Ben je voor of tegen?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ben je voor of tegen?"

Transcriptie

1 Waar zijn we met de DSM 5 Waar zijn we met de DSM 5 Ben je voor of ben je tegen Ben je voor of tegen (potentiële) Belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder Prof dr Bert van Hemert, psyhiater Afdeling Psyhiatrie LUMC LEIDEN Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (finaniële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk Bedrijfsnamen Geen relatie met uitgeverij Boom ZonMw ed, Rivierduinen Geen relevante Geen relevante Geen relevante De DSM 5 komt er aan Shandaal DSM Waar zijn we met de DSM 5 n en ziekten 1. Waarom lassifiatie 2. Wat brengt DSM 5 Hersenaandoeningen (delirium, enefalitis) Funtionele psyhosen /shizofrenie Manish depressieve psyhose Melanholie suïidaliteit Verstandelijke vermogens Ontwikkelingsstoornissen (autisme) 5 /

2 1968 Taal voor diagnostiek 1959 Fundamentals of Taxonomy Carl Gustav Hempel ( ) Wetenshapstheorie Logish positivisme Belang van operationele definitie van wetenshappelijk terminologie 1. Beshrijving Funtionele psyhosen Manish-depressieve psyhose 2. Theoretishe Systematizering World Conferenene on Field Studies in the Mental Disorders, New York Diagnosti Criteria Feighner 1972 Spitzer 1978 Shizofrenie Shizofrenie Shizo affetieve stoornis Bipolaire stoornis Primaire affetieve stoornis Depressieve stoornis Seondaire affetieve stoornis Angstneurose Gegeneralsieerde angststoornis Paniekstoornis Obsessief Compulsieve Neurose Obessieve Compulsieve stoornis Fobishe neurose Fobie Hysterie Somatizatie stoornis Antisoiale persoonlijkheid Antisoiale persoonlijkheid Cylothyme persoonlijkheid Labiele persoonlijkheid Aloholisme Aloholisme Drugs afhankelijkheid Drugs afhankelijkheid Shizotypishe trekken Anorexia Nervosa Mentale retardatie Homosexualiteit Transsexualiteit Feighner e.a: 14 Spitzer e.a : 15 Feighner JP, Robins E, Guze SB, Woodruff RA, Winokur G, Munoz R. Diagnosti riteria for use in psyhiatri researh. Arhives of General Psyhiatry 1972; 26: Spitzer RL, Robins E (1978). Researh diagnosti riteria: rationale and reliability. Arhives of General Psyhiatry 1978; 35: Diagnosti and Statistial Manual (1980 ) I II III IV NL: Hospital and Community Psyhiatrye Explosieve groei van empirishe kennis Perentage empirishe publiaties Epidemiologie Klinishe trials Mediatie Psyhotherapie Evidene based multidisiplinaire rihtlijnen voor alle grote ziektebeelden Hennessy KD, Greenberg RP. Four deades of mental health trends: an empirial analysis of Hospital and Community Psyhiatry. Hosp Community Psyhiatry 1994;45:

3 Shandaal DSM Debat Betrouwbaarheid Validiteit Wat betekent een betrouwbaar label 1959 Fundamentals of Taxonomy Carl Gustav Hempel ( ) Wetenshapstheorie Logish positivisme Belang van operationele definitie van wetenshappelijk terminologie 1. Beshrijving 2. Theoretishe systematisering World Conferenene on Field Studies in the Mental Disorders, New York Psyhopathologie is een onept in een zoekshema Medish model Klahten en vershijnselen Context, begin, beloop, duur Bijkomende fatoren Belemmeringen Familie anamnese Eigen onderzoek Weging van symptomen Etiologishe overwegingen Patiënt Klahten en vershijnselen Prognose Behandeling

4 Classifiatie Patiënt Classifiatie de wereld op zijn kop Patiënt Symptomen Symptomen Classifiatie Syndroom diagnose Strutuurdiagnose Classifiatie Syndroom diagnose testkenmerken Strutuurdiagnose Prognose en behandeling Prognose en behandeling 19 / / 31 Instrument voor diagnostiek Instrument voor diagnostiek N= 50 N = 50 50% Classifiatie Speifiiteit Sensitiviteit 0,9 0,9 N = 500 N = 50 9% N= 50 N = 50 50% N = 5000 N = 50 1% D in Classifiatie N = 5 N = 45 50% Geen D in lass N = 45 N = Huisartsenpopulatie Algemene populatie Classifiatie Classifiatie Speifiiteit Sensitiviteit 0,9 0,9 Speifiiteit Sensitiviteit 0,9 0,9 N= 500 N = 50 9% N= 5000 N = 50 1% D in Classifiatie N = 50 N = 45 17% Geen lassifiatie N = 450 N = 5 Classifiatie N = 500 N = 45 11% Geen lassifiatie N = 4500 N =

5 Wat brengt de DSM 5 Wat brengt de DSM 5 Geen aardvershuiving Geen indeling meer in 5 assen Nieuwe hoofdstukindeling Geen apart hoofdstuk voor jeugd Beter genuaneerde formuleringen Consistente formulering Helderder in onderbouwing (en beperking) DSM Geen andere taal; meer een dialet 26 Nieuwe hoofdstukken / namen Stoornissen Neurobiologishe ontwikkelingsstoornissen Bipolaire stemmingsstoornissen Obsessieve ompulsieve en verwante stoornissen Trauma en stress gerelateerde stoornissen Somatishe symptoomstoornis en verwante stoornissen Eliminatiestoornissen Genderdysforie Neuroognitieve stoornissen 15 nieuwe stoornissen Veel aanpassingen van riteria (veelal beperkt) Veel samenvoeging en verandering van naamgeving DSM 5 DSM IV Seletie van nieuwe stoornissen Disruptieve stemmingsregulatiestoornis Premenstruele stemmingsstoornis Persisterende depressieve stoornis Verzamelstoornis Exoriatiestoornis (huidpulkstoornis) Eetbuistoornis Cafeïne onttrekkingssyndroom Cannabis onttrekkingssyndroom Seletie van aanpassingen Neuroognitieve stoornis: uitgebreide of beperkte Katatonie Autisme spetrum stoornissen Verstandelijke beperking ADHD Shizofrenie Shizoaffetieve stoornis Depressieve stoornis (rouwriterium) Somatishe symptoomstoornis Aanpassingsstoornis

6 Stoornissen voor verder onderzoek Subklinish psyhotish syndroom Persisterende omplexe rouwstoornis Internetgamingstoornis Suïidaal gedragssttoornis Niet suïidale zelfbeshadiging Waar zijn we met de DSM 5 Shandaal DSM Kansen voor DSM Kansen voor DSM Met DSM en ICD eindelijk betrouwbare lassifiatie voor psyhiatrishe diagnosen Met DSM en ICD eindelijk betrouwbare lassifiatie voor psyhiatrishe diagnosen Moet de tijd worden teruggezet Classifiatie breed verward met diagnose Farmaeutishe industrie speelt handig in op onzekerheid Populaire lassifiatie per abuis aangezien voor handboek Classifiatie breed verward met diagnostiek Farmaeutishe industrie speelt handig in op onzekerheid Populaire lassifiatie per abuis aangezien voor handboek

Inhoud. 1 Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen Schizofreniespectrum- en andere psychotische stoornissen...25

Inhoud. 1 Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen Schizofreniespectrum- en andere psychotische stoornissen...25 V 1 Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen.... 1 1.1 Autismespectrumstoornis.... 3 1.1.1 Kenmerken... 3 1.1.2 Diagnose... 5 1.1.3 Prevalentie.... 6 1.1.4 Etiologie.... 8 1.1.5 Behandeling.... 9 1.1.6

Nadere informatie

Bijlage van DSM V naar ICPC 1

Bijlage van DSM V naar ICPC 1 Bijlage van DSM V naar ICPC 1 Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen 319 Verstandelijke beperking P85 Mentale retardatie/intellectuele achterstand 307.9 Communicatiestoornissen P29 Andere psychische

Nadere informatie

ASS in de verzekeringsgeneeskundige praktijk

ASS in de verzekeringsgeneeskundige praktijk ASS in de verzekeringsgeneeskundige praktijk Dr. P. Remijnse, psychiater UWV Breda, 4-7-2017 Disclosure belangen spreker (Potentiële) belangenverstrengeling Voor deze bijeenkomst mogelijk relevante relaties

Nadere informatie

Wijzigingen Nevid, Psychiatrie, een inleiding, 9e editie ten opzichte van de vorige (8 e ) editie

Wijzigingen Nevid, Psychiatrie, een inleiding, 9e editie ten opzichte van de vorige (8 e ) editie Wijzigingen Nevid, Psychiatrie, een inleiding, 9e editie ten opzichte van de vorige (8 e ) editie Algemeen Door de gewijzigde classificatie van psychische stoornissen in de DSM-5 heeft ook de volgorde

Nadere informatie

6 Forensische aspecten Aandachtspunten 134 Noten 134

6 Forensische aspecten Aandachtspunten 134 Noten 134 Inhoud Voorwoord Hoofdstuk 1 Psychiatrische stoornis en diagnostiek 13 1 Inleiding 13 2 Psychiatrische ziekte 13 3 De psychische functies 16 4 Doelen en onderdelen psychiatrische diagnostiek 17 5 Diagnose

Nadere informatie

Diagnose en classificatie in de psychiatrie

Diagnose en classificatie in de psychiatrie Diagnose en classificatie in de psychiatrie Klinische Validiteit Research Betrouwbaarheid Prof dr Bert van Hemert psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd psychiatrie DBC Kosten-baten 2 Diagnosen in de

Nadere informatie

DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014

DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014 DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014 Inhoud DSM IV -> DSM 5 DSM IV: Schizofrenie als kernsyndroom Even stilstaan bij SCHIZOFRENIE Kritiek op DSM IV Overzicht DSM 5 Schizofrenie (1) Epidemiologie:

Nadere informatie

Lezing voor de NVA. Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog. Ontwikkelingsstoornissen Dimence

Lezing voor de NVA. Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog. Ontwikkelingsstoornissen Dimence Lezing voor de NVA Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog Ontwikkelingsstoornissen Dimence Waarom diagnostiek? Hoe doen we eigenlijk diagnostiek? De DSM 5 Wijzigingen in de DSM 5 voor de autisme

Nadere informatie

DSM-5 De belangrijkste veranderingen t.o.v DSM-IV

DSM-5 De belangrijkste veranderingen t.o.v DSM-IV DSM-5 De belangrijkste veranderingen t.o.v DSM-IV Dr. P. Remijnse, psychiater UWV Den Bosch, 25 september 2017 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor deze bijeenkomst mogelijk

Nadere informatie

DSM-5 Inleiding in de belangrijkste veranderingen

DSM-5 Inleiding in de belangrijkste veranderingen DSM-5 Inleiding in de belangrijkste veranderingen Dr. P. Remijnse, psychiater VIA, 23 januari 2017 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor deze bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

ADHD en ASS. Bij normaal begaafde volwassen. Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG

ADHD en ASS. Bij normaal begaafde volwassen. Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG ADHD en ASS Bij normaal begaafde volwassen Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

Stemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut

Stemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Stemmingsstoornissen Van DSM-IV-TR naar DSM-5 Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Inhoud Veranderingen in de DSM-5 Nieuwe classificaties

Nadere informatie

SCID-5-S. Gestructureerd klinisch interview voor DSM-5 Syndroomstoornissen. Michael B. First Janet B. W. Williams Rhonda S. Karg Robert L.

SCID-5-S. Gestructureerd klinisch interview voor DSM-5 Syndroomstoornissen. Michael B. First Janet B. W. Williams Rhonda S. Karg Robert L. SCID-5-S Gestructureerd klinisch interview voor DSM-5 Syndroomstoornissen Michael B. First Janet B. W. Williams Rhonda S. Karg Robert L. Spitzer Nederlandse vertaling Arnoud Arntz Jan Henk Kamphuis Joël

Nadere informatie

Autisme spectrum conditie

Autisme spectrum conditie (potentiële) belangenverstrengeling Geen Autisme spectrum conditie Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Triversum W. Veenboer Kinder- en jeugdpsychiater Dag van eerste lijn Januari

Nadere informatie

Procedure Van DSM-IV naar DSM-5 v1. Hoofdstuk 1 Inleiding

Procedure Van DSM-IV naar DSM-5 v1. Hoofdstuk 1 Inleiding Hoofdstuk 1 Inleiding De GGZ moet behandelseries, die op of na 01-01-2017 beginnen, volgens de DSM-5 standaard administreren. Hiervoor heeft de NZa nieuwe tabellen beschikbaar gesteld. Er is een bijgewerkte

Nadere informatie

Paniekaanvallen - Moet je daar wat mee? -

Paniekaanvallen - Moet je daar wat mee? - Paniekaanvallen - Moet je daar wat mee? - Neeltje Batelaan Didi Rhebergen, Ron de Graaf, Jan Spijker, Aartjan Beekman en Brenda Penninx Filmfragment College tour 2012 Een vraagje. Vraagt u tijdens anamnese

Nadere informatie

EEN NETWERKBENADERING

EEN NETWERKBENADERING EEN NETWERKBENADERING VOOR PSYCHOSE DE ROL VAN SYMPTOMEN EN TRAUMA dr. Hanneke Wigman Januari 2017 De Amsterdamse School DISCLOSURES (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

NISPA en Radboud(umc) Let s get together. Let s get together: 15-10-2015. - medicine/psychiatry & addiction - Universitair Medisch Centrum

NISPA en Radboud(umc) Let s get together. Let s get together: 15-10-2015. - medicine/psychiatry & addiction - Universitair Medisch Centrum NISPA en Radboud(umc) Let s get together Disclosure belangen A.H. Schene (potentiële) belangenverstrengeling: geen prof. dr Aart H. Schene Afdeling Psychiatrie NISPA-dag, 15 oktober 2015 Let s get together:

Nadere informatie

INVLOED VAN INZICHT OP HET BELOOP VAN DE OBSESSIEVE-COMPULSIEVE STOORNIS

INVLOED VAN INZICHT OP HET BELOOP VAN DE OBSESSIEVE-COMPULSIEVE STOORNIS INVLOED VAN INZICHT OP HET BELOOP VAN DE OBSESSIEVE-COMPULSIEVE STOORNIS HENNY VISSER; HAROLD VAN MEGEN; PATRICIA VAN OPPEN; TON VAN BALKOM;ADRIAAN HOOGENDOORN;GERRIT GLAS; FUGEN NEZIROGLU; DISCLOSURE

Nadere informatie

DSM-5: de algemene wijzigingen ten opzichte van de DSM-IV

DSM-5: de algemene wijzigingen ten opzichte van de DSM-IV DSM-5: de algemene wijzigingen ten opzichte van de DSM-IV Classificeren, diagnostiek en indicatiestelling Prof.dr. Michiel W. Hengeveld, psychiater Disclosure Disclosure belangen spreker Potentiële belangenverstrengeling

Nadere informatie

Psychiatrie voor juristen

Psychiatrie voor juristen Ko Hummelen en Michiel Hengeveld Psychiatrie voor juristen De Tijdstroom, Utrecht De Tijdstroom uitgeverij, 2014. Omslagontwerp: Cees Brake bno, Enschede Uitgegeven door De Tijdstroom uitgeverij bv, Postbus

Nadere informatie

INTER-PSY Lente Symposium

INTER-PSY Lente Symposium Disclosure belangen spreker Getalenteerd omgaan met ADHD Anne van Lammeren, psychiater Universitair Centrum Psychiatrie UMCG 16-03-2016 Lentesymposium Interpsy (Potentiële) belangenverstrengeling Voor

Nadere informatie

Disclosure belangen NJ de Wit

Disclosure belangen NJ de Wit Disclosure belangen NJ de Wit (Potentiële) belangenverstrengeling Voorzitter Gezondheidsraad Commissie Medicalisering Diverse NWO/ZON onderzoekssubsidies op gebied van zorginnovatie en maximalisatie Voor

Nadere informatie

MIDDELENGERELATEERDE en VERSLAVINGSSTOORNISSEN. Dr. Marie-Catherine Monté en Dr. Marieke Waignein

MIDDELENGERELATEERDE en VERSLAVINGSSTOORNISSEN. Dr. Marie-Catherine Monté en Dr. Marieke Waignein MIDDELENGERELATEERDE en VERSLAVINGSSTOORNISSEN Dr. Marie-Catherine Monté en Dr. Marieke Waignein 28 november 2014 Middelengerelateerde problematiek 1. Algemeen A. Middelengebruik in België B. Gevolgen:

Nadere informatie

1.1 Ontwikkelingspsychopathologie Opbouw van het boek Hoofdstuk 1 in tien punten 25 Belangrijke begrippen 25

1.1 Ontwikkelingspsychopathologie Opbouw van het boek Hoofdstuk 1 in tien punten 25 Belangrijke begrippen 25 Inhoudsopgave 1 Introductie 17 1.1 Ontwikkelingspsychopathologie 17 1.2 Opbouw van het boek 20 1.3 Hoofdstuk 1 in tien punten 25 Belangrijke begrippen 25 2 Classificatie, diagnostiek en epidemiologie 27

Nadere informatie

Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014

Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014 Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014 Comorbiditeit: Voorkomen van verschillende stoornissen bij 1 persoon. Dubbele diagnose: Verslaving (afhankelijkheid en misbruik

Nadere informatie

Bijlage. Van ICD-9-CM-codes naar ICD-10-CM-codes

Bijlage. Van ICD-9-CM-codes naar ICD-10-CM-codes Bijlage Van ICD-9-CM-codes naar ICD-10-CM-codes De stoornissen staan in de volgorde waarin ze in de tekst voorkomen. * De eerste code is steeds de icd-9-cm-code, dan volgt een rechte streep ( ) en dan

Nadere informatie

Dysthymie Aanpassingsstoornis Diagnoses met een beperking? Sascha Russo, psychiater

Dysthymie Aanpassingsstoornis Diagnoses met een beperking? Sascha Russo, psychiater Dysthymie Aanpassingsstoornis Diagnoses met een beperking? 04-10-2017 Sascha Russo, psychiater Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling voor deze bijeenkomst mogelijk relevante relaties

Nadere informatie

ANGST in de PALLIATIEVE FASE, dilemma s rond de richtlijn. 11 april 2016 Tineke Vos psychiater HMC+ consulent palliatieve zorg

ANGST in de PALLIATIEVE FASE, dilemma s rond de richtlijn. 11 april 2016 Tineke Vos psychiater HMC+ consulent palliatieve zorg ANGST in de PALLIATIEVE FASE, dilemma s rond de richtlijn 11 april 2016 Tineke Vos psychiater HMC+ consulent palliatieve zorg Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst

Nadere informatie

E. Snippe en F. Bos

E. Snippe en F. Bos Disclosure belangen sprekers De mogelijke waarde van smartphone-based dagboekonderzoek voor de klinische praktijk (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met

Nadere informatie

Een (Lichte) Verstandelijke Beperking. Karlijn Vermeulen (kinder- en jeugd)psychiater Klinisch onderzoeker i.o.

Een (Lichte) Verstandelijke Beperking. Karlijn Vermeulen (kinder- en jeugd)psychiater Klinisch onderzoeker i.o. Een (Lichte) Verstandelijke Beperking Karlijn Vermeulen (kinder- en jeugd)psychiater Klinisch onderzoeker i.o. Karakter/RadboudUMC/CCE/Donders Instituut Nijmegen Symposium Vroege Ontwikkelingsstoornissen,

Nadere informatie

FCE in internationaal perspectief

FCE in internationaal perspectief FCE in internationaal perspectief Dr Paul Kuijer, p.p.kuijer@amc.nl Academisch Medisch Centrum (AMC) voor Arbeid en Gezondheid Polikliniek Mens en Arbeid Amsterdam, Nederland Financiële belangen bij FCE?

Nadere informatie

SCID-5-S. Gestructureerd klinisch interview voor DSM-5 Syndroomstoornissen. Michael B. First, Janet B.W. Williams, Rhonda S. Karg, Robert L.

SCID-5-S. Gestructureerd klinisch interview voor DSM-5 Syndroomstoornissen. Michael B. First, Janet B.W. Williams, Rhonda S. Karg, Robert L. SCID-5-S Gestructureerd klinisch interview voor DSM-5 Syndroomstoornissen Michael B. First, Janet B.W. Williams, Rhonda S. Karg, Robert L. Spitzer Nederlandse vertaling Arnoud Arntz, Jan Henk Kamphuis,

Nadere informatie

Bijlage. Van ICD-9-CM-codes naar ICD-10-CM-codes (alfabetisch)

Bijlage. Van ICD-9-CM-codes naar ICD-10-CM-codes (alfabetisch) Bijlage Van ICD-9-CM-codes naar ICD-10-CM-codes (alfabetisch) De stoornissen staan hier in alfabetische volgorde, en niet in de volgorde waarin ze in Psychiatrische diagnostiek aan bod komen. * De eerste

Nadere informatie

Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria

Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra

Nadere informatie

Samenwerkingsverband Vrijgevestigde Psychologen Amsterdam

Samenwerkingsverband Vrijgevestigde Psychologen Amsterdam Samenwerkingsverband Vrijgevestigde Psychologen Amsterdam Sanne Bakker en Marjan Kroon, 19 juni 2014 1. De invoering van de Basis GGZ 2. Het verwijsmodel 3. Overzicht van de DSM-IV stoornissen die vergoed

Nadere informatie

(potentiële) belangenverstrengeling

(potentiële) belangenverstrengeling Disclosure belangen spreker Mark van der Gaag (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Zie hieronder Geen relaties met

Nadere informatie

Verslaving en comorbiditeit

Verslaving en comorbiditeit Verslaving en comorbiditeit Wat is de evidentie? Dr. E. Vedel, Jellinek, Arkin 18 november 2014 Comobiditeitis hot 1 Jellinek onderzoek comorbiditeit Verslaving & persoonlijkheid, 1997 Verslaving & ADHD,

Nadere informatie

Psychische stoornissen en de beperkte houdbaarheid van diagnostische etiketten

Psychische stoornissen en de beperkte houdbaarheid van diagnostische etiketten Psychische stoornissen en de beperkte houdbaarheid van diagnostische etiketten Frits Boer emeritus hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie Logacom Kenniscongres 11 december 2012 Psychische stoornissen en

Nadere informatie

DSM 5 voor kinderen en jongeren

DSM 5 voor kinderen en jongeren DSM 5 voor kinderen en jongeren Inleiding Chaim Huyser, kinder- en jeugdpsychiater Geneesheer-directeur Referatencyclus DSM 5 voor de zomer Datum Onderwerp Door Tijd Dinsdag 24 maart 2015 Inleiding Chaim

Nadere informatie

Autisme en de DSM-5 symposium autismenetwerk Zuid- Holland Zuid Autismeweek

Autisme en de DSM-5 symposium autismenetwerk Zuid- Holland Zuid Autismeweek Autisme en de DSM-5 symposium autismenetwerk Zuid- Holland Zuid Autismeweek Woensdag 2 april 2014 Ad van der Sijde, Yulius Autisme Paul Reijnen, BOBA Inhoud Presentatie Vragen Veranderingen DSM-5 autisme

Nadere informatie

Coaching, Counseling & DSM

Coaching, Counseling & DSM Coaching, Counseling & DSM Ron van Deth - Overgang van DSM-IV naar DSM-5 - Wat kan/moet ik als coach/counselor met de DSM? Valkuilen coach/counselor Gaan diagnosticeren Iemand met een psychische stoornis

Nadere informatie

Richtlijn Aanpassingsstoornis bij patiënten met kanker. Tineke Vos, psychiater HMC Den Haag

Richtlijn Aanpassingsstoornis bij patiënten met kanker. Tineke Vos, psychiater HMC Den Haag Richtlijn Aanpassingsstoornis bij patiënten met kanker Tineke Vos, psychiater HMC Den Haag Aanleiding Richtlijn Sinds 2012 wordt behandeling van de aanpassingsstoornis door basis- of specialistische GGZ

Nadere informatie

Diagnostiek LVB & Psychiatrie Een vak apart?!

Diagnostiek LVB & Psychiatrie Een vak apart?! Diagnostiek LVB & Psychiatrie Een vak apart?! Symposium 17 mei 2018 LKC volwassenen&psychiatrie Jeanet nieuwenhuis, ( beleids) psychiater en junior onderzoeker VGGNet Inhoud lezing Verwachtingen en leerdoelen

Nadere informatie

Het Mini Internationaal Neuropsychiatrisch Interview (mini)

Het Mini Internationaal Neuropsychiatrisch Interview (mini) korte bijdrage Het Mini Internationaal Neuropsychiatrisch Interview (mini) Een kort gestructureerd diagnostisch psychiatrisch interview voor dsm-iv- en icd-10-stoornissen i.m. van vliet, e. de beurs samenvatting

Nadere informatie

Pijnrevalidatie en GGZ-behandeling bij somatisch symptoomstoornis een continuüm?

Pijnrevalidatie en GGZ-behandeling bij somatisch symptoomstoornis een continuüm? Pijnrevalidatie en GGZ-behandeling bij somatisch symptoomstoornis een continuüm? Symposium ACTieve pijnrevalidatie 8 maart 2019 Stanneke Lunter, psychiater Altrecht Psychosomatiek Eikenboom Disclosure

Nadere informatie

Disclosure belangen Dyllis van Dijk

Disclosure belangen Dyllis van Dijk Disclosure belangen Dyllis van Dijk (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen Geen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële)

Nadere informatie

Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria

Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,

Nadere informatie

Inleiding in de Jeugd-GGZ

Inleiding in de Jeugd-GGZ Inleiding in de Jeugd-GGZ Werkbijeenkomst Jeugd-GGZ Bertine Lahuis, voorzitter BOJOG Ede, 31 mei 2013 Wat is kinder- en jeugdpsychiatrie? Onderdeel van de reguliere gezondheidszorg (ZvW en klein deel AWBZ).

Nadere informatie

Paniekaanval als specificatie

Paniekaanval als specificatie DSM-IV-TR 1. Paniekstoornis met agorafobie 2. Paniekstoornis zonder agorafobie 3. Agorafobie zonder paniekstoornis in de voorgeschiedenis 4. Specifieke fobie 5. Sociale fobie 6. Obsessieve-compulsieve

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Op grond van klinische ervaring en wetenschappelijk onderzoek, is bekend dat het gezamenlijk voorkomen van een pervasieve ontwikkelingsstoornis en een verstandelijke beperking tot veel bijkomende

Nadere informatie

PERCEPTIE EN PERCEPTIEVRAGENLIJST COPD. Marian van Cuilenburg Kaderarts Astma/COPD Adembenemend 10, januari 2015

PERCEPTIE EN PERCEPTIEVRAGENLIJST COPD. Marian van Cuilenburg Kaderarts Astma/COPD Adembenemend 10, januari 2015 PERCEPTIE EN PERCEPTIEVRAGENLIJST COPD Marian van Cuilenburg Kaderarts Astma/COPD Adembenemend 10, januari 2015 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk

Nadere informatie

Psychotische stoornissen in DSM V. Mirjam Klein (supervisor Erik Giltay) Afdeling Psychiatrie LUMC, Leiden

Psychotische stoornissen in DSM V. Mirjam Klein (supervisor Erik Giltay) Afdeling Psychiatrie LUMC, Leiden Psychotische stoornissen in DSM V Mirjam Klein (supervisor Erik Giltay) Afdeling Psychiatrie LUMC, Leiden Kritiek op DSM IV Nauwelijks goede definitie van Schneideriaanse symptomen Subtyperingen niet betrouwbaar

Nadere informatie

Workshop: belemmeringen voor arbeidsparticipatie van werklozen met psychische klachten

Workshop: belemmeringen voor arbeidsparticipatie van werklozen met psychische klachten Workshop: belemmeringen voor arbeidsparticipatie van werklozen met psychische klachten Drs. Y.B. Suijkerbuijk, arts-onderzoeker Dr. K. Nieuwenhuijsen, senior-onderzoeker 24-05-2018 disclosure belangen

Nadere informatie

Correcties DSM 5 : Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen

Correcties DSM 5 : Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen Correcties DSM 5 : Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen Derde oplage, mei 2015 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de tweede oplage (november 2014). Pagina

Nadere informatie

ANGST. Dr. Miriam Lommen. Zit het in een klein hoekje? Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.

ANGST. Dr. Miriam Lommen. Zit het in een klein hoekje? Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug. ANGST Zit het in een klein hoekje? Dr. Miriam Lommen Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.nl Wie is er NOOIT bang? Heb ik een angststoornis? Volgens

Nadere informatie

TRANSMURAAL PROTOCOL PSYCHIATRIE Herziene versie mei/juni 2009.

TRANSMURAAL PROTOCOL PSYCHIATRIE Herziene versie mei/juni 2009. TRANSMURAAL PROTOCOL PSYCHIATRIE Herziene versie mei/juni 2009. Werkafspraken De afdeling psychiatrie, gevestigd in het Academisch Psychiatrisch Centrum van het AMC, kent 4 zorglijnen: 1. Acute zorg 2.

Nadere informatie

Wegwijzer psychische stoornissen 1

Wegwijzer psychische stoornissen 1 Wegwijzer psychische stoornissen 1 Met behulp van de hiernavolgende vragen kun je nagaan of klachten/problemen mogelijk wijzen op een psychische stoornis. Wees er wel voorzichtig mee. Het gebruik van deze

Nadere informatie

Praktische vaardigheden in het objectiveren van psychische klachten. Sascha Russo, psychiater 1 juni 2018

Praktische vaardigheden in het objectiveren van psychische klachten. Sascha Russo, psychiater 1 juni 2018 Praktische vaardigheden in het objectiveren van psychische klachten Sascha Russo, psychiater 1 juni 2018 Disclosure belangen spreker (Potentiële) belangenverstrengeling Voor deze bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

SIS-NL SYMPTOOM INVENTARISATIE SCHEMA

SIS-NL SYMPTOOM INVENTARISATIE SCHEMA SIS-NL SYMPTOOM INVENTARISATIE SCHEMA Het Symptoom Inventarisatie Schema (SIS-NL) is een instrument ontwikkeld om symptomen uitvoerig te beschrijven. De SIS-NL kan worden gebruikt als gestructureerd interview

Nadere informatie

De wisselwerking tussen wetenschap & de (klinische) praktijk. Maaltijdsalade. Disclosure belangen. Hilde M.

De wisselwerking tussen wetenschap & de (klinische) praktijk. Maaltijdsalade. Disclosure belangen. Hilde M. De wisselwerking tussen wetenschap & de (klinische) praktijk Hilde M. Geurts @dutcharc 1 Disclosure belangen Belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring

Nadere informatie

Sociale uitsluiting bij autisme spectrum stoornis (ASS) Gegevens bij aanmelding. Gegevens bij aanmelding. Inhoud

Sociale uitsluiting bij autisme spectrum stoornis (ASS) Gegevens bij aanmelding. Gegevens bij aanmelding. Inhoud Gegevens bij aanmelding Gegevens bij aanmelding Ervaring Bijna iedereen Waarom/bij wie? Langdurige overvraging Stress en puberteit Drugs Geen grip op leven; zeer onveilig gevoel Bij jongeren ( als ouder

Nadere informatie

Grensoverschrijdend gedrag. Les 2: inleiding in de psychopathologie

Grensoverschrijdend gedrag. Les 2: inleiding in de psychopathologie Grensoverschrijdend gedrag Les 2: inleiding in de psychopathologie Programma Psychopathologie; wat is het? Algemene functionele psychopathologie DSM Psychopathologie = Een onderdeel van de psychiatrie

Nadere informatie

Patricia van Oppen De impact van depressie op de behandeling van de Obsessieve compulieve Stoornis op lange termijn

Patricia van Oppen De impact van depressie op de behandeling van de Obsessieve compulieve Stoornis op lange termijn Patricia van Oppen De impact van depressie op de behandeling van de Obsessieve compulieve Stoornis op lange termijn 9 november 2012 VU Medisch Centrum/GGZinGeest/Amsterdam Patricia van Oppen 1 Presentatie

Nadere informatie

SCHEMA S STOORNISSEN KINDERPSYCHIATRIE

SCHEMA S STOORNISSEN KINDERPSYCHIATRIE SCHEMA S STOORNISSEN KINDERPSYCHIATRIE Dyslexie Moeite met de techniek van het lezen en spellen, door problemen om het woordniveau en met als belangrijk kenmerk dat geen echte automatisering van het lezen

Nadere informatie

Even voorstellen. komt een autist bij de dokter. Medische aspecten aan autisme. Is autisme een ziekte?

Even voorstellen. komt een autist bij de dokter. Medische aspecten aan autisme. Is autisme een ziekte? Even voorstellen komt een autist bij de dokter Inservice Autisme2016 Arts voor Verstandelijk Gehandicapten Lunet zorg in Eindhoven Autisme Roemenië Medische aspecten aan autisme Hersenontwikkeling en hersenfunctie

Nadere informatie

PK Broeders Alexianen Tienen

PK Broeders Alexianen Tienen PROGRAMMA 09u30 Ontvangst Koffie 10u00 Verwelkoming en inleiding Ivo Vanschooland Dr. H. Peuskens Getuigenis Pauze Getuigenis Herman Hacour 12u00 Aperitief en lunch 14u00 Werkgroepen begeleid door: Hacour

Nadere informatie

Een triagetool: het Kompas Kinder- en Jeugdpsychiatrie. Frits Boer & Frank Verhulst 8 oktober 2015 Ede

Een triagetool: het Kompas Kinder- en Jeugdpsychiatrie. Frits Boer & Frank Verhulst 8 oktober 2015 Ede Een triagetool: het Kompas Kinder- en Jeugdpsychiatrie Frits Boer & Frank Verhulst 8 oktober 2015 Ede Bij vermoeden psychische stoornis is de vraag: Is het nodig Jeugd-GGz/KJP te betrekken? Is het nodig

Nadere informatie

Inhoud. 3 Theorieën over ontwikkeling 59

Inhoud. 3 Theorieën over ontwikkeling 59 Inhoud 1 Introductie 15 1.1 Ontwikkelingspsychopathologie 16 1.1.1 Vroeger en later 18 1.1.2 Een dynamisch gezichtspunt 18 1.1.3 Een uniek individu met unieke ervaringen 20 1.2 Opbouw van het boek 21 1.3

Nadere informatie

Functionele diagnostiek bij langdurige eetstoornissen

Functionele diagnostiek bij langdurige eetstoornissen Functionele diagnostiek bij langdurige eetstoornissen OP BASIS VAN ICF MARIETA VERHOEVEN VERPLEEGKUNDIG SPECIALIST I.O. COGNITIEF GEDRAGSTHERAPEUTISCH WERKER VGCT Ernstige en langdurige eetstoornis Definitie

Nadere informatie

Richtlijn Antipsychotica. Richtlijnenmiddag 2017

Richtlijn Antipsychotica. Richtlijnenmiddag 2017 Richtlijn Antipsychotica Richtlijnenmiddag 2017 Voor wie Daarvoor is de indeling volgens de DSM 5: 297.1 Waanstoornis 298.8 Kortdurende psychotische stoornis 295.40 Schizofreniforme stoornis 295.90 Schizofrenie

Nadere informatie

Vroegsignalering en interventie bij Cluster C. Kennismiddag Cluster C 25 januari 2018

Vroegsignalering en interventie bij Cluster C. Kennismiddag Cluster C 25 januari 2018 Vroegsignalering en interventie bij Cluster C Kennismiddag Cluster C 25 januari 2018 Cluster C bij Jeugd Geen interventiestudies Geen specifieke studies naar Cluster C bij Jeugd Geen hits bij literatuursearch

Nadere informatie

Veranderingen in de DSM-V stemmingsstoornissen. R.A. van Elmpt AIOS psychiatrie

Veranderingen in de DSM-V stemmingsstoornissen. R.A. van Elmpt AIOS psychiatrie Veranderingen in de DSM-V stemmingsstoornissen R.A. van Elmpt AIOS psychiatrie 2 DSM-5-classificatie Bipolaire stoornissen Depressieve stoornissen Bipolaire-I-stoornis Bipolaire-II-stoornis Cyclothyme

Nadere informatie

Van somatoforme stoornissen naar somatisch symptoom stoornis

Van somatoforme stoornissen naar somatisch symptoom stoornis Van somatoforme stoornissen naar somatisch symptoom stoornis Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Het verdwijnen van hypochondrie En andere begrepen en onbegrepen verschillen

Nadere informatie

! "! " #)% Lichamelijke Klachten Lichamelijk Onverklaarde Klachten (LOK) Somatoforme stoornissen

! !  #)% Lichamelijke Klachten Lichamelijk Onverklaarde Klachten (LOK) Somatoforme stoornissen Bert van Hemert psychiater Parnassia psycho-medisch centrum Leids Universitair Medisch Centrum L U M C Shakespeare Lichamelijke klachten Door de dokter niet verklaard door pathologische bevindingen Door

Nadere informatie

Trimbos zakboek psychische stoornissen

Trimbos zakboek psychische stoornissen Dr. H. van t Land, Dr. C. Schoemaker, Prof.dr. C. de Ruiter (redactie) Trimbos zakboek psychische stoornissen Tweede, herziene en uitgebreide druk De Tijdstroom, Utrecht Eerste druk 2005 Tweede, herziene

Nadere informatie

Science

Science Science Fiction ? No Mijlpalen in de behandeling van psychose Lieuwe de Haan, Zorglijn Vroege Psychose Uitvoeren wat we al weten Bron en disclaimer Waar kunnen we de meeste winst halen? I. Hoop II. Zelfvertrouwen

Nadere informatie

HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN / LENTIS

HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN / LENTIS HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN / LENTIS Mei Tinten GGZ HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN / LENTIS Scholing GGZ verdieping Omgaan met psychiatrische problematiek in de 1 e lijn Mei Tinten GGZ Dagdeel 3 : programma van

Nadere informatie

Stemmings-en angststoornissen

Stemmings-en angststoornissen Stemmings-en angststoornissen Wijzigingen in DSM- 5 Dr. Hans van den Ameele / Dr. Bernard Vlieghe Angststoornissen Dr. Bernard Vlieghe Angst, obsessieve-compulsieve stoornis en trauma in de DSM-5 Hoofdstuk

Nadere informatie

Iedereen is wel eens bang

Iedereen is wel eens bang Iedereen is wel eens bang Stichting nascholingscommissie voor Bedrijfs- en Verzekeringsartsen Noord Nederland 4 februari 2015 de Lawei, Drachten Dr. Kamini Ho Pian, psychiater Drs. Date van der Veen, klinisch

Nadere informatie

Diagnosestelling en de vernieuwde IADL-vragenlijst

Diagnosestelling en de vernieuwde IADL-vragenlijst Diagnosestelling en de vernieuwde IADL-vragenlijst Congres Moderne Dementiezorg Sessie Vroegsignalering en diagnosestelling 28 november 2011 Prof. dr. Philip Scheltens Dr. Sietske Sikkes VU Medisch Centrum

Nadere informatie

Waarom onderzoek naar zorggebruik? Over- of onderbehandeling van jongeren in de GGZ? Inhoud. dr. F. Jörg

Waarom onderzoek naar zorggebruik? Over- of onderbehandeling van jongeren in de GGZ? Inhoud. dr. F. Jörg Frederike Jörg Stelling 1 Frederike Jörg Stelling 2 Teveel kinderen en jongeren in Nederland zoeken en krijgen tweedelijns, specialistische GGZ-hulp terwijl er vaak geen sprake is van psychiatrische problematiek

Nadere informatie

ADDENDUM 2 bij HAND-OUTS I

ADDENDUM 2 bij HAND-OUTS I ADDENDUM 2 bij HAND-OUTS I BABYLONISCHE SPRAAKVERWARRING? EENHEID van TAAL! WELKE TAAL / TERMINOLOGIE? ICD Al heel lang behoefte aan gestructureerd vastleggen van gegevens: ca. 1880: ICD, International

Nadere informatie

Angst. herkenning in de huisartsenpraktijk

Angst. herkenning in de huisartsenpraktijk Angst herkenning in de huisartsenpraktijk Errez Bar (GZ- psycholoog, docent huisartsenopleiding Radboud UMC) Mar@n Beeres (Kaderhuisarts GGz, docent huisartsenopleiding Radboud UMC) Leerdoelen De verschillende

Nadere informatie

Belangrijkste wijzigingen van DSM-IV naar DSM-5

Belangrijkste wijzigingen van DSM-IV naar DSM-5 Belangrijkste wijzigingen van DSM-IV naar DSM-5 De wijzigingen in de classificatiecriteria en teksten van de DSM-5 worden in dit artikel beschreven in de volgorde waarin zij in de DSM-5 voorkomen. Deze

Nadere informatie

Uitleg aanspraken geneeskundige GGZ op basis van DSM-5 classificatie

Uitleg aanspraken geneeskundige GGZ op basis van DSM-5 classificatie 2016133125 Uitleg aanspraken geneeskundige GGZ op basis van DSM-5 classificatie Algemeen Per 1 januari 2017 worden de verzekerde aanspraken geneeskundige GGZ geduid en uitgelegd op grond van de DSM 5 (Diagnostic

Nadere informatie

Angst, obsessieve-compulsieve stoornis en trauma in de DSM-5 A.J.L.M. VAN BALKOM, L. GABRIËLS, O.A. VAN DEN HEUVEL

Angst, obsessieve-compulsieve stoornis en trauma in de DSM-5 A.J.L.M. VAN BALKOM, L. GABRIËLS, O.A. VAN DEN HEUVEL Angst, obsessieve-compulsieve stoornis en trauma in de DSM-5 A.J.L.M. VAN BALKOM, L. GABRIËLS, O.A. VAN DEN HEUVEL Bron: TIJDSCHRIFT VOOR PSYCHIATRIE 56 (2014) 3, 177-181. Het hoofdstuk angststoornissen

Nadere informatie

2 Classificatie, diagnostiek en epidemiologie 35

2 Classificatie, diagnostiek en epidemiologie 35 Inhoudsopgave Overzicht van figuren, kaders en tabellen 17 1 Introductie 23 1.1 Wat is ontwikkelingspsychopathologie? 24 1.1.1 Vroeger en nu 25 1.1.2 Een dynamisch gezichtspunt 26 1.1.3 Een uniek individu

Nadere informatie

Onverklaard maakt onbemind. 8 februari 2011 Utrecht

Onverklaard maakt onbemind. 8 februari 2011 Utrecht Psychiatrisch Consultatieve Dienst SLAZ/VUmc Onverklaard maakt onbemind Prof.dr.Adriaan Honig 8 februari 2011 Utrecht Onverklaard maakt onbemind AGENDA Wat verstaan we onder somatisch onvoldoende verklaarde

Nadere informatie

IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK

IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK 29 en 30 januari 2015 te Papendal KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

MEDISCHE VRAGENLIJST BIJ AANMELDING ALS HERSENDONOR

MEDISCHE VRAGENLIJST BIJ AANMELDING ALS HERSENDONOR MEDISCHE VRAGENLIJST BIJ AANMELDING ALS HERSENDONOR Deze vragenlijst zal helpen om informatie te verzamelen die belangrijk is om te documenteren. Wij vragen u de vragenlijst zo volledig mogelijk in te

Nadere informatie

Impact van de ingebruikname van de DSM-5

Impact van de ingebruikname van de DSM-5 Impact van de ingebruikname van de DSM-5 Eetstoornissen als casus Frédérique Smink Daphne van Hoeken H. Wijbrand Hoek Lunchbijeenkomst NIVEL 18 maart 2014 Disclosure belangen (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Psychische aandoeningen onder WIA aanvragers

Psychische aandoeningen onder WIA aanvragers Psychische aandoeningen onder WIA aanvragers Bert Cornelius Muntendam Symposium 2012 Even voorstellen Bert Cornelius verzekeringsarts UWV senior onderzoeker onderzoeker KCVG Sandra Brouwer Johan Groothoff

Nadere informatie

CAT VRAGEN OEFENEN Week 2. Cursus Psychisch Functioneren Mw. dr. U. Klumpers, psychiater/ cursuscoördinator Vrijdag 15 maart 2013

CAT VRAGEN OEFENEN Week 2. Cursus Psychisch Functioneren Mw. dr. U. Klumpers, psychiater/ cursuscoördinator Vrijdag 15 maart 2013 CAT VRAGEN OEFENEN Week 2 Cursus Psychisch Functioneren Mw. dr. U. Klumpers, psychiater/ cursuscoördinator Vrijdag 15 maart 2013 1. Stelling: Om de diagnose obsessieve-compulsieve stoornis te stellen moet

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 11. Inleiding 13 Ingmar Franken, Peter Muris, Damiaan Denys. Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen

Inhoud. Voorwoord 11. Inleiding 13 Ingmar Franken, Peter Muris, Damiaan Denys. Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen Inhoud Voorwoord 11 Inleiding 13 Ingmar Franken, Peter Muris, Damiaan Denys Deel 1 Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen Hoofdstuk 1 Verstandelijke beperkingen 23 Karin Mosk, Japke Meesters, Therese

Nadere informatie

Werken met de dsm. Klinisch redeneren

Werken met de dsm. Klinisch redeneren Werken met de dsm In 2013 verscheen de vijfde editie van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (dsm-5), wereldwijd het belangrijkste handboek voor psychiatrische diagnostiek en ook voor

Nadere informatie

Inference-based approach: Obsessieve-compulsieve stoornis met ontbrekend realiteitsbesef

Inference-based approach: Obsessieve-compulsieve stoornis met ontbrekend realiteitsbesef Inference-based approach: Obsessieve-compulsieve stoornis met ontbrekend realiteitsbesef Henny Visser Harold van Megen Patricia van Oppen Ton van Balkom Ton van Balkom VU-MC en GGZinGeest Amsterdam Inference-based

Nadere informatie

Deel I Wat we weten over de stoornis ADHD

Deel I Wat we weten over de stoornis ADHD Inhoud Inleiding 12 Deel I Wat we weten over de stoornis ADHD Hoofdstuk 1 Kenmerken van ADHD 1.1 De basiskenmerken 16 1.2 Aandachts- en concentratiestoornissen 17 1.3 Impulsiviteit 17 1.4 Hyperactiviteit

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker

Disclosure belangen spreker Effectiveness of case management in the reduction of COPD re-admissions: results of a pilot study Annelies E. van Eeden, Ingrid van de Poll, Gertrud van Vulpen, Tim Roldaan, Wies Wagenaar, Melinde Boland,

Nadere informatie