Studiegids. najaar HOVO in Noord Nederland

Transcriptie

1 Studiegids najaar 2014 HOVO in Noord Nederland

2 Senioren Academie Over de cursussen en praktische informatie Coördinator Jacqueline Kampman Medewerkers secretariaat Janita van Dijk Karin van Rooyen-Kist Inge Vonhof Bestuur Prof. dr. E. Bleumink, voorzitter Dhr. H. Huizenga, vice-voorzitter Dhr. T. Jensma, penningmeester Mw. mr. A. van Weelden, lid namens Stenden Hogeschool Drs. J. van der Vinne, lid namens Hanzehogeschool Dhr. W. ter Laak, lid namens de Vrienden van de Senioren Academie Administratie Postadres Postbus 72, 9700 AB Telefoon: (050) Bezoekadres Oude Boteringestraat 34, 9712 GK, kamer 0014 Openingstijden secretariaat Maandag t/m vrijdag uur Sluitingen Zomersluiting Vanaf maandag 14 juli t/m vrijdag 15 augustus 2014 is het secretariaat van de Senioren Academie beperkt geopend: van maandag tot en met woensdag tussen en uur. Inschrijving voor de cursussen (via internet of per post) is in deze periode gewoon mogelijk. Kerstsluiting Vanaf 22 december 2014 t/m 2 januari 2015 is het secretariaat van de Senioren Academie gesloten. HOVO-cursussen De eerste HOVO-cursus werd in 1986 aangeboden aan de Rijksuniversiteit. HOVO is bedoeld voor mensen van vijftig jaar en ouder en is zoveel mogelijk afgestemd op de interesse, leefervaring en leerbehoeften van ouderen. Senioren Academie De Senioren Academie biedt HOVO aan in, Friesland en Drenthe en is een stichting, gelieerd aan drie instellingen voor hoger onderwijs in deze provincies, de Rijksuniversiteit, de Hanzehogeschool en Stenden Hogeschool. De administratie wordt verzorgd in. Locaties De cursussen van de Senioren Academie worden gegeven in, Leeuwarden, Hoogeveen en een enkele cursus in Emmen. In Hoogeveen worden de cursussen gegeven in de Theater de Tamboer en in Emmen in de Stenden Hogeschool locatie Emmen. In Leeuwarden en wordt van verschillende cursuslocaties gebruik gemaakt. Informatie over de exacte leslocatie ontvangt u uiterlijk één week voor aanvang van de cursus in de definitieve deelnamebevestiging met daarin alle praktische informatie over de cursus. Meer informatie over de inschrijfprocedure vindt u achter in deze gids. In veel gevallen wordt bij de colleges gebruik gemaakt van hand-outs. Tenzij anders vermeld zijn deze inbegrepen in de bij de cursus vermelde cursusprijs. Bij een aantal cursussen wordt een aparte syllabus gemaakt of worden de hand-outs door de docent ter beschikking gesteld. De kosten voor het cursusmateriaal staan in deze gevallen apart vermeld bij de cursus en deze komen dan bovenop de vermelde cursusprijs. Deze kosten voor het cursusmateriaal worden ofwel door de docent, ofwel door de Senioren Academie geïnd. Indien gebruik wordt gemaakt van externe literatuur, dient u deze zelf aan te schaffen. Ook dit staat bij de desbetreffende cursus aangegeven. Website ( U kunt zich via de website van de Senioren Academie inschrijven voor een cursus of lezing (of u kunt gebruik maken van het inschrijfformulier achterin deze gids). op website Als de cursussen zijn begonnen, bestaat in veel gevallen de mogelijkheid om het tijdens het college getoonde materiaal nogmaals na te kijken op de site van de Senioren Academie. U ontvangt hiervoor een inlogcode van de Senioren Academie die u kunt vinden in de definitieve deelnamebevestiging. Het materiaal wordt zo snel mogelijk op de site geplaatst, indien mogelijk binnen een week na het college. Het cursusmateriaal blijft tot minimaal twee weken na afloop van de desbetreffende cursus op de site staan. Voor de meest actuele informatie: Studiegids najaar

3 Algemene informatie 2 Voorwoord 5 14NG00L 14NG01L 14NG02 14NG03 14NG04 14NG05 14NG06+14NG06w 14NG07+14NG07w 14NG08+14NG08w 14NG09 14NG10 14NG11 14NG12 14NG13 14NG14 14NG15 14NG16 14NG17 14NG18 14NG19 14NG20 14NG21 14NG22 14NG23 14NG24 14NG25 14NG26 14NG27 14NG28 14NG29 14NG30 14NG31 Algemeen/multidisciplinair Openingslezing - De Oekraïense crisis: Poetins boemerang? 6 22ste Nederlandse cultuurlezing Sporen in het land: nieuw onderzoek naar de oude cultuurlandschappen van Noord-Nederland 7 Grenzkontakte - Een cursus voor Nederlanders en Duitsers 8 Capita selecta kunst en cognitie - Beeldende kunstbeleving: een biocognitief spectrum 9 Informatie en de onzekerheid van het weten 11 Filosofie Oosterse filosofie - Van Aatman tot Zen 12 Hedendaagse filosofie (4) - Kritische theorie, structuralisme en postmodernisme 13 Mensbeelden in de hedendaagse filosofie (2) heden 14 Het Kwaad - Menselijk al te menselijk 15 Geschiedenis en archeologie Inleiding in de cultuur van het oude Egypte (1) - Het land van Toetanchamon 16 Iulius Caesar, beeldvorming en werkelijkheid 17 De Kelten, opkomst en ondergang van een geheimzinnige cultuur 18 Historische portretten van landen en volkeren in Midden- en Oost-Europa - Eén Europa, vele geschiedenissen 19 Berlijn, de lange schaduw van de val van de Muur 20 Cultuurhistorische reis langs de Waddenkust, van West-Friesland tot Denemarken 21 De Habsburgers, een geschiedenis van Europa s belangrijkste vorstenhuis 22 De Eerste Wereldoorlog als beeld bepalende periode in de twintigste eeuw 23 Kunstgeschiedenis Productie, distributie en receptie van beeldende kunst van 1300 tot heden 24 Kunst en architectuur van de Gouden Eeuw 25 Overzicht moderne beeldende kunst (2) - Van kubisme tot en met postmodernisme 26 Kunstenaarsparen - Kunst en de liefde 27 De geschiedenis van de bruggenbouw 28 Mens en maatschappij Strafrecht in Nederland - Van verdenking tot veroordeling 29 Een inleiding in de culturele antropologie - In de ban van de betekenis 30 Gelijkheid en geluk - Maakt gelijkheid ons gelukkig? 31 China, de Lange Mars van groei naar structurele verandering 32 Griekenland van crisis naar crisis, twee eeuwen vol schulden 33 Het hedendaagse Frankrijk, een moeilijke weg naar hervormingen 34 Leeskamer - Levenskunst en geluk 35 Muziek en theater Introductie tot leven en werk van Richard Strauss - Im Dienste des Schönen 36 Een anthologie van de Russische muziek (1) 37 Geschiedenis van popmuziek - Rock, expressie van de romantiek 38 Studiegids najaar

4 vervolg 14NG32 14NG33 14NG34 14NG35 14NG36 14NG37 14NG38 14NG39 Natuurwetenschappen Migratie, vogeltrek in een breed kader 39 Energie drijft de evolutie aan, van oerknal tot de toekomst 40 Astronomie en astrofysica (2) - Van het zonnestelsel tot het begin van het heelal 41 Taal en literatuur Vervolgcursus - Latijn 42 Mozart, Rafaël, Cicero en de droom Heinrich Heine, romanticus en kritisch intellectueel 44 Brave New World: Writers, Readers, Publishers and Critics in the Digital Age 45 Schrijfcursus - Autobiografisch schrijven 46 Friesland 14NF00L 14NF01 14NF02 14NF03 14NF04 14NF05 14NF06 14NF07 14NF08 14NF09 14NF10 14NF11 14NF12 14NF13 Openingslezing Friesland - Healthy ageing en LifeLines 47 Driedaagse cursus in Friesland - Vrijheid 48 Schrijfcursus Friesland - Columns schrijven 49 Relativiteit, een idee dat ons beeld van de natuur heeft veranderd 50 Evolutie, van dino tot mus en muis 51 Centrale begrippen binnen de kunstgeschiedenis - Kijken naar kunst 52 De kanon fan Noard-Nederlân - Drinten, Friezen en Grinzers yn mienskiplik histoarysk perspektyf 53 Energie drijft de evolutie aan, van oerknal tot de toekomst 54 Europa, omzien in verwondering en verbijstering 55 Thematische inleiding in de filosofie 56 Geschiedenis van popmuziek - Rock, expressie van de romantiek 57 Leeskamer - Levenskunst en geluk 58 Kunstenaarsparen - Kunst en de liefde 59 Rome van stad tot wereldrijk, de groei van het Romeinse rijk in de oudheid 60 Drenthe 14ND00L 14ND01 14ND02 14ND03 14ND04 14ND05 14ND06 14ND07 14ND08 14ND09 Openingslezing Drenthe - Aletta Jacobs, een Gronings wicht op het wereldtoneel 61 Driedaagse cursus in Drenthe - Vrijheid 62 De gevarieerde architectuur van de 19e eeuw - De eeuw van de Revoluties 63 Canon van het Noorden - Drenten, Friezen en Groningers in gezamenlijk historisch perspectief 64 Vroegchristelijke esoterische en gnostische geschriften 65 Een filosofische verkenning - Wetenschap als ons nieuwe geloof? 66 Rusland, de Eerste Wereldoorlog en de kunsten 67 Weerkunde voor iedereen - Achtergrond en duiding: een opklaring 68 Europa, van continent tot concept 69 Beeldhouwkunst NIEUW: Overzicht cursussen per dagdeel in de week 71 Inschrijfformulier 74 Inschrijfprocedure en colofon 75 Studiegids najaar

5 Voorwoord Senioren Academie - Friesland - Drenthe Maar liefst 60 cursussen De belangstelling voor HOVO-cursussen is groot en vele cursisten weten ons te vinden. Deze studiegids omvat dit najaar daarom maar liefst 60 cursussen om een keuze uit te maken. De meeste cursussen worden aangeboden in, maar ook in Friesland en Drenthe staan er uiteenlopende cursusmogelijkheden op het programma. Cursussen aangeboden vanuit de Senioren Academie Faculteit Een opvallende plaats is er dit jaar voor de cursussen die vanuit de SAF, de Senioren Academie Faculteit, worden aangeboden. In de SAF verenigen zich oud-hoogleraren van de universiteit. Zij nemen een onderwerp in studie wijden daaraan, al dan niet met medewerking van sprekers van buiten de SAF-gelederen, een cursus voor de Senioren Academie. Multidisciplinaire cursussen Een dergelijke opzet geldt voor de cursus Capita Selecta kunst en cognitie, voor de cursus Informatie en de onzekerheid van het weten en voor de cursus Griekenland van crisis naar crisis. Bij deze multidisciplinaire cursussen worden de colleges verzorgd door meerdere sprekers. Dit geldt ook voor de cursus Grenzkontakte, de cursus die in samenwerking met de universiteit Oldenburg wordt georganiseerd en voor de vervolgcursus over astronomie. Ook de cursus over het Nederlandse strafrecht wordt verzorgt door meerdere sprekers die, zelf afkomstig uit de strafrechtspraktijk, zonder enige twijfel bij uitstek geschikt zijn om hierover te vertellen. Bij enkele cursussen zijn er twee docenten, bijvoorbeeld bij de cursus Europa-Van continent tot concept die in Emmen wordt gegeven en datzelfde geldt ook voor de cursus over Europa die in Friesland wordt aangeboden. 22ste Nederlandse Cultuurlezing, zondag 12 oktober, Martinuskerk Middelbert Lezing door prof.dr.ir. Theo Spek: "Sporen in het land, nieuw onderzoek naar de oude cultuurlandschappen van Noord-Nederland" Bekende en nieuwe docenten In de andere gevallen is één docent verantwoordelijk voor de gehele cursus. Onder deze docenten vindt u veel vertrouwde namen maar ook nieuwe docenten. Nieuw is bijvoorbeeld Elisabeth Molenaar, antropologe, ontwikkelingsgeograaf Peter Druijven, die een cursus over China zal geven, Alberte Roué, die een cursus over het hedendaagse Frankrijk aanbiedt of Harm Timmerman die de geschiedenis van de popmuziek voor zijn rekening neemt. Al deze cursussen vindt u onder het kopje Mens en maatschappij in deze gids. Gratis toegankelijke lezingen Het studiejaar wordt in zowel, Friesland als Drenthe geopend met een gratis toegankelijke lezing. Wel wordt belangstellenden verzocht zich in te schrijven, zodat wij weten op hoeveel personen we voor de lezing kunnen rekenen. De lezing in (29 augustus) zal gaan over de crisis in de Oekraïne, in Friesland staat het zeer actuele Healthy ageing centraal en in Emmen gaat de lezing over Aletta Jacobs, de eerste vrouwelijke student maar ook in andere opzichten een zeer ondernemende vrouw. We hopen u weer te ontmoeten bij een (of meerdere) van onze cursussen en wensen u een mooi studiejaar toe. Namens bestuur en medewerkers van de Senioren Academie, Jacqueline Kampman, coördinator. De Senioren van tegenwoordig zijn druk bezette mensen en vaak is het voor hen niet mogelijk om op alle dagen van de week een cursus te volgen. Om die reden is dit jaar voor het eerst een rooster met periode en dagdeel toegevoegd. Nu kunt u in één oogopslag zien of u het volgen van een bepaalde cursus in uw overige activiteiten kunt inpassen (zie pag. 71 t/m pag. 73). Studiegids najaar

6 Algemeen/multidisciplinair Openingslezing De Oekraïense crisis: Poetins boemerang? Cursusnummer: 14NG00L Op het eerste gezicht lijkt het alsof de Russische president Poetin het conflict rondom Oekraïne heeft gewonnen: Rusland heeft de Krim definitief geannexeerd en de judoka Poetin houdt de rest van het oosten van het land in zijn Russische houdgreep. Kiev lijkt niet bij machte iets te doen, terwijl Poetin aanstuurt op een verdere verdeling van Oekraïne en het Westen slechts verstijfd toekijkt. Zien wij hier het begin van een nieuwe Koude Oorlog of is er eigenlijk niet zo veel aan de hand? En is de winst van Poetin eigenlijk wel zo zeker? Schuilt er achter de grote sterke Russische beer eigenlijk een president wiens toekomst zeer onzeker is? In zijn lezing gaat prof. Hans van Koningsbrugge in op de historische achtergronden van de Oekraïense crisis op de lange en korte termijn. Daarbij zal blijken dat de zijnsgeschiedenis van deze crisis vele malen gecompliceerder is dan uit de berichtgeving in de media valt af te leiden en dat een genuanceerde blik nodig is om deze situatie goed te kunnen doorgronden. Vervolgens wordt de blik gericht op Poetin. Ook hier zal blijken dat de beeldvorming in de media niet geheel te rechtvaardigen valt: hoewel Poetin op de korte termijn misschien als winnaar uit het conflict komt, moet hij daarvoor een hoge prijs betalen. Deze prijs komt in de vorm van een economische neergang van Rusland. Poetin zal daarom de nieuwe Koude Oorlog nooit kunnen winnen; zijn 21ste eeuwse nieuwe Russische imperium is immers gegrond op de belofte van permanente economische groei. Als de Russische economie in malaise raakt, dan wordt ook Poetins regime getroffen. Bovendien is de geopolitieke positie van Poetin zwakker dan wordt gedacht: hoewel Europa afhankelijk is van Russische gasleveranties is Poetins schatkist afhankelijk van Europese gasverkopen. De afhankelijkheid van Poetin van Europa zal groter blijken dan Europa s afhankelijkheid van Rusland, zo luidt de stelling die in deze lezing wordt betrokken. Spreker Prof. dr. J.S.A.M. van Koningsbrugge Datum Vrijdag 29 augustus 2014 Aanvang lezing uur Prijs Vrij toegang Locatie Academiegebouw Broerstraat CP Deze lezing is gratis toegankelijk. U wordt echter verzocht zich wel in te schrijven. Na inschrijving ontvangt u een ontvangstbevestiging. Deze ontvangstbevestiging is tevens uw toegangsbewijs. Over de spreker Prof. dr. J.S.A.M. (Hans) van Koningsbrugge is hoogleraar Russische geschiedenis en politiek. Hij is directeur van het Nederland-Rusland Centrum én van het evenzeer aan de Rijksuniversiteit verbonden Centre for Russian Studies. Hij is betrokken bij de minoren masteropleiding Midden- en Oost-Europastudies en specialist in de Europese geschiedenis van de 18e eeuw. Studiegids najaar

7 Algemeen/multidisciplinair 22ste Nederlandse cultuurlezing Sporen in het land: nieuw onderzoek naar de oude cultuurlandschappen van Noord-Nederland Het noorden van Nederland kent een ongekend rijke variatie aan historische cultuurlandschappen. Of het nu gaat om de esdorpen van Drenthe, de wierden van, de veenweiden in Friesland of de oude dorpspolders op de waddeneilanden: voor bewoners, bezoekers en kunstenaars zijn deze oude landschappen elke dag opnieuw een belangrijke inspiratiebron. Maar ook voor wetenschappers bieden de landschappen van het noorden tal van uitdagingen. In zijn lezing zal de Groningse hoogleraar landschapsgeschiedenis Theo Spek vertellen over het onderzoek dat hij met zijn promovendi, onderzoeksmedewerkers en studenten van het Kenniscentrum Landschap deze jaren uitvoert in het noorden. Hoe lezen wetenschappers de sporen die vroegere mensen in het landschap hebben gekerfd? Welke nieuwe inzichten over de opbouw en onstaansgeschiedenis van Noord- Nederland levert dit onderzoek op? En hoe dienen we de komende jaren om te gaan met het rijke landschappelijke erfgoed van Noord-Nederland? Verleden, heden en toekomst van het landschap: dat is het onderwerp van de 22e Nederlandse Cultuurlezing. Hoe lezen wetenschappers de sporen die vroegere mensen in het landschap hebben gekerfd? Welke nieuwe inzichten over de opbouw en onstaansgeschiedenis van Noord- Nederland levert dit onderzoek op? En hoe dienen we de komende jaren om te gaan met het rijke landschappelijke erfgoed van Noord-Nederland? Verleden, heden en toekomst van het landschap vormen het onderwerp van de 22e Nederlandse Cultuurlezing. Cursusnummer: 14NG01L Spreker Prof. dr. ir. Theo Spek Datum Zondag 12 oktober uur Locatie Martinuskerk in Middelbert Prijs 7,50 Gratis voor donateurs van de Stichting Oude Groninger Kerken en donateurs van de Senioren Academie. Donateurschap graag vermelden bij uw opgave voor deze lezing. 28 september 2014 Over de spreker Prof. dr. ir. Theo Spek studeerde aan de Landbouw Universiteit in Wageningen en promoveerde daar in 2004 op een lijvig proefschrift over het Drentse esdorpenlandschap. Na een onderzoeksloopbaan bij enkele Wageningse instituten en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort, werd hij in 2010 benoemd als hoogleraar Landschapsgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit. Daar richtte hij met enkele collega s het Kenniscentrum Landschap op dat zich richt op de wetenschappelijke opleiding, onderzoek en kennisuitwisseling op het terrein van het Nederlandse en Europese cultuurlandschap. Zie ook ww.rug.nl/research/kenniscentrumlandschap. Studiegids najaar

8 Algemeen/multidisciplinair Grenzkontakte Een cursus voor Nederlanders en Duitsers In het kader van de samenwerking tussen de Rijksuniversiteit en de Carl von Ossietzky Universität Oldenburg worden al meer dan twintig jaar activiteiten voor senioren aan beide universiteiten georganiseerd. Vanaf 1999 is er zelfs een gemeenschappelijke cursus, Grenzkontakte. Grenzkontakte is een cursus met thema s uit verschillende vakgebieden. De voertaal is Duits. De cursus vindt plaats op vijf dinsdagen: een dag aan de universiteit van Oldenburg, een in en drie keer in het sfeervolle Leer. Tussen de middag is er genoeg tijd om met elkaar van gedachten te wisselen. In het voorjaar worden enkele excursies georganiseerd. Dinsdag 14 oktober 2014 (Oldenburg) uur Jessica Cronshage, Farmmanagement auf dem frühzeitlichen Polder uur Dr. Tobias Weger, Die Großfriesische Bewegung Dinsdag 4 november 2014 (Leer) uur Dr. Henk Harbers, Ironie in der modernen Literatur uur Dr. Henk Harbers, Ironie in der modernen Literatur Dinsdag 18 november 2014 (Leer) uur. Markus Evers, Unteroffiziere im 1. Weltkrieg uur Menna Hensmann, Leeraner jüdische Soldaten im 1. Weltkrieg Dinsdag 2 december 2014 (Leer) uur. PD Dr. Rita Schlusemann, Liebe und Tod in Flore und Blanscheflur -Erzählungen uur Prof. Dr. Johannes Pankau, Berlin Alexanderplatz. Roman und Film Dinsdag 9 december 2014 () uur Dr. Bert Overbeek, Der Bauherr Berlins. Karl Friedrich Schinkel und das Königliche Museum uur Britta Bendieck, Kunst, Krieg und Erinnerung: Armando im deutschniederländischen Beziehungsgeflecht Cursusnummer: 14NG02 Coördinatie Drs. Anja van Berkum Vijf verschillende bijeenkomsten in Oldenburg, en Leer Dinsdag 14 oktober, 4 en 18 november en 2 en 9 december uur en uur 107,- 30 september 2014 De voertaal van deze cursus is Duits. Meer informatie vindt u op de site van de Senioren Academie. Ook informatie over de nieuwe locatie in Leer is op de site te vinden (onder Locaties ). Studiegids najaar

9 Capita selecta kunst en cognitie Beeldende kunstbeleving: een biocognitief spectrum Algemeen/multidisciplinair Ruud de Rode Organismen observeren hun omgeving en de verwerking van de waarnemingen leidt tot een positief of negatief gevoel. Dat gevoel resulteert in actie waardoor de perceptie van de omgeving kan veranderen. Een verandering in de omgeving kan aanleiding zijn voor een beleving en dit maakt vervolgens een aanpassing van het gedrag mogelijk. Bij de mens worden belevingsverschillen in het geheugen opgeslagen als ervaringen. Ook in de kunstbeleving zien we de kenmerken terug van deze autonome sensomotorische coördinatie, een basisprincipe in het proces dat we in de evolutie biocognitie noemen. Het biocognitieve proces, dat zo oud is als het leven op aarde, vormt de rode draad door de lezingen tijdens de eerste helft van deze cursus. We beginnen bij de bacterie die slechts kan overleven wanneer hij actief zijn interne milieu constant houdt, een proces dat we homeostase noemen. De evolutie zorgt voor de principiële mogelijkheid voor organismen om gunstige omstandigheden te benutten en potentiële gevaren te mijden (actie). Nieuwe levensvormen zijn het resultaat van aangepaste vormen van gegevensverwerking, dat wil zeggen, van cognitie. Daarna zal het bio-cognitieve proces (de perceptie-actiekoppeling) vanuit verschillende invalshoeken worden gerelateerd aan de beleving van kunst. We eindigen met een terugblik op de kunstbeleving vanuit neurofysiologisch perspectief. De tweede helft van deze lezingencyclus start met het 'kleur-en-zien' in de natuur en kleuren-zien in een culturele context. Rondom dit kader zullen vanuit verschillende disciplines ontwikkelingen in de beeldende kunst en kunstkritiek worden belicht, waarna hier door anderen vanuit een biocognitief perspectief op wordt gereflecteerd. Kunstbeleving 19 september 1. De oorsprong van menselijke cognitie Marc van Duijn, docent filosofie (VUA) 2. Evolutie van de slimme robot Evert Haasdijk, universitair docent computer intelligentie (VUA) Cursusnummer: 14NG03 Coördinatie Em. prof. dr. Ch.Wildevuur Em. prof. dr. H.J. Ten Duis 10 hoorcolleges met elke bijeenkomst 2 sprekers Vrijdag 19 september t/m 28 november 2014, 7 november vervalt uur 220,- Publicatie, inbegrepen in de cursusprijs 5 september september 1. Vroege zenuwstelsels en perceptie bij dieren Fred Keijzer, universitair hoofddocent filosofie (RUG) 2. Evolutie van het visueel systeem Bert Otten, hoogleraar bewegingswetenschappen (RUG/UMCG) 3 oktober 1. Kunst als verbeelding van bewustzijn Barend van Heusden, hoogleraar cultuur en cognitie (RUG) 2. Kunst als esthetische functie Joost van Baak, em. hoogleraar Slavische talen en culturen (RUG) Studiegids najaar

10 Em. prof. dr. H.J. Ten Duis en em. prof. dr. Ch.Wildevuur 10 oktober 1. Biocognitie als drijfveer van de evolutie Petran Kockelkoren, hoogleraar kunst en technologie (UT) 2. Biocognitie en de lichaam/geestrelatie Jeroen Bartels, oud-universitair docent filosofie (RUG) 17 oktober 1. De menselijke beleving van de wereld Ronald Hünneman, filosoof en docent kunst cultuur en media (RUG) 2. Neurovisie op kunst Charles Wildevuur, em. hoogleraar experimentele chirurgie (RUG) Beeldende kunst 24 oktober 1. Kleur-en-zien in de natuur Doekele Stavenga, em. hoogleraar biofysica (RUG) 2. Kleur-en-zien in de beeldende kunst Charles Wildevuur, em. hoogleraar experimentele chirurgie (RUG) 31 oktober 1. Kunsthistorisch: impressionisme Andreas Blühm, directeur Groninger Museum 2. Kunsthistorisch: expressionisme Petri Leijdekkers, voormalig directeur Academie Minerva / Frank Mohr instituut 14 november 1. Kunstkritiek als kennisoverdracht? Peter de Ruiter, universitair docent kunst en architectuur (RUG) 2. Tentoonstellingen als kennisoverdracht? Han Steenbruggen, directeur Museum Belvédère 21 november 1. Essenties van 3 kunstenaars Lex Kalverboer, em. hoogleraar experimentele psychologie, beeldend kunstenaar 2. Weet wat je zegt van schilderijen Sara van Epenhuysen, oud-universitair docent filosofie (RUG), beeldend kunstenaar 28 november 1. Kijken in en met het oog van de vulkaan Ruud de Rode, Groninger kunstenaar 2. 'Ik tracht tot gestolde stilte te komen' Martin Tissing, Groninger kunstenaar Meer informatie over deze cursus vindt u op de website van de Senioren Academie. Studiegids najaar

11 Algemeen/multidisciplinair Informatie en de onzekerheid van het weten Informatie is in de culturele en biologische evolutie een sleutelbegrip maar biedt daarnaast een beschrijving van de fysische wereld. Deze cursus leidt u langs een boeiende weg waarlangs dit container-begrip in veel van haar aspecten en lagen zal worden doorgelicht. Organismen zijn in constante interactie met de omgeving, slaan informatie hieruit op en door communicatie kan deze informatie gedeeld worden, in de regel met een toegevoegde waarde. Denk bij organismen aan specifieke gedragspatronen en bij de mens aan nieuws, wetenschap en kunst. Informatie in de fysica kan evenals energie en materie worden gezien als een fundamentele bouwsteen van het universum. Fysische informatie kan in de wetenschap betekenis krijgen door de formulering van de natuurwetten en theorievorming. De overgang van fysische naar biologische informatie is de belangrijkste gebeurtenis die op aarde heeft plaatsgevonden: het ontstaan van leven. Dit komt zeker ook tot uiting bij de mens die door de unieke bouw en informatieverwerkende capaciteit van de hersenen beter dan elk ander organisme in staat is kennis te vergaren en samen te werken. In onze samenleving worstelen we met een overvloed aan informatie. Hoe selecteren en valideren we deze informatie? Hoe voorkomen we dat we, bijvoorbeeld in de politiek, erdoor gemanipuleerd worden? Kan de wetenschap ons wel altijd betrouwbaar helpen? Onze informatiemaatschappij kent een overmacht aan technologie, gericht op de compressie en het behoud van informatie, die wellicht de levensduur van mensen en de toekomst van de mensheid sterk zal bepalen. 23 oktober 1e - Informatie in onze wereld: wat bedoelen we daar mee? Em. prof. dr. Dick Meijer (farmacoloog) 2e - Informatie als basale bouwsteen van de natuur Prof. dr. Edwin Valentijn (hoogleraar informatica en astrofysica, RuG) 30 oktober 1e - De Kosmische Pijl : evolutie van complexiteit in het Big Bang Universum Prof. dr. Rien van de Weijgaert (hoogleraar kosmische structuurvorming, RuG) 2e - Informatie in de evolutie: hoe materie de geest kreeg Em. prof. dr. Henk Kauffman (medisch biochemicus) 6 november 1e - Informatie uit de omgeving bouwt onze hersenen Em. prof. dr. Ab Gramsbergen (ontwikkelingsneuroloog) 2e - Informatie: hoe wordt dit kennis? Dr. Rob Haaxma (neuroloog) 13 november 1e - Informatie vanuit het lichaam: waar zetelt het ik? Em. prof. dr. Nico Leenders (neuroloog) 2e - Ervaring, Waarneming en Informatie in het procesdenken Em. prof. dr. Jan Engberts (anorganisch chemicus) 20 November 1e - Informatie in de cultuur: memen als informatiedragers Drs. Ronald Hünneman (filosoof en docent Kunsten, Cultuur en Media, RuG) 2e - Informatie in de politiek: de waarheid is versluierd Prof. dr. Doeko Bosscher (hoogleraar Eigentijdse geschiedenis RuG) 27 November 1e - Informatie in de wetenschap: wan-, waan-, wens- & ware wetenschap Em. prof. dr. Jaap Korf (medisch biochemicus) 2e - Informatie als kracht in het relationeel samenzijn: constructief en destructief, Jan Bout (psychotherapeut) 4 December 1e - Informatie verborgen in het Gedicht, Remco Ekkers (dichter) 2e - Onsterfelijkheid, over het behoud van informatie Em. prof. dr.dick Meijer (farmacoloog) Cursusnummer: 14NG04 Coördinatie Em. prof. dr. Dick Meijer Dr. Rob Haaxma Zeven bijeenkomsten met twee sprekers per middag Donderdag 23 oktober t/m 4 december /16.30 uur 140,- Hand-outs 9 oktober 2014 Deze cursus is voorbereid door de discussiegroep Bewustzijn in Wording van de Senioren Academie Faculteit Meer informatie over het programma vindt u op de website van de Senioren Academie. Studiegids najaar

12 Filosofie Oosterse filosofie Van Aatman tot Zen Onze interesse voor de oosterse cultuur is met name sinds de jaren 60 onmiskenbaar. In eerste instantie is er de associatie met wierook, kruidenthee en yoga- en meditatiecursussen, of met acupunctuur, reiki en feng shui, of juist met martial arts als tai chi en aikido. In tegenstelling tot de stereotypering is het oosterse denken niet zweverig, abstract of esoterisch, maar benadrukt het juist het concrete, het praktische en het hier en nu. Terwijl wij met assertiviteitstrainingen, time management, multi-tasking en een resultaatgerichte mind-set onze productiviteit en controle proberen te vergroten, wijst de oosterse filosofie op een minder krampachtige omgang met de dingen. De laatste jaren worden inzichten uit het boeddhisme en taoïsme therapeutisch en pedagogisch ingezet als mindfulness. China en India, samen goed voor een derde van de wereldbevolking, zijn op weg de nieuwe economische grootmachten te worden. Onze ICT besteden we uit aan India, en China fabriceert een aanzienlijk deel van onze consumptiegoederen. Maar de import uit Aziatische landen bestaat niet alleen uit goedkope consumptieartikelen. Niet alleen op spiritueel vlak, maar vooral ook op filosofisch gebied is het oosterse denken voor ons interessant. Te meer daar de westerse filosofie sinds de 19e eeuw in toenemende mate kritiek op haar eigen vooronderstellingen heeft en die kritiek lijkt overeen te stemmen met oosterse ideeën. Bijvoorbeeld ons subject-begrip (opvatting van de persoonlijke identiteit), ons idee over objectieve kennis, ons beeld van de natuurlijke werkelijkheid, en onze opvattingen over taal. Kritiek vanuit de filosofie van de 20e eeuw is dat het westerse denken een beheersend denken is. Precies het tegenovergestelde kenmerkt de oosterse filosofie: I.p.v. dingen en doelen staan processen centraal, i.p.v. het Absolute het relatieve, i.p.v. het zijn de leegte, en i.p.v. de Waarheid de gegeven werkelijkheid. De oosterse filosofie heeft haar oorsprong in een revolutie in het denken van 700 tot 200 v.chr. zoals die ook plaats heeft gehad in Griekenland en elders ter wereld in dezelfde periode. In deze cursus zal ingegaan worden op stromingen die hun oorsprong vinden in India, China en Japan, te weten: confucianisme, taoïsme, brahmanisme (veda s & hindoeïsme), theravada- en mahayana-boeddhisme, shinto, en zen-boeddhisme. Cursusnummer: 14NG05 Drs. Edward van der Tuuk 10 colleges Maandag 22 september t/m 1 december 2014, 13 oktober vervalt uur 192,- en secundaire literatuur is t.z.t te downloaden van 8 september 2014 Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving Drs. Edward van der Tuuk studeerde Sociale filosofie, wetenschap en samenleving, en ethiek aan de Rijksuniversiteit. Naast zijn docentschap is hij werkzaam als onafhankelijk documentairemaker. Studiegids najaar

13 Filosofie Hedendaagse filosofie (4) Kritische theorie, structuralisme en postmodernisme Na een optimistisch begin, delen twee ontwrichtende wereldoorlogen een zware klap toe aan de aspiraties van de moderne wijsbegeerte. De toonaangevende filosofen in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn overwegend van oordeel dat de fundamentele vragen en de daarop geformuleerde antwoorden opnieuw dienen te worden doordacht. In het kader van de verwerking van het oorlogstrauma wordt vooral het erfgoed van de Verlichtingsdenkers kritisch onder de loep genomen. Zo vellen Adorno en Horkheimer een vernietigend oordeel over het optimistische en rationele beheersingsstreven van de moderniteit, waarvan zij het totalitaire karakter menen te hebben blootgelegd en dat zij mede verantwoordelijk stellen voor de catastrofe van de jaren dertig en veertig. Met hun neomarxistische kritische theorie pogen ze het tij te keren. Tot deze FrankfurterSchule wordt ook Habermas gerekend, een van de meest gezaghebbende nog levende filosofen van deze tijd. Hannah Arendt houdt zich eveneens intensief bezig met het vraagstuk van het totalitarisme, waarbij zij nieuwe mogelijkheden ziet voor een herwaardering van het Kantiaanse gedachtegoed. Structuralisten als Foucault daarentegen betogen dat het tijdperk van het geloof in het vrije, soevereine subject ten einde is en dat na de dood van God (Nietzsche) de dood van de mens niet kan uitblijven. Desalniettemin blijft Foucault oproepen tot verzet tegen disciplinerende krachten. Postmoderne denkers als Lyotard en Derrida keren zich op hun beurt tegen de traditie van de Grote verhalen en hopen met deconstructivistische analyses perspectieven op heterogeniteit te openen, hetgeen intrigerende reacties heeft opgeroepen van Rorty, Taylor en Sloterdijk. Deze cursus is het afsluitende deel in een reeks van vier cursussen over de hedendaagse filosofie. Cursusnummer: 14NG06 + Werkcollege: 14NG06w Drs. Arend Klaas Jagersma 10 colleges, facultatief gevolgd door één uur werkcollege en tijd Vrijdag 26 september t/m 12 december 2014, 24 oktober en 7 november vervallen College: uur Werkcollege: uur 192,-; werkcollege 50,- Maarten Doorman en Heleen Pott (red.), Filosofen van deze tijd Uitgeverij Bert Bakker, 2008 (zelf aanschaffen) 12 september 2014 Drs. Arend Klaas Jagersma (1970) studeerde filosofie in Amsterdam en was als wetenschappelijk medewerker verbonden aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit te. Daarnaast is hij werkzaam als zelfstandig onderzoeker en docent filosofie en verbonden aan meerdere HOVO-instellingen. Bij dit college hoort een werkcollege. Als u de hoorcolleges én de werkcolleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of (bij inschrijving via de website) aan te klikken: 14NG06 en 14NG06w. Inschrijving voor het werkcollege is alleen mogelijk in combinatie met het hoorcollege. Voor het werk - college geldt een maximum van 25 deelnemers. Studiegids najaar

14 Filosofie Mensbeelden in de hedendaagse filosofie (2) heden Deze cursus richt zich op filosofen die hun grootste werken schreven na en vaak ook naar aanleiding van de twee wereldoorlogen die Europa teisterden in de vorige eeuw. De filosoof Plessner hield in in 1936 een rede waarin hij zegt dat het belangrijk is om in de schaduw van morgen mensen te herinneren aan hun mogelijkheden. Dat vormt de grondtoon van de filosofie van na de tweede wereldoorlog. Het is de zoektocht van de filosofie naar onszelf. Wat is menselijk en wat onmenselijk? Hoe kunnen wij verder met onszelf en de ander in een mondiale wereld. Vragen die vanuit allerlei stromingen aan de orde zijn gesteld en waar vele mogelijke antwoorden op zijn gegeven. Per college wordt één filosoof besproken en in zijn tijd en intellectuele omgeving geplaatst. Daarnaast wordt het mensbeeld van deze filosoof in verband gebracht met de actualiteit. 1. Wat is filosofie en waarmee houdt de moderne filosofie zich bezig? 2. Heidegger, de mens tussen zijn en worden 3. Arendt, leven in een netwerk van betrekkingen 4. Habermas, verschillende communicatievormen en verlangen naar een machtsvrije ontmoeting 5. Popper, Het belang van leren nadenken en het gevaar van utopisch handelen 6. Wittgenstein, van waarheid naar taalspelen 7. Gadamer, de hermeneutische cirkel 8. Kuhn, het wetenschappelijk paradigma 9. Lyotard postmodernisme en differentie denken 10. Epiloog Literatuur: Filosofen van deze tijd, samengesteld door M. Doorman en H. Pott, Bert Bakker 2008 (zelf aanschaffen). Overig cursusmateriaal zal ongeveer een week voor aanvang van de cursus te vinden zijn op: en Drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer studeerden filosofie aan de RUG. Zij geven ook hun colleges bij de Senioren Academie gezamenlijk. De mens en het menselijk gedrag in de samenleving staan centraal in de cursussen van dit filosofen-echtpaar. Bolhuis en Meereboer zijn al vele jaren als docent bij de Senioren Academie en diverse andere hovo-instellingen in Nederland werkzaam. Cursusnummer: 14NG07 + Werkcollege: 14NG07w en Drs. Petra Bolhuis Drs. Theo Meereboer 10 colleges, facultatief gevolgd door één uur werkcollege en tijd Dinsdag 23 september t/m 2 december 2014, 14 oktober vervalt College: uur Werkcollege: uur 192,-; werkcollege 50,- 9 september 2014 Deze cursus bestaat uit hoorcolleges, facultatief gevolgd door één uur werkcollege. Voor het werkcollege geldt een maximum van 25 deelnemers. Plaatsing op volgorde van inschrijving. Als u de hoorcolleges én de werkcolleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of (bij inschrijving via de website) aan te klikken: 14NG07 en 14NG07w Deelname aan het werkcollege is alleen mogelijk in combinatie met het hoorcollege. Als u aan het werkcollege wilt deelnemen, moet u zich hiervoor apart inschrijven. Studiegids najaar

15 Filosofie Het Kwaad Menselijk al te menselijk Het kwaad is geen begrip, maar een naam voor het bedreigende: het barbaarse, de chaos, de entropie, het geweld en de beangstigende leegte zowel buiten in het wereldruim als binnen in de mens. Zo staat het op de achterflap van het boek Het kwaad van R. Safranski. Het vraagstuk van het kwaad is van alle tijden, maar wat we als kwaad zien is dat allerminst. Juist rondom dit thema zijn filosofische controverses ontstaan. Hannah Arendt beschrijft "De banaliteit van het kwaad" (1963). Het in 2014 verschenen boek Compartimenten van vernietiging van De Swaan is een recent voorbeeld van de weerzin tegen die benaming voor het kwaad. In het kwaad denken schrijft Susan Neiman dat het kwaad niet te begrijpen is, maar als we elke poging om het kwaad te begrijpen opgeven, dan beroven we onszelf zowel in het denken als in de praktijk van elke grond om het te bestrijden. In tien colleges zullen we ons bezig houden met dit onmenselijke, al te menselijke thema. We nemen de goed leesbare studie van Safranski als uitgangspunt en vullen dat aan met teksten van Arendt, de Swaan, Neiman en Achterhuis. Bij deze cursus wordt filosofische voorkennis verondersteld. - De mythen en andere verklaringen voor het bestaan van het kwaad - Het kwaad in relatie tot de menselijke vrije wil - Het kwaad en de rol van het denken; de banaliteit van het kwaad - Het kwaad en de context waarin mensen leven; compartimenten van vernietiging - Het kwaad en de ideologie van de goede toekomst - Het kwaad in relatie tot onze biologie - Het kwaad, de moraal en het schuldig geweten - Het kwaad en hoe ermee te leven; wraak, de zondebok, straf en vergeving Literatuur: R. Safranski, Het Kwaad, Olympus 1998/2005 (zelf aanschaffen). Overig cursusmateriaal zal ongeveer een week voor aanvang van de cursus te vinden zijn op: en Drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer studeerden filosofie aan de RUG. Zij geven ook hun colleges bij de Senioren Academie gezamenlijk. De mens en het menselijk gedrag in de samenleving staan centraal in de cursussen van dit filosofen-echtpaar. Bolhuis en Meereboer zijn al vele jaren als docent bij de Senioren Academie en diverse andere hovo-instellingen in Nederland werkzaam. Cursusnummer: 14NG08 + Werkcollege: 14NG08w en Drs. Petra Bolhuis Drs. Theo Meereboer 10 colleges, facultatief gevolgd door één uur werkcollege en tijd Woensdag 24 september t/m 3 december 2014, 15 oktober vervalt College: uur Werkcollege: uur 192,-; werkcollege: 50,- 10 september 2014 Deze cursus bestaat uit hoorcolleges, facultatief gevolgd door één uur werkcollege. Voor het werkcollege geldt een maximum aantal van 25 deelnemers. Plaatsing op volgorde van inschrijving. Als u de hoorcolleges én de werkcolleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of (bij inschrijving via de website) aan te klikken: 14NG08 en 14NG08w. Deelname aan het werkcollege is alleen mogelijk in combinatie met het hoorcollege. Als u aan het werkcollege wilt deelnemen, moet u zich hiervoor apart inschrijven. Studiegids najaar

16 Geschiedenis en archeologie Inleiding in de cultuur van het oude Egypte (1) Het land van Toetanchamon Deze cursus biedt u een uitgebreide inleiding tot het land en de cultuur van het oude Egypte. Wie waren de oude Egyptenaren en hoe heeft hun cultuur zo lang stand kunnen houden? Hoe zag hun wereld eruit? Welke grondstoffen hadden zij en waar kwamen die vandaan? Hoe waren hun betrekkingen met hun buren; vriendelijk of vijandig? Hoe was het dagelijks leven, en wat gebeurde er na je dood? U zult ook een overzicht krijgen van de geschiedenis en kunst van de Egyptenaren, dat een kader kan vormen voor een eventueel bezoek aan Egypte. Eén lezing gaat over opgraven; daar komt tenslotte al onze informatie vandaan. Natuurlijk krijgt u ook een inleiding in de hiërogliefen. Deze cursus is de ideale voorbereiding op een bezoek aan Egypte! 1. Culturele achtergrond. Het Egyptische wereldbeeld 2. Dagelijks leven 3. Overzicht van de geschiedenis; drieduizend jaar geschiedenis in vogelvlucht 4. Religie en leven na de dood 5. De Amarna-periode - een van de meest fascinerende perioden uit de wereldgeschiedenis 6. Architectuur 7. Lezen en schrijven; het ontcijferen van de hiërogliefen 8. Beeldende kunst 9. Mummificatie en graven (1) 10. Opgraven in Egypte Hand-outs Aanbevolen literatuur: M. Seidel en R. Schulz, Egypte; het land van de farao s, Köln (Köneman), 1998 (verkrijgbaar via internet en soms in de ramsj); J. Baines en J. Malek, Atlas van het Oude Egypte, Elsevier 1981; I. Shaw (ed.), The Oxford History of Ancient Egypt, Oxford University Press; I. Shaw, Ancient Egypt: A Very Short Introduction, Oxford University Press, Cursusnummer: 14NG09 Dr. Julia C. Harvey 10 colleges Woensdag 17 september t/m 26 november 2014, 22 oktober vervalt uur 192,- 3 september 2014 In maart of april 2015 zal onder leiding van de docente een reis naar Egypte worden aangeboden. Meer details hierover kunt u vinden op de website van Julia Harvey Uiteraard kunt u hierover tijdens de cursus ook informatie krijgen van de docente. Studiegids najaar

17 Geschiedenis en archeologie Iulius Caesar, beeldvorming en werkelijkheid Als er in de Romeinse oudheid één persoon is, die tot onze verbeelding spreekt, is het wel Iulius Caesar. Hij werd bekend als veroveraar van Gallië, maar vooral zijn verovering van de Egyptische koningin Cleopatra heeft geleid tot fantasierijke films en anekdotes. Aan de hand van klassieke teksten, het drama Julius Caesar van Shakespeare, TV-documentaires, film en muziek van Händel proberen we antwoord te krijgen op de vraag: wie was deze man, die de weg bereid heeft naar het keizerrijk? Caesar heeft zich in zijn loopbaan van jongs af aan onderscheiden als strateeg en politicus. Zijn enorme ambitie in alles, wat hij deed en de successen, die daaruit voortvloeiden, maakten hem geliefd, gehaat, bedreigend en ook mysterieus. Hij was zijn tijd vooruit, omdat hij inzag, dat de Romeinse staatsinstellingen niet meer toereikend waren voor een rijk, dat zo in omvang groeide. Toen zijn omgeving monarchistische trekjes in hem meende te bespeuren, was het niet verwonderlijk, dat men zich zorgen begon te maken over het voortbestaan van de Romeinse republiek. Zo kwam het tot een samenzwering onder hoge Romeinse senatoren, onder wie ook Caesars vriend Brutus. ens een senaatsvergadering werd hij vermoord. Dat dit werkelijk heeft kunnen gebeuren, is tot op de dag van vandaag een mysterie. Waarom heeft Caesar de waarschuwingen, die hem werden toegespeeld, in de wind geslagen? Shakespeare heeft de redevoeringen, die na de moord door Brutus en Marcus Antonius tot het volk zijn gehouden, in prachtige taal verwoord. We zullen deze in vertaling lezen. Ook Händel werd geïnspireerd door Caesar. In zijn opera Giulio Cesare zullen we zien en horen (op dvd), hoe de componist Caesars verhouding met Cleopatra tot klank brengt. In deze cursus zullen we bekijken, in hoeverre onze beeldvorming van Caesar de werkelijkheid benadert. Misschien komen we een eindje verder. Cursusnummer: 14NG10 Drs. Gerry Mulder 6 colleges Dinsdag 30 september t/m 11 november 2014, 14 oktober vervalt uur 120,- Hand-outs 16 september 2014 Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving Gerry Mulder is classica en heeft jaren Klassieke Talen en Klassieke Culturele Vorming onderwezen. Tegenwoordig geeft ze cursussen Latijn en Klassieke Oudheid aan de Senioren Academie te en Latijn in Leeuwarden. Studiegids najaar

18 Geschiedenis en archeologie De Kelten, opkomst en ondergang van een geheimzinnige cultuur Rond 500 voor het begin van onze jaartelling duiken de Kelten op in de Griekse geschiedschrijving, bij Hekataios van Milete. Onder de naam Keltoi is deze bevolkingsgroep in het prehistorische Europa vanouds schriftelijk aan ons overgeleverd. Volgens Hekataios en Herodotus woont deze groep zowel in het brongebied van de Donau als in het achterland van Massilia (Marseille). In de volgende eeuwen komen de Kelten voor in Griekse en Romeinse geschriften als keltoi, galli en celtae. Met deze namen werden de verschillende stammen benoemd die destijds in grote delen van Europa te vinden waren. Maar zowel in etnisch als politiek opzicht vormden zij geen eenheid. Toch blijkt uit hun materiële nalatenschap een gemeenschappelijke identiteit: een verwantschap die zich uitdrukt in kunst en handwerk, en ook in taal en religie. De basis voor hun economische activiteiten lag in de winning en verwerking van ijzer, brons en zout. Traditioneel worden de Hallstatt- en Latènecultuur onderscheiden. De cursus behandelt de opkomst en betekenis van de Kelten en hun cultuur in Europa. De bloeitijd van de 7e en 6e eeuw in Zuid-Duitsland, Oostenrijk en Frankrijk. De bouw van oppida vanaf de 6e eeuw op strategisch gelegen plaatsen aan handelsroutes. De neergang van de Galliërs door toedoen van Caesar tot de laatste uithoek waar een Keltisch sprekende bevolking kon standhouden in Ierland en Bretagne. Cursusnummer: 14NG11 Dr. Tineke Looijenga 6 colleges Dinsdag 4 november t/m 9 december uur 120,- Hand-outs 21 oktober 2014 Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. Bij voldoende belangstelling wordt de mogelijkheid onderzocht om onder begeleiding van de docente een reis naar Zuid-Frankrijk te maken. Tineke Looijenga studeerde Oudgermanistiek aan de RUG en promoveerde in 1997 op de oudere runeninscripties van Europa. In 2003 kwam de handelseditie uit van haar proefschrift Texts and Contexts of the Older Runic Inscriptions, bij Brill Academic Publishers. Sinds 1999 is zij als senior consultant werkzaam bij de afdeling Research & Valorisation van de RUG. Studiegids najaar

19 Geschiedenis en archeologie Historische portretten van landen en volkeren in Midden- en Oost-Europa Eén Europa, vele geschiedenissen In deze serie hoorcolleges gaan wij ons verdiepen in de geschiedenis van landen en naties die tot aan de Val van de Muur, 25 jaar geleden, - uitzonderingen daargelaten - deel uitmaakten van het andere Europa: het Europa onder de Sovjet-dominantie. Nederlandse belangstelling voor de volkeren daarginds was traditioneel niet erg groot. Aan het begin van de vorige eeuw hebben deze landen - deels of geheel - deel uitgemaakt van het Oostenrijks-Hongaarse multinationale keizerrijk. Binnen de grenzen van de Habsburgse staat lagen steden als Kraków, L viv (Lemberg), Bratislava, Zagreb of Cluj (Kolozsvár). Vandaag liggen deze steden in respectievelijk Polen, Oekraïne, Slowakije, Kroatië en Roemenië. Hoe verliep de geschiedenis van deze landen/regio s vóór de Habsburgse overheersing en daarna? Wat hebben zij met elkaar gemeen? Waarin verschillen zij van elkaar? Wat zijn hun historische kenmerken? De volgende landen worden in afzonderlijke colleges door prof.dr. Hans Renner onder de historische loep genomen: Tsjechië, Polen, Hongarije, Slowakije en Slovenië (in een college) en Kroatië. Historicus dr. Sipke de Hoop zal Roemenië behandelen. Vervolgens komen Oekraïne en Oostenrijk aan bod (Renner). De collegereeks zal worden afgesloten door prof.dr. Doeko Bosscher met een historisch portret van Nederland. Ons land heeft, zo zullen de cursisten zich ongetwijfeld realiseren, vergeleken met andere naties in Europa veel geluk gehad! Cursusnummer: 14NG12 Prof. dr. Hans Renner 9 colleges Woensdag 8 oktober t/m 10 december, 12 november vervalt uur 175,- Hand-outs 24 september 2014 Na afloop van het college is er nog enige tijd beschikbaar voor het behandelen van eventuele vragen van de cursisten. Prof. dr. Hans Renner, geboren te Praag (1946) is emeritus hoogleraar in Midden- en Oost-Europese geschiedenis aan de RUG. Als gastdocent is hij verbonden aan het Instituut Clingendael en aan het Instituut Defensie Leergangen in Den Haag. Studiegids najaar

20 Geschiedenis en archeologie Berlijn, de lange schaduw van de val van de Muur Berlijn is een fascinerende stad, die bij Nederlanders steeds populairder wordt. Maar wat zijn de achtergronden en ontwikkelingen van deze metropool, die na de Wende de nieuwe hoofdstad van het herenigde Duitsland is geworden? In acht hoorcolleges krijgt u een degelijk kijkje achter de schermen. Aanleiding hiervoor is het feit dat uitbundig wordt herdacht dat 25 jaar geleden, op 9 november 1989, de Muur is gevallen. Deze val dreunt in Berlijn tot op heden na. De geslechte Berlijnse Muur is het zinnebeeld van het einde van de Koude Oorlog en de hereniging van Oost- en West-Europa. In de hoorcolleges zullen we bekijken wat het onvergetelijke jaar 1989 voor Berlijn heeft betekend en welke gevolgen het tot op heden heeft. Als ongewone en spannende insteek leest u ter voorbereiding een Berlijn-detective: wgedeelde stad, geheelde stad. Dit op historische feiten gebaseerde boek is door de docent geschreven. De plot speelt in het heden, maar de wortels ervan reiken terug tot de Wende van 1989 en de tijd daarvoor. Vanuit Oost-Berlijns perspectief wordt belicht wat er sindsdien is gebeurd. Hoe geheeld is de stad werkelijk? Allerlei gebeurtenissen die in de detective worden aangestipt komen in de hoorcolleges uitvoeriger ter sprake. Elke bijeenkomst wordt ruimschoots geillustreerd met powerpointbeelden. De cursus is zowel bedoeld voor geinteresseerden die nooit in Berlijn zijn geweest, als voor diegenen die Berlijn kennen en hun kennis van de stad en de bijzondere Duitse geschiedenis willen verdiepen. In de zes hoorcolleges worden vele facetten behandeld van Berlijn, de hereniging en de gevolgen ervan tot vandaag de dag, waaronder: - De Wende en de hereniging in 1989: van euforie naar frustratie - De hereniging economisch bekeken: de Treuhand en de uitverkoop van de DDR - Hedendaagse ostalgie en trauma s van Oost-Duitsers - Terugblik naar markante stukken DDR-verleden in Berlijn: de Ausbürgerung van Wolf Biermann, de Stasi-gevangenis, de alternatieve cultuur van Prenzlauer Berg, de vredesbeweging binnen de kerk - De veranderde architectuur van Berlijn - o.a. regeringswijk, Unter den Linden, keizerlijk slot, Prenzlauer Berg - en consequenties voor de Berlijners - De Wende-literatuur: Duitse romans die over de Wende en haar gevolgen gaan en grotendeels in Berlijn spelen Cursusnummer: 14NG13 Dr. dr. Marianne Vogel 6 colleges Woensdag 29 oktober t/m 3 december uur 120,- Marianne Vogel, Gedeelde stad, geheelde stad, uitgeverij Aspekt, Soesterberg Dit boek wordt u tegelijkertijd met de definitieve bevestiging toegestuurd. De kosten hiervoor, inclusief verzendkosten, bedragen 26,-. Deze kosten worden tegelijkertijd met de cursuskosten in rekening gebracht. 15 oktober 2014 Marianne Vogel (1958) is persoonlijke coach en literatuurwetenschapper. In haar advies- en coachpraktijk De Bosvogel te Zuidhorn begeleidt zij cliënten. Daarnaast geeft ze cursussen en leesgroepen. Marianne Vogel is gepromoveerd in de Letteren en in de Algemene Wetenschappen. Haar specialiteiten zijn literatuur- en cultuuranalyse, zingeving en creatieve omgang met problemen. Studiegids najaar