ARCHITEXTILES. Ontwerpend onderzoek naar innovatieve textieltoepassingen in interieur FOKKEMA & PARTNERS ARCHITECTEN

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "ARCHITEXTILES. Ontwerpend onderzoek naar innovatieve textieltoepassingen in interieur FOKKEMA & PARTNERS ARCHITECTEN"

Transcriptie

1 ARCHITEXTILES Ontwerpend onderzoek naar innovatieve textieltoepassingen in interieur Eindverslag Stimuleringsfonds Creatieve Industrie 22 juli 2013 FOKKEMA & PARTNERS ARCHITECTEN Ir. Drs. Anna Chris Eikelboom Ir. Twan Steeghs

2 INHOUD ARCHITEXTILES Ontwerpend Onderzoek naar Innovatieve textieltoepassingen in interieur Bijlagen 1. Het project 2. De uitvoering 2.1 Het proces 2.2 Het eindresultaat 2.3 Kennisdeling en publieksbereik 3. Evaluatie en aanbevelingen 3.1 De organisatie 3.2 Spinn Off 4. Conclusie A. BEELDVERSLAG: Deelnemers en eindresultaten B. Tijdslijn C. Programma Kickoff Meeting D. Programma Expert Meeting E. Programma Final Meeting F. Memo rechten ontwerpteams Financieel overzicht (losse bijlage) 1. HET PROJECT Met het project Architextiles wilde Fokkema & Partners Architecten de innovatieve mogelijkheden van textiel als middel om ruimte te maken onderzoeken. De keuze voor textiel kwam aan de ene kant voort uit de gunstige functioneel-technische eigenschappen die textiel voor interieurtoepassingen heeft (bijvoorbeeld op gebied van akoestiek, lichtwering, tactiliteit, thermische isolatie etc) en aan de andere kant uit de fascinatie die het bureau voor textiel heeft. Daarnaast signaleerde het bureau dat de innovatie in textiel niet genoeg doordringt in het hedendaagse interieurontwerp en dat er een vertaalslag mist tussen de innovatieve ontwikkelingen op het gebied van kunst, techniek en mode en de praktijk van het interieurontwerp. Het onderzoek bestond uit twee onderdelen: de kennisdeling met een breder publiek en het ontwerptraject. Voor het eerste deel organiseerden we een tweetal openbare bijeenkomsten in het TextielMuseum, de Kickoff Meeting en de Final Meeting, en maakten we een website: Voor het tweede deel onderzochten drie multidisciplinaire teams met architecten (Doepel Strijkers, Fokkema & Partners Architecten, Kossmann.dejong Exhibition Architects), textielontwerpers (Samira Boon, Aleksandra Gaca, modeontwerpers (Winde Rienstra) theaterontwerpers (Pascal Leboucq, Margreet Sweerts) en ontwerpers vanuit de techniek (V2 Lab, Lightness Studio s) de mogelijkheden voor textiel als ruimtescheidend interieurelement. De eerste fase van het ontwerptraject was daarbij vooral inventariserend en afgesloten met de Expert Meeting, terwijl in de tweede fase de ideeën verder werden uitgewerkt tot een Voorlopig Ontwerp. Dit wil zeggen dat er een concept kwam te liggen, dat voldoende in kaart was gebracht om het met een opdrachtgever verder uit te werken. De eindresultaten werden gepresenteerd tijdens de Final Meeting in het TextielMuseum en op de website De formulering van de probleemstelling, de keuze van het onderwerp en de manier om dit te onderzoeken lag direct in het verlengde van de dagelijkse ontwerppraktijk van Fokkema & Partners Architecten. Door het onderzoek deels op een ontwerp te baseren wilden we optimaal gebruik maken van onze ontwerpervaring en -kennis op interieurgebied en onze vaardigheid in het samenwerken met andere (ontwerp)disciplines. De vraagstelling voor het onderzoek hebben we als volgt geformuleerd: Wat zijn de innovatieve mogelijkheden van textiel als middel om ruimte te maken binnen een (tijdelijke) interieuropgave? Het primaire doel van de Architextiles was om in een experimenteel ontwerptraject innovatieve textieltoepassingen in interieur te onderzoeken en om de kennis op het gebied van textieltoepassingen in interieur te verbreden en te verdiepen. In het onderzoekstraject was de kruisbestuiving tussen verschillende vakgebieden, zoals collega interieurarchitecten, technici, en ontwerpers (mode, textiel en decor) een belangrijke component. De Architextiles was een Open Source project, onder andere omdat het voor een belangrijk deel gefinancierd was met publiek geld. Dit hield in dat alle resultaten van het ontwerptraject openbaar zijn. Mocht, na de afronding van de Architextiles, een van de ontwerpen verder ontwikkeld worden of bijvoorbeeld toegepast in een project, dan gaat er een nieuwe onderhandelingsfase tussen de betrokken partijen in, die buiten het project valt. 1

3 2. DE UITVOERING In dit hoofdstuk worden drie aspecten van de uitvoering bekeken: het proces, het eindresultaat en de manier waarop de resultaten van het project zijn gedeeld met een breder publiek. Alle eindresultaten zijn gedocumenteerd in bijlage Het proces De startfase van het project had een overwegend organisatorisch karakter. Om te beginnen voerden we een groot aantal gesprekken met verschillende ontwerpers en deskundigen om zowel de deelnemers voor de ontwerpteams als voor de Kickoff Meeting te vinden. Bij het samenstellen van de ontwerpteams hebben we op een aantal factoren gelet: heeft een ontwerper in zijn/haar werk al affiniteit met (interieur)architectuur en ruimtelijk ontwerp, zijn de verschillende disciplines evenwichtig vertegenwoordigd, heeft iemand voldoende praktijkervaring, hoe gemotiveerd is iemand om mee te doen en wat voor indruk kregen we tijdens de voorbespreking. De motivatie was belangrijk omdat er veel eigen inbreng van de ontwerpers werd verwacht. De keuze van de deelnemers heeft altijd een zekere mate van subjectiviteit, alhoewel we dat zo veel mogelijk hebben geprobeerd te beperken. Aan het begin van het project moesten we het veld van ontwerpers die met textiel werken of er affiniteit mee hebben nog leren kennen en het zou daardoor kunnen dat een zeer geschikt iemand niet benaderd is. Ondanks deze beperking denken we dat het onderwerp Architextiles actueel en aansprekend is omdat we goede ontwerpers hebben kunnen overtuigen om mee te doen aan het ontwerptraject of aan de Kickoff meeting. Naast het zoeken van sprekers waren er verschillende andere organisatorische werkzaamheden die samenhingen met de Kickoff Meeting en later de Final Meeting, zoals het samenstellen van de programma s (zie bijlage 3 en 5), het regelen van de locatie en de samenwerking met het TextielMuseum, het opzetten van een website, en het maken van PR-lijsten. Als de partij die de Architextiles organiseerde hebben we hier veel van geleerd en goede ervaring opgedaan voor een vergelijkbaar project of voor samenwerking met een derde partij in een ander onderzoeksproject. Bevredigend was het dat zowel de Kickoff meeting als de Final Meeting uitverkocht waren, de mensen tot het eind bleven en we ook achteraf positieve reacties kregen. Het publiek was bij beide meetings divers samengesteld: zowel architectne, als textielontwerpers, studenten, fabrikanten, techneuten etc. Na de Kickoff Meeting in juni 2012 startte in de zomer het ontwerptraject met de drie ontwerpteams, dat ruim zeven maanden duurde. Aandachtspunt hierbij was het formuleren van de rechten van de ontwerpers die meededen met het ontwerptraject. Daarnaast hebben we veel gediscussieerd over de lengte van het ontwerptraject: was het beter om alle uren in een kort compact traject te stoppen, of juist de ontwerpers over een langere periode de keuze te geven wanneer ze eraan wilden werken? Uiteindelijk hebben we voor het laatste gekozen. Het voordeel van de langere termijn was namelijk dat alle benaderde ontwerpers, die stuk voor stuk een drukke ontwerppraktijk hebben, toch konden meedoen, omdat ze zelf konden bepalen op welk moment ze er tijd in stopten. Van sommigen hebben we de opmerking gekregen dat de periode voor het ontwerptraject te lang was in verhouding tot de vergoeding en het aantal uren dat daar redelijkerwijs aan gekoppeld kon worden. Een korter en intensiever traject hadden sommigen prettiger gevonden. Tijdens het ontwerptraject bleken de ontwerpers grofweg twee verschillende manieren van aanpak te hebben: er waren een aantal mensen die al in een vroeg stadium een concept ontwikkelden en dat gestaag uitwerkten (Kossmann.dejong, Pascal Leboucq, Doepel Strijkers) en er waren mensen die heel lang bleven (onder)zoeken, om pas aan het eind echt met resultaten te komen (Winde Rienstra, Aleksandra Gaca, Fokkema & Partners en heel Team 3 (Samira Boon, Lightness Studio, Margreet Sweers, Fokkema & Partners). Dit hing ook samen met het feit dat een aantal ontwerpers al een bepaalde fascinatie voor textiel in relatie met interieur hadden voordat ze aan het project begonnen. Ze gebruikten de Architextiles om deze fascinatie verder uit te diepen. Het moeilijkste punt van het ontwerptraject vonden we de multidisciplinaire ontwerpteams, want in de loop van het proces bleken de meeste ontwerpers toch een eigen idee uit te werken en bleek het moeilijk om ze buiten hun eigen ervarings- en ideeënwereld te laten treden. De meesten lieten zich wel inspireren en beïnvloeden door hun team en de opgave, maar in twee van de drie teams kwamen de deelnemers toch ieder met een individueel eindresultaat. Wel zijn een deel van de nietarchitecten duidelijk buiten hun vakgrenzen getreden, zoals bij de ontspanningsruimte van Winde Rienstra en de gelaagde doeken voor een gebedsruimte van Aleksandra Gaca, en zijn de architecten gaan denken vanuit textiel. In die zin is er dus wel multidisciplinaire beïnvloeding geweest. Een uitzondering hierop was de samenwerking tussen ontwerpers en het V2 Lab, dat is opgericht om innovatieve technologische ondersteuning te bieden aan ontwerpers. Onze ervaring tijdens de Architextiles is dat het makkelijker lijkt om een bepaalde techniek aan een ontwerper te koppelen dan om meerdere disciplines met elkaar tot een nieuw resultaat te laten komen. Het zou interessant zijn om een keer uit te proberen of het in duo s anders werkt dan in teams van vier en hoe je die duo s dan het beste zou kunnen samenstellen: uit twee ontwerpers, of uit een ontwerper en een techneut. Misschien moet je al bij het formuleren van de vraagstelling rekening houden met twee verschillende rollen/aspecten, die je dan door verschillende disciplines kunt laten invullen. Dit is een punt waarover we graag een keer over van gedachten zouden willen wisselen met andere deelnemers van het SfA met een multidisciplinair project, zeker nu het SfA in haar nieuwe gedaante als Stimuleringsfonds voor de Creatieve Kunsten nog meer met multidisciplinaire teams wil gaan werken. In hoofstuk 3 komen we hier ook nog op terug. 2.2 Het eindresultaat Het eindresultaat was zeer divers: van een utopisch interieur van Pascal Leboucq, dat je, naar gelang de ruimtebehoefte, als een bal papier in en uit kunt kreukelen, tot zeer concrete voorstellen voor stoffen en producten en alles daar tussenin. Een beschrijving en beeldmateriaal van deze ontwerpen is opgenomen in bijlage 1. Op de Final Meeting in het TextielMuseum te Tilburg werden de ontwerpen gepresenteerd. Hiervoor waren door de verschillende ontwerpers verschillende vormen gekozen: een 1 op 1 mock-up (Kossmande.jong en Groep 3), samples van stoffen (Aleksandra Gaca, Fokkema & Partners Architecten, Samira Boon), modellen (Winde Rienstra), schetsen en 3D tekeningen, films (Doepel Strijkers, Team 3, Pascal Leboucq, Kossmann.dejong) en foto s. Het publiek kon de samples aanraken en de mock-ups uitproberen. Na elke presentatie was een korte discussietijd ingelast, voor reacties uit het publiek. Als we terugkijken op het eindresultaat dan valt allereerst de grote hoeveelheid energie die vrijwel alle ontwerpers in het traject gestoken hebben op. Iedereen heeft het project ook gebruikt om iets uit te zoeken, te maken of te proberen wat niet in dezelfde lijn als zijn of haar dagelijkse ontwerpen lag, maar er wel mee verbonden was. Zo onderzocht Kossmann.dejong, die gespecialiseerd zijn in tentoonstellingsarchitectuur, hoe je textiel als interactieve informatiedrager kunt gebruiken. Met behulp van een kinect ontwierpen ze een vlak van stretchstof, dat, naarmate je het verder indrukte, steeds een nieuwe laag informatie toonde. Winde Rienstra ontwierp een diamantvormige relaxruimte, aan de binnenkant bekleed met een vacht van glasfibervezel aangesloten op een app die je hartslag meet. Hoe meer de gebruiker zich ontspant hoe rustiger het gekleurde licht dat door de glasfiber schijnt. Team 3 doorliep een lang onderzoekstraject, waarbij ze het karakter van stoffen (oa in relatie tot luchtstromen), de constructieve mogelijkheden en het verstijven van textiel en een 3D weeftechniek bestudeerden. Fokkema & Partners onderzocht de mogelijkheden van het vouwen van textiel en het integreren van verlichting erin, onder andere resulterend in een lichtvlak voor boven een boardroom tafel of in een atrium en een concept voor 3D gevouwen stoffen. Ook Alekasandra Gaca keek naar het integreren van licht in textiel en naar het maken van 2 3

4 steeds wisselende patronen door de combinatie van licht met lagen textiel met uitsparingen. Doepel Strijkers tenslotte deed een brede analyse naar de mogelijke toepassingen van textiel in interieur en werkte daarvan 3 zeer innovatieve ideeën voor licht- en zonwering verder uit. Al deze ontwerpen zijn uitvoeriger gedocumenteerd in bijlage 1 en op de website Kennisdeling en publieksbereik Om de kennis en de resultaten van het ontwerptraject met de deelnemende ontwerpers en een breed publiek te delen, zijn er een aantal middelen gebruikt. Ten eerste twee openbare meetings in het TextielMuseum in Tilburg, de eerste aan het begin van het project en de tweede ter afsluiting. Op 13 juni 2012 vond de Kickoff Meeting in het TextielMuseum in Tilburg plaats, met 100 aanwezigen, het maximum dat in de zaal kon. De middag was van te voren uitverkocht. Tijdens de Kickoff Meeting gaven twee technisch specialisten, ir Adriaan Beukers van de faculteit Lucht & Ruimtevaart van de TU Delft (lichtgewicht construeren met textiel) en Steven Luijtjens van het Philips Place-It lab (integratie van licht in Textiel), en twee textielontwerpers met affiniteit voor interieur, Petra Blaisse en Claudy Jongstra, een lezing. Daarnaast werden er korte films over textielontwerpers uit verschillende disciplines getoond en was er een rondleiding door het TextielLab van het TextielMuseum, om de aanwezigen kennis te laten maken met verschillende textieltechnieken en de mogelijkheden van het TextielLab (voor details over de lezingen en het programma zie bijlage 3). Het doel van de Kickoff Meeting was om de deelnemende ontwerpers en het publiek een bepaalde basiskennis mee te geven en te inspireren door een breed overzicht te presenteren van de mogelijkheden van textiel in relatie tot architectuur. Daarnaast wilden we een groter publiek interesseren voor de Architextiles. Op 4 april 2013 was de Final Meeting op dezelfde locatie als afronding van het project. Tijdens deze bijeenkomst werden de eindresultaten van het ontwerptraject met behulp van filmpjes, 3D beelden, modellen, een mock-up en textielsamples getoond (voor het programma zie bijlage 5). Ook deze keer was de zaal, met 120 bezoekers, ruim uitverkocht. Naast de publieke bijeenkomsten was er vanaf aanvang de website (tot op heden ruim 2500 unieke bezoekers). Hierop werden het project en de deelnemers geïntroduceerd, werden de publieke bijeenkomsten en de resultaten van het ontwerptraject bijgehouden en konden mensen zich inschrijven als belangstellende en als deelnemer voor de publieke gebeurtenissen. Ook de eindresultaten worden op de website gepubliceerd. We hebben gemerkt dat deze twee middelen, bijeenkomsten en een website, elkaar versterken en aanvullen, ook door het gebruik van links in nieuwsbrieven, Archined, textielfora, Facebook etc. Naast deze middelen voor kennisdeling en publieksbereik hopen we dat er op de langere termijn nog andere mogelijkheden komen om de opgedane kennis publiek te maken door bijvoorbeeld (deelname aan) een publicatie en/of een tentoonstelling. Een moeilijkheid waar we tijdens het project tegenaan liepen was dat je het lastig is om initiatieven voor een publicatie en/of een tentoonstelling te ondernemen als de resultaten nog niet bekend zijn (je kunt niet iets verkopen dat er niet is). In feite kunnen we hiermee pas aan de slag nu het project is afgerond. Op dit moment kunnen we over de verdere exposure zeggen dat het TextielMuseum heeft aangegeven het onderwerp Architextiles op de (voorlopige) tentoonstellingsagenda voor begin 2015 te hebben geplaatst. Ook zijn er contacten met architectuurcentrum CAST in Tilburg, die bezig zijn met een project rondom het maken met de focus op producten in baksteen en textiel en zijn er eerste gesprekken met fabrikanten gevoerd. Tenslotte zijn is er ook een gesprek geweest over publicatie van de Architextiles in de Lay Out nieuwe stijl van het Stimuleringsfonds. 3. EVALUATIE EN AANBEVELINGEN Het Architextiles project had een hoog ambitieniveau. Er deden 3 teams van ieder 4 deelnemers aan mee, er zijn twee openbare bijeenkomsten georganiseerd en een besloten (de Expert Meeting aan het einde van de eerste fase van het ontwerptraject), er is een website opgezet en een nieuw netwerk opgebouwd. Het verloop en het eindresultaat kunnen een succes genoemd worden. Allereerst door de inzet van de deelnemers, die de gegeven vergoeding ruim oversteeg, en ten tweede door de grote interesse voor de publieke bijeenkomsten in het TextielMuseum, die beiden uitverkocht waren. Ook het feit dat goede ontwerpers hebben deelgenomen is een indicatie dat het onderwerp leeft en aansluit bij de actuele ontwerppraktijk. Tegelijk is het nog een tamelijk onontgonnen gebied, waar nog veel meer pionierswerk valt te verrichten. Als we terugkijken op het realisatietraject zien we dat we onze voorgenomen opzet vrij nauwgezet hebben gevolgd en ingevuld, er zijn nergens grote afwijkingen van het programma. Er is een wissel geweest in de samenstelling van Team 3 omdat een ontwerper de manier van werken toch niet bij zijn eigen werkstijl vond passen en Piem Wiertz van het V2 Lab moest tot spijt van iedereen (vanwege inkrimp van het V2 Lab) het tweede deel van het ontwerptraject aan een freelancer doorgeven. Ook de planning, die in eerste instantie een jaar was, is slechts met 3 maanden overschreven, wat nog goed binnen de marges valt. Omdat het binnen het bureau belangrijk werd gevonden om ontwerpend onderzoek te doen dat los staat van de dagelijkse projecten, is het budget aangevuld met uren, die door Fokkema zelf zijn geïnvesteerd. Hierdoor kon het project ook financieel rond worden gekregen. Desondanks zijn er altijd dingen die een volgende keer misschien anders kunnen of waar we veel van hebben geleerd. Deze zaken willen we hieronder puntsgewijs bespreken. Daarbij gaan we eerst in op het organisatorische deel en daarna op het ontwerptraject. 3.1 De organisatie Verhoudingsgewijs zijn we vrij veel van de beschikbare tijd kwijt geweest aan het organiseren van de twee meetings en het ontwerptraject. Daar hebben we ons wel enigszins op verkeken en dit is ook wel ten koste gegaan van de tijd die we in onze eigen ontwerpen konden steken. Fokkema & Partners werd als initiatiefnemer en organisator gezien en de deelnemers voelden zich waarschijnlijk daarom ook niet geroepen om mee te denken over organisatorische aspecten. Een volgende keer zouden we dat waarschijnlijk vanaf het begin van het project iets anders insteken. We vonden het belangrijk om de deelnemers een redelijke vergoeding te geven en ook de materiaalkosten te vergoeden, maar deze vergoeding dekte zeker niet de inzet van de deelnemende ontwerpers. Dat het project een succes genoemd kan worden is mede omdat over de hele linie de deelnemers er veel meer energie in hebben gestoken dan op basis van de vergoeding verwacht kon worden. En belangrijke meerwaarde had de samenwerking/wisselwerking met het TextielMuseum, die in de loop van het project vorm kreeg. Niet alleen als locatie en door de aanwezigheid van het Textiellab, maar ook doordat we gebruik konden maken van elkaars netwerk en PR mogelijkheden, waardoor wij ons architectuurgerelateerde netwerk konden uitbreiden met een textielgerelateerd netwerk en vice versa. We geloven dat dit voor beide partijen een win-win situatie is geweest. Ten slotte nog een praktisch punt. Tijdens onze eerste contacten met de deelnemende ontwerpers kregen we verschillende vragen over de (publicatie)rechten over het eindresultaat. Het Stimuleringsfonds had aangegeven dat de resultaten het publieke belang moesten dienen en niet ten gunste moesten zijn van het commercieel belang van bijvoorbeeld een producent. We hebben daar een aantal gesprekken over gevoerd (zowel intern als met een aantal van de deelnemers) en uiteindelijk een richtlijn voor de rechten opgesteld (zie bijlage 6). Een suggestie van onze kant zou zijn of het Stimuleringsfonds daar geen standaard voor zou kunnen ontwikkelen, omdat deze vraag ongetwijfeld bij meer ontwerpende onderzoeken speelt. 4 5

5 3.2 Spinn Off In ons onderzoeksvoorstel werden als mogelijke spin-off een tentoonstelling en/of een publicatie genoemd. Een praktisch probleem daarbij was dat je het liefst zou willen dat deze publicatie en/of tentoonstelling zou samenvallen met de eindpresentatie. Dit is organisatorisch echter niet te doen, omdat de eindresultaten van te voren niet bekend zijn. Je kunt heel moeilijk een tentoonstelling of een publicatie verkopen van een ontwerpend onderzoekstraject, waarvan het kenmerk juist is dat mensen nieuwe dingen uitproberen. Nu het project afgerond is blijken er verschillende soorten spin-off te komen: Ten eerste hebben we een aantal aanvragen voor lezingen en het organiseren van workshops gekregen in projecten die textiel, constructief textiel, innovatief textiel, het maakproces van textiel etc als thema hebben. Onder andere vanuit de TU Delft en Architectuurcentrum CAST in Tilburg. Binnen deze context hopen we ook op verdere samenwerking met het TextielMuseum. Ten tweede zijn we in gesprek met het Stimuleringsfonds om te kijken of het mogelijk is in de hernieuwde Lay-Out aandacht aan de Architextiles te besteden. Omdat het hernieuwde Stimuleringsfonds voor de Creatieve Industrie zich (nog) meer wil gaan richten op interdisciplinaire projecten, lijkt de Architextiles een goed voorbeeldproject. Ook voert Fokkema op dit moment gesprekken met een aantal producenten (o.a. Philips, Innofa en Hunter Douglas) om te kijken of een van de ideeën verder ontwikkeld kan worden voor toepassing in een project of voor de markt. Tenslotte heeft dit project ook invloed gehad op ons bureau zelf. Niet alleen door de kennisgeving binnen het bureau en de goede ervaring die we hebben opgedaan met textielontwerpster Anna Theodossiadou, die voor de Architextiles stage bij ons heeft gelopen, maar ook op een meer fundamenteel niveau. Besloten is om ook op langere termijn te blijven investeren in ontwerpend onderzoek. Allereerst door extra tijd en middelen binnen een concreet project vrij te maken om een ontwerpend (deel)onderzoek te doen naar een element binnen dat project. Daarnaast door ook in de toekomst projecten te blijven initiëren die verder gaan dan de waan van de dag. Op deze manier wil Fokkema & Partners Architecten ontwerpend onderzoek meer structureel in de werkwijze van het bureau verankeren. 4. CONCLUSIE In het jaar dat we aan de Architextiles hebben gewerkt is gebleken dat er veel belangstelling is voor de combinatie textiel en (interieur)architectuur. Er is al veel ontworpen en geëxperimenteerd met innovatief textiel op zich en met innovatief textiel en mode, maar textiel en (interieur)architectuur is een nog grotendeels onontgonnen gebied, dat, zoals hierboven al is beschreven, veel mogelijkheden biedt. Het project Architextiles heeft er zeker toe bijgedragen dit onderwerp op de agenda te zetten (onder andere bij het TextielMuseum) en ook om er concreet mee aan de slag te gaan door de betrokken ontwerpers. We geloven dat daarbij de combinatie van publieke meetings en een ontwerptraject geslaagd is omdat beide elementen elkaar positief hebben beïnvloed. Het interdisciplinaire karakter van het project hebben we als positief ervaren, maar ook soms als complex, doordat het in de praktijk moeilijk bleek om de verschillende disciplines echt aan een gezamenlijk ontwerp te laten werken. Dit was overigens ook niet expliciet de doelstelling van het project. Er is zeker onderlinge beïnvloeding en kennis- en ervaringsuitwisseling geweest en het was ook motiverend en stimulerend om met verschillende disciplines samen te werken. Als we bij een volgend project wel zouden streven naar een gezamenlijk eindproduct, dan zou het de nuttig zijn om te kijken of we daar een andere vorm voor moeten kiezen, bijvoorbeeld door de ontwerpers in duo s te laten werken (waarbij een van tweeën mogelijk een techneut is), door de opgave anders te formuleren of door nog bewuster mensen met bepaalde expertise aan een bepaalde opgave te koppelen, waarin duidelijk voor elke expertise een vraag is geformuleerd. Dat opgemerkt hebbende geloven we dat de open manier van werken waar we bij de Architextiles voor hebben gekozen een zeer breed scala aan resultaten heeft opgeleverd, van behoorlijk experimenteel to heel concreet, deels afhankelijk van welke achtergrond de ontwerper had (theater, mode, textiel of architectuur). Dit zien we ook als een belangrijke waarde. Terugkijkend op het project hopen we in de toekomst nog veel meer met Architextiles te kunnen doen, bijvoorbeeld door een publicatie of door een van onze ontwerpen te realiseren. En natuurlijk doordat met de Architextiles het (los van een project) ontwerpend onderzoek doen een vaste plek binnen ons bureau heeft gekregen. 6 7

6 A. BEELDVERSLAG: ONTWERPERS EN EINDRESULTATEN 8 9

7 DOEPELSTRIJKERS - ARCHITECTUUR Doepel Strijkers heeft onderzocht hoe textiel bij kan dragen aan het verbeteren van de klimatologische kwaliteit van een ruimte en hiervoor climate responsive textile surfaces ontwikkeld. In de toepassingen van textiel in het interieur zijn 4 type wanden ontwikkeld, welke ieder op hun eigen manier reageren op direct zonlicht, daglicht, zicht, thermisch isoleren en geluidsisolerend en -absorberend. Type A is een statische wand, die reageert op de eerde genoemde punten. Type B, C en D zijn dynamische wanden, welke reageren op de veranderingen in de seizoenen en dag. Type B is een wand welke geprogrammeerd is, wat als voordeel heeft dat het naast de eisen voor seizoen en moment op de dag ook kan reageren op het gebruik. Bij type C is een materiaal opgenomen die zorgt voor een 3D vervorming van het textiel ontstaat, als reactie op verandering is seizoen en dag. Type D is gemaakt van een textiel Shape Memory Alloys, waardoor het textiel zelf reageert op de verandering. Analyse van de rol van textiel in relatie tot direct zonlicht, daglicht, zicht, thermische isolatie, geluidsisolatie en - absorbtie Analyse van de relatie tussen de externe factoren en de verschillende oplossingen in textiel Analyse materiaal in relatie tot activiteit, klimaat, lokatie en technische eisen 10 11

8 Type A - Statische wand Type C - Dynamische wand Type B - Dynamische wand Type D - Dynamische wand door middel van Textiel met Shape memory Alloys 12 13

9 Type A - Statische wand Type C - Dynamische wand Type D - Dynamische wand met behulp van textiel met Shape Memory Alloys 14 15

10 FOKKEMA & PARTNERS ARCHITECTEN - ARCHITECTUUR Vouwstrukturen en structuren in textiel Fokkema & Partners Architecten was in eerste plaats verantwoordelijk voor de organisatie van het hele project. Daarnaast hebben we ook een eigen ontwerptraject doorlopen. We concentreerden ons op een viertal fascinaties tijdens dit ontwerptraject: vouwstructuren, 3D toepassingen van textiel, integratie van licht en textiel en het onderzoeken van het materiaal en de technieken zelf. Sample met EL - Wire Sample met ingefreesde OLEDs In de verkennende fase van het ontwerptraject hebben we eerst de integratie van licht en textiel in samenwerking met het V2 lab onderzocht. In een workshop waarin deelnemers allerlei smart textile technieken konden toepassen keken we naar bouwstenen voor de integratie van verlichting en naar de opbouw van verschillende typen elektrische circuits. Vervolgens freesden we onder andere met de lasersnijder vlakjes uit in vilt, waarin we OLEDS konden inleggen en deden we verschillende proeven met lichtgevende materialen, zoals EL-wire, Leds en Luminex. Sample met verstijfde ribben, gemaakt met de borduurmachine van het TextielLab 3D sample met verstijfde ribben en vlakken 3D sample met verstijfde ribben (zie ook sample EL - Wire hierboven) Parallel hieraan zijn we aan de slag gegaan met onze fascinatie voor vouwstructuren, waarbij we begonnen met papier om daarmee de verschillende 3D structuren en hun speciale karakteristieken te onderzoeken. Zoals de mogelijkheid om de ene kant van de vouw er anders uit te laten zien dan de andere. Dit kan een verschil in kleur zijn, maar ook een verschil in transparantie en lichtdoorlatendheid. Ten tweede de mogelijkheid om vouwstructuren met behulp van en vrij simpele toevoeging (bijvoorbeeld een koord) in te schuiven tot een strak geometrisch pakket, in tegenstelling van de golven van bijvoorbeeld een gordijn. De volgende stap was de vertaling van de papieren proeven naar textiel. Een belangrijke vraag daarbij was of je de vlakken, de ribben of een combinatie van die twee moet verstevigen om van een slap textiel doek een 3D structuur te maken. Of dat je gebruik maakt van de zwaartekracht. Bij dit onderzoek wilden we proberen de belangrijkste kwaliteiten van textiel te behouden: de transparantie, de lichtheid, de tactiliteit en het gebruik van textieltechnieken. Daarnaast was de integratie van licht een aandachtspunt. Na het maken van een brede serie samples met de hand en met de naaimachine, hebben we een dag in het TextielLab in Tilburg gewerkt om te kijken hoe we de techniek van de borduurmachine en de lasercutter konden gebruiken om onze handgemaakte samples naar een grotere schaal te vertalen. Als laatste stap zijn we gaan kijken hoe we deze resultaten konden vertalen naar toepassingen in een interieurproduct, waarbij we vooral zijn uitgegaan van grote (tijdelijke) ruimtes en vraagstukken uit onze eigen ontwerppraktijk. Daarbij hebben we vooral gekeken naar kantoorinterieurs, publieke ruimtes en tijdelijke inrichtingen. Dit heeft tot drie concepten geleid: 3D - stofferingen. Het idee achter deze stofferingen is dat je ze zowel vlak kunt toepassen als in 3D vorm, alleen door de stof te vouwen op de voorgestikte lijnen en een simpele structurele toevoeging te doen. De grafisch interessante 2D vorm is goed toepasbaar als stoffering van bijvoorbeeld loungebanken. De 3D vorm, door haar gunstige akoestische eigenschappen is geschikt voor akoestische panelen op de wand of vrijhangend in de ruimte of als bijvoorbeeld de achterzijde van kasten in open ruimten. Over de productie mogelijkheden hebben we een gesprek gevoerd met Innofa, een fabrikant van gebreide 3D stoffen met veel aandacht voor design en innovatie. Lichtwering Privacy screen. Een telkens terugkerend spanningsveld in werkomgevingen is transparantie tegenover privacy. Opdit moment wordt dit (bijvoorbeeld bij overlegruimten of directiekamers) vaak opgelost met behulp van 16 17

11 folies, omdat vitrage als ouderwets wordt gezien. Deze driedimensionale gevouwen ruimtescheiding wordt geopend door hem in te vouwen. Hierdoor is hij in open toestand veel strakker dan een geplooide vitrage. Daarnaast biedt de vouwstruktuur de mogelijkheid om de ene kant van de vouw transparanter te maken dan de andere kant, waarmee de blikrichting gestuurd kan worden. Tenslotte draagt het 3D karakter ook bij aan de akoestiek van de ruimte. Textiele kroonluchter vrijhangend plafondelement. In grote ruimtes, zoals in een boardroom of een atrium, ogen de bestaande verlichtingsarmaturen vaak veel te iel, zelfs als je ze in een serie ophangt. Door lichtvlakken van de rol te maken door de integratie van licht in textiel, kan er een lichtgevend vlak op maat van de ruimte worden gemaakt. Nog een stap verder is om een opvouwbaar vlak in een atrium te hangen, niet alleen als lichtvoorziening wanneer het atrium als het donker wordt toch een wat onherbergzaam karakter krijgt, maar ook om de warmtehuishouding en de akoestiek te verbeteren. Over de textiele kroonluchter zijn we op dit moment in gesprek met Philips, die positief op het concept gereageerd hebben. In ons verdere onderzoek gaan we ons waarschijnlijk richten op de uitwerking van de textiele kroonluchter, alhoewel we de andere toepassingen zeker niet willen uitsluiten. Aandachtsgebieden zijn daarbij de integratie van het licht in de textiel en de mogelijkheden die de zwaartekracht bij het realiseren van dit idee biedt. 3D stofferingen - toepassing in loungebank 3D stofferingen - toepassing in loungebank 18 19

12 Lichtwering - Privacy Screen Vrijhangend textielen plafondelement in atrium Textielen kroonluchter Showroom 20 21

13 ALEKSANDRA GACA - TEXTIELONTWERP INTERACTIEVE PATRONEN Ruimte decoratie die van sfeer kan veranderen en afgestemd kan worden op de cultuur van de gebruikers Tijdens de projectintroductie werden een aantal ideeën gepresenteerd die als inspiratie zouden kunnen dienen bij het ontwerpen van vernieuwend architectonisch textiel. Bij de invalshoek Een ruimte die afhankelijk van de gebruikers van sfeer kan veranderen kwamen direct beelden op. Beelden van een stilte- of gebedsruimte die geschikt zou zijn voor meerdere culturen. Uitgangspunt voor het ontwikkelen van een interactief patroon-idioom werd gevonden in Arabische motieven. Papiermodel gelaagde patronen Geweven sample met reflecterende/oplichtende patronen Driedimensionaal Aleksandra Gaca is gespecialiseerd in de mogelijkheden van 3D-weefstoffen. In dit project is de stap gezet van een weefsel met een relatief korte scherptediepte (enkele centimeters) naar een textiel product met een versterkte architectonische dieptewerking. Daarvoor werd eerst het driedimensionale begrippenkader nader onder de loep genomen. Termen als gelaagdheid, open/dicht, licht & schaduw leidden tot het basisidee van panelen of flexibele schermen die ten opzichte van elkaar verschoven of verplaatst kunnen worden. Wanneer er gewerkt wordt met semitransparante of uitgesneden stoffen in basispatronen ontstaat een doorzichtig patroonstelsel. Het uiteindelijke motief is dan afhankelijk van de precieze positie en afstand van de panelen onderling en het standpunt van de toeschouwer een diafragma werking. Iraanse architectuur en Arabische patronen Aleksandra Gaca was al langer gefascineerd door de oude Iraanse architectuur, Arabische motieven en hun constructies. Samengestelde lineaire patronen horizontaal, verticaal, diagonaal blijken een scala aan abstracte mogelijkheden op te leveren. Basis van alle Arabische patronen is een vierkant met 2 diagonalen en een cirkel. Vanuit de kruispunten worden telkens nieuwe verbindingslijnen toegevoegd, met als eindresultaat soms zeer ingewikkelde geometrische patronen. Vanuit deze inspiratiebron is de zoektocht naar patroontransities van start gegaan. Overlappingen en transities Voor haar textielontwerp koos Aleksandra uiteindelijk voor de 3 Arabische basislijnen onder respectievelijk 30, 45 en 60 graden. Een aantal van deze driehoeksvormen werd in papier uitgewerkt om te kunnen experimenteren met verschuivingen en overlappingen. Deze aanpak leverde verassende open/dicht structuren op; een eindeloos spel van abstracte motieven. In de klassieke Arabische beeldtaal, maar evengoed in meer Westerse, modernistische plasticiteiten. Patronen en licht Integratie van kunstlicht Bij het omzetten naar textiele gelaagdheden is (semi)transparantie het sleutelwoord. Bekende technieken daarvoor zijn lasercut en ausbrenner. Als achtergrond kan daglicht (raampartij) of een aangelichte wand worden gebruikt. Deze randvoorwaarde is echter niet altijd even constant. Bovendien kan een afgesloten gordijn of roomdivider soms gewenst zijn. Daarom is gekozen voor het ontwikkelen van een dichtgeweven eindlaag die zelf als lichtbron werkt en de transparante patronen van achteren aanlicht. Twee opties zijn onderzocht in de vorm van proefstalen: 1. het gebruik van ledverlichting en 2. optische vezel. Led levert de mogelijkheid op om, computergestuurd, wisselende patronen te maken. Minpunt is de kostbare vervaardiging de leds moeten met de hand bevestigd worden. Optische vezel inmiddels al veelgebruikt in kunst, mode en andere creatieve toepassingen lijkt veelbelovend als het gaat om productie op industriële schaal. In het TextielLab van het TextielMuseum is dit idee verder uitgewerkt. In eerste instantie in handweefproeven met reflecterend monofilament dat dezelfde fijne structuur heeft als optische vezel

14 Conclusie Verschuivende geometrische patronen in transparante gelaagdheden bieden een goede mogelijkheid om de belevingssfeer van een ruimte aan te passen. Er kunnen Oosterse, maar evengoed Westerse patronen mee worden gemaakt, afhankelijk van de onderlinge positie van de patroondelen. Daarmee is bijvoorbeeld een stilteruimte heel eenvoudig aan te passen aan de culturele identiteit van de gebruikers, op een specifiek moment. De toepassing van kunstlicht in de vorm van een optische achtergrondlaag geeft verdieping van de sacrale belevingswaarde. Het concept heeft zeker een belofte voor verder onderzoek in zich. Dat betreft zowel de materialisatie van de constructie schuifpanelen, gordijnen, rolgordijnen, etc. in textiel, papier of laminaat, als de mogelijkheden die diverse lichtbronnen nog te bieden hebben. Einddoel kan zijn het samenstellen van een bibliotheek met cultureel herkenbare, iconische basispatronen een idioom aan interactieve decoraties voor toepassing in de publieke ruimte. CV Textielontwerpster Aleksandra Gaca (1969, Polen) studeerde textiel en modevormgeving aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten, Den Haag. Zij is gefascineerd door de innovatieve mogelijkheden van driedimensionale weefstructuren. Veel van haar sculpturale constructies liggen op het snijvlak van kunst, design en ruimtelijke vormgeving. Conceptueel werk van haar is regelmatig te zien op vakbeurzen en tentoonstellingen. Serie geweven samples met oplichtende/reflecterende patronen 24 25

15 GROEP 3 : SAMIRA BOON - TEXTIELONTWERP, ED VAN HINTE EN MIREILLE HOFWIJK - LIGHTNESS STUDIO, SAKIA ROELOFS - ARCHITECTUUR, MARGREET SWEERS - THEATERONTWERP EN REGIE, STOFFEN MET KARAKTER De verpersoonlijking van het materiële Installatie ruimtelijk textiel ingang TextielMuseum Installatie ruimtelijk textiel ingang TextielMuseum Stof ademt, beweegt en reageert op zijn omgeving. Het beschikt over zeer diverse eigenschappen en kwaliteiten die meestal aan levende organismen worden toegeschreven. Binnen het onderzoeksproject Architextiles hebben we gezocht naar manieren om die eigenschappen te versterken en zichtbaar en tastbaar te maken. Na de eerste experimenten waarin we weefsel verstijfden met hars, besloten we ons zuiver te richten op het verkennen van textiel zelf, als geweven uitkomst van samengebrachte garens. Installatie ruimtelijk textiel ingang TextielMuseum Installatie ruimtelijk textiel ingang TextielMuseum Ons project berust uiteindelijk op twee uitgangspunten: In de eerste plaats kent textiel, afhankelijk van de samenstelling en de weeftechniek, verschillende aggregatietoestanden. Het is slapper of stijver, lichter of zwaarder, zachter of stugger. Het kan weelderiger aandoen of armzaliger. Afgezien daarvan kun je er vormen van snijden en het op verschillende manieren in de ruimte aanbrengen: liggend, hangend, gedrapeerd, enzovoort. In de tweede plaats dringt beweging zich steeds nadrukkelijker op de voorgrond van wat we elke dag beleven. Het lijkt een doel op zich geworden. Als je dansers ziet op de computer waarmee je in een rijdende trein zit, dan zie je ze dansen via een camera die beweegt op een beeldscherm dat zelf ook meetreint. We ervaren al die gelaagde bewegingen spelenderwijs en zijn eraan gewend. Textiel is beweeglijk vergeleken met andere materialen die ruimtelijk worden toegepast. Die eigenschap hebben we proberen in te zetten teneinde aan een verlangen naar dynamiek tegemoet te komen en tegelijk juist te verleiden tot vertraging en bezinning. Vanuit dit perspectief was het interessant om te onderzoeken hoe verschillende weefsels zich in uiteenlopende omstandigheden gedragen. Luchtstromingen en al dan niet bewuste manipulatie bepalen dynamiek waarin het karakter van een weefsel voor onze zintuigen tot expressie komt. Adem, karakter en beleving zijn de kernbegrippen van onze verkenning en we hebben verschillende plaatsen beschouwd waar deze het best tot hun recht komen. Een stationsruimte tocht mooi en een lift heeft potentie, omdat hij eigenlijk nooit als ruimte is ontworpen en interessant is vanwege luchtdrukverschillen en menselijke interactie tijdens de rit. Met schaalmodellen hebben we proeven gedaan met een spiraalarrangement van boven het blikveld opgehangen weefsels. De beschouwer die zo n ruimte inloopt zal de spiraalstructuur niet herkennen, maar wel kiezen tussen direct opzoeken van de verdichting in het midden of er omheen lopen. We bekeken de persoonlijkheid van verschillende materialen, licht of zwaar, soepel of stug, door ze met menselijke stereotypen te associëren. Een van de bevindingen was dat karakters tot uiting komen door de manier waarop ze op hun omgeving reageren. Daarom lieten we verschillende invloeden vanuit de omgeving de revue passeren, van menselijke interactie (het spelen met de stof) tot invloeden van wind, zon en warmte. Schaalmodel van 3D weefsel met tussenruimtes Voor de presentatie van het onderzoek werd een ruimtelijk textiel ontworpen dat voor een dagje de entree van het textielmuseum bewoonde. De grens tussen binnen en buiten en de grote hoeveelheid bezoekers zorgden ervoor dat de verschillende invloeden van de omgeving hier in gecondenseerde vorm samen kwamen. De installatie bestond uit drie contrasterende garens: bananenblad (abaca), mohair en papier, die elk een heel eigen karakter vormden. Door de innovatieve manier van programmeren ontstond hieruit het ruimtelijk weefsel. Het komt in één keer uit de machine en is opgebouwd uit 3 lagen die elkaar kruisen. Daardoor ontstaan tussenruimtes

16 Deze kamertjes, elk met een andere ervaring door de verschillende combinatie van toegepaste garens, omsluiten de passanten en versterken daarmee de ervaring van de materialen. De mogelijkheden van deze ruimtelijke weeftechniek zijn zeer divers. Naast de voordelen van naadloze verbindingen biedt het een kans om een serie geschakelde ruimtes in één keer te produceren, een toepassing die veel potentie heeft voor architectuur. Deze eerste 1:1 proef van ruimtelijk textiel gaf veel inzicht in technische mogelijkheden en ruimtelijke werking. De structuur kan in korte tijd en met behulp van een betrekkelijk eenvoudig ophangsysteem grote tijdelijke ruimtes/hallen omvormen tot aangename en menselijke properties. De mogelijkheden vragen om nadere verkenning. Het tot de zintuigen laten spreken van het karakter van de stof en het benadrukken daarvan met beweging, vroeg om een dwingende, sterk verleidelijke opstelling. In dit onderzoek vanuit de architectuur bleek dat het wezen, de sensibiliteit en flexibiliteit van stoffen, snel uit ieders blikveld en vooral tastveld verdwijnt ten faveure van het textiel als begrenzer van ruimte. Het is een uitdaging een daadwerkelijk zintuigelijke ontmoeting met weefsel te bewerkstelligen. Istallatie 3D textiel in de entree van het TextielMuseum Installatie 3D textiel in de entree van het TextielMuseum 28 29

17 KOSSMANN.DEJONG EXHIBITION ARCHITECTS INTERACTIEF TEXTIEL Voor het ontwerpend onderzoeksproject Architextiles onderzocht Kossmann.dejong hoe textiel op een interactieve en haptische manier een rol kan spelen in informatieoverdracht. Kossmann.dejong is als bureau voor tentoonstellingsontwerp en interieur design gespecialiseerd in het ontwerpen van narratieve ruimtes, waarin de driehoeksrelatie ruimte verhaal - bezoeker centraal staat. Omdat deze complexe relatie vele uitwerkingen kan hebben, is het bureau permanent op zoek naar nieuwe technieken en materialen om op maat gesneden interactie tot stand te brengen. Engaging spaces Kossmann.dejong ontwerpt ruimtes waar bezoekers in contact staan met de ruimte: engaging spaces. Ze worden onderdeel van hun omgeving en participeren actief in het verhaal dat in en met die ruimte verteld wordt. Met gebruik van diverse media vorm, licht, geluid, kleur, textuur, film, tekst etc. wordt onder meer een appel gedaan op alle zintuigen om de inhoud (het verhaal) om te zetten in een ervaring. In een geslaagd ontwerp van een narratieve ruimte worden technieken en materialen niet opgevat als gescheiden elementen, maar werkt alles samen om de interactie tussen ruimte verhaal en bezoeker te bewerkstelligen. Proefopstelling Haptic 3D Display - afbeelding kever: eerste laag informatie Interactief textiel In diverse ontwerpen van Kossmann.dejong is textiel als materiaal ruimtelijk ingezet. Als verhalend element om teksten of beelden op te projecteren en tegelijkertijd om ruimtes te ensceneren. Bijvoorbeeld bij de tentoonstelling Instanbul in De Nieuwe Kerk in Amsterdam (2006) of De dood leeft in Het Tropenmuseum (2011), waar projecties op textiel een rol spelen in het inhoudelijk verhaal en bij de vorming van de ruimten. Voor het ontwerpend onderzoekstraject Architextiles is het materiaal textiel gekoppeld aan de zoektocht naar verdergaande interactiviteit. Het uitgangspunt was de vraag of interactief textiel gecreëerd kon worden. Textiel met de eigenschappen van een touchscreen, maar dan driedimensionaal. Door te duwen tegen het stretchy materiaal, dat functioneert als een display, ontstaat een ruimtelijke en haptische dimensie: het harder induwen van de stof levert meer of andere informatie op. Het geeft de mogelijkheid input te geven en terug te krijgen. De derde dimensie betekent hier dus: ergens letterlijk induiken, zodat je als bezoeker meer onderdeel van de vertelling wordt. Proefopstelling De kinect is de technische toepassing bij uitstek om interactief textiel of een haptic 3D display mogelijk te maken. Zonder tussenkomst van een bedieningsapparaat registreert een sensor bewegingen of aanrakingen. Diverse experimenten zijn al succesvol met deze techniek uitgevoerd. In combinatie met een beamer kan het textiel als projectiescherm fungeren. Het materiaal spandex is daarvoor het meest geschikt. Het is flexibel, stevig en is vaker gebruikt om ruimtelijke vormen te creëren. Kossmann.dejong heeft een proefopstelling gemaakt met spandex, projector en kinect om het concept te testen. Op het spandex is een afbeelding geprojecteerd, die bestaat uit vier lagen. De eerste laag die je ziet is een afbeelding van een kever. Duw je licht tegen het materiaal dan verandert de afbeelding onder je handen in een getekende dwarsdoorsnede van een Volkswagen kever (de tweede laag). Door harder te duwen transformeert deze in de buitenkant van een oud model van de VW kever (derde laag). Nog verder induwen van het textiel levert een nieuwer model van deze auto op (vierde laag). Het aanboren van een diepere laag gaat gepaard met geluid dat past bij de afbeelding, zodat je eveneens hoort wat je doet. Proefopstelling Haptic 3D Display - afbeelding Volkswagen Kever: tweede laag informatie 30 31

18 The next step Voor Kossmann.dejong betekent de toepassing van deze techniek dat wanden, gemaakt van spandex, volledig kunnen participeren in het inhoudelijk verhaal van de ruimte. De nieuwsgierigheid van de bezoeker wordt maximaal opgewekt als de ruimte om hen heen te beïnvloeden is en door fysieke aanraking transformeert. Het draagt bij aan de totaalervaring als naast kijken en luisteren ook voelen en duwen wordt gestimuleerd bij de beleving en het opnemen van informatie. Het interactieve textiel brengt het principe engaging spaces naar een volgend level. Binnen het kader van Architextiles heeft Kossmann.dejong een prototype gerealiseerd dat de mogelijkheden van deze techniek in de basis illustreert. Met behulp van specialisten op het gebied van interaction en motion design kan de complexiteit en intensiteit een stap verder worden gebracht en zijn innovatieve toepassingen denkbaar Proefopstelling Haptic 3D Display - schets Volkswagen Kever: derde laag informatie 32 33

19 Proefopstelling met Tyvek en Japanse weerballon Model in papier Proefopstelling met Tyvek en Japanse weerballon PASCAL LEBOUCQ - THEATERONTWERP Ademende ruimte Mijn uitgangspunt bij dit researchproject bestond er uit om een ruimte te creëren met een materiaal dat dezelfde flexibiliteit, dynamiek, fragiliteit en speelsheid heeft als een gekreukt propje papier. Een ruimte die heel groot en uitgerokken kan zijn maar die ook heel klein en intiem in elkaar kan kreuken. Een ruimte die zowel in zijn vorm maar ook in zijn gebruik zeer organisch en dynamisch kan zijn. Een positieve tegenbeweging aan de vlakke, strakke wanden en de vaste rechte contouren waar we ons elke dag tussen bevinden. In mijn zoektocht kwam ik beelden tegen van tenten die bij stormweer honderden meters ver waren weggewaaid en onder bruggen en tegen gebouwen waren terecht gekomen. De gekke organische onlogische vormen en de deconstructie en verandering van de tentvormen die ontstonden door extreme impact van wind was een mooi aanknooppunt met mijn propje papier. De tentvormen die enerzijds in één luchtvlaag een totale metamorfose ondergaan maar ook op een totaal andere plek in de stad komen te staan sloot aan bij mijn fascinatie. De ongecontroleerde impact van de wind en de veranderlijkheid van gekreukte en uitgerokken volumes waren voor mij een belangrijke insteek bij dit project. In de eerste fase heb ik op maquetteschaal geexperimenteerd hoe je zoveel mogelijk vaste delen van een standaard huis van vorm kan veranderen in dynamische en kreukbare oppervlakten. Door middel van kleine balonnetjes kon ik de wanden opblazen en weer vacuum trekken. In een zucht kan je delen van een gebouw verdubbelen of halveren in omvang. Er ontstaat een fascinerend spel tussen vaste en bewegende delen van de ruimte die zich transformeert van een archetypisch huis tot een propje papier. Een ruimte die zoals een long klein en groot wordt, afhankelijk van de activiteit en invulling van de gebruiker. Zowel de contouren van een gebouw vervagen of worden dynamisch als de grens tussen privéruimte en publieke ruimte. Dit effect van dynamische wanden zou op volledige schaal van een woning gerealiseerd kunnen worden maar bv ook op een kleinere schaal in één specifieke ruimte of interieur waarbij je zelf bepaalt hoe groot of hoe klein je de omgeving maakt. De wanden die als het ware het interieur of de ruimte overnemen construeren en deconstrueren een krachtige ongecontroleerde storm. Mijn ambitie bij dit onderzoeksproject was om één levensgrote test te realiseren waarbij ik een wanddeel volledig kon opblazen/ vervormen. Ik moest enerzijds op zoek gaan naar een materiaal dat dezelfde kwaliteit heeft als papier: een licht materiaal, kreukbaar en gemakkelijk vervormbaar en eshetisch gezien een kwetsbare uitstraling heeft. Een materiaal dat anderzijds scheurvast en luchtdicht is om te kunnen opblazen. Ik wilde hiervoor Tyvek Grafic gebruiken, dit is een kunststof materiaal gemaakt van polyethyleen vezel dat wordt toegepast voor kleiner drukwerk zoals enveloppen. Tyvek Grafic is op rol te verkrijgen van 1meter breed en is een zeer sterk materiaal dat aan alle eisen voldoet, gemakkelijk te verlijmen is en toch dezelfde mooie matte uitstraling heeft als papier. Voor de test hadden we een frame opgebouwd van 6 x 4 meter waarbij we het Tyvek vlak van 10x 6 meter hadden ingespannen. Het Tyvek werd geplooid op het frame aangebracht waardoor er vanzelf grote stijve kreuken ontstonden in het vlak

THEATERS TILBURG TEXTILE TRANSFORMER. INZENDING ARC13 ATELIER SAMIRA BOON + NEXT architects. i.s.m. TextielLab Tilburg en Beerens Intercover

THEATERS TILBURG TEXTILE TRANSFORMER. INZENDING ARC13 ATELIER SAMIRA BOON + NEXT architects. i.s.m. TextielLab Tilburg en Beerens Intercover THEATERS TILBURG TEXTILE TRANSFORMER INZENDING ARC13 ATELIER SAMIRA BOON + NEXT architects i.s.m. TextielLab Tilburg en Beerens Intercover FLEXIBELE PROGRAMMERING Samira Boon en NEXT architects creëerden

Nadere informatie

PLECTERE AKOESTISCHE OPLOSSINGEN. studio petra vonk

PLECTERE AKOESTISCHE OPLOSSINGEN. studio petra vonk PLECTERE AKOESTISCHE OPLOSSINGEN studio petra vonk WAT is en wat doet het PLECTERE is een object gemaakt van wollen viltstroken waarmee akoestische scheidingswanden en roomdividers gemaakt kunnen worden.

Nadere informatie

Inspire. Eindborrel. Presentaties

Inspire. Eindborrel. Presentaties 1 Inspire Inspire is een interactieve fysieke ruimte. In het concept inspire is het belangrijk om mensen te inspireren en te enthousiasmeren. per kwartaal komen er experts, passiedragers en ideedragers

Nadere informatie

Interieur met potlood of met de computer tekenen?

Interieur met potlood of met de computer tekenen? Interieur met potlood of met de computer tekenen? Het blijft een telkens terugkerende vraag, die slechts beantwoord kan worden door te doen. Het presentatiemiddel dient zo gekozen te worden dat het het

Nadere informatie

rust en persoonlijke ruimte op elke werkplek Sound and Vision

rust en persoonlijke ruimte op elke werkplek Sound and Vision Sound and Vision rust en persoonlijke ruimte op elke werkplek Geluidsgolven zetten de lucht in beweging, weerkaatsen, worden versterkt of geabsorbeerd. Het gedrag van geluidsgolven bepaalt de akoestische

Nadere informatie

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A INLEIDING Ik heb vandaag een cadeautje meegenomen. Niet voor jullie, maar voor mijzelf. Het cadeautje staat voor de verrassingen

Nadere informatie

NEDERLAND WORDT ANDERS LEARNING FROM LOWLANDS

NEDERLAND WORDT ANDERS LEARNING FROM LOWLANDS NEDERLAND WORDT ANDERS LEARNING FROM LOWLANDS LEARNING FROM LOWLANDS Dank voor je interesse in Learning from Lowlands. In dit document vind je meer informatie over de Expeditie; waarom we het organiseren,

Nadere informatie

Individueel verslag Timo de Reus klas 4A

Individueel verslag Timo de Reus klas 4A Individueel verslag de Reus klas 4A Overzicht en tijdsbesteding van taken en activiteiten 3.2 Wanneer Planning: hoe zorg je ervoor dat het project binnen de beschikbare tijd wordt afgerond? Wat Wie Van

Nadere informatie

Jan des Bouvrie Academie, interior design & styling - hbo bachelor

Jan des Bouvrie Academie, interior design & styling - hbo bachelor Jan des Bouvrie Academie, interior design & styling - hbo bachelor De opleiding interior design & Styling - hbo bachelor Mensen zien hun omgeving steeds meer als een verlengstuk van hun persoonlijkheid.

Nadere informatie

park light jorge bakker www.onderwerper.nl

park light jorge bakker www.onderwerper.nl park light jorge bakker www.onderwerper.nl introductie onderzoek park licht interactief constructie kosten introductie Parklicht is een project van Jorge Bakker aangaande het tijdelijke wachterhuis gelegen

Nadere informatie

Games & Interactie 2015 1c Art, Media & Me Saskia Freeke Sonja van Vuuren Martin Lacet John Hennequin

Games & Interactie 2015 1c Art, Media & Me Saskia Freeke Sonja van Vuuren Martin Lacet John Hennequin Games & Interactie 2015 1c Art, Media & Me Saskia Freeke Sonja van Vuuren Martin Lacet John Hennequin 1. Intro 1 2. Wat is mijn selfie 2 3. Waarom mijn selfie 4 4. Evaluatie medestudenten 5 5. Bijlage

Nadere informatie

F A B S C H O L K I D S

F A B S C H O L K I D S F A B S C O H O L K I D S Over FabSchool Kids In Fabschool Kids staat zelf dingen maken, creativiteit en samenwerken centraal. In hands-on workshops in het Fablab Amsterdam leren kinderen alles over digitale

Nadere informatie

2 e Mini conferentie. Digitale visualisatie technieken in het kunstonderwijs. Verslag 13-02-2014. Innovatieve Visualisatie Technieken

2 e Mini conferentie. Digitale visualisatie technieken in het kunstonderwijs. Verslag 13-02-2014. Innovatieve Visualisatie Technieken e Mini conferentie Digitale visualisatie technieken in het kunstonderwijs Verslag 3--4 Innovatieve Visualisatie Technieken Tweede mini-conferentie Lectoraat Innovatieve Visualisatie Technieken Op donderdag

Nadere informatie

Hoe ontwikkel ik. Lezing van Ineke Strouken op 19 maart in Nieuwegein. Geachte dames en heren, Volkscultuur

Hoe ontwikkel ik. Lezing van Ineke Strouken op 19 maart in Nieuwegein. Geachte dames en heren, Volkscultuur Hoe ontwikkel ik Ineke Strouken een ijzersterk volkscultuurproject? Geachte dames en heren, Welkom op deze studiedag Hoe ontwikkel ik een ijzersterk volkscultuurproject. Sinds een tweetal jaren staat volkscultuur

Nadere informatie

Opleidingsprogramma DoenDenken

Opleidingsprogramma DoenDenken 15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor

Nadere informatie

CKV Festival 2012. CKV festival 2012

CKV Festival 2012. CKV festival 2012 C CKV Festival 2012 Het CKV Festival vindt in 2012 plaats op 23 en 30 oktober. Twee dagen gaan de Bredase leerlingen van het voortgezet onderwijs naar de culturele instellingen van Breda. De basis van

Nadere informatie

Eindverslag. Ivan de Kok Rianne Jongebloed Bart van den Heiligenweg Stefan van der Voort. Document Eindverslag Versie 1.0

Eindverslag. Ivan de Kok Rianne Jongebloed Bart van den Heiligenweg Stefan van der Voort. Document Eindverslag Versie 1.0 Eindverslag Ivan de Kok Rianne Jongebloed Bart van den Heiligenweg Stefan van der Voort Document Eindverslag Versie 1.0 Inleiding De Wibautstraat bestempeld als lelijkste straat van Amsterdam, maar waarom

Nadere informatie

STARTVERSLAG STUDENT - LOTTE VAN DER SCHOOT 1623303 // COÖRDINATOR - INGE SCHAREMAN // STAGEBEGELEIDING - CYNTHIA BOOM & KEVIN KARS

STARTVERSLAG STUDENT - LOTTE VAN DER SCHOOT 1623303 // COÖRDINATOR - INGE SCHAREMAN // STAGEBEGELEIDING - CYNTHIA BOOM & KEVIN KARS STARTVERSLAG STUDENT - LOTTE VAN DER SCHOOT 1623303 // COÖRDINATOR - INGE SCHAREMAN // STAGEBEGELEIDING - CYNTHIA BOOM & KEVIN KARS INHOUD // INLEIDING 4 ORIENTATIEDOCUMENT 5 FACTSHEET 6 LEERDOELEN 7 STARTVERSLAG

Nadere informatie

Surfaces. Surfaces, (dynamische) wanden die een interieur bepalen

Surfaces. Surfaces, (dynamische) wanden die een interieur bepalen Surfaces Surfaces, (dynamische) wanden die een interieur bepalen Ledverlichting wordt steeds vaker geïntegreerd in interieurs, stands en architectuur. Statische en dynamische verlichting van wit tot RGB

Nadere informatie

Look! Inspire : De schaduw kant van verslavende middelen Daan Hermans G&I 1B

Look! Inspire : De schaduw kant van verslavende middelen Daan Hermans G&I 1B Look! Inspire : De schaduw kant van verslavende middelen Daan Hermans G&I 1B 1 Inhoudsopgave Inleiding.. 3 Tijdlijn verzameling..4 week 1 & 2..4 week 3 & 4..5 week 5 & 6..6 week 7...7 De verwerkingskeuze....7

Nadere informatie

Persoonlijk opleiding plan

Persoonlijk opleiding plan Persoonlijk opleiding plan Een opdrachtgever adviseren Hem vertellen wat jou de beste optie lijkt. Het klopt dat ik deze competenties zo had ingevuld. Ik heb hiermee ervaring doordat ik vaak op forums

Nadere informatie

the bakery NEXT ontwikkelde een concept van grote elementen in de ruimte. De elementen functioneren

the bakery NEXT ontwikkelde een concept van grote elementen in de ruimte. De elementen functioneren the bakery design voor rabobank bestuurscentrum, utrecht, Nederland Het bestuurscentrum van de Rabobank Nederland, aan de Croeselaan in Utrecht, bestaat uit een tweetal met elkaar verbonden transparante

Nadere informatie

Editorial Media Design Guido Hildebrand - 1582968 Talisa van Dreven - 1582766 Alexander Ringnalda - 1547759. 24 september 2013 Versie 1

Editorial Media Design Guido Hildebrand - 1582968 Talisa van Dreven - 1582766 Alexander Ringnalda - 1547759. 24 september 2013 Versie 1 Editorial Media Design Guido Hildebrand - 1582968 Talisa van Dreven - 1582766 Alexander Ringnalda - 1547759 24 september 2013 Versie 1 Aanleiding en probleemomschrijving: Het project wordt uitgevoerd omdat

Nadere informatie

Oriëntatie: Samen Scholen Beeldende Kunsteducatie. Helma Molenaars en Grada Buren.

Oriëntatie: Samen Scholen Beeldende Kunsteducatie. Helma Molenaars en Grada Buren. Oriëntatie: Het doel van deze lessenserie is: bestaande foto s zoeken met een eigen verhaal erbij. Dan gaan jullie mensen deze fotoserie voorleggen en vragen welk verhaal zij erin zien. Tot slot gaan jullie

Nadere informatie

Onderwijsbrochure Het Nieuwe Instituut Rotterdam. Voor de ontwerpers van morgen

Onderwijsbrochure Het Nieuwe Instituut Rotterdam. Voor de ontwerpers van morgen Onderwijsbrochure Rotterdam Voor de ontwerpers van morgen Inhoud Aangenaam kennis te maken 4 5 Onderwijs in 6 Foto-impressie 7 Programma s 11 Docent aan het woord: Tessa Smal 12 Boekingsinformatie 13 Educatie

Nadere informatie

Projectplan Anna Saaltink 0831864 Autonomous Mode Digital craft -

Projectplan Anna Saaltink 0831864 Autonomous Mode Digital craft - Projectplan Anna Saaltink 0831864 Autonomous Mode Digital craft - Briefing Ik vind het verontrustend dat tegenwoordig de meeste kinderen verslaafd zijn aan beeldschermen. Naast dat dit veel negatieve effecten

Nadere informatie

De student kan vanuit een eigen idee en artistieke visie een concept ontwikkelen voor een ontwerp en dat concept tot realisatie brengen.

De student kan vanuit een eigen idee en artistieke visie een concept ontwikkelen voor een ontwerp en dat concept tot realisatie brengen. Competentie 1: Creërend vermogen De student kan vanuit een eigen idee en artistieke visie een concept ontwikkelen voor een ontwerp en dat concept tot realisatie brengen. Concepten voor een ontwerp te ontwikkelen

Nadere informatie

Louverdrape. Een totaalassortiment!

Louverdrape. Een totaalassortiment! Louverdrape produceert al raamdecoratie sinds de jaren 60 en was de eerste die de Europese markt verbaasde met verticale lamellen. Het gamma en het product op zich zijn inmiddels enorm geëvolueerd... Maar

Nadere informatie

Toelating en selectie Selectiecriteria Elke afstudeerrichting hanteert bij de selectie de volgende concrete criteria:

Toelating en selectie Selectiecriteria Elke afstudeerrichting hanteert bij de selectie de volgende concrete criteria: Toelating en selectie Selectiecriteria Elke afstudeerrichting hanteert bij de selectie de volgende concrete criteria: Regie Documentaire Weet in een door de student zelf gemaakte film al basaal te boeien

Nadere informatie

DE WERELD VAN DE ARCHITECT ARCHITECTUUR.NL

DE WERELD VAN DE ARCHITECT ARCHITECTUUR.NL DE WERELD VAN DE ARCHITECT ARCHITECTUUR.NL 2/14 PIETER STOUTJESDIJK + PAUL HEIJNEN + DRENTS DORP + VILT AAN ZEE + NIEUW LEVEN IN OUDE FABRIEKEN + OPEN SOURCE CITY + SLUMMING HAÏTI + VICTAS UTRECHT + CLEAN

Nadere informatie

Akoestische gordijnen

Akoestische gordijnen Akoestische gordijnen Akoestische gordijnen Met akoestische gordijnen kunt u ruimtes optimaliseren door de licht- en geluidsreflectie te controleren. In tegenstelling tot andere middelen voor geluidsabsorptie,

Nadere informatie

Design Solutions by Silent Gliss. Inhoud

Design Solutions by Silent Gliss. Inhoud Design Solutions 1 Design Solutions by Silent Gliss De tijdgeest is de zich snel voortbewegende, ontastbare, bron van inspiratie. Bij Silent Gliss creëren we raambekleding in slechts één kwaliteit de

Nadere informatie

School voor VAVO. Tilburg herbestemming 1.450 m2 schoolgebouw

School voor VAVO. Tilburg herbestemming 1.450 m2 schoolgebouw 12 School voor VAVO 13 Tilburg herbestemming 1.40 m2 schoolgebouw opdrachtgever Hevo, Den Bosch in opdracht van Onderwijsgroep Tilburg, Tilburg textieldesigner Petra Vonk, Amsterdam aannemer De Combi Brabocon,

Nadere informatie

Ik zie altijd de gekste kleine dingen

Ik zie altijd de gekste kleine dingen Ik zie altijd de gekste kleine dingen Als ik met iemand door de winkel loop, ben ik constant dingen aan het aanwijzen, lacht Anna. Deze productontwerper en TU-docente uit Delft heeft een oog voor detail

Nadere informatie

Evaluatie Kennissessie met en bij Philips Healthcare 25 november 2014

Evaluatie Kennissessie met en bij Philips Healthcare 25 november 2014 Evaluatie Kennissessie met en bij Philips Healthcare 25 november 2014 Verwachting en aanbeveling Heeft de bijeenkomst aan jouw verwachting voldaan? Toelichting: Erg goede sprekers, zoals gebruikelijk.

Nadere informatie

Participatiebijeenkomst The Green Village 24 oktober 2017

Participatiebijeenkomst The Green Village 24 oktober 2017 Participatiebijeenkomst The Green Village 24 oktober 2017 Meedoen met de Mentimeter: deelnemers aan participatiebijeenkomst The Green Village kunnen met hun smartphone reageren op vragen en stellingen,

Nadere informatie

Functieprofiel Young Expert

Functieprofiel Young Expert 1 Laatst gewijzigd: 20-7-2015 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 1 Ervaringen opdoen... 3 1.1 Internationale ervaring in Ontwikkelingssamenwerkingsproject (OS)... 3 1.2 Nieuwe vaardigheden... 3 1.3 Intercultureel

Nadere informatie

ART/MEDIA & ME AUTOBIOTIC SELFIE DOCUMENT

ART/MEDIA & ME AUTOBIOTIC SELFIE DOCUMENT ART/MEDIA & ME AUTOBIOTIC SELFIE DOCUMENT Gwen Bergers G&I1A 3009429 19.11.15 Project docenten: Saskia Freeke, Sonja van Vuuren, Martin Lacet & John Hennequin Art/Media & Me Autobiotic Selfie Voor de lessen

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inleiding 3. Mijn artfiact 3. Proces 4. Mijn beoordelingsblad en presentatie 5. Autotic Selfie eindproduct (ware grootte) 6

Inhoudsopgave. Inleiding 3. Mijn artfiact 3. Proces 4. Mijn beoordelingsblad en presentatie 5. Autotic Selfie eindproduct (ware grootte) 6 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Mijn artfiact 3 Proces 4 Mijn beoordelingsblad en presentatie 5 Autotic Selfie eindproduct (ware grootte) 6 2 Autobiotic Selfie Inleiding De autobiotic selfie heeft mij heel

Nadere informatie

Hoe ga ik dit verwerken? (Begrip maken) Dit volume is goed, dit moet ik zo houden.

Hoe ga ik dit verwerken? (Begrip maken) Dit volume is goed, dit moet ik zo houden. Wie Citaat feedback Wat? (Interpreteren) Hoe ga ik dit verwerken? (Begrip maken) Wat & waarom? (Vervolg vraag) Goed volume in je stem. Het volume van mijn stem is zodanig dat de informatie goed te horen

Nadere informatie

Dynamische en bruisende Spoorzone dromen realiseren achter het spoor, we gaan ervoor

Dynamische en bruisende Spoorzone dromen realiseren achter het spoor, we gaan ervoor Dynamische en bruisende Spoorzone dromen realiseren achter het spoor, we gaan ervoor Ambitie en Aanleiding Activiteiten Te realiseren waarden Onze werkwijze Ambitie Spoorzone met allure * Kwaliteitsverbetering

Nadere informatie

Evaluatieverslag mindfulnesstraining

Evaluatieverslag mindfulnesstraining marijke markus spaarnestraat 37 2314 tm leiden Evaluatieverslag mindfulnesstraining 06 29288479 marijke.markus@freeler.nl www.inzichtinzicht.nl kvk 28109401 btw NL 079.44.295.B01 postbank 4898261 14 oktober

Nadere informatie

Individueel procesverslag

Individueel procesverslag Individueel procesverslag Een weergave van mijn werkzaamheden binnen het G-Blok. Afdeling : Academie voor ICT & Media, Informatica Schooljaar : 2009 Blok : G Datum : 30 10-2009 Plaats : Honselersdijk Naam:

Nadere informatie

MEIKE GOOYER. aandachtspunten wat is goed, waar kun je aan werken. Student zelfreflectie

MEIKE GOOYER. aandachtspunten wat is goed, waar kun je aan werken. Student zelfreflectie Minor Interdisciplinaire Projecten 2013/14 beoordeling: semester 2, productie Mundial of Etern datum: 30.06.2014 docent/beoordelaar: de Lange, van Loon, Prins, Jan Grolleman MEIKE GOOYER gebied Idee aandachtspunten

Nadere informatie

Vragen stellen is essentieel

Vragen stellen is essentieel tekst: Frederike Bax beeld: djga/iemke Ruige (projecten), Rense Gmelig (portretten) Vragen stellen is essentieel 6 Als hoofd interieurafdeling bij de Jong Gortemaker Algra is Franke van den Broek verantwoordelijk

Nadere informatie

Diafragma, hoe werkt het

Diafragma, hoe werkt het Diafragma, hoe werkt het DOOR KENNETH VERBURG IN BASISCURSUS - 172 REACTIES Onderdeel van de serie 1. Basiskennis Starten met een spiegelreflexcamera Diafragma, hoe werkt het De beste sluitertijd kiezen

Nadere informatie

Deel 2: Waarom het beste rekenidee van Guus is.

Deel 2: Waarom het beste rekenidee van Guus is. Deel 2: Waarom het beste rekenidee van Guus is. BVMBO organiseert de wedstrijd Beste rekenidee mbo voor rekendocenten uit het mbo. Een idee kan bestaan uit bijvoorbeeld inspirerende materialen voor rekenlessen

Nadere informatie

HET PERFECTE PORTFOLIO. - Tuur Sangers, G&IC, Game Art -

HET PERFECTE PORTFOLIO. - Tuur Sangers, G&IC, Game Art - HET PERFECTE PORTFOLIO - Tuur Sangers, G&IC, Game Art - 2 De vorm van het portfolio Omdat ik zelf voornamelijk dingen maak die komen door creatieve uiting zou ik het liefst al mijn werken willen uitstallen

Nadere informatie

Portfolio 2014 / 2015 CKV Voor klas 3

Portfolio 2014 / 2015 CKV Voor klas 3 Portfolio 2014 / 2015 CKV Voor klas 3 Naam: Klas: Inleiding Dit is jouw persoonlijke CKV-portfolio, waarmee je het onderdeel CKV in het derde en vierde leerjaar afrondt. CKV is een wettelijk verplicht

Nadere informatie

Ola Lanko en haar foto-genic installaties 14 oktober interview

Ola Lanko en haar foto-genic installaties 14 oktober interview Ola Lanko en haar foto-genic installaties 14 oktober interview Ola Lanko is altijd bezig met de werking van het medium fotografie. De kritische blik van de beschouwer is wat ze met haar werk wil overbrengen.

Nadere informatie

Gratis cultuuronderwijs voor Haagse basisscholen: een digitale ladekast met 128 projecten voor de groepen 1-8

Gratis cultuuronderwijs voor Haagse basisscholen: een digitale ladekast met 128 projecten voor de groepen 1-8 Gratis cultuuronderwijs voor Haagse basisscholen: een digitale ladekast met 128 projecten voor de groepen 1-8 Cultuuronderwijs op zijn Haags Met het project Cultuuronderwijs op zijn Haags (COH) zorgen

Nadere informatie

94 Samenvatting te vervormen, wordt de huid bijzonder stijf bij grotere vervormingen. Uit onderzoek is gebleken dat deze eigenschap deels toe te schri

94 Samenvatting te vervormen, wordt de huid bijzonder stijf bij grotere vervormingen. Uit onderzoek is gebleken dat deze eigenschap deels toe te schri Samenvatting De biofysica kan worden beschouwd als het grensgebied tussen de natuurkunde en de biologie. In dit vakgebied worden natuurkundige methoden gebruikt om biologische systemen te analyseren en

Nadere informatie

Case 1: de fusie. Wat was de aanleiding om 3TGO in te zetten?

Case 1: de fusie. Wat was de aanleiding om 3TGO in te zetten? Case 1: de fusie Wat was de aanleiding om 3TGO in te zetten? Twee regionale organisaties zijn samengegaan in een grotere, provinciegrens overlappende organisatie en de integratie verliep niet zo soepel

Nadere informatie

Evaluatie weblectures bij FLOT. aanleiding

Evaluatie weblectures bij FLOT. aanleiding Evaluatie weblectures bij FLOT aanleiding In september 2013 is bij de lerarenopleiding wiskunde van FLOT gestart met het project weblectures. Het plan was om deze in te zetten bij de cursussen calculus

Nadere informatie

Het Vliegwiel van Identiteit 3.0

Het Vliegwiel van Identiteit 3.0 Het Vliegwiel van Identiteit 3.0 Dr. Kaj Morel Dr. Ir. Lisanne Bouten k.p.n.morel@saxion.nl l.m.bouten@saxion.nl Lectoraat Identiteitsmarketing Academie Marketing & International Management Kenniscentrum

Nadere informatie

DESIGN THIS 2 MEREL SCHAAP CMD3C - 0837964

DESIGN THIS 2 MEREL SCHAAP CMD3C - 0837964 DESIGN THIS 2 MEREL SCHAAP CMD3C - 0837964 Reflectie De uitdaging die ik mijzelf gesteld had ontwerp een super hero heb ik met beide armen ontarmd. Het onderwerp heb ik dicht bij mij zelfgehouden om met

Nadere informatie

i29 l interior architects Industrieweg 29 1115 AD Duivendrecht info@i29.nl www.i29.nl

i29 l interior architects Industrieweg 29 1115 AD Duivendrecht info@i29.nl www.i29.nl i29 l interior architects Industrieweg 29 1115 AD Duivendrecht info@i29.nl www.i29.nl Roddel over mij maar vertel ze niet de waarheid Maak ze iets groters wijs Architectuur en interieur In het ontwerp

Nadere informatie

Business Lounge: uw klant aan de bestuurstafel!

Business Lounge: uw klant aan de bestuurstafel! Gaby Remmers: senior onderzoeker Blauw Research Drijfveer: organisaties helpen inzicht te krijgen in de kansen op een nog klantgerichtere dienstverlening Andre Heeling: onderzoeker Blauw Research Drijfveer:

Nadere informatie

Eindverslag SLB module 12

Eindverslag SLB module 12 Eindverslag SLB module 12 Marthe Verwater HDT 3C 0901129 Inhoudsopgave: Eindreflectie.. Blz.3 Reflectieverslag les 1.. Blz.4 Reflectieverslag les 2.. Blz.6 Reflectieverslag les 3.. Blz.8 2 Eindreflectie

Nadere informatie

Research context: van venster naar poort Onderdeel: context

Research context: van venster naar poort Onderdeel: context Research context: van venster naar poort Onderdeel: context Naam: Zoë Tabak Klas: GAR1D Vak: Research Leraar: Harald Warmelink Datum: 15-3-2015 Inleiding Naar aanleiding van de eerste discussies binnen

Nadere informatie

BRUG UvA Amsterdam PUUR. interieurarchitecten

BRUG UvA Amsterdam PUUR. interieurarchitecten BRUG UvA Amsterdam PUUR interieurarchitecten BRUG UvA Amsterdam GEGEVENS Locatie project BRUG - gebouw C - 4e verdieping Roeterseilandcampus - Amsterdam - Nederland Opdrachtgever Universiteit van Amsterdam

Nadere informatie

Bedrijven safari. Daphne Meijer 0821393 CMD 1c

Bedrijven safari. Daphne Meijer 0821393 CMD 1c Bedrijven safari Daphne Meijer 0821393 CMD 1c TamTam Korte historie van het bedrijf Tam Tam is in 1996 opgericht door Paul en Bart Manuel. Paul en Bart zijn als partners aan Tam Tam verbonden en spelen

Nadere informatie

VAKKANJERS STRP SCHOOL RONDLEIDING

VAKKANJERS STRP SCHOOL RONDLEIDING VAKKANJERS STRP SCHOOL RONDLEIDING Deelnemers nemen een kijkje bij de finale van de VakkanjerWedstrijden. Dat zijn spannende wedstrijden voor de beste technici van het mbo. De vonken vliegen ervan af:

Nadere informatie

grafisch ontwerp voor nieuwe en andere media

grafisch ontwerp voor nieuwe en andere media Opgeleid als grafisch vormgever en illustrator ontwikkelde ik me tot een veelzijdig en eigenzinnig creatief op het snijvlak van professionele communicatie en multimediaal ontwerp. SpOp is een samenwerking

Nadere informatie

Editie 3 wil nog meer aandacht geven aan deze groep jongeren, met als doel hun creativiteit en economische waarde duidelijk te stellen.

Editie 3 wil nog meer aandacht geven aan deze groep jongeren, met als doel hun creativiteit en economische waarde duidelijk te stellen. JONG TEXTIEL (met nieuwe deadline!) Visie en Doel JONG TEXTIEL, editie 3 focust zich op pas afgestudeerden, of max. 5 jaar afgestudeerd aan één of meerdere Vlaamse, Waalse of internationale instituten

Nadere informatie

Project Company Webcast foto s Jeroen Musch. Lamp Company Webcast

Project Company Webcast foto s Jeroen Musch. Lamp Company Webcast Project Company Webcast foto s Jeroen Musch De nieuwe werkplek van het bedrijf Company Webcast heeft een industrieel karakter met een vrije hoogte van 4,9 meter en grote vensters. De enorme hoeveelheid

Nadere informatie

Design Document If This Then That. HSP moodlight Liad Damhuis G&I1B Game Art

Design Document If This Then That. HSP moodlight Liad Damhuis G&I1B Game Art Design Document If This Then That HSP moodlight Liad Damhuis G&I1B Game Art Concept Iedereen ervaart wel eens stress of een drukke ruimte die ze even teveel wordt waar ze even weg van moeten gaan om tot

Nadere informatie

Kunst en Licht Amstel III. 2VanKunst

Kunst en Licht Amstel III. 2VanKunst Kunst en Licht Amstel III 2VanKunst Reconstructie Bedrijventerrein Amstel III Een kunst- en lichtplan, 2008-2009 Kunst en Licht Amstel III Dit is een uitgave van 2VanKunst Vormgeving Sarina Stevens Amstelveen

Nadere informatie

Niveaus van het Europees Referentiekader (ERK)

Niveaus van het Europees Referentiekader (ERK) A Beginnend taalgebruiker B Onafhankelijk taalgebruiker C Vaardig taalgebruiker A1 A2 B1 B2 C1 C2 LUISTEREN Ik kan vertrouwde woorden en basiszinnen begrijpen die mezelf, mijn familie en directe concrete

Nadere informatie

9. Gezamenlijk ontwerpen

9. Gezamenlijk ontwerpen 9. Gezamenlijk ontwerpen Wat is het? Gezamenlijk ontwerpen betekent samen aan een nieuw product werken, meestal op een projectmatige manier. Het productgerichte geeft richting aan het proces van kennis

Nadere informatie

Persoonlijk Ontwikkelingsplan

Persoonlijk Ontwikkelingsplan Persoonlijk Ontwikkelingsplan De leerdoelen Leerdoel 1 Producer Tijdens het project van de verdieping wil ik graag meer kennis opdoen over de productie van een film. Tijdens mijn stage heb ik al verschillende

Nadere informatie

Visueel Comfort. Visueel en akoestisch comfort. Bekijk hier de complete collectie In Zee Akoestische meubelen

Visueel Comfort. Visueel en akoestisch comfort. Bekijk hier de complete collectie In Zee Akoestische meubelen Visueel Comfort Visueel en akoestisch comfort. Bekijk hier de complete collectie In Zee Akoestische meubelen Visueel Comfort Wandbekleding Raamfolie Lampenkappen Stofbedrukking In-Zee. Visueel en akoestisch

Nadere informatie

Geschakelde woning met een persoonlijke

Geschakelde woning met een persoonlijke Geschakelde woning met een persoonlijke inbreng Hans en Wilma hebben lang getwijfeld, verhuizen of verbouwen. De keuze is op het laatste gevallen. Met hulp van Het Fundament Architectuur en Slijkhuis Interieur

Nadere informatie

COMMUNICEREN VANUIT JE KERN

COMMUNICEREN VANUIT JE KERN COMMUNICEREN VANUIT JE KERN Wil je duurzaam doelen bereiken? Zorg dan voor verbonden medewerkers! Afgestemde medewerkers zijn een belangrijke aanjager voor het realiseren van samenwerking en innovatie

Nadere informatie

omgeving wereld regie vanuit de jongere Jongeren leren organiseren

omgeving wereld regie vanuit de jongere Jongeren leren organiseren Jongeren leren organiseren Hoe kunnen jongeren regie hebben over eigen handelen en toch in verbinding zijn met alles om hen heen? Hoe verstaan jongeren de kunst om te bouwen aan netwerken, om een positie

Nadere informatie

Scenografie voor Ultra: witter dan wit van toneelgezelschap Leo XIII

Scenografie voor Ultra: witter dan wit van toneelgezelschap Leo XIII Scenografie voor Ultra: witter dan wit van toneelgezelschap Leo XIII Scenografie voor Ultra: witter dan wit van toneelgezelschap Leo XIII De voorstelling Ultra van Leo XIII was voor mij een bijzonder project.

Nadere informatie

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen

Nadere informatie

ARCHITEXTILES. Ontwerpend onderzoek naar innovatieve textieltoepassingen in interieur FOKKEMA & PARTNERS ARCHITECTEN

ARCHITEXTILES. Ontwerpend onderzoek naar innovatieve textieltoepassingen in interieur FOKKEMA & PARTNERS ARCHITECTEN ARCHITEXTILES Ontwerpend onderzoek naar innovatieve textieltoepassingen in interieur Onderzoeksvoorstel Stimuleringsfonds voor de Architectuur (SfA) 14 oktober 2011 FOKKEMA & PARTNERS ARCHITECTEN Ir. Drs.

Nadere informatie

Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING

Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING In gesprek met elkaar. Uitwerking van de stellingen. De onderstaande stellingen hebben we deze avond besproken onder elke stelling staan een aantal opmerkingen die

Nadere informatie

Interventies bij organisatieverandering Succesvol veranderen

Interventies bij organisatieverandering Succesvol veranderen Interventies bij organisatieverandering Succesvol veranderen Het succesvol doorvoeren van organisatieverandering vraagt nogal wat. De uitdaging is om de beoogde verandering werkbaar te maken en te borgen

Nadere informatie

Vragen gesteld in het evaluatieformulier + Antwoorden

Vragen gesteld in het evaluatieformulier + Antwoorden Verslag Studenten Evaluatie Videoproject Door Tonny Mulder, a.b.mulder@uva.nl, 26 sept 213 De studenten van de opleidingen Biologie, Biomedische Wetenschappen en Psychobiologie krijgen in het 1 ste jaar

Nadere informatie

Beleidsplan 2012 t/m 2016

Beleidsplan 2012 t/m 2016 Beleidsplan 2012 t/m 2016 Mei 2012 Beleidsplan 2012 t/m 2016 Inleiding Dit beleidsplan is het resultaat van een voortgaand proces, waar we sinds twee jaar aan werken. In die periode is het volgende gebeurd.

Nadere informatie

Mediavormgeving, Gaming en Webontwikkeling

Mediavormgeving, Gaming en Webontwikkeling Mediavormgeving, Gaming en Webontwikkeling Prachtige opleidingen met vele uitdagingen en mooie creatieve producten! Een uitdagende baan in de creatieve industrie is er één van creativiteit, doorzettingsvermogen,

Nadere informatie

...brengt ideeën tot leven

...brengt ideeën tot leven ...brengt ideeën tot leven Lichtontwerp van Deerns Licht en architectuur Foto: Ronald Tilleman 2 Foto: AVA Twee Steden Ziekenhuis 3 Uw uitdaging Verlichting in gebouwen, met name kunstverlichting, is traditioneel

Nadere informatie

Technisch productontwerper gezocht. met een passie voor slimme constructies en het ontwerpen van gebruiksvriendelijke producten

Technisch productontwerper gezocht. met een passie voor slimme constructies en het ontwerpen van gebruiksvriendelijke producten Technisch productontwerper gezocht met een passie voor slimme constructies en het ontwerpen van gebruiksvriendelijke producten juli 2014 Panton Ontwerpstudio Panton zet zich in voor het verbeteren van

Nadere informatie

Welkom in uw woning. sept 20096

Welkom in uw woning. sept 20096 sept 20096 Welkom in uw woning In de voorgaande uitgaven van deze nieuwsbrief hebben wij u uitgebreid laten kennismaken met De Rooije Hoeven. Inmiddels heeft u hierdoor een goede indruk kunnen krijgen

Nadere informatie

Reflectiedocument. Proces. CMDG Maarten Bijnens (Groep 5)

Reflectiedocument. Proces. CMDG Maarten Bijnens (Groep 5) Reflectiedocument CMDG Maarten Bijnens (Groep 5) Proces Ons proces verliep goed ondanks enkele blokkades. Onze groep was zodanig gemengd dat niemand eerder al met elkaar had gewerkt wat natuurlijk dan

Nadere informatie

De concept ideeën voor de Green Tree

De concept ideeën voor de Green Tree De concept ideeën voor de Green Tree 1. Green Tree concept 1.0 HighTech SolarTree Een stalen Green Tree, waarbij de takken de luchtkwaliteit data visualiseren in kleur verlichting door lampen. Dit is ons

Nadere informatie

Traject Tilburg. Aanvragers: Gemeente Tilburg. Adviseur: Monique Postma, Alleato, CMO-net

Traject Tilburg. Aanvragers: Gemeente Tilburg. Adviseur: Monique Postma, Alleato, CMO-net Traject Tilburg Aanvragers: Gemeente Tilburg Adviseur: Monique Postma, Alleato, CMO-net Opgave: Beantwoorde ondersteuningsvraag In Tilburg is het traject Welzijn Nieuwe Stijl onderdeel van een groter programma

Nadere informatie

Smart materials & Architectuur toepassingen

Smart materials & Architectuur toepassingen Smart materials & Architectuur toepassingen Charlotte Lelieveld, Promovenda, Bouwtechnologie, Architectural Engineering 1-12-2010 Delft University of Technology Challenge the future Adaptive architecture

Nadere informatie

TALENTPUNT. Een Development Program speciaal voor HR professionals

TALENTPUNT. Een Development Program speciaal voor HR professionals FOCUS ON THE FUTURE Je bent een HR professional met veel ambitie en je wilt succesvol(ler) zijn. Je bent gericht op de nieuwste HR ontwikkelingen en nieuwsgierig naar hoe andere HR professionals zaken

Nadere informatie

STUDIO HELDERGROEN HAARLEM

STUDIO HELDERGROEN HAARLEM STUDIO HELDERGROEN HAARLEM titel opdrachtgever ontwerpteam programma oplevering Studio Heldergroen Droste silo Haarlem Heldergroen Eerlijke Communicatie Zecc Architecten, Heldergroen, Vrolijk Multifunctionele

Nadere informatie

HOTELTHEEXCHANGE TOELICHTING EN BEELDMATERIAAL INA MATT

HOTELTHEEXCHANGE TOELICHTING EN BEELDMATERIAAL INA MATT HOTELTHEEXCHANGE TOELICHTING EN BEELDMATERIAAL INA MATT Voorproefje. Tijdens INSIDE DESIGN 2011. Een gezamelijke stand van Mosa en Hotel The Exchange. Te zien een aantal stoffen ontwikkeld met het Textielmuseum.

Nadere informatie

Van concept naar een klikbaar prototype

Van concept naar een klikbaar prototype UXkids case study: Van concept naar een klikbaar prototype Keywords: Koninklijke Bibliotheek, Website, Prototype, User tests, Usability, UX, Kinderen 9-12 jaar. Als onderdeel van het netwerk van openbare

Nadere informatie

INFORMATIEARCHITECTUUR DESIGN EN MARKTPLAATS

INFORMATIEARCHITECTUUR DESIGN EN MARKTPLAATS INFORMATIEARCHITECTUUR DESIGN EN MARKTPLAATS HOW TO MAKE IT BETTER FOR THE USER? Priscilla Roos van Raadshooven Marcel Jansen V1CC1 26 oktober 2007 1 Inhoudspagina Inhoudspagina 2 Inleiding 3 Design Marktplaats

Nadere informatie

HUBB MODULAIR EN FLEXIBEL

HUBB MODULAIR EN FLEXIBEL HUBB MODULAIR EN FLEXIBEL CONCEPT CONCEPT Optimaal activiteitgericht werken Sociale zone Concentratiezone Binnen kantooromgevingen is er steeds meer behoefte Daarom heeft Gispen in samenwerking met Mecanoo

Nadere informatie

Verslag klankbordgroep 10 maart 2010 (nr. 19)

Verslag klankbordgroep 10 maart 2010 (nr. 19) p.1/5 Verslag klankbordgroep 10 maart 2010 (nr. 19) Agenda: de toekomstige ontwikkelingen van de zonesofa langsheen de Koningin Fabiolalaan Aanwezigen: 1. Situering zone SOFA wedstrijd 2. Verloop van de

Nadere informatie