BELEIDSNOTA GEZONDHEID

Transcriptie

1 BELEIDSNOTA GEZONDHEID Ingediend door mevrouw Brigitte GROUWELS, Collegelid bevoegd voor Welzijn, Gezondheid en Ambtenarenzaken

2 BELEIDSBRIEF GEZONDHEID INHOUD 2 Inleiding 3 1. Uitbouw bestaande gezondheidsbeleid Toegankelijkheid 1.2. Bijzondere doelgroepen grootstedelijke context Dwarsverbindingen creëren Nieuwe uitdagingen voor het gezondheidsbeleid van de VGC Uitbouw Nederlandstalig zorgaanbod Eerstelijnsgezondheidszorg en thuisgezondheidszorg 11 2

3 2.3. Groter aanbod aan verzorgend Nederlandstalig personeel Gezondheidsbevordering, -promotie en preventie Geestelijke gezondheidszorg 14 Inleiding Gezondheidszorg is een fundamenteel recht, erkend door de belangrijkste multilaterale organisaties actief in de volksgezondheid zoals de Wereldgezondheidsorganisatie en de Raad van Europa. Dit basisrecht is omschreven in internationale verdragen. Het beleid van de Vlaamse Gemeenschapscommissie inzake gezondheidszorg schrijft zich in in de ontwikkeling van het gezondheidsbeleid van de Vlaamse Gemeenschap. Het Vlaamse gezondheidsbeleid legt bijzondere nadruk op gezondheidsbevordering en preventie. Maar de Vlaamse visie op gezondheidszorg omvat ook andere elementen, zoals bijvoorbeeld de ondersteuning van de eerstelijnsgezondheidszorg en aandacht voor de kwaliteitsnormen en toegankelijkheid. De rol van de Vlaamse Gemeenschapscommissie kan aanvullend, innoverend maar ook stimulerend zijn. De (beperkte) middelen waarover de Vlaamse Gemeenschapscommissie op vlak van Gezondheid beschikt laten niet toe om een allesomvattend beleid op het vlak van Gezondheid in Brussel te realiseren. Maar de Vlaamse Gemeenschapscommissie zal blijvend ijveren voor de maximale toepasbaarheid van het beleid van de Vlaamse Gemeenschap in Brussel. Sommige dossiers inzake Gezondheid o.a. Zorg.net (een netwerk van Nederlandstalig zorgaanbod) en Pro Medicis Brussel (meer Nederlandstalig zorgaanbod in Brussel) staan of vallen met de verdere beleidsopties die door de Vlaamse Gemeenschap hieromtrent worden genomen. 3

4 De Vlaamse Gemeenschapscommissie houdt in zijn gezondheidsbeleid rekening met de specifieke Brusselse grootstedelijke situatie, de multiculturele context en de complexe institutionele en maatschappelijke omgeving. Het wegwerken van verschillen tussen bevolkingssegmenten inzake gezondheid en inzake toegankelijkheid blijven de grootste uitdagingen. Elkeen heeft recht op kwaliteitsvolle en preventieve gezondheidszorg. Het begrip preventie werd reeds geruime tijd uitgebreid naar gezondheidsbevordering. De Vlaamse Gemeenschapscommissie zal trachten in te spelen op de grote gezondheidsthema s die zich aandienen. Nieuwe noden en vragen moeten worden gedetecteerd. Nieuwe uitdagingen doen zich voor, vooral op het vlak van de eerstelijnsgezondheidszorg en de geestelijke gezondheidszorg (o.a. preventie van depressie en zelfmoord) omwille van de toenemende vergrijzing van de bevolking). Het beleid en het werkveld blijven zich engageren om, ondanks de beperkte bevoegdheden en middelen op het vlak van Gezondheid, een kwalitatief gezondheidsaanbod voor de Brusselse Vlaming te garanderen. Het uitbouwen van formele en informele netwerken is hiervoor onontbeerlijk. 4

5 1. Uitbouw bestaand gezondheidsbeleid Een belangrijke doelstelling van de Vlaamse Gemeenschapscommissie op het gezondheidsdomein is het bevorderen van de gezondheid en het voorkomen van gezondheidsproblemen, waarbij gezondheid zeer ruim gedefinieerd kan worden en alleszins aspecten omvat van lichamelijke, psychologische en sociale aard. Een aantal componenten hebben een grote impact op de gezondheid: de huisvesting, de aanwezigheid van koolstofmonoxide en lood in de omgeving, de culturele achtergrond, tewerkstelling, arbeidsvoorwaarden en milieu. Rekening houden met deze elementen in de sector gezondheid is noodzakelijk, zonder uit het oog te verliezen dat het vaak om bevoegdheden van andere beleidsniveaus gaat. Het is dan ook belangrijk om gezondheid onder aandacht te brengen in andere sectoren (tewerkstelling, milieu, huisvesting, stedelijk beleid, cultuur, onderwijs, mobiliteit, enz.). De diensten erkend door de Vlaamse Gemeenschap hebben door hun Brusselse specificiteit (meer risicogroepen, meertaligheid, enz.) nood aan een specifieke of een aanvullende subsidiëring en kunnen hiervoor terecht bij de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Door deze politiek wordt de algemene werking en de kwaliteit gevrijwaard en bevorderd. Het investeringsbeleid in de gezondheidszorg kan stimulerende initiatieven omvatten om daar waar het spontane initiatief uitblijft om het basiszorgnetwerk verder uit te bouwen. Zoals reeds in de inleiding werd vermeld, blijft het de grootste uitdaging om de gezondheidszorg toegankelijk te maken voor iedereen, zeker voor de meest kwetsbaren. Ook voor bijzondere doelgroepen in een multiculturele context en in een complexe institutionele en maatschappelijke omgeving die Brussel is. De informatiedoorstroming, ook naar de kansarmen toe, moet bewaakt en gestimuleerd worden. De jarenlange traditie van inspraak en overleg, eigen aan de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC), blijft onontbeerlijk. Ten slotte, en dit mag geenszins worden vergeten, is er het gegeven dat ook het gezondheidsbeleid van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) beperkt is inzake financiële middelen. Nieuwe uitdagingen, tendensen en maatschappelijke realiteiten dienen zich aan. Nieuwe keuzes moeten gemaakt worden Toegankelijkheid - Een eigen Vlaams zorgaanbod in Brussel waar Nederlandstaligen met hun zorgvraag in hun eigen taal terecht kunnen wordt meer uitgebouwd en bekend gemaakt. Het Nederlandstalig gezondheidsaanbod moet in eerste plaats toegankelijk zijn voor de Nederlandstaligen. Het blijft nodig om de toegankelijkheid van het Nederlandstalige gezondheidsaanbod te bewaken en te stimuleren, opdat het zou openstaan voor de Brusselse gebruiker die er een beroep op wenst te doen. In de mate van het mogelijke moet onthaal en zorg worden aangeboden in de taal van de gebruiker. Toegankelijkheid op maat situeert zich op een 5

6 ruimer domein dan de loutere taaltoegankelijkheid bijvoorbeeld met het ondersteunen van initiatieven die de gezondheidszorg financieel voor iedereen toegankelijk maken. Het Nederlandstalig aanbod, en meer bepaald de kwaliteit van het basisgezondheidszorgaanbod, moet beter geprofileerd worden. - De toegankelijkheid van bicommunautaire diensten en instellingen voor Nederlandstaligen blijft dan ook een streefdoel. Een tweetalig onthaal moet een kwaliteitskenmerk van de bicommunautaire zorginstellingen zijn. Steeds weer worden hulpverleners geconfronteerd met de autonomie van de OCMW s, wat ertoe bijdraagt dat hulpvragers in de ene Brusselse gemeente niet op een gelijkwaardige basis behandeld worden dan in een aangrenzende Brusselse gemeente, enz. Het Brussels Overleg Toegankelijkheid, georganiseerd door de Brusselse Welzijns- en gezondheidsraad, heeft getracht de OCMW s op te roepen tot samenwerking in functie van een éénduidige en toegankelijke dienstverlening voor de hulpvrager maar dit stuitte op weerstanden. Er wordt echter verder gestreefd naar het uitbouwen van de onderlinge relaties met de Brusselse OCMW s. - Een bekendmakingscampagne zal het Vlaams zorgaanbod in Brussel in de kijker plaatsen. Hierbij wordt gedacht aan het aanbrengen van een logo aan de gezondheidsvoorzieningen (en welzijnsvoorzieningen). Dit moet bijdragen tot zichtbaarheid en bekendmaking bij het grote publiek en bij doorverwijzers. De bekendmaking staat ook in het teken van het bevorderen van de (laagdrempelige) toegankelijkheid. Ook het Brussels Zakboekje van de Brusselse Welzijns- en gezondheidsraad, de elektronische sociale kaart, enz. moeten zorgen voor een grotere bekendmaking en toegankelijkheid. Acties: 1. verdere uitbouw van het Nederlandstalig zorgaanbod 2. het Vlaams zorgnetwerk, ook de kwaliteit ervan, beter bekend maken, profileren en visualiseren in Brussel (via een bekendmakingscampagne of het aanbrengen van een logo aan de welzijns- en gezondheidsvoorzieningen) 3. elk nieuwe aanvraag voor ondersteuning van projecten in de gezondheidszorg evalueren op toegankelijkheid voor de Brusselse gebruiker die er een beroep op wenst te doen 4. een overleg organiseren met OCMW- of gemeentelijke mandatarissen o.a. over gezondheidszorg 1.2. Bijzondere doelgroepen grootstedelijke context Een inclusief gezondheidsbeleid wordt uitgebouwd, met de voorwaarde dat er ook voldoende waarborgen zijn voor minderheidsgroepen. Voldoende en kwalitatieve basisinformatie wordt voorzien. Een gezondheidsbeleid dat openstaat voor meertaligen/anderstaligen wordt ondersteund. (Kans)armen zijn vatbaarder voor ziektes en beleven hun gezondheid vaak anders dan anderen. Een gebrekkige financiële situatie zorgt ervoor dat afspraken met tandarts en/of arts 6

7 worden uitgesteld. Slechte leef- en arbeidsomstandigheden leiden tot de afname van het welzijn van mensen en vaak ook tot ernstige (psycho)somatische aandoeningen. Brussel herbergt meer kansarmen en risicogroepen dan in de rest van Vlaanderen. - De Vlaamse Gemeenschapscommissie ondersteunt vzw Zorgwonen in Sint-Joost-Ten-Node die zowel ambulante als residentiële opvang biedt aan kansarme aidspatiënten. Zorgwonen is quasi volledig afhankelijk van de subsidiëring van de Vlaamse Gemeenschapscommissie. - Er wordt ook steun geboden aan het dispensarium van de Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding (VRGT) in Sint-Jans-Molenbeek. Tuberculose komt beduidend meer voor bij de risicogroepen in Brussel dan in de rest van Vlaanderen. - Het is opportuun een gezondheidsbeleid uit te bouwen dat ook openstaat voor mensen zonder wettig verblijf of met een precair verblijf. Medimmigrant (het vroegere Medisch Steunpunt Mensen Zonder Papieren) in Schaarbeek maakt de gezondheidszorg toegankelijk en biedt hulp aan twee van de meest kwetsbare doelgroepen: mensen zonder papieren en mensen met een precair verblijfsstatuut. De actie past in het streven naar het recht op kwalitatieve gezondheidszorg voor iedereen. Ook de ziekenfondsen willen voor deze doelgroep mee aan de kar trekken. - Typisch voor Brussel is het grootstedelijk karakter en de multiculturaliteit. De algemene gezondheid van cultureel anderen is door sociale en materiële tekorten slechter dan die van de gemiddelde Belg. Het cultureel aspect dat verbonden is aan gezondheid vraagt dan ook bijzondere aandacht. Het systeem van interculturele bemiddelaars zal bevorderd worden, zodat personen met een andere afkomst vlotter toegang krijgen tot de gezondheidszorg. Interculturele bemiddelaars zijn nodig omdat taal- en cultuurbarrières de kwaliteit van de hulpverlening in het gedrang brengen. Er zal een debat gevoerd worden met ervaringsdeskundigen over het thema tolken, sociale tolken, interculturele bemiddelaars, enz. Er kunnen meer initiatieven worden genomen om organisaties en projecten in de multiculturele context te detecteren. Het project interculturele bemiddeling telt momenteel 29 afgestudeerde interculturele bemiddelaars die tewerkgesteld zijn in diverse sectoren van de welzijns- en gezondheidszorg (ziekenhuizen, Kind en Gezin, Huis der Gezinnen, consultatiebureau Foyer, enz.). De dienstverlening die zij bieden wordt bijzonder waardevol geacht. - Het Platform voor Cultuur en Geestelijke Gezondheid is een gespreks- en ontmoetingstafel voor het coördineren, stimuleren en in de praktijk ontwikkelen van acties rond geestelijke gezondheid van allochtonen. Het wordt ondersteund door de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Initiatieven omtrent etnopsychiatrie moeten gestimuleerd worden. - De Vlaamse Gemeenschapscommissie ondersteunt ook vanuit het beleidsdomein Gezondheid holebi s via vzw Holebi Overleg Brussel. Concreet wordt ingestaan voor de Nederlandstalige werking van het Regenbooghuis. 7

8 Acties: 1. evalueren van de ondersteuning van bestaande initiatieven 2. verder ondersteunen van bestaande initiatieven die zich richten naar kansarmen en andere kwetsbare doelgroepen (vb. Zorgwonen, Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding, Medimmigrant, project interculturele bemiddeling van de Foyer, Holebi Overleg Brussel) 3. detecteren en stimuleren van nieuwe initiatieven die een antwoord bieden op nieuwe noden (o.a. etnospsychiatrie) 4. ondersteunen van initiatieven in de multiculturele context 1.3. Dwarsverbindingen creëren Aangezien belangrijke aspecten vallen buiten de bevoegdheid van het Collegelid en de Vlaamse Gemeenschapscommissie is samenwerking met andere overheden onontbeerlijk. Bovendien bevat integraal gezondheidsbeleid ook aspecten die ressorteren onder huisvesting, milieu, verkeer, tewerkstelling, cultuur, welzijn en onderwijs. Aspecten van gezondheid zullen in diverse sectoren (o.a. stedelijk beleid, cultuur en onderwijs) onder de aandacht worden gebracht. Het overleg met de Vlaamse Gemeenschap, de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, de COCOF, de gemeenten (vb. OCMW s) en het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn zal worden versterkt. Dwarsverbindingen moeten ook gecreëerd worden met de grensgebieden welzijn, cultuur en onderwijs. Overleg tussen de Vlaamse Gemeenschapscommissie en de Vlaamse Gemeenschap moet het gezondheidsbeleid niet alleen toepasbaar maken maar ook aanpassen aan de Brusselse eigenheid. - Het Brussels Lokaal Gezondheidsoverleg, LOGO Brussel, schrijft zich in in de beleidsopties van de Vlaamse Gemeenschap. Daarnaast neemt het Brusselse accenten op. Sommige acties gebeuren in samenwerking met de Franstalige tegenhanger van het LOGO, Centre Local de Promotion de la Santé de Bruxelles (CLPS), of in samenwerking met lokale actoren (gemeentebesturen, enz.). Het LOGO concretiseert de beleidsopties van de Vlaamse Gemeenschapscommissie op het vlak van gezondheidsbevordering en preventie. - Diverse overheden, waaronder de Vlaamse Gemeenschapscommissie, ondersteunen gezamenlijk de vzw Brussel Gezond Stadsgewest, die ernaar streeft de gezondheid van de Brusselaars te bevorderen via bewonersparticipatie om zodoende hun levenskwaliteit te verhogen. De Brusselse overheden maken deel uit van de Raad van Beheer en het technisch comité (stuurgroep). De ondersteuning zal nog verder worden uitgebouwd. - Het aspect Milieu krijgt meer en meer toegang binnen de gezondheidszorg. Milieuelementen (o.a. vervuiling, enz.) hebben een belangrijke impact op de gezondheid. - Het Regeerakkoord van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie stelt dat het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn mits een herdefiniëring van de uitvoeringsmodaliteiten van zijn opdrachten over de nodige middelen zal beschikken om de boordtabel van de gezondheid en van de voorspelbare behoeften van de Brusselse bevolking bij te houden. In dat verband streeft de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie naar 8

9 een samenwerkingsprotocol tussen de Communauté Communautaire française (Cocof) en de Vlaamse Gemeenschapscommissie. De VGC zal hieraan actief meewerken. Acties: 1. aspecten van gezondheid in diverse sectoren onder de aandacht brengen en dwarsverbindingen creëren (vb. milieu en huisvesting) 2. overleg met de diverse overheden verstevigen (vb. Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC), gewest, gemeenten) 3. het verderzetten van het overleg met de Vlaamse Gemeenschap zodat het gezondheidsbeleid toepasbaar wordt gemaakt aan de Brusselse eigenheid 4. ondersteunen van nieuwe initiatieven die een antwoord bieden op nieuwe noden (o.a. invloed van milieu op gezondheid) 2. Nieuwe uitdagingen voor het gezondheidsbeleid van de VGC De Vlaamse Gemeenschapscommissie staat - binnen de perken van haar begroting - klaar om nieuwe initiatieven een kans te geven. Indien er zich een nieuwe nood voordoet zal elk nieuw dossier worden afgewogen op de meest objectieve basis, dit met inbegrip van wetenschappelijke gegevens. Het is immers duidelijk dat er nog vele noden en problemen zijn. Soms zullen keuzes moeten gemaakt worden om de middelen zo doelgericht mogelijk te besteden. De Vlaamse Gemeenschapscommissie wil zowel een vraaggericht beleid voeren als meer sturend en coördinerend optreden, vanuit een samenspraak met gebruikers en voorzieningen. De adviezen van het werkveld, o.a. via de advieswerkgroep Gezondheidszorg, zijn onontbeerlijk om de juiste keuzes te maken en de beleidsvoering en -uitvoering te verzekeren. De nieuwe accenten in Brussel, cf. beleidsakkoord van de Vlaamse Gemeenschapscommissie, bevinden zich op het vlak van: - Uitbouw Nederlandstalig zorgaanbod - Eerstelijnsgezondheidszorg en thuisgezondheidszorg - Groter aanbod aan verzorgend Nederlandstalig personeel - Gezondheidsbevordering, -promotie en -preventie - Geestelijke gezondheidszorg Hieronder wordt op deze items verder ingegaan Uitbouw Nederlandstalig zorgaanbod Specifieke initiatieven met een bijzondere meerwaarde voor de grootstedelijke situatie van Brussel, in de eerste plaats gericht naar kwetsbare doelgroepen, worden ondersteund. Initiatieven rond stijgende typische problemen (vb. depressie bij jongeren en bejaarden, zelfmoord, eenzaamheid, stress, enz.) komen ook in aanmerking. Problemen die in Brussel meer uitgesproken zijn (bv. aids, homoprostitutie en drugs) krijgen eveneens de nodige aandacht en ondersteuening. 9

10 - de Vzw Centrum Algemeen Welzijnswerk Mozaïek (deelwerking Adzon), wordt vanuit het beleidsdomein Gezondheid ondersteund via werkingsmiddelen voor algemene soa-consultatie (sexueel overdraagbare aandoening) bij jongeren in de homoprostitutie in Brussel. - de Vzw De Sleutel, ondersteund door de Vlaamse Gemeenschapscommissie, is een dagcentrum dat aan drughulpverlening doet (drugpreventie en behandelen van drugverslaving) in Brussel. Op dit ogenblik is De Sleutel in Sint-Joost-Ten-Node de enige Brusselse organisatie die Nederlandstaligen in het Nederlands kan behandelen. - De nood om de drugsproblematiek aan te pakken mag in Brussel niet onderschat worden. Het is opportuun om ook in Brussel Nederlandstalige spuitenruilpunten te voorzien. In overleg met de Vlaamse Gemeenschap zal gewaarborgd worden dat ook in Brussel Nederlandstalige spuitenruil wordt georganiseerd. Er zal een Brussels Nederlandstalig netwerk worden voorzien waar spuiten kunnen geruild worden en dat ook garant staat voor het geven van voorlichting. De Vlaamse Gemeenschapscommissie zal ook andere initiatieven op het vlak van drugsproblematiek verder ondersteunen. - de Vzw Sensoa, ook ondersteund door de Vlaamse Gemeenschapscommissie, is nu hét Vlaamse expertise- en dienstencentrum omtrent de problematiek van seksuele gezondheidspromotie en de kwaliteit van het leven van mensen met hiv. Hoewel het aandeel van Brussel in de hiv-epidemie lichtjes daalt, blijft het zeven keer hoger dan in Vlaanderen of Wallonië. - Het investeringsbeleid van het beleidsdomein Gezondheid van de VGC en van het Stedenfonds worden meer op elkaar afgestemd. Hiervoor is het nodig dat de overlegmomenten worden bestendigd. Heel wat verenigingen doen een beroep op de Vlaamse Gemeenschapscommissie voor investeringsmiddelen. Voor investeringsmiddelen kan ook een beroep worden gedaan op het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA). - Samenwerking en netwerkvorming tussen de voorzieningen wordt bevorderd en waar nodig gecreëerd. Ook bij projecten wordt het vormen van netwerken gestimuleerd. - De Vlaamse Gemeenschap geeft in haar Regeerakkoord prioritaire aandacht aan de realisatie van het Nederlandstalig Zorg.net. Zorg.net heeft tot doel het Nederlandskundig welzijns- en gezondheidsaanbod in een digitale databank te inventariseren en bekend(er) te maken. Zo wordt voor de Nederlandstalige patiënt gestreefd naar gezondheidszorg van de beste kwaliteit in de eigen taal. Zorg.net opteert voor een geïntegreerde aanpak waarbij alle aspecten van het zorgproces voor een wel bepaalde patiënt in kaart worden gebracht en in een logisch zorgplan worden verwerkt. Op basis van dit zorgplan gebeurt dan de nodige verwijzing op een gecoördineerde wijze. De huisarts zal fungeren als coach van de zorgtrajecten en als doorverwijzer. In Brussel is de Brusselse Huisartsenkring hierbij van cruciaal belang. Van meet af aan werd de Vlaamse Gemeenschapscommissie via deelname aan de stuurgroep van het Zorg.net betrokken. In opdracht van de Vlaamse Regering werd een haalbaarheidsstudie van het project Zorg.net ontwikkeld. Het netwerk van Brusselse welzijnsen gezondheidsinstellingen wordt bij de implementatie van het project betrokken. Er zal ook worden onderzocht welke actieve rol de Vlaamse Gemeenschapscommissie bij de implementatie van het Zorg.net kan vervullen waarbij de patiënt een beroep kan doen op een netwerk van kwaliteitsvolle Nederlandstalig zorgaanbod. - De Vlaamse Gemeenschapscommissie zal er bij de Vlaamse Regering op aandringen om een strategisch plan uit te werken om het aanbod van Vlaamse welzijns- en gezondheidsvoorzieningen in Brussel uit te bouwen. Samen met het werkveld zullen 10

11 initiatiefnemers gezocht en gestimuleerd worden om te investeren in Vlaamse voorzieningen in de hoofdstad. De Vlaamse Gemeenschap dient terzake de nodige financiële verantwoordelijkheid te nemen onder meer inzake het Vlaams Brusselfonds en binnen het regulier beleidsdomein. - De informatie omtrent het welzijns- en gezondheidsaanbod in Brussel moet laagdrempelig en toegankelijk zijn (bv. op de zorgkruispunten) en kan geïntegreerd worden in het concept van het communicatiecentrum (Monnaiehuis). Informatie uit de gezondheidssector wordt zo dicht mogelijk bij de zorgvragers aangeboden (o.a. baliefunctie communicatiecentrum, huisartsenpraktijken, gemeenschapscentra). Hiervoor is overleg noodzakelijk met o.a. de Brusselse Welzijns- en gezondheidsraad, de stuurgroep cultuurcommunicatie, de Brusselse Huisartsenkring en de dienst Gemeenschapscentra. - De Vlaamse Gemeenschapscommissie heeft zich geëngageerd om in te stappen in het project van de gezonde steden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO), samen met de andere Brusselse overheden. Vzw Brussel gezond Stadsgewest werd opgericht om het project te realiseren. Binnen de ruime benadering van gezondheid werd de openbare ruimte gekozen als thema. De eerste projecten werden geselecteerd en ontwikkeld: Laken: speelplein 'speelbaar' maken; moestuin aanleggen (probleem: lood in de grond); methodiek van mobilisatie en communicatie Jette: woonblokken (onveiligheid; criminaliteit; angst); buurt veiliger maken; oprichten van een bewonersraad; methodiek van mobilisatie en communicatie Sint-Jans-Molenbeek: wijk verfraaien; afvalbeleid; methodiek van duurzame mobilisatie van bewoners Schaarbeek: zwembad Neptunium als 'badplaats' houden; programma voor heropleving; methodiek van mobilisatie van bewoners Er werden opleidingssessies en wijkbezoeken georganiseerd. De nadruk ligt op gezondheid en op participatie van de inwoners en verenigingen. De Vlaamse Gemeenschapscommissie wil aan vzw Brussel Gezond Stadsgewest ook tijdens deze legislatuur medewerking verlenen. De Vlaamse Gemeenschapscommissie zal ook een ad-nominatimsubsidie toekennen voor de algemene werking. Acties: 1. evalueren van de ondersteuning van bestaande initiatieven 2. ondersteunen van initiatieven die gericht zijn naar kwetsbare doelgroepen (o.a. aids, homoprostitutie, drugs) 3. werken rond problemen die in stijgende lijn gaan (o.a. depressie bij jongeren en bejaarden, zelfmoord, eenzaamheid, stress) 4. het investeringsbeleid van het reguliere beleidsdomein Gezondheid en van het Stedenfonds meer op elkaar afstemmen 5. netwerken van de patiënt (ook informele) ondersteunen (o.a. op de zorgkruispunten) 6. ondersteunen van het Zorg.net 7. overleg met de Vlaamse Gemeenschap over de uitbouw van het aanbod van Vlaamse welzijns- en gezondheidsvoorzieningen 8. bij de Vlaamse Gemeenschap opvolgen dat er in Brussel Nederlandstalige spuitenruil wordt georganiseerd 9. informatie omtrent het welzijns- en gezondheidsaanbod in Brussel laagdrempelig aanbieden huisartsenpraktijken, gemeenschapscentra) 10.verderzetten van het project Brussel, gezonde stad 11

12 2.2. Eerstelijnsgezondheidszorg en thuisgezondheidszorg Ook de eerstelijnsgezondheidszorg en de thuisgezondheidszorg komen in de focus te staan en kunnen rekenen op herwaardering, promotie en extra ondersteuning. Hulpverleners moeten nog meer gestimuleerd worden tot samenwerking. De focus op de mantelzorg en de thuiszorg is ook terug te vinden in de beleidsnota van de Vlaamse minister voor Gezondheid. - Het decreet betreffende de eerstelijnsgezondheidszorg en de samenwerking tussen de zorgaanbieders werd bekrachtigd en bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 20/04/04. De positie van Brussel en de rol van de Vlaamse Gemeenschapscommissie moet in het uitvoeringsbesluit worden uitgeklaard. De Vlaamse Gemeenschapscommissie heeft elementen voor Brussel aangegeven en wordt betrokken bij de voorbereiding van het uitvoeringsbesluit. Wat de zorgregio s betreft kiest de Vlaamse Gemeenschap voor overleg met de sectoren. Er zal op toegezien worden dat de benadering van de zorgregio s, door dit overleg, geenszins rigide wordt. - Een campagne zal worden opgestart om de centrale rol van de huisarts te promoten. - Het probleem van overconsumptie van de spoeddiensten is alom gekend. De eerstelijnsgezondheidszorg moet, in het bijzonder naar de kwetsbare doelgroepen, gepromoot worden zodat de overconsumptie van de spoeddiensten wordt tegengegaan. Gezondheidsbeleid op niveau van de wijken kan hiertoe bijdragen. Dit wijkgezondheidsbeleid is laagdrempelig en op basis van de specifieke noden van de zorgbehoevende kan onthaal worden geboden en gericht worden doorverwezen. Vzw De Brug kan binnen het item lokale gezondheidscentra worden gekaderd. - De optie om één van de vijf op te richten huisartsenwachtposten in Brussel te integreren binnen de werking van Terranova wordt verder uitgewerkt. - Het Brussels Lokaal Gezondheidsoverleg (LOGO) heeft wijkgerichte projecten die verbonden zijn met een wijkgezondheidscentrum vb. Laag-Molenbeek gezond! - Vzw Centrum Etnische Minderheden en Gezondheid/Huis der Gezinnen in Kuregem, ondersteund door de Vlaamse gemeenschapscommissie, biedt eerstelijnsgezondheidszorg in een kansarme Brusselse wijk met een gemengde (autochtone/allochtone) bevolking. - Acties m.b.t. een verantwoord antibioticabeleid worden door de Vlaamse Gemeenschapscommissie mee ondersteund. - Recent werd binnen de administratie een cel thuiszorg/thuisgezondheidszorg opgericht waardoor de band thuisgezondheidszorg/thuiszorg wordt verstevigd. - de Vzw Brusselse Welzijns- en gezondheidsraad organiseert op basis van een conventie met de Vlaamse Gemeenschapscommissie functioneel overleg in de gezondheidssector. Dit heeft o.a. betrekking op de thuis(gezondheids)zorg (de werking van het Brussels Overleg Thuiszorg), aidszorg, toegankelijkheid van de gezondheidszorg, toelevering aan het Brussels Lokaal Gezondheidsoverleg, Overleg met vzw Brussels Overleg Thuiszorg en met het beleidsdomein Welzijn van de VGC zijn onontbeerlijk op het gebied van thuiszorg en thuisgezondheidszorg. 12

13 - Het dagcentrum AZ VUB TOPAZ stelt zich als doel de (palliatieve) (thuis)zorg te ondersteunen. De basisfilosofie van het dagcentrum is het optimaliseren van het verblijf van de patiënt in eigen omgeving. Het dagcentrum richt zich tot zieken die lijden aan een degeneratief proces: kankerpatiënten met een beperkte levensverwachting, maar ook mensen in een ander aftakelend proces zoals bv. aidspatiënten en bepaalde neurologische syndromen. De Vlaamse Gemeenschapscommissie ondersteunt deze organisatie in het kader van de thuisgezondheidszorg. - de Vzw Omega is een palliatieve thuisbegeleidingsequipe. Deze equipe is er voor patiënten van alle leeftijden met een levensbedreigende ziekte, die hun laatste levensfase thuis of in een thuisvervangende woongelegenheid willen doorbrengen. Omega is er voor patiënten, hun mantelverzorgers en betrokken professionele hulpverleners. Dit verloopt in voortdurende samenwerking met de reeds aanwezige thuiszorg (huisarts, gezinshulp, kine, ). Palliatieve opvang in thuisvervangende milieus zoals RVT s/rob s is noodzakelijk, zeker met de toenemende vergrijzing van de bevolking en zeker in Brussel, waar de mantelzorg minder aanwezig is dan elders. Acties: 1. herwaardering, promotie en extra ondersteuning van de eerstelijnsgezondheidszorg en de thuisgezondheidszorg 2. opvolgen van de decreten en mogelijke uitvoeringsbesluiten op het vlak van de eerstelijnsgezondheidszorg, zorgregio s, enz. 3. detecteren en continueren van de ondersteuning van nieuwe lokale gezondheidsinitiatieven 4. uitbouwen van een netwerk van laagdrempelige gezondheidsinitiatieven (vbn. Huis der Gezinnen, De Brug) 5. evalueren van de ondersteuning van bestaande initiatieven 6. via overleg met het beleidsdomein Welzijn de band thuiszorg/thuisgezondheidszorg verstevigen 7. verderzetten van het overleg met de Brusselse Welzijns- en gezondheidsraad 8. verderzetten van bestaande initiatieven op het vlak van thuisgezondheidszorg en palliatieve opvang en detecteren van nieuwe initiatieven (TOPAZ, Omega) 2.3. Groter aanbod aan verzorgend Nederlandstalig personeel De Vlaamse Gemeenschapscommissie wil netwerken ondersteunen. Verenigingen van Nederlandstalige medici en zorgverstrekkers worden ondersteund. Het is opportuun dat acties worden ondersteund om Nederlandssprekend personeel in de welzijns- en gezondheidszorg aan te trekken en te behouden. - Pro Medicis Brussel heeft onder meer tot doel het Nederlandstalig zorgaanbod in het Brusselse hoofdstedelijke gewest te bevorderen. Pro Medicis Brussel verder ondersteunen betekent o.a. waarborgen bieden dat voldoende en kwaliteitsvolle Nederlandstalige (para)medici naar Brussel komen werken (en wonen) en er blijven werken (en wonen). Voor dit project is er co-financiering met de Vlaamse Gemeenschap. De Vlaamse Gemeenschapscommissie participeert in dit project onder meer via deelname aan de stuurgroep Pro Medicis Brussel. - Het aanbod aan Nederlandse taallessen die functioneel afgestemd zijn op het beroep van zorgverstrekker zal worden verhoogd (o.a. via het Huis van het Nederlands). Diverse organisaties zullen worden gecontacteerd om dit concreet te realiseren. Hiervoor is overleg 13

14 noodzakelijk met de dienst Opleiding Tot Werken en de directie Onderwijs van de VGC, het Stedenfonds en de Brusselse Welzijns- en gezondheidsraad (BWR). Acties: 1. ondersteunen van netwerken van Nederlandstalige zorgverstrekkers 2. verder ondersteunen van acties die gericht zijn op het aantrekken en behouden van Nederlandskundig personeel in de welzijns- en gezondheidssector 3. versterken van het aanbod aan Nederlandse taallessen voor zorgverstrekkers 4. onderzoek naar het aanmaken van promotiemateriaal om Brussel bij Vlaamse scholen als stageplaats te promoten 5. promoten van het beroep van verzorgenden/verpleegkundigen o.a. bij onderwijsinstellingen, werkzoekenden, allochtonen 2.4. Gezondheidsbevordering, -promotie en preventie De overheid heeft tot taak de Brusselse Vlamingen goed te informeren en te stimuleren in het aanleren van een gezond levenspatroon (vb. stoppen met roken) alsook preventief gedrag te stimuleren (vb. griepvaccinatiecampagne voor bejaarden). Allerlei instanties zoals Kind en Gezin, scholen, Centra voor Leerlingenbegeleiding en het Lokaal Gezondheidsoverleg Brussel (LOGO) kunnen hierbij een rol spelen. LOGO Brussel werkt een programma uit rond de 5 Vlaamse gezondheidsdoelstellingen: tabakspreventie (het aantal rokers moet met 10% dalen) gezonde voeding (de consumptie van vetrijke voeding moet dalen ten voordele van vetarme en vezelrijke voeding) ongevallen in het verkeer en in de privé-sfeer (het aantal dodelijke ongevallen in het verkeer en de privé-sfeer moet afnemen met 20%); valpreventie bij ouderen krijgt extra aandacht borstkankerscreening vaccinaties Het LOGO neemt Brusselse accenten op zoals gezondheidsbevordering en kansarmoede en een werking rond middelengebruik en werkt laagdrempelige informatiecampagnes uit. Het Brussels LOGO, dat jaarlijks een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap krijgt, heeft een samenwerkingsverband met partners, die gezamenlijk werken aan de gezondheidsdoelstellingen. Het is noodzakelijk (vernieuwende) initiatieven die gezondheidsbevordering, -promotie en preventie uitdragen te detecteren en te ondersteunen. Het is ook aangewezen hierbij te vertrekken vanuit de specificiteit van de doelgroepen, vb. preventie naar druggebruik. De bestaande verordening over de erkennings- en subsidiëringsvoorwaarden van initiatieven voor gezondheidsbevordering en preventie zal bij het werkveld (ook bij de scholen) expliciet onder de aandacht worden gebracht. Momenteel maken diverse scholen in Brussel gebruik van de subsidiemogelijkheden die passen in de gezondheidsbevordering en preventie om hun preventieactiviteiten, vaak verwijzend naar gezonde voeding, uit te bouwen. LOGO Brussel kan verder adviezen verlenen en initiatiefnemers begeleiden bij de opmaak van de projectaanvragen voor de VGC, met betrekking tot gezondheidsbevordering en preventie in scholen. Ook het Regeerakkoord van de Vlaamse Gemeenschap maakt melding van prioriteit aan de preventie. 14

15 - Er zal worden nagegaan of via diverse Brusselse mediakanalen (T.V. Brussel, Brussel Deze Week, FM Brussel) de gezondheidszorg op een aantrekkelijke wijze kan gepromoot worden. Acties: 1. evalueren en zo nodig herpositioneren van de werking van het LOGO 2. het LOGO bestendigt het verlenen van adviezen betreffende projecten over gezondheidseducatie 3. verderzetten en detecteren van nieuwe initiatieven die gezondheidsbevordering en preventie uitdragen 4. expliciet de verordening over de erkennings- en subsidiëringsvoorwaarden van initiatieven voor gezondheidsbevordering en preventie bij het werkveld onder de aandacht brengen (vb. Tuttifrutti: gezonde voeding op school) 5. organiseren van EHBO-cursussen in scholen door het Rode Kruis 2.5. Geestelijke gezondheidszorg Een hiaat is het quasi onbestaande Nederlandstalige aanbod in Brussel inzake psychiatrie. - Het ontbreken van Nederlandstalige psychiatrische diensten voor kinderen (K-dienst), al dan niet in ziekenhuizen, is een leemte. Er zal onderzocht worden hoe de leemte in het Nederlandstalige aanbod in Brussel inzake psychiatrie kan opgevuld worden. Er zijn K-bedden erkend maar deze zijn nog niet operationeel. Momenteel moet er nog steeds buiten Brussel (Kortenberg) worden doorverwezen. - De geestelijke gezondheid van kinderen moet in de focus geplaatst worden. De kinder- en jongerenwerkingen van de fusie-vzw Centrum voor Geestelijke GezondheidsZorg (CGGZ) Brussel zijn momenteel verdeeld over vier deelwerkingen. Om kinderen te bereiken wordt samengewerkt met Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB s), Centra voor Bijzondere Jeugdzorg en Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK). Momenteel loopt er binnen CGGZ Brussel een project voor Kinderen met Ouders met Psychiatrische Problemen (KOPPproject). Ook de Vlaamse minister voor Gezondheid verwijst in haar beleidsplan naar het versterken van het aanbod op het vlak van geestelijke gezondheidszorg voor kinderen. - Er kunnen meer initiatieven worden genomen om innoverende projecten die passen in de thematiek van de geestelijke gezondheidszorg, voornamelijk op het vlak van psychiatrie, te detecteren en te ondersteunen. - De fusie-vzw Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg Brussel (CGGZ Brussel) in Schaarbeek bestaat uit de zeven Nederlandstalige centra geestelijke gezondheid, alle erkend door de Vlaamse Gemeenschap: Centrum voor Welzijnszorg Laken De Vest (Brussel Centrum) Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Zuid-Brussel (Vorst) Psychosociaal Centrum Primavera (Jette) Psychotherapeutisch Centrum (Sint-Jans-Molenbeek) Universitaire Dienst Geestelijke Gezondheidszorg (Oudergem) Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Brussel-Oost (Sint-Pieters-Woluwe) 15

16 De zeven deelwerkingen bieden elk een basispakket aan en hebben zich verder toegelegd op een specialisatie in een bepaalde materie. Zuid-Brussel werkt veel met ouderen en is actief in de thuiszorg. Primavera is bekend als centraal punt inzake genezing en preventie rond drugs. Het CW Laken specialiseerde zich in hulpverlening aan allochtonen. CGGZ Brussel heeft voor bepaalde deelwerkingen projecten ingediend. Er zal met de Vlaamse Gemeenschap overleg worden gepleegd over de mogelijkheid van het opnemen van deze projecten door de Vlaamse Gemeenschap. - Zowel op vlak van structuur als huisvesting zal door CGGZ Brussel een masterplan worden ontwikkeld dat tot doel heeft de werking te versterken. Het is opportuun de rol en positie van de centra voor geestelijke gezondheidszorg verder uit te klaren. Zowel in Vlaanderen als in Brussel wordt de missie, de visie en de opdracht van centra voor geestelijke gezondheidszorg hertekend. Het is opportuun de kernopdracht van een centrum voor geestelijke gezondheidszorg af te bakenen. De Vlaamse Gemeenschapscommissie zal zich voor wat betreft de fusie-vzw CGGZ Brussel afstemmen op het resultaat van het onderzoek gevoerd door de Vlaamse Gemeenschap. - Vzw Den Teirling in Elsene is een dagactiviteitencentrum voor personen met een chronische psychiatrische problematiek die behoefte hebben aan dagstructurering en activering in het kader van een zorg op maat. Het aanbieden van activiteiten in plaats van therapie maakt de werking van Den Teirling vrij uniek. Den Teirling overleeft momenteel financieel via de ondersteuning van de Vlaamse Gemeenschapscommissie. De dagactiviteitencentra bevinden zich in een precaire situatie. Actief wordt gezocht naar structurele ondersteuning door andere overheden. Tevens zal de rol van CGGZ Brussel t.a.v. Den Teirling worden uitgeklaard. Acties: 1. initiatieven omtrent geestelijke gezondheid bij kinderen worden prioritair geacht 2. innoverende projecten detecteren en ondersteunen op vlak van psychiatrie 3. overleg plegen met de Vlaamse Gemeenschap over: 1) rol, positie en kernopdracht van een centrum voor geestelijke gezondheidszorg en 2) de mogelijkheid van het opnemen van projecten van CGGZ Brussel door de Vlaamse Gemeenschap 4. herstructurering van Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg Brussel (deelwerkingen, huisvestingsplan, rol en positie) 5. erkenning van de dagactiviteitencentra opvolgen 16

17 Besluit De Vlaamse Gemeenschapscommissie kan ertoe bijdragen om gezondheidszorg te garanderen voor de Brusselse gebruiker die er een beroep op wenst te doen o.a. via het voeren van aanvullend, stimulerend en innoverend beleid. Naast het zich afstemmen op het beleid van de Vlaamse Gemeenschap en daarnaast ook rekening houdend met het beleid van andere overheden, legt de Vlaamse Gemeenschapscommissie eigen accenten specifiek afgestemd op de eigenheid van de Brusselse situatie. De Nederlandstalige gezondheidszorg moet toegankelijk zijn voor iedereen en uiteraard in eerste plaats voor de Brusselse Vlaming die er steeds in eigen taal terecht moeten kunnen. Het Nederlandstalig gezondheidsaanbod moet toegankelijk zijn voor de meest kwetsbaren en dus ook voor bijzondere doelgroepen en dit in een multiculturele context en in een complexe institutionele en maatschappelijke omgeving. Om dit optimaal te verwezenlijken zijn er dwarsverbindingen nodig tussen verschillende overheden, beleidsdomeinen en sectoren. De Vlaamse Gemeenschapscommissie zal het ontwikkelen van deze dwarsverbindingen stimuleren. De Vlaamse Gemeenschapscommissie zal trachten in te spelen op de nieuwe ontwikkelingen en gezondheidsthema s door vernieuwende initiatieven op het vlak van nieuwe noden te detecteren en te ondersteunen. Net zoals voor Cultuur en Onderwijs moet er in samenspraak met de Vlaamse Gemeenschap een fijnmazig netwerk van Nederlandstalige welzijns- en gezondheidsinitiatieven worden ontwikkeld. Het ondersteunen van formele en informele gezondheidsnetwerken kan hiertoe bijdragen alsook het promoten van het Nederlandstalig kwalitatief hoogstaand gezondheidsaanbod waarover Brussel beschikt. De adviezen uitgebracht door de advieswerkgroep Gezondheid zijn voor de Vlaamse Gemeenschapscommissie essentieel voor het maken van de juiste beleidskeuzes. De eerstelijnsgezondheidszorg en de thuisgezondheidszorg zullen de nodige aandacht krijgen. Hulpverleners moeten nog meer gestimuleerd worden tot samenwerking. De Vlaamse Gemeenschapscommissie acht het noodzakelijk om acties te nemen om het tekort aan verzorgend Nederlandskundig personeel te doen afnemen. Preventie zal extra in de focus komen te staan. Hierbij moet vertrokken worden vanuit de specificiteit van de doelgroepen. Ten slotte gaat de bijzondere aandacht van de Vlaamse Gemeenschapscommissie ook naar de geestelijke gezondheidszorg en voornamelijk naar de geestelijke gezondheidszorg van kinderen. Ook op dit vlak is er voor het Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg Brussel een belangrijke taak weggelegd. Samenwerken is voor de Vlaamse Gemeenschapscommissie een cruciaal gegeven, gaande van het samenwerken met de andere overheden tot het samenwerken en luisteren naar ervaringsdeskundigen. De Vlaamse Gemeenschapscommissie wil binnen de gezondheidssector de jarenlange traditie van overleg en inspraak met het werkveld dan ook graag verder zetten en blijven uitbouwen. Brigitte Grouwels VGC-Collegelid bevoegd voor Gezondheid. 17