Samenvatting Kostprijscalculatie. Dumon Willem - Van Haute Tom

Transcriptie

1 Dumon Willem - Van Haute Tom

2 Deel 1 Begrippen van kostprijscalculatie 1.1 TECHNIEK VAN KOSTPRIJSCALCULATIE Begrip kostprijs 1. Definitie: kostprijs = som v kosten nodig vr realiseren v bep prestatie kosten = in geldwaarde uitgedrukte offers v ingezette productiemiddelen 2. Bepaling prestatie: prestatie of kostenobject = product, dienst, order, project, serie,... Afh v prestatie of kostenobject: (verkoopprijs fabricagekostprijs) Fabricagekostprijs = kostprijs op eind v productieproces Verkoopkostprijs = kostprijs na verkoop Kostprijs v deelactiviteit (vb v gelast motorframe) 3. Bepaling kostensoorten: Kosten = ivm offers die i prod-proces w gemaakt om tt prestatie te komen Uitgaven = ivm liquide middelen Kosten mr uitgaven = nt-kaskosten (vb afschrijvingen) Kosten en = uitgaven = kaskosten (vb personeelskosten) Uitgaven mr kosten (vb terugbetaling lening) 1

3 Opbrengsten mr ontvangsten = nt-kasopbrengsten (vb verkoop op krediet) Opbrengsten en = ontvangsten = kasopbrengsten (vb contante verkoop) Ontvangsten mr opbrengsten = (vb aangaan lening) Verschil tss winst, saldo v liquide middelen & cash flow: Winst = saldo v opbrengsten & kosten verschijnt op resultatenrekening Saldo v liquide middelen = beginsaldo + ontvangsten - uitgaven verschijnt op balans Cash flow = saldo v kasopbrengsten & kaskosten Waardering v kosten: Werkelijke toelaatbare kosten vermijdbare kosten Kostprijscalc obv werkelijke kosten tijdens bep periode (historische/nagecalc kostprijs) boekhoudk (voorraadwaardering, resultaatbepaling) minder bruikbr vr beleidsbesl n Kostprijscalc obv toelaatbare kosten (= std kostprijscalc): historische kosten = incl vermijdbare & nt-vermijdbare kosten vr beleidsbesl n best enkel baseren op nt-vermijdbare (doelmatig gebr8e offers, bij normale bezettingsgraad) std kostprijs = enkel toelaatbare nt-vermijdbare kosten ingecalculeerd gebudgetteerde kostprijs Aanschaffingswaarde = historisch geörienteerde (boekhouding) vervangingswaarde = toekomstgericht (beleidsbesl n ) Vaste & variabele kosten 1. Definities: Variabele kosten = afh v bedrijfsdrukte (productievolume): variëren # geproduceerde 1heden (VACO/e = Variabel Costs per eenheid) Vaste kosten = in totaliteit c te (binnen bep grenzen - FCO = Fixed Costs) 2. Gevolgen vr std kostprijs: vaste kosten/1heid = afh v bezettingsgraad nadenken over na te streven bezettingsgraad = normale bezettingsgr (a) FCO & VACO/e (b) Kost per eenheid Pagina 2

4 3. Capaciteitsgrenzen & budgetperiode: vaste kosten = vast binnen bep capaciteitsgrenzen & bep tijdsperiode in niveaus/trappen (= investeren) of (= desinvesteren) Directe & indirecte kosten 1. Definities: onderscheid relevant bij versch soorten eindprod n Directe (toewijsbare) kosten = 1duidig kwantificeerbaar verband met eindprod, k direct w toegewezen eraan Indirecte kosten = overheadkosten gn aanwijsbr 1duidig verband met specifiek eindprod bijhouden specifieke kost/1heid nt mogelijk (vb afschrijvingen), gebeurt nt in bedrijf (vb energieverbruik) of is alg kost (vb loon directeur) verdelen over eindprod n met omslagsleutel (of verdeelsleutel) Opgepast! Directe kostprijs variabele kostprijs! Variabele directe kosten directe lonen wnnr arbeidstijd/product bekend is, comissieloon, grondstoffen (motor & diverse onderdelen) Variabele indirecte kosten lonen v arbeiders wnnr tijdbesteding/product NIET gemeten w, Everbruik, algemene prod n (lijm, tape,...) Vaste directe kosten specifieke beheerskosten, afschrijvingen v/e machine ingezet vr bep producttype, loonkost planners per type Vaste indirecte kosten salaris algemene leiding & administratie, afschrijving alg machine 2. Capaciteitsbezettingsverschil: als werkelijke bezetting afwijkt v std (nrmle) bezetting (op basis wrv tarief vr indirecte kosten w berekend) Negatief verschil werkelijke bez < std bez onderdekking v vaste kosten Positief verschil werkelijke bez > std bez overdekking v vaste kosten std-kostprijs v versch prod n nt beïnvloed dr al dan nt efficiënt gebr v overige manuren, historische wel! 3. Beschikbare vs gebruikte capaciteit: beschikbre = doelmatig gebruikte + overcapaciteit vr beleidsbesl n enkel kosten v gebruikte beschouwen (verrekend tgn std-tarief) nagecalculeerde kostprijzen uit boekhouding verstoord dr capaciteitsbezettingseffecten managers k verkeerde besl n nemen Pagina 3

5 1.1.6 Marginale of differentiële kosten hoeveel kost bijkomend/speciaal order? Welke zijn bijkomende kosten berekening marginale kostprijs enkel additionele kosten! marginale kosten variabele kosten! Integrale kostprijs vs partiële: Integrale = alle kostensoorten incalculeren Partiële = over bep onderdelen/subtotalen (vb directe, variabele, differentiële kost) 1.2 VERDELING V INDIRECTE KOSTEN Probleemstelling: indirecte kosten verdelen? (indir prod-, beheers- (productie/verkoop) & verkoopskosten) Rationele vs irrationele verdeling v indirecte kosten Rationele verdeling = zoeken nr objectief vaststelbare oorzaak-gevolg relatie tss kosten & verdeelcriterium Toerekening ( cost apportionment ) Irrationele = obv subjectieve criteria (draagkracht, gelijkheid, eerlijkheid,... gn causaal verband) Toewijzing ( cost allocation ) Keuze verdeelsleutel 1. Verdeling totale indirecte kosten in homogene kostenmassa s: bepalen causaal verband tss indirecte kosten in elke kostenmassa & gebruikte verdeelcriterium homogene kostenmassa = alle kosten opgenomen i bep kostenmassa h causale relatie met zelfde variabele (toerekening meest nauwkeurig) heterogene kostenmassa = gn causaal verband allocatie = arbitrair verlies nauwkeurigheid! 2. Bepaling toeslagen in bedragen of percentages vr de verdeling v kosten: Homogene kostenmassa Tarief = Volume verdeelcriterium vb prijs per machineuur, Activity-Based Costing (ABC) Wikipedia: Activity Based Costing = manier om kosten a prod n & diensten toe te wijzen, techniek gehanteerd dr planners bij bep v kostprijs ( 1. Tekortkomingen v tradit kostprijscalc: nt alle kostenmassa s z homogeen drdat info over inhoud v kosten vaak ontbreekt, prod-diversiteit, complexere productietechnologie, -automatisering stijgende vaste kost (indirect) Producten/diensten verbruiken middelen 2. Kostprijsbepaling obv activiteiten: Producten verbruiken activiteiten, act n verbruiken middelen ABC blootleggen v activiteiten wrvoor indirecte kosten w gemaakt Alg model: Pagina 4

6 1 - identificatie v activiteiten: volgt uit Wat doen jullie? 2 - bepaling v kosten v activiteiten: uit boekhouding 3 - bep v cost drivers v activiteiten volg uit Wat bep jullie # werk? 4 - bep v volume v cost drivers 5 - bep v kost/1heid cost driver vr elke activiteit 6 - berekening v 1heidsprijs per product/dienst Cost driver : wat zorgt dat mensen o/e bep dienst mr/minder werk h? cost driver (vb # aankopen, aankooporder = cost driver) 3. voordelen: integrale kostprijs/prod k nauwkeurig w berekend, kostprijsfiche = inzichtelijker, mog-h tt simulatie (indeling bedrijf aanpassen transp-kost?), aanzet tt verbeteringsproces, mr inzicht in gedrag & structuur v indir kosten 4. nadelen: complex (6 stappen), tijdrovend (verz n kostdetails), ingewikkelde kostenregistratie vr boekhouder (boeking per activiteit) 1.3 Specifieke waarderingsproblemen Waardering v/h materiaalverbruik FIFO: waarde bepalen adhv eerste in = eerste uit LIFO: laatste in = eerste uit voortschrijdend gemiddelde: iedere keer bij aankoop nieuwe gem waarde per 1heid bepalen maandgem: gem per maand v alle aankopen bepalen verbruik daarmee berekenen Waardering v/d afschrijvingen 1. Bepalende factoren: levensduur, ritme (lineair, degressief, progressief), basis (aanschaffings- of vervangingswaarde), residuwaarde 2. Levensduur: technische levensduur (dr gebruik) economische levensduur indien 2 levensduren bedrijfseconomische levensduur = kortste ook hier: info vr boekhouding info vr beleidsbeslissingen 3. Afschrijvingsritme: Lineair: ieder jaar zelfde afschrijvingsbedrag Degressief: 1 e jaren relatief mr afschrijven dan in latere (vb onderhoudskosten ) Progressief: omgekeerd (vb opstartkosten) Pagina 5

7 (c) Verloop boekwaarde in tijd (d) Verloop boekwaarde in tijd (Histogram) 4. Afschrijvingsbasis: aanschaffingswaarde = vervaardigings-, inbrengwaarde: historische aankoopprijs + bijkomende kosten (exact gekend) vervangingswaarde = aanschaffingswaarde die men NU zou m betalen om het te vervangen wrom vervangingswaarde inflatie, technologische evolutie. 5. Residuwaarde = restwaarde = vermoedelijke realisatiewaarde op einde levensduur (meestal 0 genomen) afschrijvingsbasis = vervangingswaarde - residuwaarde 6. Rente op eigen & vreemd vermogen: Financiële kosten v eigen & vreemd vermogen (EV/VV) m ook terugverdiend w maakt ook deel uit v/d kostprijs! VV interest% (algemener: financiële kost v VV) EV marktrente v risicovrije beleggingen (vb staatskasbons) + risicopremie Gewogen gemiddelde kapitaalkost In praktijk zr moeilijk om financiële kost nr de versch eindprod n te versleutelen (moeilijk te bep n hoeveel vermogen elk product verbruikt) Pagina 6

8 Deel 3 Het gebruik van kosteninformatie bij het nemen van beleidsbeslissingen vooruit kijken in de tijd! 3.8 BELANGRIJKE BEGRIPPEN BIJ BESLISSINGSCALCULATIES 1. Relevante kosten & relevante opbrengsten: vr beslissingen enkel relevante info beschouwen: toekomstige kosten/opbrengsten & verschillen i/d alternatieven kwalitatieve, nt in geld uit te drukken info k v belang zijn 2. Differentiële of incrementele kosten (additionele): bijkomende kosten tgv/e bep beslissing verschil in kosten tss bep alternatieven 3. Opportuniteitskost: kost v/d gemiste kans = verschil in winst tss gekozen alternatief & beste dat je nt gekozen hebt nr winstversch n kijken (ipv nr kosten bij incrementele) 4. Contributiemarge CM = verkoopprijs - variabele kost = hoeveel per eenheid v verkoopprijs overblijft vr dekken v FCO s & evt vr winst totale contributie = omzet - totale VACO s = CM x # Q (verkochte eenh n ) 3.9 Break-even analyse (BE) min # stuks verkopen om uit kosten te z (opbrengsten = kosten) omzet zoeken wr winst & markt vr BE-afzet? Methodes om break-even punt te bepalen 1. Definitie: break-even punt = omzet (in d) of afzethoeveelh (in #) wrbij kosten = opbrengsten winst noch verlies 2. Basisvergelijking: VP = verkoopprijs & kritische omzet = omzet om alle kosten (FCO + VACO) te dekken omzet VACO FCO = resultaat (VP x Q) (VACO/e x Q) FCO = resultaat 7

9 Bij een BE-afzet: resultaat = 0 3. Contributiemarge = CM-methode: (VP x Q) (VACO/e x Q) FCO = 0 [ ] (VP VACO/e) x Q FCO = 0 (VP VACO/e) x Q = FCO FCO BE-afzet = Q = VP VACO/e BE-omzet = Q x VP CM = VP VACO/e BE-afzet = Q = FCO CM BE-omzet = BE-afzet x VP = FCO CM x VP = FCO CM VP = FCO CM-ratio CM-ratio = bijdragenpercentage = % v VP dat benut k w vr dekken FCO s & behalen winst complement v VACO-ratio = % v VP dat w opgeslorpt dr VACO s BE-omzet = FCO CM VP FCO = VP - VACO/e VP FCO = 1 VACO/e VP FCO = 1 VACO-ratio 4. Grafische methode: BE-omzet: waar kosten = opbrengsten Pagina 8

10 3.9.4 Toepasingsmogelijkheden BE-alyse 1. Veiligheidsmarge: omzet BE-omzet Veiligheidsmarge = = % v huidige omzet verliezen vr BE-omzet w bereikt omzet Als veiligheidsmarge onderneming beter beschermd tgn omzetverminderingen kans op verlies Startende onderneming: hoevl min verkopen om alle kosten te dragen? Bestaande onderneming: hoevl v huidige omzet verliezen vraleer verlies? 2. Capaciteitsbenutting in BE-punt: BE-volume in % v capaciteit = moeilijker om winst te maken 3. Winstobjectief (vr & na belastingen): Hoeveel verkopen om vropgestelde winst vóór belasting te behalen? TO TK = winst voor belasting omzet VACO FCO = winst voor belasting (VP x Q) (VACO/e x Q) FCO = winst voor belasting winst voor belastingen + FCO Q winstob j = VP VACO/e winst voor belastingen + FCO (= ) CM omzet winstob j = Q winstob j x VP bij winst ná belastingen: winst voor belastingen = winst na belastingen (1 belastingsvoet) 4. Sensitiviteitsanalyse: What-if -vragen stellen (vb wat als VP ) BE-afzet hoe lager hoe afzetcapaciteit optimistisch/pessimistisch scenario, nuttig bij prijsbep Impliciete veronderstellingen bij BE 1. Lineair opbrengstenverloop: omzet stijgt lineair ifv volume VP/1heid = c te grote volumes = prijsreducties, lanceren nieuw product = penetratieprijzen (lage prijs) of afroomprijzen (hoge prijs) slechts gedeelte v omzetcurve beschouwen wr VP = c te & adhv sensitiviteitsanalyse berekeningen bij versch prijzen uitvoeren 2. Lineair kostenverloop: FCO s blijven op zelfde niveau (ongeacht afzetvolume) in praktijk in stappen (c te in bep relevant range ) Pagina 9

11 veronderstelling dat VACO s/e nt veranderen wel bij grotere volumes (hoeveelh-korting) slechts gedeelte v kostencurve beschouwen! 3. Alle kosten opdeelbr in FCO s & VACO s/e: 4. Gn onderscheid tss productie & verkoop (in volume): alles die w geproduceerd w verkocht & alles die verkocht w, w in zelfde periode geprod als onderneming BE-afzet produceert mr slechts deel verkoopt = verlies 5. Enkel volume beïnvloedt kosten & opbrengsten: gn rekening met andere factoren die kosten/opbrengsten beïnvl n (vb efficiëntie productie-app, stakingen, technologie) ook ABC: nt alle kosten volume-georiënteerd 6. Constante productmix: stel 2 prod n A & B omzet A + omzet B - VACO A - VACO B - FCO = 0 vgl met 2 onbekenden (Q A en Q B ) oplosbaar als vaste verhouding tss de 2 = productmix 3.10 SPECIALE ORDERS MET LAGE VERKOOPPRIJS Inleiding Bijkomende spoedorder aanvaarden of nt? = korte termijnbesl 3 scenario s: 1. VP > integrale kostprijs (IK = FCO + VACO) als voldoende capaciteit aanvaarden want order = winstgevend 2. VP < VACO nt aanvaarden want winstdaling 3. VACO < VP < IK dit hfdst Onderbezetting of volledige bezetting Voldoende capaciteit beschikbaar vr normale én speciale order? bij voll bezetting (= overbezetting) spoedorder weigeren bij overcapaciteit (= onderbezetting) aanvaarden spoedorder verder afwegen Criteria: C1 = C2 = C3 = als IK bij normale bezetting > VP: NIET aanvaarden IK bij werkelijke bezetting: extra order erbij rekenen FCO/e mr als ng steeds IK > VP: NIET aanvaarden bij aanvaarden order: FCO s blijven gelijk, omzet & VACO s verschillen contributie bekijken, als CM > 0: WEL aanvaarden Pagina 10

12 contributieredenering gebruiken: FCO s blijven gelijk nt relevant 1d contributie extra dr speciale order = 1d extra winst C1 & C2 = lange termijn filosofie als IK v alle orders > VP probleem om FCO s te dekken Voorwaarden vr aanvaarden v speciaal order met VP < IK Positieve contributie, onderbezetting (= overcapaciteit), 1malig order, gescheiden markten, gn extra investeringen Volledige bezetting als gwne order k w uitgesteld substitutie tss gewone & speciale orders winst of nt = aanvaarden, uitbesteden aan dochterbedrijf (totale winst / bekijken) of nt aanvaarden 3.11 DE MAKE-OR-BUY BESLISSING Zelf maken of uitbesteden aan derden? korte termijn beslissing: vertrekkend v bestaande middelen optimaliseren? lange termijn beslissing: investering vs desinvestering Situaties bij uitbesteding 1. Vrijgekomen capaciteit nt benut: nt alle kosten weg sunk costs = kosten ontstaan dr beslissing in verleden die nt te beïnvloeden is dr beslissing i heden/toekomst (vb afschrijvingen, materiaalkost grondstoffen i/h verleden gekocht) Sunk costs per defenitie irrelevant vr nemen v beslissingen nt alle irrelevante kosten = sunk costs (vb onderhoudskosten)! vr make-or-buy enkel relevante kosten beschouwen (FCO s k ook relevant zijn, vb toezichter) 2. Vrijgekomen capaciteit wél benut: iets anders maken met capaciteit die vrijkomt arbeids- & machine-uren w schaarse productiemiddelen: We k enkel A maken, mr grg A & B maken, lukt als we A uitbesteden relevante & irrelevante kosten/opbrengsten = vr beide prod n versch/gelijk opportuniteitskost berekenen 3. Vervanging machine: afschrijving = GEEN sunk cost, mr relevante kost Kwalitatieve factoren kwaliteit v aangekochte producten, onderdelen ( zelf maken? = eigen controle) leveringsbetrouwbaarheid v externen overdacht v know-how enkel routineklussen uitbesteden, gn specialisaties veiligheidsoverwegingen Pagina 11