Transcriptie Brummen, Mark van Voorstonden, Marckenboeck RAZ, archiefnr.2008, inv.nr.34

Transcriptie

1 Transcriptie Brummen, Mark van Voorstonden, Marckenboeck RAZ, archiefnr.2008, inv.nr.34 Jeannette Bakker-Linkvis Regina Bennink Ron Elsinga Zutphen, juni

2 Inhoud: Inleiding Verantwoording Transcriptie notulenboek Bibliografie Verantwoording: De bronnen die gebruikt zijn bij de voetnoten worden voluit vermeld in de bibliografie Afkortingen zijn - voor zover bekend - uitgeschreven, de in het origineel weggelaten letters zijn gecursiveerd, bij twijfel is de afkorting ongewijzigd overgenomen. De transcriptie is opgemaakt in Times New Roman 11 punts, de begeleidende teksten hebben een afwijkend lettertype: Calibri en verschillende puntgroottes. Verder bevat de transcripie minimale layout ingrepen, inspringingen, onderstrepingen (behalve bij optellingen) zijn niet overgenomen. Teksten in de marge hebben wel een afwijkende layout witte letters in een grijze achtergrond 2

3 Inleiding Deze transcriptie is tot stand gekomen door de inspiratie die wij als deelnemers ontleenden aan de paleografiecursus van in het Regionaal Archief Zutphen (RAZ). Wij wilden de opgedane kennis en vaardigheden toepassen en onderhouden en hebben in overleg met het RAZ een tweede transcriptiegroep gevormd. Deze transcriptie is de tweede die wij sindsdien opleverden. Markeboeken vormen één van de meest ondergewaardeerde informatiebronnen, met name omdat veel mensen niet in staat zijn het handschrift te ontcijferen en transcriberen een hele opgave is. Maar de boeken bieden wel heel veel informatie: niet alleen op genealogisch gebied, maar ook over de agrarische samenleving, naoberschap en rechtspraak. Zoals in bijgaande illustratie 1 is te zien, was de Mark Voorstonden één van een keten tussen de oostelijke Veluwezoom en de IJssel. De Voorstondense Beek vormde de grens met de Mark Tonden. Hoewel Huis Voorstonden een belangrijk deel van deze marke uitmaakte, was de bewoner daarmee niet vanzelfsprekend ook markenrichter en daarmee schrijver van de markeboeken. In het hier getranscribeerde deel waren de provisoren en/of rentmeester van het Bornhof te Zutphen de markenrichters, waarschijnlijk vanwege de onroerende bezittingen van de Bornhof in deze mark. L. J. W. Baron Sloet vermeldt in zijn bespreking van dit Markeboek in dat er sprake was twaalf of dertien gewaarde erven in de Marke Voorstonden. Het Marckenboek van Voorstonden is er één uit een reeks lastig leesbare markeboeken van Brummen. De eerste 14 beelden zijn geschreven in het voor de betreffende periode ( ) nog gebruikelijke Gotisch cursieve schrift dat een een overgang markeerde tussen het (post-)karolingisch schrift naar het humanistische schrifttype 3, (zie beeld nummers 15 tot 35) gedateerd 1683). Omdat het humanistische schrifttype goed leesbaar is, hebben we deze beelden niet getranscribeerd. Dit Markenboek kent hiaten tussen beeldnummers 14 (1655) en 15 (1683), tussen 17 (1685 en 1798) en 18 (1799 en 1827). Dit kan erop duiden dat delen later zijn overgeschreven uit (restanten van) eerdere, mogelijk verloren gegane boeken. Het ligt niet voor de hand dat er in de tussenliggende perioden geen (bestuurs)activiteit in deze mark was. Zekerheid hierover is er echter niet. 1 P.J.Blok, J.C. Ramaer en W.A.F.Bannier e.a., Geschiedkundige atlas van Nederland. Eerste deel begin-1561, Blad 6-15 (Den Haag ). 2 L. A. J. W. Baron Sloet, De marken Tonden en Voorstonden, Bijdragen voor vaderlandsche geschiedenis en oudheidkunde, 2 e reeks, deel I (1859) p. 1-42; ; : L. de Man, Het schrift in de middeleeuwen, in: A.L. Verhofstede (ed.), Beatrijs. De Vlijt (Antwerpen, tweede druk 1948) p.57-62, en en Geschiedenis van het Romeinse schrift, Wikipedia: beide geraadpleegd

4 Zie voor meer algemene informatie over marken, markenrecht en markenboeken de website van het Regionaal Archief Zutphen ( Beeldnummer: Pagina 1 van 37 Verso (ongefolieerd) Blanco Recto (ongefolieerd) Marckenboek van Buijrschap Voorstonden 4

5 Beeldnummer: Pagina 2 van 37 Verso en Recto (ongefolieerd) blanco Beeldnummer: Pagina 3 van 37 Foliant 0 verso (blanco) 5

6 Beeldnummer: Pagina 3 van 37 Foliant 1 recto Copia 4 Maerckenboeck van die Burschap to Voorstonden als van den Marckenrighter met believen der semptlichen Erfgenamen is upgerichten inden Jaere ons heren duissent viefthondert soeven und negentich den 17 April. Inden ersten is van oeldes gebruicklick dat die Marckenrighter und Erfgenaemen alle naer bij den anderen een bijcumpste maecken om die becken te besichtigen, und dat die selve een ieder uithruimen laete op datt die landen niet verdrencken 5. Ten tweeden is gebruicklich dat een ieder die op die becken liggen haere Waellen und gruijten wachten und waeren dat het waeter niet in en loopen Item een ieder sal goede opsicht hebben op die gemeaten und marcke met holt und andere, und dat oock niemant die marcke betimmeren, ofte daer eenigh holt affhouwen, item dat oock die eine den anderen niet tot nae sal paetten in steg en in straeten oftt anders 4 Copia (latijn): Kopie (MNW) 5 Verdrencken = ww; Overstroomen; onder water zetten.(wnt) 6

7 Beeldnummer: Pagina 4 van 37 Foliant 1 verso Item dat oock ein ieder tegen sin landt gelijck dat van alden gewontlich en, in sinen paedtbrinck, to paetten berechtigett sal bliven, und datt holdtt daer upslaet oft waessen tot siner vruchten offte anders sollen moegen gebruicken, sonder iemants tegenseggen, toe verslaen hen weicke holt 6 und niet het eicken holdt, und sal ein Ieder geen holdt van die gemente houwen, dan alleine binnen eine halve roede vanden baeuen wall befunden und niet daer buiten, edoch wen dar buiten sal den semptlichen erffgenamen gelicke nae deilbaer bliven, Item dat oock niemat ongewoentlicke graevens sal graeven, offte graeven laeten, oder wadt ongewondtlicks voor nehmen sonder consent dier die 12 ½ waeren hebben Item die 12 ½ waeren hebben ieder 12 roeden becken tegen der Tonder Marck, oftt landt und beginnen indie vunder meett naest ene Nijenbecker Weden 7, und die van Tonden daer nae, baeven und beneden, daer die roetall 8 kert 9 offte endet ein Ieder tegen sin landt offte Maercks Pagina 4 van 37 Foliant 2 recto Item op die Oeckensche Becke hebben die van Voorstonden ook 12 roeden becken ein ieder, und beginnen an Marckvorden, und die van Oecken daer nae baven und beneden ieder tegen sin landt halff und halff. Item is oock van oeldes gebruicklich dat niemant op die gemeinte beesten noch Ihmen 10 hebben moegen anemen, noch afnemen sollen, daerdoer dat gemenie velden beschedigen worden Item medde is to wetten, dat alle die gene, van die Erffgenaemen, die haere guederen offte hoeffsteden versacht hebben, ende die gemeintte van haerentwegen gebruickt und beslaegen worden 6 Waarschijnlijk verbastering van weichselholt of weichselhout : Hout van de weichselboom of zoete kers (Prunus mahaleb) (WNT) 7 Weden = zw.ww.trans., met een plaatsbegrip als obj., afweiden, afgrazen, gebruiken als weide (MNW) 8 Roetall = znw. onz., meestal in het mv. -talen, ouder -tale; roetale (naast roetael) is in het Mnl. echter ook een bijvorm vr. enkelv. naast het onz. roetal; Een bepaald getal roeden, inzonderheid met betrekking tot een aanslag of verdeeling van lasten; het getal roeden over welke de belasting wordt omgeslagen; het mv. beteekent ook: een zeker aantal roeden in het algemeen. Verouderd. Bron: WNT 9 Kert = znw; a. In t algemeen (WNT) 10 Mogelijk verbastering van (ymme, ime), znw. vr. Mhd. imbe, imme; mnd. imme; mnd. imme; ohd. imbi; hd. imme. Een, vooral in de noordoostelijke gewesten gebruikelijk, woord voor de bij. 7

8 sullen selver daer niet op driven offte tweesolt beslaen, dan alleine ein ieder nae sine quota und gerechtichen Voordt behoeren die Buerrighter met consent der Marckenrichteren gestelt to worden, und goede toeversicht op die Marcke te draegen, daer met die vercken 8

9 Beeldummer: Pagina 5 van 37 Foliant 2 verso vercken und andere biesten den Ergenaemen geenen schaeden too foegen, und daer bij lijden moegen, hijr bij gefoeght dat ein ieder sine vruchten sal maecken, und haere vercken laetten hoeden gelick het gebruicklichen is, dat niemant daer doer in schaeden koeme. Item ingelijkcken sal niemant merder schaepen holden indie marckte dan sie op haer eigen landt onderholden konnen, und daer niemants een anderen schaeden mede to foegen, nemptlick ieder zulle(n) hoene(n) achtien schaepen und niet mehr, wat daer baeven befunden wordt salmen moegen schutten und sullen oock die eine den anderen int uijth en indrieven gienen schaeden doen, allet bij die poene van Op huiden den ersten Maij anno 1609 heeftt die Marckenrichter met sampt die semptliche erffgenamen der Burschap te Vorstonden op den anbestemden bourdagh alle desse voorige puncten, und artickelen bestediget und einpaerlicken ingewilliget, und het selve met huere eigen handen ondergeschreven umb vorts desse puncten to alle tijde Foliant 3 recto to verminderen und tho vermehren als nae Marckenrecht behoert, Sunder Argelist en was met verscheiden handen onderteeckent als volget Jan Tomas als Rentmeester van Bornhoff als Maercken Rijchter W Buicker Adam Kaldenbach Alexander Schimmelpenninck vander Oije Cornelis Biggh Hendrick Herdijnk Gerrit Wyllemsen Hendryck Smijt Jan Lenntinck Naer gedaene Collatie is dese copie met het originele beteeckende bevonden te accorderen, bij mij ondersseijde Secretaris der Stadt Zutphen den 4de Maij anno 1638sten oorconde mijn handt Ludolph Sylvius Secretaris E De toevoegingen bij deze namen zijn niet getranscribeerd omdat we hebben vastgesteld dat het paraferingen door de vermelde personen moeten zijn. Sterker nog: deze drie namen zijn in een ander handschrift dan de overige tekst, wat doet vermoeden dat het handtekeningen van de genoemde personen zijn. 9

10 NB dat die Marckenrichter Anno 1603den ontfangen heefft van die weduwe van Zaliger Lubbert Voerfechter tijn daller heercomende vant vercoffte parceel vande straete ant hengestmaetien 13 gelegen, soe geschiet met toedoon der semptlijcken erffghenamen daer van den brieff soo die weduws is hebbende, den Erffgenamen to Voorstunden voorgelesen is den 5de Junij anno 1604den Herman Redicher gegeven voor het maecken vanden brieff van vier daller jaerlix, van de vercoffte straete bij wisch huijs gelegen, met het instellen des Marckenboecks und sijne moeijte soe hie daer mede gehat vier daller den 12 Julij anno 1604den 12 idem vorige voetnoot 13 hengestmatien: waarschijnlijk wordt hier bedoeld paardenweitje 10

11 Beeldummer: Pagina 6 van 37 Foliant 3 verso Op ten 2den Junij Anno 1617 Anno 1604den den vifften Junij hebben die Marckrichter und die semptliche erffgenaemen eine bijkumpste gehadt an die Capell te Vorstunden. In der ersten is in die vursseijde vergaedringe questie gewessen van Eine Waer, angaende und betreffende den Haegeboem; is ter selver tijt naer older kunde und stemmen der vursseijde erffgenaemen den kinderen van Zaliger Johan Baegemaecker die voorsseijde waer toegewessen umb die nae older gewoonte tho gebruicken. Also oock Suhrbecke vermeindt is berichtigen to wessen, sinen ongewondtlichen tochgraeven 14 te gebruicken, door Bornhaever Colckinck broickweide 15, daer door die Marckenrichter van wegen des huises Bornhoff hem beclaeget vernaedeilt und verkortet te wessen, wort bij dessen Suhrbecke van die semtpliche erffgenaemen op erlacht binnen vierthijn daegs nae dato desses in to brengen sin schin und bescheit 16, bij faute van dien sal hie van sin vermeinte recht so hie niet bewijsen kan Foliant 4 recto ontsteken sin, und volgens den Markenrichter claegeloes 17 stellen. Alsoo in die vursseijde vergaederinge questie gefallen van einen graeven tusschen die moeder int Spittael und Gerrit Willemsen, is die moeder vursseijd operlacht 18 dat oer L. binnen Viertiendaege sal bij brengen met wat tittull sie daer an gekoemen, bij ontstenisse van dien sal oer L. gemelten Gerrit Claegelees stellen und den graeven wedderumt dempen nae older gewoente. Item heeftt oock Gerrit Willemsen upte vursseijde vergaederunge angehelden om eenen paetbruick bij het goet Aebbinck gewessen to hebben, sinen daer 14 tochgraeve: tochtsloot (MNW) 15 broickweide: waarschijnlijk van broeclant : drassig (wei)land (MNW) 16 (schin und )bescheit: bewijs; vgl. bescheit en blijck (WNT) 17 claegeloes: waarschijnlijk wordt bedoeld vrijwaren (van aansprakelijkheid) of schadeloos stellen. 18 operlacht: waarschijnlijk wordt bedoeld opgelegd 11

12 toe van wegen den erffgenaemen gecommittiert beneffens den MarckenRichter, Claes Huirninck Surhbecke und Johan Bresser de welcke Gerrit vursseijd ein paetbruick waerup, hij angeholden wijsen sollen als ter selver tijt geschiet is. Opten 21 Martij anno 1609 hebben die Marcken- Richter und semptliche erffgenaemen der buirschap to Vorstunden bindrechtelijcken besloeten dat sie op anstaenden dingsdagh in die Paesch hillige daegen 12

13 Pagina 7 van 37 Foliant 4 verso einen gemeinen buerdagh willen holden, umb alsdan alle opdie gemeinte ordre willen stellen, und het marckenboeck beteickenen, und soe ennige van die Erffgenaemen sich gerechticheit op die gemeinte vermeten te hebben, die eine met als die ander sal tegens den bestemden burdagh sijn schijn und bescheit als hij is hebbende den semptlichen erffgenaemen te thoenen und sal besunder Alexander Schimmelpenninck oock tegens den vursseijde dagh sin Edele bewijs inbrengen van wegens des affgehouwen holts und vordere gerechtichit. unde supra foliant 2 e verso alwaer die onderteijckeninge vande Erffgenaemen geregistriert staet. Opten 2en Junij 1617 hebben die semptlijcke arffgenaemen aeverkoemen, dat niemant vande huijsluijden, oere beesten, peerden, hoenen varcken offte schaepen, opten Enck sullen drieven offte laeten gaen, soe lange als daer eenich saet op staet. Noch op dato vursseijd vande semptlijcke erffgenaemen gedeclariert, dat Bygge sijnen tuijn, den hij langes Ferreencks paetbrinck gesat heefft, sal optrecken, als dat flast rijpe is. Und graeven sijnen olden graeven Vedderop nae older gewoenten woe die te voerens ge- Foliant 5 recto weest is, Vieff voet baeven, und under drie Voeten. Belangende den tochtgraeven, die de huijsluijden langes sijnen paetbrinck und gemeinen wech off straete gemaeckt, is toe weten, dat den gemeinen arffgenaemen met an en gaet, dan die gemeine huijsluijden, sullen oere aerde haelen und nemen, als sij allenthalven inde straeten doen. Noch op dato aeverkoemen und verdraegen vandie Bruijckbeecke, koemende van Halle, loepende tusschen Oecken und Voorstunden, dat een ijder sijne roeden sal opgraeven een spit diepe und boerden, inde tijt van drie weeken, opte poene vanden weerpenninck. Als mede dat een ijeder sijnen tochtgraeven sal op graeven opte poene vanden weerpenninck. 13

14 Beeldnummer: Pagina 8 van 37 Foliant 5 verso Dese naebeschreven sijn de hoeven Offte waeren in voerstonden uith Die olde zedule geschreven In voerstonden in Oecken becken Hospitael Oldenhoff beecken roeden roeden spittael Suerbeecken Leurink Hendrik Bigge Willhem uptennas Claes Huernincks goet Epinck Sijbinck Hoorinck Jan Wendholt Johan Willhems Badinck Bornhoff Waminckhorst Bornhoff Hendrick Cornelis Ebbinck Secretaris Luloffs Bornhoff Kolckinck Bornhoff Wisch Roninck Kaperslaegers Abbinck vrouw Wijnbergen Evert Hendricks Poppinck met sijn moeder Bushoffs Haegeboem sloot Halve hoeven sijn nae volgende Beeldnummer: Pagina 8 van 37 Foliant 6 recto Opten 30 Martij Anno 1624sten 1 Sijn die Erffgenaemen tot Voorstonden vergaedert, ende hebben gereselviert dat van nu voortaen, niemant sich sal onderstaen, eenige hutten oftte huijsen te timmeren op die gemeinte, sonder consent vande gemeine Erffgenamen, ende dat die alreets op die gemeinte staen sullen affgebraken worden. 2 Datmen uit midden vande anstaende meij, die publicatie sall laeten geschieden, dat die beecken ende tochtgraevens, geruijmt, geboort, ende een spit uijtgegraeven sullen worden, ende int leste vande selve maekt geschouwt. waer toe die marckenrighter, de heeren vande magistraet van Zutphen, als oock den Marckenrighter van Tonden metdeselffs erffgenaemen, sal versoeken, haere Landen van gelijcken te laeten ruijmen ende tijt an 14

15 te stellen, om die schouwinge te doen alst behooren sall. 3 Is mede geresolviert dat die pechteren, oftte huijsluijden, die voorsseide beecken uit begin van Augusti, wederom sullen suijveren van gras ende luess, ende alle het holt uijtricken, op poene als voorsseide doch nae voorgaende publicatie. 4 Dat den MarckenRighter sal bestellen, dat den 15

16 Beeldnummer: Pagina 9 van 37 Foliant 6 verso peerboem, welcken die huijsluijden buijten last vande erffgenaemen ende verkofft hadden, door den Scholtes sall worden gearrestiert, ende dat die huijsluijden tot ene boete oftte amende sullen geven vier daler. Zijnde voorts die Heer Reeckenmeester Schimmelpenninck geanthvisiert om het voorsseide arrest ende het recht van dien te vervolgen. 5 Is mede bijden erffgenaemen geantvisiert die Jan Bartoltss ende Gerrit Selle, met haer beijden sullen genieten om Godts wille het pont groots het welcke jaerlix vande pacht vande stouwe kompt, soe lange het den erffgenaemen sall believen sij dat sulx tot der selve keur sal staen. Opten 11 Maij anno 1626sten Wij die Marckenrighteren ende Geerffden van Voorstonden geresumiert die Resolutien bij die selve den 30sten Martij in den jaere 1624sten genaemen, sijn daer van die drie eerste Artikelen gearrestiert ende daer bij goet gevonden Requeste te presentieren aen die heeren van het hoff, met versoeck dat oere Edele gelieven will aen den Marckenrighter ende Erffgenaemen van Tonden te schrijven ende die selve te belasten, dat die beecken ende Foliant 7 recto Tochtgraevens gesuijvert moegen worden, ter cause dat die van Voorstonden daer bij grootelijx geinteressiert sijn, ende datt men bij die publicatie sall voegen, dat die geene soo in gebreecke blijven oere beecken ende Tochtgraevens toe suijveren t elckens verbeuren sullen drie carolus guldens ende Indien sulckes niet en geschiet, dat het selve bij den officier tott laste vande breuckhafftighe 19 op ten weerpenninck 20 sall gedaen werden, Und is bij die Erffgenaemen geresolviert dat die landtheeren oere bourluijden sullen belasten geene beesten offte varckens op die Encken 19 breuckhafftighe of breukhaftig: zie breukachtig bnw. Van Breuk (I) met -achtig (-haftig). Mnl. broocachtich, mnd. brokhaftig, mhd. bruchhaftig : Schuldig aan overtreding van een rechtsvoorschrift, strafbaar; breukig, breukvallig. WNT 20 Weerpenning, (mil.) belasting, financieele bijdrage (van de staatsburgers) ten behoeve van de landsverdediging. Vgl. ook weerbelasting. WNT 16

17 tott eenigen tijden toe te drijven, ende dat een Ieder die Enck vrucht sall maecken. Opten 16en Julij 1634sten Sijn die te saementlijcke Erffgenaemen van Voorstonden nae gedaene publicatie erscheenen op Waminckhorst. Alwaer mede erscheenen Diederich van Raesvelt to der Westenborck als neffens den Edelen Raetsfrundt Diderick van Rhemen van wegens de Erffgenaemen van het Clooster Heer Henricks huis, Gecommittierde van wegens de Erffgenaemen van Oecken. Ende hebben te erkennen gegeven wie dat voor desen bij die van Oecken ziender ende Voor- 17

18 Beeldummer: Pagina 10 van 37 Foliant 7 verso stonden tott gemeijne beste der voorsseijde Bourschappen ende tott afflosse van het waeter waeren gemaecket ende becostiget twie sluijsen ende stouwingen. Und alsoo die selve nu wahren vervallen ende derhalven well dienden gerepariert, off die van Voorstonden oock niet goet en vonden ende dienstich achteden dat die selve werden gemaeckt. Waer op die van Voorstonden den gemelten Gecommittierden hebben ter antwoordt toegevoeght, dat sij het selve voor als nogh in bedencken hielden. Die Reeckenmeester Schimmelpenninck heefft te erkennen gegeven in ervaeringhe gecoomen te sijn dat die weijde van den kerckhoff was verdaen ende verpachtet tusschen die soeven Erffgenaemen excluderende die andere mede Geerffden; Daer nochtans sulx behoorde te geschieden mit voorweeten ende consent van hun allen. Und alsoo die voorsseijde soeven Geerffden sustinierden 21 daer van in possessie 22 te weesen und die selve niet en gedachten toe verlaeten. Is het daer bij voor als nogh verbleven. Foliant 8 recto Die gedachte Reeckenmeester Schimmelpenninck doet die voorsseijde possessie geen gestant. Die soeven Geerffden gedencken haer daer in te maintenieren 23. Op ten 29 en Octobris 1634sten Sijn na voorgaende publicatie in het Bornhoff binnen Zutphen vergaedert den Edele Heere Burgemeester Luchteren als Over Provisoer van het Bornhoff ende die andere Provisoren desselven armen huijses in qualiteit als Markenrichteren van Voorstonden neffens den Edele Heere Raetsfrundt Diederich van Rheemen als Over Provisoor vant Hospitaell. Item Jan Wentholt Bartolss voor sich selven, ende mede als last hebbende vande weduwe wijlen des Raedtsfrundts Wijnbergen, 21 sustinieren = beweren, aanvoeren (bron: WNT) 22 possessie = in het bezit zijn van (bron: WNT) 23 maintenieren = handhaven, onderhouden (bron: WNT) 18

19 Jan Lanssinck als Momber van die onmundighe kinderen van salliger Henrick Heerdinck ende mede als last hebbende van schipper Willem, Willem Hiddinck als last hebbende van vrouw Biggen ende Jan Lentinck voor sich selven, als het saementlijcke Erffgenaemen van Voorstonden. Ende hebben op het versoeck van die Heeren Gecommittierden van Oecken op den 16den Julij deses Jaers voorgedraegen, eenpaerlijck geresolviert 24 dat die Erffgenaemen van 24 resolvieren = besluiten (bron: WNT) 19

20 Beeldummer: Pagina 11 van 37 Foliant 8 verso Voorstonden mede willen contribueren tot die becostinghe van die stouwinghe ten selven tijde gespecificiert, midts dat die Erffghenaemen van Oecken daer toe oock pro quota contribueren ende anders niet. Ende aengaende die kosten van die Sluijse, die selve sijn bij die Erffghenaemen van Voorstonden, als liggende buijten Dijcks niet geconsentiert 25. Verders also mentie 26 wierde gemaeckt van het gemeijne Landt, genaemt die Stouwe wegens den ontfanck welcke bij die huijsluijden wordt geprofitiert, salmen daer op ter naester vergaederinghe letten ende ordre stellen. Wienvolgens almede tot schouwinghe vande beecken ende laecken genominiert ende gecommittiert sijn, eene van die Provisoren des huijses Bornhoff Jan Wentholt Barthoeldts, ende Jan Lentinck. Foliant 9 recto Jovis 27 den 2 en Septembris 1647sten Sijn nae gedaene gewoontlijcke kerckenspraecke offte publicatie neffens die Provisoren van het Bornhoff als Marckenrichteren van Voorstonden aldaer mede op een bourdagh erscheenen en gecompariert 28 de andere mede Erffgenaemen der voorsseijde Bourschap om met den anderen te spreecken ende te deliberieren over saecken gemelte bourschap betreffende. Alwaer eerstelijck op het voordraegen van dat die beecken ende laacken insonderheit 29, naer jaerlijxe gewoonte weder dienen geschouwt te worden. Bij de Erffghenaemen daer toe genominiert ende gecommittiert sijn aen die Provisoren van het Bornhoff die Edele Heer Reeckenmeester Schimmelpenninck, Burgemeester Caldenbach als Over Provisoor van het Spittael, Jonker Sloot ende Secretaris Sijlvius. 25 geconsentiert = zich akkoord verklaren, instemmen, toestemminggeven voor (bron: WNT) 26 mentie = melding, gewag van iets maken (bron: WNT) 27 Jovis = donderdag 28 gecompariert = van compareeren: verschijnen (op een bepaalde plaats) (bron: WNT) 29 insonderheit : (insonderlike = afzonderlijk, in het bijzonder (bron: MNW)) 20

21 Die sulches oock aengenoomen hebben metten eersten te sullen naecoomen, ende tot dien einde voorts aenbestempt hebben den 16den deses Maents Septembris. Welcke voorsseijde Gecommittierden almede goet regard 30 sullen neemen op die wegen ende ordre geven dat die selve oock metten eersten werden bequaem gemaeckt. Insgelijcken dat die Veltbeecke tusschen Oecken ende Voorstonden neffens die Tochtgraevens ter deeghs weder opgeruijmt worden. 30 regard = zijn oog richten op (bron: WNT) 21

22 Beeldummer: Pagina 12 van 37 Foliant 9 verso Ende dat sij die laacke ende beecke sullen moeten spitten ende boorden op den weerpenninck. Item goede informatie neemen op het aengraeven van die ghee ghemeene straete bij den Smith gepleeget. Als oock van den affgehouwenen boomen op die gemeene wegh. Waer beneffens die Marckenrichters almede versocht sijn, om het Capellen ackerken wederom metten eersten te willen verpachten. Foliant 10 recto Opten 25 Julij 1650sten Is nae gedaene gewoontlijcke publicatie, ende daer op gevolghde comparitie vande Marckenrichteren, ende andere Erffgenaemen van Voorstonden aen den Boerstoel tot schouwinghe vande laecken, beecken ende tochtgraevens en aenbestempt 31 den 13 dach des maendts Augusti desselvigen Jaers. Ende tot die voorsseijde schouwe genominiert Een offte twee van het Bornhoff, die Edele Heerken meester Schimmelpenninck, Jonker Slooth ende Secretaris Sijlvius. Wienvolgens almede goet gevonden dat men tot die gemelte ende gewoontlijcke schouwe alsoost nae desen sall hebben te observieren ten einde van die Maendt Meij, ende het begin van Augusto volgens voorighe resolutie van den 30 en Martij 1624sten Insgelijcken nochmaels geresolviert, dat die verckens peerden ende beesten van den Enck sullen verblijven, van dat het saet geseijt wordt, ende weder daer aff gevoert is, offte anders geschuttet worden, bij die geene die sie daer vindt, op een boe- 31 aenbestempt van aanbestemmen: vastleggen, bepalen. (WNT) 22

23 Beeldnummer: Pagina 13 van 37 Foliant 10 verso te van 12 stuver voor een peert ende een koebeest offte vercken 6 stuver ende dat geene verckens op te gemeente sullen geweijdet worden, als gecrampt 32. Waer beneffens die van het Bornhoff proponierden datter geclaeght wierde over het paeten van een Conijnwarande 33 Waer op Me Vrou Reeckenmeesters verclaerden daer geene te paeten, ende dat sij die Conijnen vangen als sij die crijgen connen. Item te notieren dat het Ackerken aen die smidt verpachtet aengaet die gemeene Erffgenaemen ende uijt derselver naeme verpacht wordt om op die garve te bouwen. recto ongefolieerd Lunae den 30. Julij 1655sten Sijn nae voorgaende publicatie aen die Bourstoel in Voorstonden neffens die provisoren des huijses Bornhoff als Marckenrighteren bij uijtblijven ende non comparitie van de andere mede Erffghenaemen derselver Bourschap, erscheenen die Weledele Alexander Schimmelpenninck van der Oeije, primier Reeckenmeester, Joncker Wolter Slooth, die Secretaris Joost Cremer wegens sijnen schoonmoeder die Weduwe Secretaris Sijlvij saliger, ende Johan Lentinck van te spreeken ende te deliberieren saecken die voorsseijde Bourschap concernierende, ende hebben naer genoomene sessie daer op verhandelt ende geresolviert het gheene volget: 1 Eerstelijck dat die drie heckens tot bevrijdinghe van den Enck, hangende het eene bij den Buckinx Camp, het andere bij die Smits huijs, ende het darde bij salliger Jan Wentholts, modo Pastoris Brantij plaetse door die Marckenrichteren ende gemelte Joncker Slooth, tot de minste costen vande Erffghenaemen sullen worden vernieuwet ende gerepariert, waer toe Johan Lentinck ten opsichte van seeckere schaede voor desen door sijne beesten aen gedachte Joncker Slooth gedaen, met believen ende toestemminghe van sijn Edelst voornoemt eene voor all gepresentiert ende aengenoomen heefft te betaelen, bovens sijne quota een pondt groot, offte ses carolusgulden 32 crammen: Van cramme. Een kram (haak, ring) ergens in steken, met eene kram bevestigen, van eene kram voorzien. Bepaaldelijk van varkens. Hun een ring door den neus halen, ten einde hun het wroeten in den grond te beletten. Vgl. gecrammet en ongecrammet. Vooral in overijselsche stukken. (MNW) 33 Conijnwarande: conijn: konijn (MNW); warande: jachtgebied (VMNW) 23

24 2 Ten tweeden, dat den Dijck bij van die Stoube, bij die huijsluijden sall worden verhooget. 3 Ten darden, dat niemants eenighe vande huijsluijden haere beesten, peerden hoenen offte verckens op 24

25 Beeldnummer pagina 14 van 37 foliant: ongefolieerd, verso ten Enck sullen moogen drieven, offte laeten gaen, soo langhe daer eenich saet op staet bij die poene van 12 stuver voor ieder paerdt, ende ses stuver voor ieder koebeest offte vercken te verbeuren telckens boovens het schutgeldt, aen de Erffghenaemen waer van die scheuter sall hebben aenteijkeninghe te holden, ende tsijner tijdt reeckeninghe te doen, voorts mede soo dat geene eenighe verckens op die gemeente sullen moogen bij iemandt geholden worden het sij disselve gecrampt sijn, bij die boete van 3 stuver van ieder vercken, bij den scheuter te profitieren. 4 Ten Vierden dat tegens toecompstigen Sonsdagh publicatie sall worden gedaen wegens het schouwen vande Beecken ende Tochtgraevens, waer toe aenbestempt is den 15en dagh des naestcompstigen maendts Augusti, ende neffens twee provisoren huijses Bornhoff versocht ende gecommittiert sijn de Heer Reeckenmeester Schimmelpenninck ende Jonker Wolter Slooth, waer van die respective Marckenrichteren van Oecken ende Tonden mede sullen worden geadvertiert, ende versocht, om van gelijcken te willen laeten doen, ende is goet gevonden dat die gemelte Heeren Gecommittierden die beecke ende Tochtgravens in die schouwe sullen hebben te vervolgen tot aen Vogelsancks bruggesken offte Simons weerdt, ende dat tot dien einde die pachters van die Westerbroecken door den scheuter sall worden aengeseght, dat sij den Tochtgraeven daer door passierende mede wederom sullen hebben optruijmen, ende dat die gebreckhaftighe soo in het eene als het andere wegens ieder riede 34, soo onopgeruijmt sullen bevonden worden, daer voor sullen gemulctiert 35 worden op ses stuver, ende soo naer ad venant. 5 Ten Vijfften, dat men neffens die Geerffden vande naebuijrighe Bourschappen Oecken, Tondens foliant : ongefolieerd, recto sich mede, wegens het trecken van I een vimme 36 saets uijt ieder erve bij den Schultes Noordinck daer tegens behoore te voegen ende te opponieren. 34 riede: riet (VNMW) 35 mulcteeren: beboeten, bestraffen (WNT) 36 vimme: stapel of hoop van een bepaalde omvang van hout, riet, stroo, koren e.d. (MNW) 25

26 Bibliografie Dr. H. Grotefend, Zeitrechnung des Deutschen Mittelalters und der Neuzeit ( HTML-Version von Dr. H. Ruth) te raadplegen op H.W. Jacobi, Het geld van de Republiek, artikel in Leidschrift 13 e jaargang, nr.2, 1998, te raadplegen op (GVDR) L. Laan en J. Portegies, Lingua Latina Vivitte, ) (LLV) Online Woordenlijst Vereniging Oud Zelhem (OWVOZ) Harm van Pinster (red.) Woordenboek Latijns- Nederlands, Amsterdam (LA/NE) André Dumont, Trefwoordenlijst Genealogie, 4 de edite, (TG) Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT), Middelnederlandsch Woordenboek (MNW), Vroegmiddelnederlands (VMW) raadpleegbaar op de webapplicatie van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL) B. van Stralen e.a. (eindredactie), Lezen in Gelderse en Overijsselse bronnen, Gids bij oud schrift in Gelderland en Overijssel (1998) 26