen 4. Neerslag 5, Kunstijs 6. De polen 7.
IJs Inhoud inhoud blz. 1. Alles over ijs 3 2. Het water bevriest 4 3. IJspegels en ijsbloemen 5 4. Neerslag 6 5, Kunstijs 7 6. De polen 8 7. De gletsjer 9 8. De ijsberg 10 9. Sporten op ijs 11 10. IJsweetjes
Nadere informatiebedoeld wordt met hoeveelheidbegrippen als: alle, geen, niets, veel, weinig, meer, minder, evenveel. Ordent hoeveelheden om ze te Groep 1 Groep 2
6. Waterproef Tijdens deze activiteit: Doen de kinderen proefjes met water, kleurstof en olie, waarbij zij vooraf voorspellen wat zij denken dat er zal gebeuren, dit vervolgens uitproberen en een verklaring
Nadere informatie11de Vlaams Congres van Leraars Wetenschappen zaterdag 12 november 2005. Jacky Hellemans - Koen Paes
11de Vlaams Congres van Leraars Wetenschappen zaterdag 12 november 2005 de wet van Jacky Hellemans - Koen Paes Academische Lerarenopleiding Natuurkunde Departement Natuurkunde en Sterrenkunde - K.U.Leuven
Nadere informatieFasen: de die toestanden waarin je water (en veel andere stoffen) kunt tegenkomen.
Samenvatting door een scholier 873 woorden 2 maart 2016 7,6 37 keer beoordeeld Vak Methode NaSk Nova Hoofdstuk 3 1. fasen en fase-overgangen Water komt voor als: - vaste stof (ijs) - vloeistof (vloeibaar
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - NATUURKUNDE ANTWOORDEN
ZAND BOVEN WATER LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - NATUURKUNDE Rotterdam is een van de grootste havens in de wereld en de belangrijkste haven van Europa. Steeds meer spullen reizen via Rotterdam.
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde H6 (Chemie)
Samenvatting Scheikunde H6 (Chemie) Samenvatting door een scholier 892 woorden 18 maart 2004 5,1 73 keer beoordeeld Vak Scheikunde Scheikunde Hoofdstuk 6 Twee soorten bindingen bij moleculaire stoffen:
Nadere informatieLesbrief Uitvinders. Inleiding
Lesbrief Uitvinders Inleiding Ruben laat Sara zien dat hij een satéprikker door een ballon kan prikken zonder dat de ballon knapt! Ook kan hij een regenboog maken met een glas water. Sara vindt het erg
Nadere informatieVijverstolp (11-8-2013) Gerrit van Eijndhoven htpp://www.gerritentiny.nl
Vijverstolp (11-8-2013) Gerrit van Eijndhoven htpp://www.gerritentiny.nl Voorwoord... 1 Hoe het werkt... 2 Het systeem.... 2 De stolp... 2 De console... 3 De zuigpomp... 4 Onderhoud... 5 Slot... 5 Voorwoord
Nadere informatieDe snelheid van het geluid
De snelheid van het geluid Hoe snel gaat geluid eigenlijk? Uit ervaring weet je dat het heel snel gaat. Als je met andere mensen praat, dan hoor je meteen wat ze zeggen. Toch weet je ook dat geluid tijd
Nadere informatieUNIFORM EINDEXAMEN MULO tevens TOELATINGSEXAMEN VWO/HAVO/NATIN 2009
MINISTERIE N ONDERWIJS EN OLKSONTWIKKELING EXMENBUREU UNIFORM EINDEXMEN MULO tevens TOELTINGSEXMEN WO/HO/NTIN 2009 K : NTUURKUNDE DTUM : MNDG 06 JULI 2009 TIJD : 09.45 11.25 UUR (Mulo III kandidaten) 09.45
Nadere informatieinhoud blz. 1. Drijven of zinken? 2. Lucht is licht 3. De duikboot 4. De zwemles 5. Zout en zoet water 6. Olie en water 7.
Drijven inhoud blz. 1. Drijven of zinken? 3 2. Lucht is licht 5 3. De duikboot 6 4. De zwemles 7 5. Zout en zoet water 8 6. Olie en water 9 7. Drijvende dieren 10 8. Dobberen 11 9. Proefjes 12 10. Filmpjes
Nadere informatieGroep 7 & 8 COLA-FONTEIN
Groep 7 & 8 COLA-FONTEIN Trek je oudste kleren aan en maak de verst spuitende fontein van iedereen. Cola-fontein Groep 7 en 8 Team van 2, 3 of 4 kinderen LESBRIEF VOOR LEERKRACHT 2 Opdracht Maak een cola-fontein
Nadere informatieProeven uit leerplannen fysica/chemie/natuurwetenschappen met voedingsmiddelen
Proeven uit leerplannen fysica/chemie/natuurwetenschappen met voedingsmiddelen Donderdag 12 mei Lerarenopleiding BASO Chemie OF2 Begeleiding: F. Poncelet R. Frans Renaat.Frans@khlim.be N. Mombaerts Nico.Mombaerts@khlim.be
Nadere informatieDe ijzer en zwavelreactie
De ijzer en zwavelreactie Onderzoeksvraag Hoe kunnen we aantonen dat we ijzersulfide (FeS) anders is dan ijzer (Fe) en zwavel (S). Voorbereiding Begrippen als achtergrond voor experiment Stofeigenschappen:
Nadere informatieinhoud blz. Lucht 1. Lucht is leven 2. Adem 3. Vieze lucht 4. Warme lucht 5. Wind: lucht beweegt 6. Lucht is sterk 7. Boeren en winden 8.
Lucht inhoud blz. Lucht 3 1. Lucht is leven 4 2. Adem 5 3. Vieze lucht 6 4. Warme lucht 7 5. Wind: lucht beweegt 8 6. Lucht is sterk 9 7. Boeren en winden 10 8. Vliegen 11 9. Lucht en muziek 12 10. Bellen
Nadere informatieOver Mad Science TV WWW.MADSCIENCE.ORG/NEDERLAND. Lesbrief Materie :
Lesbrief Materie : Voor u ligt een begeleidende lesbrief van Mad Science die u in uw eigen klas kunt gebruiken. De les bevat enkele experimenten die de kinderen zelf in de klas uit kunnen proberen. Bij
Nadere informatie8.1. Antwoorden door een scholier 1081 woorden 3 maart keer beoordeeld. Scheikunde 2.1 AFVAL
Antwoorden door een scholier 1081 woorden 3 maart 2005 8.1 128 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Pulsar chemie 2.1 AFVAL 1. a. metaal, papier, plastic, hout b. GFT en papierbak 2. bron 1 3. a. het
Nadere informatieGeschiedenis en Techniek Groep 7
Geschiedenis en Techniek Groep 7 Water verplaatsen Grieken en Romeinen Groep 7 Handleiding voor de leerkracht Deze handleiding en de opdrachten zijn bedoeld als aanvulling op de geschiedenislessen over
Nadere informatieCONCRETE DOELEN VAKOVERSCHRIJDENDE DOELEN
CONCRETE DOELEN De leerlingen kunnen: - vertellen waar zout en zoet water voorkomen. - vertellen dat zout water niet drinkbaar is en dat het moeilijk, en duur is om er drinkwater van te maken. - het begrip
Nadere informatieMateriaal: Bassin met water Meerdere voorwerpen met een verschillende. met verschillende afmetingen
9-11 jaar Wetenschappelijke inhoud: Fysica Beoogde concepten/vaardigheden: Dichtheid en opwaartse kracht Beoogde leeftijdsgroep: 9-11 jaar oud Duur van de activiteit: 3 uur Samenvatting: Tijdens deze activiteit
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1. Par1 Nieuwe stoffen, nieuwe materialen
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Samenvatting door C. 1158 woorden 24 juni 2016 8,1 45 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Scheikunde H1 Par1 Nieuwe stoffen, nieuwe materialen Oude materialen
Nadere informatieInhoud 1. De zee is groot 2. Zonder zee geen leven 3. Golven 4. De zee is zout 5. De zee en rivieren 6. De kleur van de zee
De zee Inhoud. 1. De zee is groot 3 2. Zonder zee geen leven 4 3. Golven 5 4. De zee is zout 6 5. De zee en rivieren 7 6. De kleur van de zee 8 7. De kust en de branding 9 8. Sporten op zee 10 9. Werken
Nadere informatieLucht Niet niets 9-11. Auteur: Christian Bertsch. jaar. Benaming van de activiteit:
9-11 jaar Benaming van de activiteit: Lucht Niet niets Wetenschappelijke inhoud: Natuurkunde Beoogde concepten: Dichtheid van vaste stoffen en vloeistoffen Beoogde leeftijdsgroep: 9-11 jaar oud Duur van
Nadere informatieTemperatuur. Verklaring voor het verschijnsel. Bij de verbranding van het aardgas ontstaat waterdamp. Deze condenseert bij het koude glas.
Practicum water verwarmen Schenk koud leidingwater in een bekerglas (voor 70% vullen). Verhit het water met een teclubrander. Houd de temperatuur van het water in de gaten met een thermometer. Noteer alle
Nadere informatieH7+8 kort les.notebook June 05, 2018
H78 kort les.notebook June 05, 2018 Hoofdstuk 7 en Materie We gaan eens goed naar die stoffen kijken. We gaan steeds een niveau dieper. Stoffen bijv. limonade (mengsel) Hoofdstuk 8 Straling Moleculen water
Nadere informatieToets Wetenschap en Techniek groep 8 SAM
Toets Wetenschap en Techniek groep 8 SAM Magnetisme 1. magneten trekken de volgende stoffen aan (zet een cirkel om de goede antwoorden): A. hout B. ijzer C. plastic D.kurk E.staal F. koper G. porselein
Nadere informatieSamenvatting NaSk H3 water en lucht + H4 warmte
Samenvatting NaSk H3 war en lucht + H4 warm Samenvatting door een scholier 1059 woorden 30 mei 2017 9,6 2 keer beoordeeld Vak NaSk H3 war en lucht + H4 warm H3 1. Fasen en faseovergangen De faseovergangen
Nadere informatieIn het water. Allemaal beestjes. Onderzoeken. Scheppen. Dit heb je nodig: Schepnetje. Dit heb je nodig: Petrischaaltje Zoekkaart Waterdiertjes Loep
In het water 1 Allemaal beestjes In sloten en plassen leven veel waterdiertjes zoals libellen, kikkers en visjes. In schoon water hebben deze waterbewoners het meer naar hun zin dan in vies water. In vies
Nadere informatieExamen VMBO-KB. wiskunde CSE KB. tijdvak 1 donderdag 19 mei 13.30-15.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Examen VMBO-KB 2016 tijdvak 1 donderdag 19 mei 13.30-15.30 uur wiskunde CSE KB Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 27 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 75 punten te behalen.
Nadere informatieWoordenschat Taal Actief groep 4 Thema 8 Les 1
Woordenschat Taal Actief groep 4 Thema 8 Les 1 branden Iets dat door vuur kapot en op gaat. de brandweer Een plek waar mensen werken die branden blussen. Ze dragen dikke pakken en rijden in rode brandweerauto
Nadere informatieDichtheid.info hoort bij de lesserie Dichtheid praktisch gezien. Alle informatie voor leerlingen is hier te vinden.
praktisch gezien http://dichtheid.wordpress.com/ praktisch gezien.info.info hoort bij de lesserie praktisch gezien. Alle informatie voor leerlingen is hier te vinden. Docenten krijgen het docentenmateriaal
Nadere informatieInleiding. Afvalwater. Afvalwaterzuivering
Inleiding Je poetst je tanden en spoelt je mond. Hup, doorspoelen! Vieze handen? Flink wat zeep en de kraan open: hup, ook maar doorspoelen! Elke dag spoel jij vele liters schoon drinkwater door de wastafel,
Nadere informatieKernvraag: Hoe laat ik iets sneller afkoelen?
Kernvraag: Hoe laat ik iets sneller afkoelen? Naam leerling: Klas: http://www.cma-science.nl Activiteit 1 Hoe stroomt warmte? 1. Wat gebeurt er met de temperatuur in een verwarmde kamer wanneer je het
Nadere informatieSi-1. Programma van dit semester. 1e deel stoomtabellen 2e stoomketels. Wat is koken? een verschijnsel
pvb2si Pagina 1 Si1 dinsdag 31 januari 2017 8:46 Programma van dit semester. 1e deel stoomtabellen 2e stoomketels Wat is koken? een verschijnsel dan gaat de vloeistof veranderen in damp Voorstelling: moleculen
Nadere informatieVan-A jaar van de chemie!
Van-A-3 2011 jaar van de chemie! Didactische suggesties Doelen Deze Actuakrant verschijnt naar aanleiding van het jaar van de chemie. De Verenigde Naties hebben, op initiatief van IUPAC, de Internationale
Nadere informatieAntwoorden Scheikunde Hoofdstuk 5
Antwoorden Scheikunde Hoofdstuk 5 Antwoorden door een scholier 1875 woorden 17 juni 2010 5,7 20 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Pulsar chemie 5 Lijm 5.1 Soorten stof 1 glimmen geleiden bestaan uit
Nadere informatieTemperatuur. Verklaring voor het verschijnsel. Bij de verbranding van het aardgas ontstaat waterdamp. Deze condenseert bij het koude glas.
Practicum water verwarmen Schenk koud leidingwater in een bekerglas (voor 70% vullen). Verhit het water met een teclubrander. Houd de temperatuur van het water in de gaten met een thermometer. Noteer alle
Nadere informatie