Themasessie Opvang/huisvesting bijzondere doelgroepen: vluchtelingen / statushouders / arbeidsmigranten

Transcriptie

1 Regiomiddag gemeentelijk samenwerkingsorgaan Holland Rijnland Woensdag 17 februari 2015 gemeentehuis Alphen aan den Rijn 12:30-13:30 uur Themasessie Opvang/huisvesting bijzondere doelgroepen: vluchtelingen / statushouders / arbeidsmigranten Gasten: dhr. Hans Al (directeur Stek-wonen Hillegom-Lisse-Teylingen), dhr. Rob Donninger (directeur Wonencentraal Alphen aan den Rijn), dhr. Ruud Bitter en mw. Angelique Heus (Veiligheidsregio Hollands Midden) Meegezonden documenten: Bijlage 1: verslag themasessie 11 november 2015 Bijlage 2: uitvoeringsagenda Flexwonen Bijlage 3: brief van ambassadeursteam huisvesting arbeidsmigranten Bijlage 4: brief met bijlage van provincie Zuid-Holland over opvang vluchtelingen en huisvesting statushouders Bijlage 5: brief van de provincie Zuid-Holland over Huisvestingswet: huisvesting vergunninghouders (algemene format, de gemeenten hebben deze brief gekregen met de gemeentecijfers ingevuld) Deel 1 Huisvesting arbeidsmigranten Achtergrond informatie: De ondertekenaars van de Nationale Verklaring van partijen betrokken bij de (tijdelijke) huisvesting van EU-arbeidsmigranten (2012) hebben voor de 9 prioritaire regio s een uitvoeringsagenda vastgesteld voor (zie bijlage 2). Regio Holland Rijnland is één van de prioritaire regio s. De hoofdpunten van de Uitvoeringsagenda zijn: 1. Stimuleren van nieuwe vormen van flexwonen 2. Regio s aan zet: realisatie huisvesting voor EU-arbeidsmigranten 3. Monitoren uitvoering van de afspraken op regionaal niveau 4. Slimme handhaving via publiek-private samenwerking 5. Doorontwikkeling van Stichting Normering Flexwonen (SNF) Het ambassadeursteam huisvesting arbeidsmigranten heeft een brief gestuurd (zie bijlage 3) waarin zij melding maakt van tegenvallende realisatie van het aantal huisvestingsplekken. Het ambassadeursteam ervaart knelpunten in de uitvoering van haar taken en het bereiken van de doelstelling. Zij stelt enkel door te gaan met haar taak onder twee voorwaarden: Namens alle portefeuillehouders die belast zijn met de huisvesting van arbeidsmigranten en andere groepen steun uitspreken aan het werk van het ambassadeursteam huisvesting arbeidsmigranten, om met die steun ambtelijk grote stappen te kunnen zetten in de komende jaren. De ambtelijke ondersteuning voor het ambassadeursteam voor de jaren op dezelfde basis voor te zetten zoals die nu functioneert. Dit betekent ook dat de gemeenten de kosten hiervan dragen. Bespreekpunten: Staan de gemeenten achter de opdracht zoals deze blijkt uit de Uitvoeringsagenda Flexwonen Welke knelpunten zijn er bij het uitvoeren van de Convenant Huisvesting Arbeidsmigranten. Inventarisatie benodigde acties.

2 Deel 2 Huisvesting statushouders / opvang asielzoekers Achtergrondinformatie: Provincie Zuid-Holland heeft aan de gemeenten een brief gestuurd m.b.t. de asielzoekersopvang en huisvesting vergunninghouders over de aanpak en ruimtelijk instrumentarium van de provincie (zie bijlage 4). Deze brief geeft antwoord op de vragen in punt 1 van het verslag van de themasessie van 11 november 2015 (zie bijlage 1). De provincie geeft aan dat bouwen in de sociale sector buiten en bovenop de woonvisie mogelijk is en heeft een tekst geformuleerd die gemeenten kunnen gebruiken voor de eerste trede van de Ladder Duurzame Verstedelijking. Dit betekent dat er dus wel een bestemmingsplan via de gebruikelijke route inclusief inspraak gemaakt moet worden, maar dat de provincie hierin wil meedenken en eventuele struikelblokken wil voorkomen en oplossen. De provincie Zuid-Holland heeft de gemeenten gevraagd (zie bijlage 5) om in het eerste kwartaal van 2016 een plan van aanpak te formuleren voor de maatregelen die hun basis vinden in het bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom, dat het Rijk en de VNG op 27 november 2015 hebben ondertekend: Het realiseren van huisvestingsvoorzieningen; Het inzetten van het gemeentelijk versnellingsarrangement; Het gebruiken van de mogelijkheid om voorrang te verlenen aan de huisvesting van vergunninghouders door in uw Huisvestingsverordening urgentie voor deze groep op te nemen; Het maken van (prestatie)afspraken met corporaties over het realiseren van voldoende sociale voorraad en huisvestingsvoorzieningen en eventueel het beheer van vastgoed; Regionale samenwerking en verevening; Het benutten van de kennis van het platform Opnieuw Thuis en het OndersteuningsTeam Asielzoekers en Vergunninghouders (OTAV). Dhr Rob Donninger en Hans Al zullen vanuit de ervaring van de corporaties kansen en mogelijkheden toelichten. In het kader van de opvang en huisvesting van vluchtelingen, wil de Veiligheidsregio Hollands Midden een 'regionaal bestuurlijk overleg vluchtelingen' instellen. Het overleg heeft onder andere tot doel het afstemmen van de realisatie van opvanglocaties en het ritme waarmee vergunninghouders in de regio worden gehuisvest. Daarnaast is het de bedoeling dat het overleg fungeert als klankbord voor de Voorzitter, Directeur veiligheidsregio en Coördinerend Functionaris die de veiligheidsregio vertegenwoordigen in de overleggen over vluchtelingen op provinciaal niveau. Het overleg wordt samengesteld uit twee burgemeesters en vier wethouders wonen. Aan Holland Rijnland wordt gevraagd om drie wethouders (één per cluster) uit hun midden af te vaardigen voor dit overleg. Dhr. Bitter/mw Heus zal een mondelinge toelichting verzorgen. Bespreekpunten: Naar aanleiding van de brieven van de provincie ervaringen uitwisselen over kansen en knelpunten m.b.t. huisvesting vluchtelingen, statushouders en arbeidsmigranten. Uitwisseling van voortgang en ervaring bij het opstellen van het gevraagde plan van aanpak. Bepalen welke drie wethouders namens de clusters zitting zullen nemen in het regionaal bestuurlijk overleg vluchtelingen van de Veiligheidsregio Holland Midden.

3 CONCEPT-BESLUITENLIJST Verslag themasessie 11 november 2015 Verslag Themasessie huisvesting statushouders: 1. Dhr. Wienen neemt contact op met de gedeputeerde Adri Bom-Lemstra om te informeren naar de procedures als gemeenten versneld willen bouwen voor vergunninghouders, oa vraag om opschortende regelgeving ivm bezwaarprocedures voor omwonenden, versoepelen van de regels wijziging van functie (in bestemmingsplan). Eventueel brief aan de provincie? Graag mondeling voorleggen aan DB. 2. Onderling goede ervaringen uitwisselen binnen Holland Rijnland Ook de volgende regiomiddag weer een themasessie huisvesting vergunninghouders inplannen. 3. Dhr. Wienen legt de volgende zaken voor bij de minister (vanuit de VNG): - Pleidooi voor behoud in de wet van contingent regeling voor vergunninghouders; - Aanpassing regelgeving huurtoeslag voor onzelfstandige huisvesting, zodat een gemengde bezetting van deze wooneenheden mogelijk wordt (NB: inmiddels bekend d.d. 25/1/16: kamergewijze verhuur de huurder moet bij aanvang statushouder zijn, maar dit is geen blijvende verplichting. Met de in het bestuursakkoord VNG-Rijk afgesproken subsidie kan de huur zo laag blijven, dat de huurder geen huurtoeslag nodig heeft/niet in aanmerking komt. De subsidie blijft ook als er na mutatie geen statushouders meer in de huisvesting wonen. De subsidie is tijdelijk voor 4/5 jaar ingesteld.); - Versoepelen / afschaffen / flexibiliseren huurheffing, zodat corporaties kunnen ophouden met de verkoop van hun woningvoorraad en/of tijdelijke woonunits uitgezonderd worden; - Flexibel kunnen omgaan met de taakstelling, zodat een gemeente met tijdelijk veel woningmutaties alvast de toekomstige taakstelling kan invullen, danwel regionaal uitwisselen van de taakstelling mag regelen; - I.p.v. strafregeling bij het niet halen van de taakstelling, liever een financieel beloningssysteem bij voortvarend invullen van de taakstelling. 1

4 > Retouradres Postbus Den Haag Directoraat-Generaal Bouwen en Wonen Ministerie van Binnenlandse Zaken Turfmarkt 147 Den Haag Postbus Den Haag Nederland Datum 11 januari 2016 Betreft Definitieve uitvoeringsagenda Contactpersoon Nils ter Braake T nils.braake@minbzk.nl Naar een uitvoeringsagenda 2016/2017 A. Doel en focus Kenmerk Uw kenmerk De Nationale Verklaring is in 2012 ondertekend door het Rijk, gemeenten, werkgevers en huisvesters met twee hoofddoelenstellingen: 1. Vergroten van het aanbod van kwalitatief goede betaalbare huisvesting voor arbeidsmigranten. 2. Aanpakken van onveilige en ongewenste huisvesting door middel van gerichte en effectieve handhaving. Een bestuurlijke uitvoeringsagenda dient als leidraad voor het bereiken van deze twee doelen. Er is een opgave van (tijdelijke) huisvestingsplekken in de 9 prioritaire regio s vastgesteld, waar momenteel uitvoering aan gegeven wordt. Daarnaast blijft handhaving van ongewenste woonsituaties een prioriteit. Om die reden zal in het bestuurlijk overleg in januari opnieuw een uitvoeringsagenda worden opgesteld voor 2016/2017. Mede op basis van de hieronder beschreven trends is bepaald welke aandachtspunten en bijpassende oplossingsrichtingen gezamenlijke bestuurlijke aandacht behoeven. B. Nieuwe trends Voor het bepalen van (nieuwe) prioriteiten is een aantal trends door partijen benoemd: 1. Handhaving - Gemeenten signaleren dat er sinds de gezamenlijke afspraken steeds minder sprake is van woonoverlast en excessen rondom overbewoning binnen de bebouwde kom. Huisvesting in het buitengebied blijft een aandachtspunt voor de handhaving. Veel gemeenten nemen het bouwbesluit als uitgangspunt voor handhaving maar ook steeds meer gemeenten kijken of de huisvesting is gecertificeerd door de Stichting Normering Flexwonen (SNF). Het keurmerk is al door 243 bedrijven geregistreerd voor huisvestingslocaties. Pagina 1 van 6

5 2. Flexwonen - EU-arbeidsmigranten (geregistreerd in BRP en RNI 1 ) maken onderdeel uit van een jaarlijks groeiende groep die op zoek is naar tijdelijke huisvesting ( flexwonen ) in Nederland: starters op de woningmarkt waarbij flexwerkers vaak minder mogelijkheid hebben om een eigen woning te kopen of dit niet willen buitenlandse studenten gescheiden personen die nieuw huishouden vormen kwetsbare mensen met een psychiatrische of psychosociale problematiek die uitstromen uit GGZ-instellingen. Datum 14 december 2015 Kenmerk Het aanbod van flexwonen blijft achter bij deze vraag. Dit komt mede omdat urgente doelgroepen die wettelijk met voorrang gehuisvest moeten worden ook aanspraak maken op deze flexibele huisvesting (bijv. mantelzorgers, verblijfsgerechtigden per jaar (2015), mensen uit Blijf-van-mijn-lijfhuizen, of categorieën die door gemeenten als urgent benoemd kunnen worden). Hoewel het niet uitsluitend een opgave voor de corporaties is, zijn velen van deze urgenten primair aangewezen op een woning in de sociale huursector. Bij deze doelgroepen concurreert urgentie met permanente (sociale) huisvesting. Permanente huisvesting betekent doorgaans dat men moet wachten, terwijl men urgent gehuisvest moet worden. Door oog te hebben voor onconventionele oplossingen, naast het huisvesten in de reguliere voorraad met reguliere contracten, zou ook een grotere groep spoedzoekers, die niet formeel tot de categorie urgenten behoren, geholpen kunnen worden aan een (tijdelijke) woning. 3. Instroom in reguliere huisvesting - In 2007 waren er meer dan 435 duizend migranten in Nederland, afkomstig uit de 27 andere EU-lidstaten. In 2014 was dat aantal met 47 procent gegroeid tot bijna 639 duizend. Sinds 2012 is de jaarlijkse toename zo n 5,5 procent. Ongeveer drie kwart heeft zich ook ingeschreven in een Nederlandse gemeente. Een deel werkt bijvoorbeeld als seizoenarbeider en is niet verplicht om zich in te schrijven. De groep EUarbeidsmigranten die zich inschrijft vinden steeds vaker hun weg naar een reguliere huurwoning in de sociale en particuliere voorraad en in minder mate de koopwoningmarkt. Op die manier ontstaat er een duidelijkere scheiding tussen werken en wonen en Pagina 2 van 6 pagina s (inclusief voorblad)

6 wordt voorkomen dat wanneer het arbeidscontract afloopt de EUarbeidsmigrant direct op straat komt te staan. 4 C. Voorstel voor een uitvoeringsagenda Datum 14 december 2015 Kenmerk De volgende aandachtspunten vragen volgens de partners van de Nationale Verklaring nog aandacht in de periode 2016/2017: 1. Stimuleren van nieuwe vormen van flexwonen De groep die een beroep doet op flexibele huisvesting groeit. Daarom is belangrijk om te blijven werken aan de verdere ontwikkeling van nieuwe flexibele huisvestingsvormen, zowel in aantal te realiseren eenheden als in nieuwe technische oplossingen. In de Integrale visie op de woningmarkt 5 van het kabinet is het huisvesten van urgente doelgroepen benoemd als prioriteit van beleid waar gemeenten en corporaties in het opstellen van woonvisies en prestatieafspraken rekening mee dienen te houden. Tegelijkertijd heeft het kabinet een aantal wetten aangepast die het realiseren van de benodigde huisvesting versneld mogelijk kunnen maken: - Een ontheffing van de verhuurdersheffing voor corporaties die investeren in transformeren van vastgoed tot woonruimte. - Het aanpassen van het Bouwbesluit om transformatie van leegstaande kantoren makkelijker te maken. - Het aanpassen van de Leegstandswet zodat leegstaande panden tot maximaal tien jaar verhuurd kunnen worden. - Het aanpassen van de Crisis- en herstelwet. Dit maakt het mogelijk met een vereenvoudigde procedure af te wijken van een bestemmingsplan onder meer voor logiesverblijven voor werknemers. - Tot slot wordt de termijn voor tijdelijk ander gebruik verlengd van vijf naar tien jaar zodat tijdelijke huisvesting kan worden gerealiseerd. Daarnaast wordt met de Wet doorstroming, die in de Tweede Kamer wordt behandeld, de mogelijkheid ontwikkeld om tijdelijke huurcontracten van een jaar af te sluiten 6.. Dit biedt aanknopingspunten voor tijdelijke huisvesting van meerdere doelgroepen waaronder EU-arbeidsmigranten. Betere businesscase bij brede doelgroepbenadering Platform31 heeft in het experimentenprogramma 7 onderzocht welke financieringsconstructies en samenwerkingsverbanden kunnen worden aangewend voor de huisvesting van arbeidsmigranten. Daarbij is geconcludeerd dat problemen liggen op het vlak van het aantrekken van vreemd vermogen en/of het aantrekken van (verschaffers van) eigen 4 NL/menu/themas/bevolking/publicaties/artikelen/archief/2014/ pb.htm 5 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr , Wetsvoorstel ter Wijziging van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek en enkele andere wetten in verband met het stellen van nadere huurmaatregelen tot verdere bevordering van de doorstroming op de huurmarkt (Wet doorstroming huurmarkt 2015) 7 Pagina 3 van 6 pagina s (inclusief voorblad)

7 vermogen. Hiervoor kunnen inlenende werkgevers een faciliterende rol spelen door garantie te geven voor langdurige periode van afname van woonruimte. Voor ondernemers is het lastig om financiering te krijgen vanwege een laag rendement in combinatie met een hoog risicoprofiel. Platform 31 doet de aanbeveling aan de huisvesters om te zoeken naar creatieve oplossingen zoals het combineren van doelgroepen waardoor het risicoprofiel verlaagd kan worden. Een goede faciliterende rol van de gemeente draagt bij aan het vinden van deze creatieve oplossingen. Om een goede businesscase van nieuwe vormen van flexwonen uit te werken is Platform 31 in opdracht van BZK ook begonnen met het experimentenprogramma Magic mix. Hierbij wordt onderzocht wat de verschillende woon- en leefbehoeften zijn van de verschillende doelgroepen en hoe hun woonwensen beter kunnen worden gecombineerd. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar de financiële exploitatie maar ook de diversiteit in leefstijlen. Datum 14 december 2015 Kenmerk De minister voor Wonen en Rijksdienst zal als verantwoordelijke voor het volkshuisvestelijk stelsel in samenspraak met VNG en Aedes sturen op het uitvoeren van de vastgestelde prioriteit betaalbaarheid en beschikbaarheid voor de doelgroep door middel van monitoring van woonvisies en prestatieafspraken. De uitkomsten en aanbevelingen van het onderzoek naar de magic mix dient als uitgangspunt voor gesprekken met o.a. de Vereniging Huisvesters Arbeidsmigranten (VHA), om te bepalen welke bijdrage deze particuliere huisvesters kunnen leveren aan deze prioriteit. 2. Regio s aan zet: realisatie huisvesting voor EU-arbeidsmigranten Huisvestingsprojecten voor EU-arbeidsmigranten kunnen stranden op het tekort aan draagvlak onder de omwonenden. Dit hangt sterk samen met een negatieve beeldvorming over EU-arbeidsmigranten. Samen met de rol van de media bij dit dossier maakt dit dat (nieuwe) lokale bestuurders niet snel positie durven te kiezen als het op instemming aankomt voor initiatieven van huisvesting voor EU-arbeidsmigranten. Mede hierom is er tot nu toe ingezet op het delen van kennis over geslaagde flexwonenprojecten, die laten zien dat het wèl kan. De Inspiratieprijs Flexwonen is om die reden uitgereikt door de minister voor Wonen & Rijksdienst aan de Genderhof in Eindhoven omdat dit project laat zien dat de totstandkoming en het eindresultaat een toonbeeld zijn van de bijzondere rol die inspirerende opdrachtgevers kunnen spelen bij de huisvesting van EU-arbeidsmigranten. Daarnaast deelt het Expertisecentrum Flexwonen Arbeidsmigranten (EFA) via de website en door middel van raad en daad kennis over geslaagde projecten. De verantwoordelijkheid voor het realiseren van tijdelijk huisvesting en draagvlak hiervoor is nu een kwestie van bestuurlijk lef en soms uithoudingsvermogen van lokale bestuurders om de plannen die ontwikkeld zijn, ook goed tot uitvoering te brengen. Partijen constateren dat er in een aantal regio s de opgave nog onvoldoende van de grond kom. Daarom stellen partijen voor om een landelijk ambassadeursteam in het leven te roepen bestaande uit een vertegenwoordiger van de huisvesters, gemeenten en werkgevers, die met het mandaat van de betrokken partners, lokale partijen ondersteunen bij de realisatie van huisvesting. Deze werkzaamheden sluiten aan op de bemid- Pagina 4 van 6 pagina s (inclusief voorblad)

8 delende rol van de expertisecentrum die daarmee als voorportaal voor het team functioneert. Ondertekenaars zullen gezamenlijk een beroep doen op relevante andere landelijke werkgeverspartijen om een afvaardiging te ondersteunen in het op te richten landelijk ambassadeursteam. 3. Monitoren uitvoering van de afspraken op regionaal niveau In 2014/2015 hebben regio s afspraken gemaakt (al dan niet via een convenant) over aantallen extra te realiseren en te legaliseren (tijdelijke) huisvestingsplekken voor EU-arbeidsmigranten. De komende twee jaar zal BZK de voortgang van de realisering in de regio s opvragen bij de portefeuillehouders en ambtelijke regiocoördinatoren om te kunnen rapporteren aan de Tweede Kamer over de realisatie van het aantal huisvestingsplekken en de voortgang in de regio s. Datum 14 december 2015 Kenmerk Tijdens het laatste bestuurlijk overleg van november 2014 is besloten om in 2015 een brede meting onder de koepels van de NV en de individuele partijen in de regio s te laten verrichten, uitgevoerd door het Expertisecentrum Flexwonen Arbeidsmigranten (EFA). Dit om in beeld te brengen wat er feitelijk is gebeurd in de regio s en bij partijen bij de uitvoering van de afspraken. Op basis van een enquête onder gemeenten, werkgevers en huisvesters, plusdiepte-interviews aan de hand van een kwalitatieve beschrijving van macrofactoren (bijv. de bestuurlijk context, financieringsmogelijkheden etc.) zijn cases verder uitgediept en is tot conclusies gekomen. Deze zijn op hoofdlijnen: Gemeenten moeten samen met marktpartijen gedifferentieerd beleid ontwikkelen voor logies en flexibele woonvormen waarbij er rekening wordt gehouden met elkaars belangen. Het economisch belang van EU-arbeidsmigranten moet door alle NV-partners meer worden benadrukt. Het SNF-keurmerk is het enige geldende keurmerk voor huisvesting van arbeidsmigranten en moet nog beter dan tot nu toe onder de aandacht worden gebracht bij gemeenten. De conclusies zijn verwerkt in deze uitvoeringsagenda. De voortgang in de regio s is en blijft voor 2016 het belangrijkste onderdeel van de ambtelijke overleggen. Doel is om er voor te zorgen dat de regionale afspraken concreet worden gemaakt en de huisvesting wordt gerealiseerd. Op basis van deze voortgang kan op afroep een volgend bestuurlijke overleg worden ingepland. 4. Slimme handhaving via publiek-private samenwerking De partners van de Nationale Verklaring onderkennen dat niet van vandaag op morgen alle ongewenste en niet legale woonsituaties kunnen worden opgelost. Onveilige woonsituaties zijn in alle gevallen onaanvaardbaar, daar moet onmiddellijk worden ingegrepen. Maar huisvesters/huisvestende werkgevers die van goede wil zijn, maar niet volledig aan de regels van een bestemmingsplan voldoen, kunnen een redelijke termijn krijgen om alternatieven te vinden, al dan niet samen met de gemeente. In sommige gevallen kan de situatie alsnog gelegaliseerd worden. De beperkte handhavingscapaciteit van een gemeente zou zo ingezet moeten worden in situaties die dat het meest nodig hebben, zonder in een gedoogbeleid te vervallen. In de gemeente Den Haag was de Bed-voor- Pagina 5 van 6 pagina s (inclusief voorblad)

9 Bed-regeling ingesteld maar deze heeft weinig resultaat opgeleverd. Rotterdam maakt met huisvesters die nieuwe initiatieven realiseren afspraken over hun bestaande huisvesting. Maar in andere regio s blijft het inregelen van de bed-voor-bed afspraken nog achter. Kortom, het instrument als zodanig is onvoldoende van de grond gekomen. In rekenschap nemend dat de capaciteit van de handhaving bij veel gemeenten terugloopt, zullen zij er moeten sturen dat slimme handhaving opnieuw geoperationaliseerd moet worden in samenhang met het uitgebreider toe passen van certificering. Datum 14 december 2015 Kenmerk Doorontwikkeling van Stichting Normering Flexwonen (SNF) De partijen aangesloten bij SNF hebben de voortgang rondom de invoering van de norm geëvalueerd en er zijn afspraken gemaakt over de verdere doorontwikkeling van norm. Verder werkt SNF aan het beter bekend maken van de norm. Zo heeft minister Blok het 125 ste certificaat uitgereikt om het belang van dit keurmerk te onderstrepen. In 2015 zijn er 243 bedrijven geregistreerd en het aantal gecertificeerde huisvestingslocaties is gegroeid naar Dit komt mede door de trend dat huisvesting in toenemende mate door anderen dan de werkgever zelf wordt verzorgd. De partijen van de Nationale Verklaring zoals de ABU, NBBU en FNV zouden samen met de SNF graag zien dat gemeenten bij het behandelen van vergunningen standaard rekening houden met een SNF keurmerk. Dit is in veel gemeenten al wel het geval, maar vraagt ook nog veel aandacht in een hoop andere gemeenten. Het feit dat niet bekend is welke huisvestingslocaties onder de reikwijdte van het certificaat vallen (ook niet voor gemeentelijke inspecteurs) kan daar debet aan zijn. Daarnaast valt partijen op dat de toepassing van het SNF-keurmerk nu beperkt blijft tot de uitzendbranche en de leveranciers van huisvesting die zich daar op richten. Ook andere branches (bouw/ schoonmaak/ logistiek) zouden betrokken moeten worden. De ABU, NBBU, VNG en VHA hebben bij de minister voor Wonen en Rijksdienst en minister voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid aangedrongen om een uitzondering te maken op verbod op inhoudingen onder het Wettelijk Minimum Loon zoals vastgesteld in de Wet Aanpak Schijnconstructies (WAS). De vakbonden CNV en FNV willen vasthouden aan het verbod op inhoudingen onder het minimumloon. In samenspraak met de minister voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid wordt begin 2016 een brief naar de Tweede Kamer verzonden waarin de definitieve beslissing hierover wordt voorgelegd om een mogelijke uitzondering per AmvB te regelen. Pagina 6 van 6 pagina s (inclusief voorblad)

10 In Holland Rijnland werken samen: Alphen aan den Rijn, Hillegom, Kaag en Braassem, Katwijk, Leiden, Leiderdorp, Lisse, Nieuwkoop, Noordwijk, Noordwijkerhout, Oegstgeest, Teylingen, Voorschoten en Zoeterwoude Aan de portefeuillehouders Wonen van de Holland Rijnland-gemeenten Leiden: 17 december 2015 Contact: G.C.H. Mars Kenmerk: UIT Telefoon: (071) Bijlage: - Onderwerp: uitvoering Convenant Huisvesting Arbeidsmigranten Geachte portefeuillehouders, Op 27 juni 2014 hebben alle gemeenten in Holland Rijnland het convenant Huisvesting Arbeidsmigranten ondertekend. De centrale inzet van dit convenant is om te komen tot opheffing van slechte omstandigheden waarin arbeidsmigranten zijn gehuisvest en om te faciliteren dat arbeidsmigrantenhuisvesting ontstaat op plekken die vanuit ruimtelijke overwegingen geschikt zijn. Het Ambassadeursteam, bestaande uit vertegenwoordigers van de gemeenten, de woningbouwcorporaties en huisvesters/uitzenders, is daarna aan de gang gegaan om de ontwikkeling van goede huisvesting te ondersteunen. In de vergadering van 20 november 2015 heeft het Ambassadeursteam een tussenstand opgemaakt voor het aantal huisvestingsplekken dat is of wordt gerealiseerd. De oogst is matig. Tussen 2014 en 2019 moeten er in Holland Rijnland 4250 nieuwe huisvestingsplekken worden ontwikkeld. Op dit moment staat de teller na ruim twee jaar op 952 bedden, waarvan 350 in Alphen aan den Rijn. Dit is 22% van de opgave. De overige 78% moeten dus in drie jaar worden gerealiseerd. Het Ambassadeursteam loopt aan tegen de bestuurlijke opvatting van met name de gemeenten Leiden, Noordwijk, Oegstgeest, Voorschoten, Nieuwkoop en Zoeterwoude dat de huisvesting van arbeidsmigranten geen prioriteit heeft. Soms is het argument dat er geen arbeidsmigranten zijn en elders dat zij geen overlast geven en dat de gemeente dus niets behoeft te doen. Daar komt nog bij dat alle gemeenten onder zware druk staan om statushouders te huisvesten in de al schaarse voorraad sociale huurwoningen. Hierdoor verdwijnt de huisvesting van arbeidsmigranten langzaam maar zeker achter de horizon en zullen de doelen van het convenant van 27 juni 2014 niet gehaald worden. Gezien het voorafgaande heeft het Ambassadeursteam ernstig overwogen zijn ontslag aan te bieden. Er zijn echter enkele lichtpuntjes op weg naar het behalen van de doelstelling en die zijn: De leden van LTO Noord afdeling Duin- en Bollenstreek gaan vanaf januari 2016 de toercaravans en kampeerauto s vervangen door woonunits op het erf voor de duur van de piekperiode. Met ingang van de oogst 2016 is dit proces afgerond. Samenwerkingsorgaan Holland Rijnland Schuttersveld 9, 2316 XG Leiden Postbus 558, 2300 AN Leiden Telefoon (071) info@hollandrijnland.nl IBAN nr. NL87BNGH KvK nr BTW nr. NL B01

11 De komst van veel alleenstaande statushouders leidt tot creatieve huisvestingsoplossingen. Wij zien veel in de combinatie van statushouders, arbeidsmigranten en andere zoekers naar huisvesting. Ons team wil daarom dan ook graag meedenken over oplossingen die meerdere doelen kunnen dienen. De samenwerking tussen overheid, uitzenders, tuinbouwwerkgevers en huisvesters is uniek in de regio en het werkt. Dit platform moet de drijvende kracht blijven om gemeenten aan te jagen werk te maken van huisvesting van zowel arbeidsmigranten als alleenstaande statushouders. Het Ambassadeursteam wil doorgaan met zijn werk, maar wel onder twee voorwaarden: Het team wil de nadrukkelijke steun van alle portefeuillehouders die belast zijn met de huisvesting van arbeidsmigranten en andere groepen om met die steun ambtelijk grote stappen te kunnen zetten in de komende jaren. Het team wenst dat de ambtelijke ondersteuning op dezelfde basis voor de jaren wordt voorgezet zoals die nu functioneert. Dit betekent ook dat de gemeenten de kosten hiervan dragen. Het Ambassadeursteam heeft met pijn in het hart het besluit moeten nemen om pas weer bij elkaar te komen als er een duidelijke en positieve reactie is op de twee geformuleerde voorwaarden. Graag zien wij uw reactie tegemoet via samenwerkingsorgaan Holland Rijnland. Met vriendelijke groeten, N~ens...het Ambassadeur~ Jan Uit den Boogaard, voorzitter Verzendlijst: portefeuillehouders Wonen van de regio en gemeenten in Holland Rijnland 2

12 Gedeputeerde Staten Contact dhr. K.Spannenburg T E kp.spannenburg@pzh.nl provincie HOLLAND ZUID Postadres Provinciehuis Postbus LPDen Haag T nl Colleges van B&W van de Zuid-Hollandse gemeenten Datum -2 DEC Ons kenmerk PZH (DOS ) Bijlagen 1 Asielzoekersopvang en huisvesting vergunninghouders: Aanpak en ruimtelijk instrumentarium provincie Geacht college, Wij hebben elkaar in de afgelopen periode meerdere keren gesproken over de opvang van asielzoekers en de huisvesting van vergunninghouders, ook in relatie tot bestaande krapte op de woningmarkt. Er bestaat geen twijfel dat deze urgente opgave ons allen raakt en bezighoudt. Afgelopen vrijdag is in het Bestuursakkoord Verhoogde Asielstroom de opdracht herbevestigd om voor eind 2015 per veiligheidsregio 500 extra noodopvangplekken te realiseren voor een periode van 3-6 maanden plus 2500 extra opvangplekken per provincie waar asielzoekers langer dan een jaar kunnen verblijven. In het Bestuursakkoord is overeengekomen dat de 500 extra noodopvangplekken per veiligheidsregio eind 2015 gerealiseerd dienen te zijn en dat er 1 februari 2016 plannen moeten liggen voor de 2500 extra opvangplekken per provincie. Bezoekadres Zuid-Hollandplein AW Den Haag Tram9 en de buslijnen en 386 stoppen dichtbij het provinciehuis. Vanaf station Den Haag CS is het tien minuten lopen. De parkeerruimte voor auto"s is beperkt. - ~~ Gelet op de nog immer voortgaande instroom van asielzoekers is het realiseren van deze taakstellingen een onontkoombare gezamenlijke opgave waar we ons nu met alle energie voor in moeten zetten. Wij constateren dat velen van u deze verantwoordelijkheid met veel inzet ter hand nemen. Ook de provincie heeft hierin een rol en verantwoordelijkheid. Wij willen u en andere partijen ondersteunen bij deze opgave en waar mogelijk of noodzakelijk meezoeken naar passende oplossingen. De commissaris van de Koning heeft als rijksheer een hernieuwde opdracht van minister Plasterk van Binnenlandse Zaken gekregen om partijen bij elkaar te brengen en een stimulerende rol te spelen in de zoektocht naar voldoende opvanglocaties voor asielzoekers. In het bestuursakkoord is aangegeven dat de commissarissen van de Koning regionale regietafels organiseren. Wij continueren de bestaande tafel met het COA en de veiligheidsregio's aangevuld met de regionale portefeuillehouders wonen, die ook deelnemen aan het portefeuillehoudersoverleg wonen en verstedelijking. Aan deze tafel zullen wij als gezamenlijke Zuid-Hollandse besturen onze verantwoordelijkheid moeten waarmaken. We zullen daar in regionaal verband spreken over de concrete opvangmogelijkheden voor de kortere en langere termijn. We zullen daarbij ook spreken PZH dd

13 al provincie HOLLAND ZUID Ons kenmerk PZH (DOS ) over het ritme waarmee vergunninghouders naar de gemeente komen, over regionale verevening en (nood)opvang. De provincie is toezichthouder als het gaat om de wettelijke taak van gemeenten om vergunninghouders te huisvesten. Gelet op de urgentie van de opgave is het van groot belang dat de uitstroom uit asielzoekerscentra op gang kan blijven c.q. dat deze bevorderd wordt. In voorkomende gevallen zullen wij daarom bij dit toezicht ons contact intensiveren met structureel achterblijvende gemeenten en deze gemeenten indringend aanspreken op hun verantwoordelijkheid. In dit kader wijzen wij u op de financiële regeling die als systeemprikkel is geïntroduceerd in het bestuursakkoord en wordt uitgewerkt door het Rijk en gemeenten samen met de provincies. In de gesprekken van de afgelopen periode is een aantal vragen aan de orde gekomen over het ruimtelijk instrumentarium van de provincie in relatie tot het realiseren van (extra) opvang voor asielzoekers dan wel huisvesting voor vergunninghouders. Nu er inmiddels helderheid is over het bestuursakkoord lichten wij in deze brief toe hoe wij, in dit kader, omgaan met de regionale woonvisie en tijdelijke functiewijzigingen. Regionale woonvisie Wij willen de gemeenten een 'uitgestoken hand' bieden om vraag en aanbod op de woningmarkt beter in balans te krijgen. Een van de opgaven is het feit dat de sociale woningvoorraad in woonruimte moet voorzien voor het toegenomen aantal vergunninghouders én alle andere woningzoekenden die zijn aangewezen op de sociale sector. Ook deze laatste groep wordt steeds groter. Dit in een periode waarin geen of nauwelijks goedkope woningen of woonruimten worden gerealiseerd. Naast realisatie van nieuwe woningen in de sociale sector is ook de doorstroming op de woningmarkt van cruciaal belang. Wij zien dat met name het aanbod van het goedkope deel van de sociale voorraad achterblijft bij de vraag. Daarom willen wij actief meedenken en partijen verbinden om goede initiatieven verder te brengen. Daarbij hebben wij ook gekeken naar de kaders voor de regionale woonvisies en hoe wij ook daarmee de realisatie van goedkope woonruimten kunnen ondersteunen. De regionale woonvisies zijn gebaseerd op de provinciale ramingen voor de woningbehoefte: de Woningbehoefteraming en de Bevolkingsprognose De sinds begin dit jaar fors toegenomen toestroom van asielzoekers is hier nog niet in verwerkt. In april jl. heeft het college van Gedeputeerde Staten u per brief (PZH ) geïnformeerd over de toegenomen woningbehoefte, met name in de stedelijke regio's, en de toegenomen druk op de sociale voorraad vanwege onder andere de grotere toestroom van asielzoekers. Nu deze verder toeneemt, wordt ook dit effect op de woningmarkt sterker. Op dit moment verwachten wij de komende jaren in Zuid-Holland op basis van de laatste landelijke schattingen een extra woningbehoefte van zo'n huishoudens. De toegenomen woningbehoefte heeft betrekking op een specifiek segment, namelijk goedkope woningen en woonruimtes voor kleine of eenpersoonshuishoudens, vooral in de stedelijke regio's. In 2016 zullen de nieuwe provinciale prognoses hier meer inzicht in geven. 215 PZH dd

14 4 provincie HOLLAND ZUID Ons kenmerk PZH (DOS ) Wanneer u extra woningen of woonruimten in de sociale sector wilt realiseren, hoeft dit niet ten koste te gaan van andere projecten in de regionale woonvisie. Het gaat immers om een eerder niet voorziene extra woningbehoefte. U hoeft daarvoor niet de nieuwe ramingen af te wachten. In de bijlage is verder toegelicht hoe hiermee om kan worden gegaan. Tijdelijke functiewijziging bestaande bebouwing Voor de realisatie van (extra) asielzoekersopvang of structurele huisvestingsvoorziening voor vergunninghouders in bestaande bebouwing kan tijdelijke functiewijziging aan de orde zijn, bijvoorbeeld bij de inzet van leegstaande kantoren. Op voorhand schatten wij de kans klein in dat er een strijdigheid met provinciaal beleid en regels ontstaat bij het verlenen van een gemeentelijke vergunning voor het tijdelijk wijzigen van de functie van een gebouw ten behoeve van de opvang van asielzoekers. Mocht er onverhoopt toch een strijdigheid ontstaan met provinciale regels, dan zullen wij met u gezamenlijk bezien of de strijdigheid kan worden opgelost of voorkomen. Meer informatie Graag attenderen wij u nog op het Platform Opnieuw Thuis en hun website. ( Het Platform is een stimulerend samenwerkingsverband van gemeenten, woningcorporaties, provincies, COA, Aedes, VNG, IPO, Platform 31 en ministeries SZW, V&J en BZK. Het doel van Platform Opnieuw Thuis is de huisvesting van toegelaten asielzoekers (vergunninghouders) versnellen en verbeteren. Het Platform zet de schouders onder het zoeken en vinden van oplossingen. In dat kader is op de website veel informatie te vinden, evenals diverse praktische handreikingen. Het Platform organiseert daarnaast werkconferenties in alle provincies. Op vrijdag 4 december a.s. vindt de conferentie bij de provincie Zuid-Holland plaats. De aanwezigheid van uw gemeente, zowel ambtelijk als bestuurlijk bij deze bijeenkomst wordt zeer gewaardeerd. Aanmelden kan via Wij hebben binnen de provincie een taskforce opgericht om de opgave rondom asielzoekersopvang en de huisvesting van vergunninghouders in goede banen te leiden. Contactgegevens vindt u rechtsboven op de voorpagina van deze brief. Ook is op de website van de provincie onlangs een pagina voor dit thema aangemaakt: Holfand.nf/vluchtelingen. 3/5 PZH dd

15 ~~ Ons provincie HOLLAND ZUID kenmerk PZH ( ) Tot slot De bestuurlijke opgave waar wij voor staan, vraagt van alle betrokken partijen een maximale inzet. Graag werken wij schouder aan schouder met u aan het realiseren van voldoende structurele opvangmogelijkheden voor asielzoekers en voldoende woningen of woonruimten in de sociale sector. Hoogachtend, Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, secretaris a.i., voorzitter, drs. J.H. de Baas drs. J. Smit Afschrift aan: - Provinciale Staten van Zuid-Holland - Dagelijks Bestuur van de regionale samenwerkingsverbanden die samenwerken voor wonen 4/5 PZH dd

16 l-~3 provincie HOLLAND ZUID Ons kenmerk PZH (DOS ) BIJLAGE Indien een gemeente een project wil starten om extra woningen in de sociale sector te realiseren, dan is voor de sociale woningbouw de behoefte aangetoond, ongeacht of het project in de regionale woonvisie is opgenomen. Dit geldt ook voor goedkope woonruimten binnen een huisvestingsvoorziening. Vanwege de grotere toestroom van asielzoekers neemt vooral in de stedelijke regio's de woningbehoefte toe. De toegenomen woningbehoefte heeft betrekking op een specifiek segment, namelijk goedkope stedelijke woningen of woonruimten voor kleine of eenpersoonshuishuishoudens. Dit is nog niet meeberekend in de prognoses uit 2013 waarop de huidige regionale woonvisies zijn gebaseerd. Wanneer een bestemmingsplanwijziging nodig is voor het realiseren van sociale woningbouwprojecten of goedkope woonruimten, zoals huisvestingsvoorzieningen, die niet in de regionale woonvisie zijn opgenomen, verzoeken wij u de provincie daarover tijdig te informeren, zodat hier in het kader van planprocedure rekening mee kan worden gehouden. Het is onze aanbeveling dat gemeenten elkaar binnen de (sub)regio onderling ook informeren over nieuwe ontwikkelingen. Gemeenten kunnen in de toelichting op het bestemmingsplan de uitleg in het onderstaande kader te gebruiken als onderbouwing van trede één van de Ladder voor duurzame verstedelijking. Daarmee wordt trede één van de Ladder voor duurzame verstedelijking doorlopen. De andere provinciale belangen moeten dan nog worden meegewogen. Grotere woningbehoefte vanwege grotere toestroom asielzoekers Zuid-Holland telde per inwoners. Dat waren er ca méér dan BP2013 had voorspeld. Vanaf de startdatum gerekend (2012) zouden er, volgens BP2013, tot 2015 ruim inwoners bijkomen. Dat zijn er dus ca geworden. Voor hetjaar 2015 berekende BP2013 een bevolkingsgroei voor onze provincie van personen. Tot en met 1 oktober 2015 zijn er al mensen bij gekomen. Het verschil tussen BP2013 en de werkelijkheid zal waarschijnlijk verder toenemen. De jongste Primos-prognose, Primos 2015, berekent voor Zuid-Holland een hogere groei van de Gewenste Woningvoorraad tussen 2015 en 2020: woningen méér dan Primos Na 2020 neemt het effect weer wat af, door een aangenomen hogere remigratie en gewijzigde veronderstellingen over o.a. huishoudensvorming. Pri15- Periode: Primos 2013 Primos 2015 Pri / / / / Gewenste groei van de woningvoorraad in Zuid-Holland volgens Primos 2013 en Primos In de bovengenoemde cijfers zijn de effecten van de recente asielzoekersstroom uit Syrië nog niet meegerekend. De nieuwe landelijke (CBS-) prognose moet nog gepubliceerd worden, maar verwacht wordt een behoefte aan ca extra woonruimten in Zuid-Holland in 2015 en een vergelijkbaar aantal in De jaren daarna zijn meer onzeker. Kortom: er is in Zuid-Holland sprake van een extra behoefte van enkele tienduizenden extra woningen t.o.v. de vigerende prognoses uit 2013, die de basis vormden voor de actuele regionale woonvisies. Dit is een behoefte aan een specifiek segment van goedkope woonruimtes voor kleine huishoudens, vooral in de stedelijke regio's. PZH dd

17 Gedeputeerde Staten Directie Ruimte en Mobiliteit Afdeling Ruimte, Wonen en Bodem Contact ir. V.J.J.A. Gijsbers T vjja.gijsbers@pzh.nl Postadres Provinciehuis Postbus LP Den Haag T Burgemeester en Wethouders van datum Zie links onder Ons kenmerk Onderwerp Huisvestingswet: huisvesting vergunninghouders Geacht College, Uw kenmerk Bijlagen -1- Met deze brief informeren wij u op grond van het aanvullend beleidskader 1 over onze bevindingen en conclusies ten aanzien van uw wettelijke taak met betrekking tot het huisvesten van vergunninghouders. Maar voordat wij dat doen, vragen wij uw aandacht voor het volgende. Zoals bekend heeft Nederland te maken met een grote stroom asielzoekers. De komende tijd zal deze stroom groot blijven en zullen velen een verblijfsvergunning krijgen. Dat betekent dat u ook in 2016 en 2017 een aanzienlijk aantal vergunninghouders zal moeten huisvesten. Wij stellen vast dat veel gemeenten zich, samen met andere partijen zoals corporaties en Vluchtelingenwerk, inspannen om de vergunninghouders te huisvesten. Wij willen u daarbij ondersteunen, zoals wij hebben aangegeven in onze brief van 2 december 2015 (kenmerk PZH ). Deze opgave kunnen wij enkel realiseren door een gezamenlijke en structurele aanpak. Wij willen niet alleen onze toezichthoudende taak uitvoeren (als blijkt dat de taakstellingen niet gehaald zijn), maar ook helpen bij initiatieven die leiden tot voldoende huisvestingsmogelijkheden voor de vergunninghouders in de nabije toekomst. Bezoekadres Zuid-Hollandplein AW Den Haag Tram 9 en de buslijnen 90, 385 en 386 stoppen dichtbij het provinciehuis. Vanaf station Den Haag CS is het tien minuten lopen. De parkeerruimte voor auto s is beperkt. Daarom vragen wij u om een plan van aanpak op te stellen waarin u voor de periode tot 1 juli 2017 aangeeft welke maatregelen u neemt om deze huisvestingsopgave te realiseren en welke 1/3 afspraken u daarvoor met partijen maakt. Indien u daarbij mogelijkheden voor onze betrokkenheid ziet, dan kunt u dat aangeven. Bij een plan van aanpak denken wij bijvoorbeeld aan maatregelen die hun basis vinden in het bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom zoals dat door het Rijk en de VNG op 27 november 2015 is ondertekend: Het realiseren van huisvestingsvoorzieningen; Het inzetten van het gemeentelijk versnellingsarrangement; Het gebruiken van de mogelijkheid om voorrang te verlenen aan de huisvesting van vergunninghouders door in uw Huisvestingsverordening urgentie voor deze groep op te nemen; 1 In het aanvullend beleidskader voor de huisvesting van vergunninghouders, door ons vastgesteld op 25 september 2012, hebben wij vastgelegd hoe wij onze toezichtstaak voor de huisvesting van vergunninghouders inrichten. In het aanvullend beleidskader vindt u onder meer de stappen van de interventieladder, namelijk; signaleren; informatie opvragen en valideren; afspraken maken over acties en termijnen; vooraankondiging juridische interventie, waarschuwing, besluit tot indeplaatsstelling; sanctie.

18 Het maken van (prestatie)afspraken met corporaties over het realiseren van voldoende sociale voorraad en huisvestingsvoorzieningen en eventueel het beheer van vastgoed; Regionale samenwerking en verevening; Het benutten van de kennis van het platform Opnieuw Thuis en het OndersteuningsTeam Asielzoekers en Vergunninghouders (OTAV). Wij zien het op te stellen plan van aanpak vooral als een instrument dat u helpt om de huisvesting van vergunninghouders structureel goed aan te pakken. Wij zien uw plan van aanpak graag in het eerste kwartaal van 2016 tegemoet. Voordat wij ingaan op onze bevindingen en conclusies ten aanzien van uw gemeentelijke taakstelling wijzen wij u op een bijlage bij deze brief. In deze bijlage is de stand van zaken van alle Zuid-Hollandse gemeenten opgenomen zodat u uw gemeente kunt vergelijken met andere gemeenten. Onze bevindingen ten aanzien van het realiseren van de gemeentelijke taakstelling 2015-II. Taakstelling 2015-II Per 1 juli 2015 had uw gemeente een achterstand Fase interventieladder op 1 juli/oktober 2015 Te huisvesten vergunninghouders vóór 1 januari 2016 Gehuisveste vergunninghouders voor 1 januari 2016 op basis van cijfers van het COA op basis van een of meerdere toegestuurde huurcontracten Per 1 januari 2016 heeft uw gemeente een achterstand Fase interventieladder op 1 januari 2016 Taakstelling 2016-I Minimaal te huisvesten voor 1 april 2016 Aantal vergunninghouders Onze bevindingen ten aanzien van het aantal koppelingen. Situatie per 1 oktober 2015 Nog te huisvesten vergunninghouders Door de regievoerder gekoppelde vergunninghouders Conclusie Aantal vergunninghouders Onze conclusie ten aanzien van het realiseren van de gemeentelijke taakstelling 2015-II. Op grond van onze bevindingen stellen wij vast dat u op 1 juli 2015 een achterstand had en dat u in de periode van 1 juli 2015 tot 1 januari 2016 onvoldoende verblijfsgerechtigden heeft gehuisvest om deze achterstand in te lopen en uw taakstelling 2015-II te realiseren. Verder stellen wij vast dat de regievoerder van het COA op 1 oktober 2015 onvoldoende verblijfsgerechtigden aan uw gemeente heeft gekoppeld. Op grond daarvan stellen wij vast dat het u niet te verwijten valt dat u uw taakstelling niet heeft gerealiseerd. Op de bestuurlijke interventieladder blijft uw gemeente in de fase: "signaleren". 2/3

19 Wij wijzen u er op dat het aantal verblijfsgerechtigden dat u in de periode van 1 juli 2015 tot 1 januari 2016 te weinig heeft gehuisvest boven op uw taakstelling voor 2016-I komt. Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, voor dezen, ir. A. Veldhof Afdelingshoofd Ruimte, Wonen en Bodem Deze brief is digitaal vastgesteld, hierdoor staat er geen fysieke handtekening in de brief 3/3