Inhoudsopgave. Leeswijzer 4

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Leeswijzer 4 1. Aanbiedingsbrief 6 2. Samenvatting Uitkomst Kadernota Ontwikkelingen gemeentefonds Rentevergoeding grondexploitaties Beleggingen Budgetvragen per categorie Vertrekpunt Financiële ruimte meerjarenbegroting Resultaat jaarrekening Organisatieontwikkeling, sturing en bedrijfsvoering Samenwerking Land van Cuijk Interne personele aangelegenheden Doorontwikkeling dienstverlening Kostendekkende tarieven (notitie kostenverhaal) Regiomagazine Grondexploitaties Financieel kader en uitgangspunten Financieel kader Uitgangspunten Budgettair kader Exploitatiebegroting Suggesties voor dekkingsmogelijkheden Investeringsplan Algemene uitkering uit het gemeentefonds Kredietcrisis/beheer op orde 25 Bijlagen Totaaloverzicht 28 A structureel, Meer inkomsten/minder uitgaven 30 B structureel, Dekking t.l.v. beheerplannen 32 C structureel, Dekking binnen bestaande budgetten 34 D structureel, Budgettair neutraal 37 E structureel, 3 O s 38 F structureel, College- en raadsbesluiten 47 G structureel, Bestuurlijk wenselijk (geen dekking) 48 H structureel, Geschrapte onderwerpen 53 I structureel, Kapitaallasten 57 Investeringsprojecten C 59 Investeringsprojecten E 60 Investeringsprojecten F 61 Investeringsprojecten G 62 Investeringsprojecten H 64 Investeringsprojecten Algemeen 65 A incidenteel, Meer inkomsten/minder uitgaven 67 B incidenteel, Dekking t.l.v. beheerplannen 68 C incidenteel, Dekking binnen bestaande budgetten 69 D incidenteel, Budgettair neutraal 71 E incidenteel, 3 O s 72 F incidenteel, College- en raadsbesluiten 73 G incidenteel, Bestuurlijk wenselijk (geen dekking) 74 H incidenteel, Geschrapte onderwerpen 76 I incidenteel, Kapitaallasten 77 Kadernota

2 Leeswijzer Algemeen De Kadernota is de gelegenheid om de nieuwe wensen voor de komende jaren in beeld te brengen. Dat is ook gebeurd en voor 2010 en volgende jaren zijn weer verschillende wensen en budgetvragen ingediend. Al deze budgetvragen hebben wij in een aantal categorieën ingedeeld. Daarbij zijn wij tot de volgende indeling gekomen. Categorie A. Hierbij gaat het om zaken/onderwerpen die meer inkomsten of minder uitgaven met zich meebrengen. Deze categorie biedt dus ruimte in de begroting/exploitatie. Categorie B. Hierbij gaat het om zaken/onderwerpen die gedekt kunnen worden vanuit de beheerplannen (bijvoorbeeld wegen, gebouwen, ICT) of waarvan de kosten kunnen worden doorberekend in tarieven (rioolrechten, leges, reinigingsheffingen). De onderwerpen die binnen deze categorie vallen kunnen dus worden uitgevoerd zonder dat dit (direct) budget vraagt ten laste van de begroting/exploitatie. De budgetten voor de beheerplannen worden niet opgehoogd, maar al het onderhoud e.d. moet plaatsvinden binnen de voor de jaren 2009 en 2010 reeds beschikbare budgetten. In 2010 worden door de nieuwe gemeenteraad de nieuwe beheerplannen en de daarbij behorende budgetten voor de jaren 2011 t/m 2014 vastgesteld. Categorie C. In deze categorie gaat het om zaken/onderwerpen, waarvan de kosten worden afgedekt binnen de reeds beschikbare budgetten. Deze zaken/onderwerpen kunnen dus worden uitgevoerd zonder extra budget ten laste van de begroting/exploitatie. Categorie D. De zaken/onderwerpen binnen deze categorie verlopen budgettair neutraal en vragen geen extra budget ten laste van de begroting/exploitatie. Categorie E. In deze categorie gaat het om zaken/onderwerpen die naar onze mening uitgevoerd moeten worden, omdat voldaan wordt aan de zogenaamde drie O s: onvoorzienbaar, onvermijdbaar, onuitstelbaar. Onder deze categorie valt een breed scala aan onderwerpen. Deze zaken/onderwerpen vragen extra budgetruimte voor 2010 en volgende jaren. Categorie F. Hierbij gaat het om zaken/onderwerpen die voortvloeien uit reeds genomen besluiten. Ook deze zaken/onderwerpen vragen om extra budgetruimte voor 2010 en volgende jaren. Categorie G. Ook binnen deze categorie valt een breed scala aan onderwerpen. Het gaat hierbij om zaken/onderwerpen, die budgetruimte vragen, waarvan wij vinden dat ze bestuurlijk weliswaar wel wenselijk zijn, maar waarvoor geen dekking/budgettaire ruimte voor 2010 en volgende jaren aanwezig is. Voor de zaken/onderwerpen die binnen deze categorie vallen, zullen door de gemeenteraad keuzes moeten worden gemaakt. Categorie H. Binnen deze categorie vallen de zaken/onderwerpen die gedurende het gelopen interne voorbereidingsproces van de Kadernota zijn komen te vervallen. Kadernota

3 Voor de inzichtelijkheid voegen wij deze categorie toch toe. Binnen uw kaderstellende bevoegdheden kunt u immers altijd nog beslissen dat een zaak/onderwerp binnen deze categorie alsnog moet worden toegevoegd c.q. uitgevoerd. Categorie I. Bij deze categorie gaat het om de kapitaallasten van enkele investeringen, die niet onder een van de voorgaande categorieën zijn ingedeeld. Deze investeringen vragen voor de komende jaren budgetruimte. De kapitaallasten van investeringen die onder een van de voorgaande categorieën vallen, zijn in die betreffende categorie (afzonderlijk) opgenomen. Tenslotte is er een overzicht per categorie van alle gewenste investeringen opgesteld. Al deze overzichten zijn als bijlagen aan de Kadernota toegevoegd. Binnen de categorieën is een onderscheid gemaakt tussen incidenteel en structureel. In deze Kadernota gaat het, wat het financiële kader betreft, om de zaken/onderwerpen die structureel budget vragen voor 2010 en volgende jaren. De zaken/onderwerpen die incidenteel budget vragen, komen terug bij de aanbieding van de concept begroting Dan is er ook inzicht in het totale budget dat voor incidenteel beschikbaar is, zodat op dat moment de afweging door u plaats kan vinden welke incidentele zaken/onderwerpen voor 2010 worden uitgevoerd. Er is ook een relatie met de bestuursrapportage Zaken/onderwerpen die vanuit 2009 een structurele doorwerking hebben, zijn in de Kadernota 2010 verwerkt. De economische recessie/kredietcrisis gaat ook aan Grave niet voorbij. Voor de ontwikkelingen rond de algemene uitkering uit het gemeentefonds verwijzen wij u naar de afzonderlijke paragraaf. Ook hebben wij een paragraaf toegevoegd over de kredietcrisis en het beheer op orde. Hoe lees ik de cijfers? Positief / negatief In verband met de aansluiting op de brongegevens van de financiële administratie worden in deze kadernota lasten, uitgaven en nadelen positief vermeld (+ of blanco) en baten, inkomsten en voordelen negatief (-/-). In sommige gevallen worden, ter verduidelijking van de cijfers, de letters V en N gebruikt waarbij V = voordeel of voordelig saldo en N = nadeel of nadelig saldo. Voor- en nadelen in beschrijvende teksten worden vaak met voordeel of nadeel aangegeven, waarbij het + of teken meestal niet wordt gebruikt. Afronding Bij presentaties in duizendtallen kunnen afrondingsverschillen ontstaan bij bedragen of bij de tellingen. Hoe lees ik de bijlagen? De bijlagen zijn gebruikt als basis voor de kadernota en bevatten (relatief) gedetailleerde (achtergrond) informatie. In de bijlagen zijn per categorie de mutaties t.o.v. de programmabegroting 2009 uiteengezet. In het geval van stijging van kosten zijn de mutaties positief (+ of blanco) opgenomen en in het geval van dalingen negatief (-/-). In het geval van stijging van inkomsten zijn de mutaties negatief (-/-) opgenomen en in het geval van dalingen positief (+ of blanco). Kadernota

4 1. Aanbiedingsbrief Geachte leden van de raad, Inleiding Hierbij presenteren wij u de kadernota De kadernota 2005 was de laatste aan u gepresenteerde kadernota. Doel De kadernota heeft tot doel de raad in staat te stellen om zijn budgettaire taak te vervullen. De kadernota is het middel om het politieke debat in de gemeenteraad te voeren over de prioriteiten die de gemeente Grave voor zichzelf voor de periode stelt. De raad stelt in het voorjaar de prioriteiten via de Kadernota vast en geeft daarmee het college mandaat deze hoofdlijnen te verwerken in een aan de gemeenteraad aan te bieden programmabegroting 2010 (najaar 2009). Zoals vermeld is dit de eerste kadernota sinds 2005 die aangeboden wordt. Op basis van de ervaringen die we met deze kadernota opdoen zal deze verder worden doorontwikkeld. Opzet De kadernota is een momentopname. Naderhand kunnen zich nieuwe feiten of omstandigheden voordoen die leiden tot een andere uitkomst. In deze kadernota zijn de consequenties van de meicirculaire van het gemeentefonds verwerkt. In 2010 zijn de financiële consequenties hiervan verwerkt in het saldo. Voor 2011 t/m 2013 zijn deze consequenties inzichtelijk gemaakt maar (nog) niet verwerkt in de saldi. Bij het opstellen van de kadernota wordt op basis van de huidige inzichten in beeld gebracht welk nieuw beleid en investeringsprojecten de komende jaren spelen en welke financiële en personele middelen daarvoor nodig zijn. De kadernota is ook een resultante van het afgelopen jaar. Een jaar waarin allerlei nieuwe initiatieven zijn ontstaan, voornemens zijn geuit en nieuwe wet- en regelgeving is vastgesteld. Al deze ontwikkelingen zijn vertaald naar voorstellen voor nieuw beleid en investeringsprojecten. Deze voorstellen hebben wij besproken, waarbij nut, noodzaak en prioriteit van het nieuwe beleid aan de orde zijn gekomen. Daarnaast hebben wij investeringsprojecten die voor een belangrijk deel hun basis vinden in het coalitieprogramma meegenomen in deze kadernota. Op basis van de zo tot stand gekomen lijst hebben wij binnen de financiële uitgangspunten en randvoorwaarden, de voorstellen zoals opgenomen in deze Kadernota vastgelegd. Het uitgangspunt van een sluitende begroting was daarbij steeds aanwezig. Opbouw Deze kadernota geeft in de hoofdstukken de financiële opbouw aan, vanuit het verleden, het voorgestelde beleid en de gevolgen daarvan. Kadernota

5 Bestuurlijke procesgang De procedure van de bestuurlijke behandeling van de kadernota 2010 is als volgt: Behandeling in MT / B&W 2 juni 2009 Behandeling in B&W (2 e maal) 23 juni 2009 Verzending naar raadsleden 25 juni 2009 Technische toelichting 25 juni 2009 Voorbereidende raadsvergadering 7 juli 2009 Besluitvormende raadsvergadering 14 juli 2009 Grave, 23 juni 2009 BURGEMEESTERS EN WETHOUDERS VAN GRAVE; De secretaris, De burgemeester, G.J.A.F. Hubers W.J.G. Delissen-van Tongerlo Kadernota

6 2. Samenvatting 2.1 Uitkomst Kadernota 2010 In onderstaand overzicht zijn de structurele budgetvragen per categorie opgenomen. Nr. Omschrijving Cat Cat Saldo programmabegroting 2009 na begrotingswijzigingen Categorie A - Meer inkomsten / minder uitgaven A Totaal beschikbaar bij kadernota v v v v Cat Categorie B - uitgaven t.l.v. beheerplannen B Dekking uit beheerplannen Categorie C - uitgaven t.l.v. bestaande budgetten C Dekking uit bestaande budgetten Budgettair neutrale voorgestelde uitgaven Cat Categorie E - (onvoorzienbaar, onvermijdbaar, onuitstelbaar) E Categorie F - College- en raadsbesluiten F Categorie I - Kapitaallasten investeringen I Budgettair noodzakelijke uitgaven n n n n 4 Bestuurlijk wenselijk G n n n n 5 Totale budgetvraag cat. E+F+G+I n n n n Cat Totale budgetvraag exclusief G: (E+F+I) = (3) Totaal beschikbaar budget (1) Saldo kadernota v n n n 6 Effecten mei-circulaire gemeentefonds in saldo n n n n 7 Financiele effecten Samenwerking Land van Cuijk in saldo n n n v Beschikbaar voor bestuurlijke wensen v n n n v = voordeel; n = naadeel Uit dit overzicht blijkt dat er voor het jaar 2010 een bedrag van beschikbaar is (saldo vanuit de programmabegroting 2009 na begrotingswijzigingen + het bedrag uit categorie A Meer inkomsten/minder uitgaven ). Bij de budgetvragen gaat het om een bedrag van , te weten vanuit categorie E Voldoen aan de 3 O s; vanuit categorie F College- en raadsbesluiten en voor 2010 geen budgetvraag vanuit categorie I Kapitaallasten, omdat de kapitaallasten van de gewenste investeringen pas in 2011 beginnen te lopen. Dit resulteert in een restant budget van Dit voordelig saldo kan worden ingezet om zaken/onderwerpen uit categorie G Bestuurlijk wenselijk, maar geen dekking uit te voeren. Bij categorie B Dekking ten laste van beheerplannen en categorie C Dekking binnen bestaande budgetten gaat het om budgettair neutraal voorgestelde uitgaven. Omdat de categorieën D Budgettair neutraal en H Geschrapte onderwerpen geen budget vragen, zijn deze niet in bovenstaand overzicht opgenomen. Kadernota

7 2.2 Ontwikkelingen gemeentefonds De meicirculaire heeft voor de nodige onrust binnen de gemeenten gezorgd. Op het recente VNG-congres is een motie aangenomen, waarin aan het bestuur van de VNG is opgedragen om op korte termijn in overleg te treden met het Rijk om aanvullende afspraken te maken over de periode na 2011, met als uitgangspunt dat niet verder gekort wordt op het gemeentefonds na Voor Grave zien de effecten van de meicirculaire er als volgt uit: negatief (verwerkt in de 1 e Burap 2009) negatief (verwerkt in de Kadernota 2010) negatief (nog niet verwerkt in de Kadernota 2010) negatief (nog niet verwerkt in de Kadernota 2010) negatief (nog niet verwerkt in de Kadernota 2010) Bij de berekening van de algemene uitkering is voor het aantal bijstandsgerechtigden de landelijke tendens aangehouden, te weten een stijging van 40 % voor de komende jaren. Anders zouden de negatieve effecten voor de uitkeringen uit het gemeentefonds nog groter zijn. Ambtelijk telefonisch overleg met de provincie Noord-Brabant op 12 juni 2009 heeft opgeleverd dat de provincie het standpunt huldigt om voor de meerjarenraming alleen een sluitende jaarschijf 2010 te presenteren. Vergelijkbaar met het standpunt van de provincie Gelderland. Dit standpunt wordt in Den Bosch nog intern kort gesloten en wij worden geïnformeerd als hiervan afgeweken dient te worden. Wij stellen voor om voor de negatieve effecten voor de jaren 2011 t/m 2013 nu nog geen dekking te zoeken. In de motie van het VNG-congres is het bestuur van de VNG opgedragen om voor 1 november 2009 duidelijkheid aan de leden te verstrekken over de uitkomsten van het overleg met het Rijk. Wij zullen deze ontwikkelingen blijven volgen, en bij de behandeling van de begroting 2010 de laatste stand van zaken bekijken en dan nagaan of er nog steeds sprake is van negatieve effecten. 2.3 Rentevergoeding grondexploitaties De algemene dienst treedt op als financier voor de grondexploitaties. Met andere woorden: de algemene dienst leent geld aan de grondexploitaties en ontvangt hiervoor een vergoeding. Vanuit het oogpunt van onzekerheid rond de ontwikkeling van de grondexploitaties is hiervoor vanuit het voorzichtigheidsprincipe een beperkt structureel bedrag in de begroting opgenomen. In de begroting 2009 is een structureel bedrag van opgenomen. Jaarlijks vergoedt de grondexploitaties een hoger bedrag aan de algemene dienst. Dit wordt dan in de jaarrekening verantwoord onder incidentele rente. Uitgaande van de huidige boekwaarde van de complexen ( ), moet de grondexploitaties jaarlijks een bedrag van aan rente vergoeden aan de algemene dienst. In de meerjarenbegroting is voor 2010 een rentevergoeding van opgenomen en voor 2011 t/m 2013 een bedrag van Met in acht name van enige benodigde reserve (een bedrag van ) is nu voor 2010 een bedrag van extra aan rentevergoeding opgenomen, en voor de jaren 2011 t/m 2013 een bedrag van Wanneer de grondexploitaties zich positief gaan ontwikkelen, kan het door de algemene dienst uitgeleende bedrag van worden afgelost waardoor dit bedrag vervolgens weer rente op zal brengen. Het structureel opnemen van deze rentecomponent in de begroting is dus in lijn met het voorzichtigheidsprincipe. In de exploitatieopzetten van de grondexploitaties is al rekening gehouden met een bedrag van , zodat dit binnen de grondexploitaties niet tot extra uitgaven leidt. Kadernota

8 2.4 Beleggingen Naar aanleiding van de kredietcrisis zijn de beleggingen van Grave onder de loep genomen. Een eerste scan laat nu zien dat er sprake is van een tekort bij de structurele renteopbrengsten (ten opzichte van de structureel geraamde rente-inkomsten in de begroting) en een overschot bij de incidentele renteopbrengsten. Het structurele tekort moet structureel worden afgedekt. Dit is verwerkt in deze Kadernota. Voor 2010 gaat het om een bedrag van Het incidentele overschot kan worden ingezet voor incidentele uitgaven/projecten. Voor 2010 gaat het om een bedrag van Het totaal aan beschikbare incidentele middelen zal bij de aanbieding van de begroting 2010 inzichtelijk worden gemaakt. Op dat moment kunt u de afweging maken welke incidentele zaken/onderwerpen in 2010 uitgevoerd kunnen worden. 2.5 Budgetvragen per categorie Wat het structurele deel van de budgetvragen betreft is voor 2010 het volgende te melden: Categorie A meer inkomsten/minder uitgaven levert een budgetruimte op van Dit bedrag kan dus ingezet worden voor de dekking van andere zaken/onderwerpen. Binnen categorie B Dekking ten laste van beheerplannen gaat het om een budget van Dit bedrag wordt gedekt binnen de bestaande beheerplannen. De zaken/onderwerpen binnen deze categorie kunnen uitgevoerd worden zonder dat (direct) extra budget gevraagd wordt ten laste van de exploitatie/begroting. Bij categorie C Dekking binnen bestaande budgetten gaat het om een bedrag van Voor de uitvoering van de zaken/onderwerpen binnen deze categorie is geen extra budget nodig ten laste van de exploitatie/begroting. Categorie D budgettair neutraal vraagt uiteraard geen budget. De zaken/onderwerpen binnen categorie E Voldoen aan de 3 O s vragen een budget van In de Kadernota 2010 zijn deze zaken/onderwerpen als budgetvragen verwerkt. Ook de collegebesluiten binnen categorie F College- en raadsbesluiten zijn als budgetvragen in de Kadernota verwerkt. Hierbij gaat het om een bedrag van Categorie G Bestuurlijk wenselijk, maar geen dekking levert een budgetvraag op van De zaken/onderwerpen in deze categorie zijn niet verwerkt in deze Kadernota. De gemeenteraad moet hierover een besluit nemen. In categorie H Geschrapte onderwerpen zijn de zaken/onderwerpen vermeld die tijdens de interne voorbereiding van de Kadernota zijn vervallen. Hiervoor vindt geen budgetvraag plaats, maar de vervallen zaken/onderwerpen leveren ook geen budgetruimte op, omdat het om nieuwe zaken/onderwerpen gaat, die nog niet eerder in de begroting zijn opgenomen. Categorie I Kapitaallasten vraagt voor 2010 geen budget. De betreffende kapitaallasten beginnen vanaf 2011 te lopen. De effecten van de ontwikkelingen van de algemene uitkering uit het gemeentefonds zijn voor 2010 opgenomen in categorie E Voldoen aan de 3 O s. Tenslotte zijn er nog afzonderlijke budgetten opgenomen in het kader van de financiële effecten van de Samenwerking Land van Cuijk. Voor een toelichting hierop wordt verwezen naar de paragraaf Organisatieontwikkeling, sturing en bedrijfsvoering. Kadernota

9 3. Vertrekpunt In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het vertrekpunt voor de Kadernota Het financiële vertrekpunt is gebaseerd op de volgende gegevens: de meerjarenbegroting ; de doorgevoerde begrotingswijzigingen. Daarnaast wordt kort ingegaan op de niet-financiële ontwikkelingen binnen de organisatie. 3.1 Financiële ruimte meerjarenbegroting Twee keer per jaar, bij de Kadernota en bij de begroting, wordt het financiële perspectief geactualiseerd. Bij deze Kadernota wordt het laatst gepresenteerde financiële perspectief, dat van de begroting 2009, geactualiseerd. Programmabegroting 2009 na de eerste begrotingswijziging: Programmabegroting 2009 Categorie V/N 2010 V/N 2011 V/N 2012 V/N 2013 V/N Lasten Baten Subtotaal Doorbelasting Resultaat voor winstbestemming Mutaties reserves Resultaat na winstbestemming V V V V V Begrotingswijzigingen 2009 o.b.v. raadsbesluiten V N N N N Programmabegroting 2009 (na begrotingswijzigingen) V V V V V Tabel 2.1: Programmabegroting 2009 na begrotingswijziging 3.2 Resultaat jaarrekening 2008 Het jaarresultaat 2008 sluit met een negatief exploitatiesaldo van De stand van de vrij besteedbare algemene reserve per 31 december 2008 bedraagt Per 1 januari 2009 is de stand van deze vrij besteedbare algemene reserve na verplichtingen negatief. Daarnaast beschikt de gemeente nog over een algemeen weerstandsvermogen van In de jaarrekening 2008 is een doorkijk gegeven naar het saldo van de vrij besteedbare algemene reserve per begin juni De stand begin juni 2009 bedraagt De stand van de algemene reserve van de grondexploitatie bedraagt per 31 december negatief. Per 1 januari 2009 is de stand van de algemene reserve van de grondexploitatie na verplichtingen negatief. Het weerstandsvermogen van de grondexploitatie bedraagt per 31 december Kadernota

10 3.3 Organisatieontwikkeling, sturing en bedrijfsvoering Samenwerking Land van Cuijk Gedurende 2009 zullen de geplande samenwerkingsverbanden binnen Samenwerking Land van Cuijk gestalte krijgen. Ten behoeve van deze samenwerking heeft de gemeenteraad van Grave in april 2009 ingestemd met de oprichting van een gemeenschappelijke regeling. Betreft de start van de navolgende organisatieonderdelen: Sociale Zaken gaat onderdeel uitmaken van de Intergemeentelijke Sociale Dienst; ICT gaat onderdeel uitmaken van het Regionaal Dienstencentrum ICT; Personeelszaken gaat onderdeel uitmaken van de Personeelsdienst Land van Cuijk. In 2010 zal de samenvoeging van WOZ/belastingen verder worden voorbereid. Deze samenwerking is voorzien in De basis voor deze samenwerking is het fysiek samenvoegen van medewerkers van het betreffende onderdeel van elke gemeente. Hiertoe is eerder door de medezeggenschapsorganen een sociaal statuut geaccordeerd en zullen gedurende de 1e helft van 2009 de arbeidsvoorwaarden voor alle gemeentelijke medewerkers geharmoniseerd worden. Arbeidsvoorwaarden verschillen per gemeente. Door deze harmonisatie zullen voor de gemeente Grave extra kosten zichtbaar worden die thans niet van toepassing zijn op de Graafse arbeidsvoorwaarden. Zo zullen binnen een overgangsmodel van ± 4 jaar reiskosten woon-werkverkeer hun intrede doen. Op zich een verdedigbare kostenpost gezien de krappe arbeidsmarkt waarbij het al dan niet hanteren van reiskosten woon-werkverkeer een extra gegeven kan zijn kwaliteit aan te trekken. Daarnaast zullen de extra uren a.g.v. eerder overeengekomen bovengemeentelijke verlofuren verrekend worden op individuele basis en zullen deze uren worden verrekend in een persoonlijke rugzak op basis waarvan de individuele medewerker arbeidsvoorwaardelijke zaken kan inkopen. Deze harmonisatie van arbeidsvoorwaarden betekent in de praktijk dat er met ingang van 2010 extra budget nodig zal zijn ter compensatie van deze extra kosten. Voor , voor , voor en voor Deze budgetvragen zijn opgenomen in categorie E Voldoen aan de drie O s. De stellige verwachting is dat door de efficiency effecten van de samenwerking, deze extra kosten binnen de reguliere personeelskostenbegroting gecompenseerd zullen worden. Het bovenstaande geeft de stand van zaken weer per begin juni Verder speelt in het kader van de Samenwerking Land van Cuijk nog het aandachtspunt van de zogenaamde desintegratiekosten. Kort samengevat komt dit er op neer, dat de gemeenten met kosten van overhead (o.a. huisvesting, ICT, maar links en rechts ook vrijvallende snipperuren op het gebied van ondersteuning/dienstverlening) worden geconfronteerd doordat medewerkers elders in het Land van Cuijk worden gehuisvest. Als dit niet gecompenseerd wordt door huisvesting van nieuwe medewerkers vanuit de andere vier gemeenten, blijven de kosten van overhead e.d. voor rekening van de betreffende gemeente komen. Meerdere factoren en kostenaspecten spelen hierbij een rol. Een oplossing voor dit aandachtspunt kan gevonden worden in de zogenaamde gedwongen winkelnering. Dit houdt onder andere in dat leegkomende werkplekken gevuld worden door nieuwe medewerkers van andere gemeenten en dat de nieuwe gemeenschappelijke regeling diensten e.d. inkoopt bij de vijf gemeenten. Als dit voor 100 % gerealiseerd wordt, worden de desintegratiekosten genivelleerd. Voorlopig gaan wij er van uit dat de gedwongen winkelnering voor 50 % kan worden gerealiseerd. Voor Grave ligt het break-evenpoint dan in Vanuit dit uitgangspunt is er voor Grave in 2010 nog een nadeel van , in 2011 van en in 2012 van In 2013 en 2014 is sprake van een voordeel van Deze bedragen hebben wij opgenomen in deze Kadernota. Nogmaals willen wij benadrukken dat het hierbij om een aanname gaat, naar de stand van zaken begin juni Kadernota

11 3.3.2 Interne personele aangelegenheden De organisatie komt in 2009 in beweging. Het traject tot aanpassing van de organisatie is in april 2009 ingezet. Het is te verwachten dat in een dergelijk aanpassingsproces knelpunten worden gesignaleerd op het gebied van Personeel & Organisatie. Knelpunten die bij voorkeur binnen de organisatie zelf opgelost moeten worden. Indien dat niet (meer) mogelijk is, zal er behoefte zijn aan het beschikbaar hebben van middelen ten behoeve van een flankerend personeelsbeleid. Ten behoeve van dit beleid voorzien wij de komende 3 jaar een behoefte aan extra middelen ten bedrage van per jaar, zijnde 3% van de huidige gemeentelijke loonsom. De verdere professionalisering van de organisatie vraagt om een gestructureerde wijze van opleiden en begeleiden van de medewerkers. Klantgerichtheid, integraal werken en een projectmatige benadering van (beleids)vraagstukken zijn speerpunten van de organisatie die, uitgaande van de huidige IST situatie, veel aandacht vragen om de gewenste SOLL situatie te bereiken. Daarom is buiten het reguliere budget in de begroting, additioneel behoefte aan een extra integraal opleidingsbudget van per jaar voor de komende 3 exploitatiejaren. Omdat de budgetvragen het beschikbare budget voor dekking overschrijden, hebben wij de vraag om extra opleidingsbudget op genomen in categorie C Dekking binnen bestaande budgetten. De budgetvraag voor flankerend personeelsbeleid hebben wij ingedeeld in categorie G Bestuurlijk wenselijk, maar geen dekking. Het risico van het niet beschikbaar stellen van deze budgetten is dat knelpunten die gedurende de komende tijd tijdens het verander- en professionaliseringsproces ontstaan, niet adequaat kunnen worden opgelost Doorontwikkeling dienstverlening Gemeenten moeten in 2015 het zogenaamde voorportaal van de overheid vormen. Dit betekent dat de burger voor alle vragen op het gebied van de overheid (het Rijk, de Provincie, de Gemeente, het Waterschap etc.) bij de gemeente terecht kan. Hiertoe moet de gemeente een zogenaamde Klant Contact Centrum (KCC) inrichten. Hoewel we al goed op weg zijn met onze publieksbalie moeten er de komende jaren ook in onze gemeente nog forse stappen gezet worden. In samenwerking met de andere gemeenten in het Land van Cuijk worden al diverse activiteiten ondernomen op het gebied van ICT-infrastructuur (inrichting mid-office). Hiervoor zijn in het ICT beheerplan middelen opgenomen. Waarin dit beheerplan niet voorziet is de verdere visie-ontwikkeling en het in beeld brengen van de consequenties voor de manier van werken in de eigen organisatie. Veel werkprocessen zullen anders ingericht gaan worden. Voor deze activiteiten en voor het monitoren van- en inspelen op de ontwikkelingen op landelijk niveau is het nodig om een projectgroep in het leven te roepen, bestaande vooral uit eigen medewerk(st)ers. Op afroep kan externe expertise worden ingeschakeld voor heel specifieke vraagpunten. Vanaf 2010 tot 2014 dient hiervoor een bedrag van per jaar te worden gereserveerd. Dit bedrag kan worden ingezet ter compensatie van de uren die de leden van de projectgroep aan dit project zullen besteden. Omdat de budgetvragen het beschikbare budget voor dekking overschrijden, hebben wij deze budgetvraag ondergebracht in categorie G Bestuurlijk wenselijk, maar geen dekking. Het risico van het niet beschikbaar stellen van dit budget is dat de gemeente Grave niet op tijd is voorbereid op de ontwikkelingen die ons voor 2015 te wachten staan en dus achterblijft bij de dienstverlening aan onze inwoners. Kadernota

12 3.3.4 Kostendekkende tarieven (notitie kostenverhaal) In de loop van 2009 zal een notitie kostenverhaal worden opgesteld. Onderwerpen die daarin aan de orde komen zijn: De dekkingspercentages die gewenst zijn voor de diverse soorten heffingen en rechten; De wijze van kostentoerekening aan de diverse heffingen en rechten. Dit houdt ook verband met andere onderzoeken en notities die in het kader van beheer op orde zijn aangekondigd, zoals de toerekening van rentelasten en het opstellen van een nieuwe kostenverdeelstaat voor de personeelslasten inclusief overhead. Over die onderwerpen zal eerst duidelijkheid nodig zijn; De snelheid waarmee wordt toegegroeid naar de vastgestelde gewenste dekkingspercentages. Wij verwachten dat de uitgangspunten uit deze notitie verwerkt kunnen worden in de begroting Regiomagazine In 2009 is een budget opgenomen voor het Regiomagazine voor de duur van 1 jaar. Na dit jaar zal een evaluatie plaatsvinden en bekeken worden of het Regiomagazine nog verder wordt uitgegeven. De financiële bijdrage is voor de komende jaren nog niet bekend, dit zal na de evaluatie gestalte krijgen Grondexploitaties Herziening grondexploitaties 2009 In afwijking van wat vorig jaar is aangekondigd in het Overzicht Herziening grondexploitaties Grave 2008 (1x per jaar herziening), is er toch voor gekozen om vanaf 2009 de grondexploitaties 2x per jaar te herzien. De eerste herziening zal plaatsvinden bij de jaarrekening (of in de eerste raadsvergadering daarna) en de tweede bij de begroting. De herziening betreft de wijzigingen die zijn opgetreden in De verantwoording middels een analyse van de uitgaven en inkomsten van het voorgaande jaar, is afzonderlijk bij de jaarrekening 2008 weergegeven. Verbeterproces projecten Begin 2009 is ook gestart met een ontwikkelingsproces van de projecten. Dit proces moet leiden tot een uniforme projectstructuur en aanpak en wijziging in de opbouw van de projecteninformatie van alle gemeentelijke projecten, een daarop aansluitende financiële structuur in het financiële pakket en een algehele herziening van de huidige grondexploitaties o.a. naar aanleiding van recente (maatschappelijke en markt-) ontwikkelingen. Door deze fundamentele aanpak wordt de sturing en beheersing sterk verbeterd, mits alle bouwstenen uit dit proces ook dagelijks worden gebruikt en als basis dienen voor het afleggen van verantwoording. Het inbedden van deze procesveranderingen in de organisatie is dan ook zeer belangrijk. De nieuwe opbouw van projecten en informatie zal naar verwachting in de loop van 2009 kunnen worden toegepast bij de herziening van de grondexploitaties voor de begroting Kadernota

13 4. Financieel kader en uitgangspunten 4.1 Financieel kader De middelen zijn beperkt. De financiële vertaling van alle politieke wensen en budgetvragen vanuit de ambtelijke organisatie overstijgt de financiële ruimte. Het is daarom van belang evenwichtige keuzes te maken die gericht zijn op continuïteit en een meerjarig financieel stabiele situatie. Een van de uitgangspunten van de Kadernota is dan ook het verder op orde brengen van de financiële positie van de gemeente Grave (zie paragraaf 7 Kredietcrisis/Beheer op orde ). Gelet op de huidige financiële situatie is een koerswijziging noodzakelijk. Om dit tot uitvoering te kunnen brengen is o.a. een heroverweging van het ambitieniveau en van de investeringen nodig. Verder moeten projecten rendabel gemaakt worden c.q. minder verliesgevend en nieuw beleid alleen opgenomen worden indien hiervoor ruimte kan worden gecreëerd binnen een sluitende begroting. Deze ruimte kan ontstaan door een toename van de middelen of eigen incidentele besluitvorming. Inruilen van oud voor nieuw beleid en subsidieverwerving zijn ook mogelijkheden om ruimte te creëren binnen de begroting. Het verminderen van uitgaven voor bestaand beleid (het beïnvloedbare beleid) is ook een manier om ruimte te creëren. Een belangrijk aspect van de financiële positie is de algemene reserve en de reserve van het grondbedrijf. Deze zullen in de komende periode op het gewenste niveau gebracht en gehouden worden. Vrijvallende voorzieningen binnen het grondbedrijf, doordat onrendabele projecten worden heroverwogen en herzien, moeten ten gunste komen van de reserve van het grondbedrijf. Dit geldt niet voor de extra dotatie uit de algemene reserve van de algemene dienst aan de voorziening verliesgevende complexen van de grondexploitaties van Dit bedrag zal eerst teruggestort moeten worden in de algemene reserve van de algemene dienst. Nieuwe plannen worden alleen in ontwikkeling genomen als deze een positief resultaat hebben. Al deze maatregelen moeten ervoor zorgen dat er voor de volgende bestuursperiode ruimte is voor nieuw beleid. Teneinde een beleidscyclus te creëren waarbij in iedere jaarschijf ruimte ontstaat voor nieuw beleid, dient nieuw beleid in deze Kadernota ook eindig te zijn (dat wil zeggen voor een periode van een aantal jaren). 4.2 Uitgangspunten Hieronder staan de belangrijkste uitgangspunten voor het opstellen van de Kadernota 2010 en programmabegroting Algemeen: Basis voor de opstelling van de begroting 2010 is het bestaande en aanvaarde beleid en de door de gemeenteraad op 11 november 2008 voor de jaarschijf 2010 van de meerjarenramingen vastgestelde uitgangspunten. Daarnaast wordt rekening gehouden met de door de raad vastgestelde begrotingswijzigingen tot en met de raadsvergadering van 14 juli Duale begrotingsdocumenten: De uitgangspunten, zoals deze hier worden geformuleerd, zullen als basis dienen om zowel de productenraming als de programmabegroting op te stellen. De raad stelt de programmabegroting 2010 vast en het college van B&W de productenraming Toerekening (verdeling) van de apparaatskosten: In het kader van financiën op orde wordt in de loop van 2009 gestart met het opstellen van een nieuwe kostenverdeelstaat. Deze verdeelstaat is de basis voor de doorberekening van de salariskosten en de overheadkosten aan de beheersproducten. Deze wordt geëffectueerd in de Kadernota/Begroting Kadernota

14 Output - gegevens: De ramingen worden met relevante prestatiegegevens (hoeveelheden maal tarieven) en kengetallen onderbouwd c.q. aangevuld. Dit is een groeiproces dat in iedere volgende begroting verder uitgebouwd wordt. Personeelsformatie: Hierbij is het uitgangspunt de door de raad bij de begroting 2009 goedgekeurde formatie en de hierop nadien vastgestelde wijzigingen. Loonkosten: De basis voor de loonstijging in 2010 is als volgt: Er wordt uitgegaan van het salarispeil conform de begroting 2009 (inclusief bestaande eindejaarsuitkering) en voor 2010 verhoogd met 1,5% (conform de inschattingen zoals opgenomen in de meicirculaire 2009) en met de periodieke verhogingen (anciënniteiten) voor 2009 en Voor het jaar 2009 wordt uitgegaan van de situatie per 1 februari De huidige CAO loopt af op 1 juni; Voor de periode 1 juni januari 2010 wordt uitgegaan van 1% loonstijging (sluit aan bij stijgingspercentage voor 2009 zoals in de begroting 2009 werd gebruikt); Naast de directe loonkosten stijgen ook enkele premies. De ABP-premie stijgt in 2010 met 2% (inschatting) en vanaf 1 juli 2009 met 1%. Deze stijgingen zijn verwerkt in de hierboven genoemde stijgingen voor 2009 (1%) en 2010 (1,5%). Dit betekent in totaliteit een stijging van de loonkosten met 2,52% ten opzichte van de werkelijke salarissen februari Uitgangspunt zijn de salarissen van februari Daar komt vanaf juni % bij (inschatting, en is inclusief de premiestijging), dit is dan 101%. De stijging voor 2010 bedraagt 1,5% (dit is inclusief de stijging met premies), bovenop 101%. 101% verhoogd met 1,5% = 102,52%. Een stijging dus met 2,52%. Loon- en prijsstijgingen in de begroting 2010: Prijsstijgingen met betrekking tot goederen en diensten van derden worden verwerkt op basis van feitelijke ontwikkelingen i.v.m. contractuele afspraken, specifiek prijsbeleid e.d.. In alle andere gevallen kan een prijsstijging voor 2010 worden meegenomen van maximaal 0,50% (conform de inschattingen van de meicirculaire 2009) ten opzichte van de in de begroting 2009 geraamde budgetten. Stelpost nominale ontwikkeling loon- en prijsstijgingen : Voor de raming van de stelpost nominale ontwikkeling loon- en prijsstijgingen wordt uitgegaan van een gemiddelde loon- en prijsontwikkeling van 1,25%, conform de inschattingen van de septembercirculaire 2008 (de meicirculaire 2009 noemt deze percentages niet). In de begroting 2009 werd voor het meerjarige percentage nog uitgegaan van 1,5%. Autonome groei uitgaven: Conform de vastgestelde beleidslijn en vertaling hiervan in het dekkingsplan van de begroting , wegens achterblijvende autonome groei bij het aantal woningen en inwoners, worden ook in de begroting 2010 geen budgetverhogingen meegenomen als gevolg van autonome groei (toename inwoners, bebouwing et cetera). Voorzieningen onderhoudsbeheer, instandhouding en vervanging kapitaalgoederen: Bij de ramingen van de stortingen in de voorzieningen wordt rekening gehouden met de financiële consequenties van het (vastgesteld) beleid in beheerplannen e.d.. Gemeenschappelijke regelingen en instellingen: De begrotingen of kadernota s van de desbetreffende instellingen en de daarbij behorende adviezen van de adoptiegemeenten zijn de basis voor de ramingen in de begroting Vrijval afschrijvingen: De vrijval wordt gereserveerd voor vervangingsinvesteringen. Kadernota

15 Algemene uitkering: De raming wordt gebaseerd op de door het rijk te verstrekken gegevens bij de meicirculaire Rekening wordt o.a. gehouden met de eventuele groei van de uitkeringsbasis als gevolg van de uitbreiding van de gemeente (inwoners, woonruimten enz.). Belastingen en tarieven: Hiervoor wordt een wijziging in de systematiek voorgesteld. In de begroting 2009 werden de uitgaven verhoogd met de inflatiepercentages van de laatste septembercirculaire. De inkomsten (trendmatige verhoging van de belastingen) daarentegen werden, behalve met het ingeschatte inflatiepercentage voor het begrotingsjaar (dit is hetzelfde percentage als voor de uitgaven), ook nog verhoogd met de werkelijke inflatie van de twee jaren daarvoor, verminderd met de geraamde percentages in die jaren. Deze systematiek is de afgelopen jaren in de begroting gehanteerd. Deze systematiek heeft tot gevolg dat er voor de uitgaven- en inkomstenkant verschillende inflatiepercentages werden gehanteerd. In 2009 aan de uitgavenkant 2 % inflatie en aan de inkomstenkant 6 % inflatie. Voor de verhoging van de OZB geldt als maximum de macronorm. Voor 2009 bedraagt deze macronorm 5 %. Daarom is de OZB in 2009 met 5% verhoogd in plaats van 6%. Voor 2010 (en volgende jaren) wordt voorgesteld om het inflatiepercentage voor de uitgaven en de inkomsten hetzelfde te houden. Mocht de Kadernota of de begroting daar aanleiding toe te geven, dan dient apart (los van de inflatiepercentages) door de gemeenteraad besloten te worden tot eventuele verhoging van de OZB of andere heffingen voor de dekking van nieuw beleid of het afdichten van begrotingstekorten. Deze nieuwe systematiek verhoogt de transparantie van zowel de begroting als de besluitvorming. Hieronder worden de percentages voor 2010 en volgende jaren op basis van deze nieuwe systematiek aangegeven. a. Tarievenbeleid voor 2010: Inflatiecorrectie: De ramingen voor de opbrengst van belastingen, retributies, tarieven van accommodaties e.d. worden voor 2010 verhoogd met een percentage om de algemene kostenstijging op te vangen. Hiervoor wordt de algemene prijsinflatie-index gehanteerd. Dit percentage wordt gesteld op 0,50%, conform de inschattingen van de meicirculaire De macronorm voor 2010 (OZB) bedraagt 4,3%; Reinigingsheffingen, marktgelden en leges overige dienstverlenende activiteiten: Met inflatiecorrectie 2010 van 0,50%. Er wordt in de loop van 2009/2010 een notitie kostenverhaal opgesteld. Daarin zal dan door de raad vastgesteld worden wat de stijgingen vanaf 2011 zijn; Rioolrecht: Er is op dit moment geen actueel Gemeentelijk RioleringsPlan (GRP). Dit betekent ook dat niet duidelijk is met welk percentage gefaseerd naar een volledige kostendekking toegegroeid kan worden. Vorig jaar is besloten om het rioolrecht niet te laten stijgen in afwachting van het nieuwe GRP dat eind 2008 aan de raad zou worden aangeboden. Inmiddels is de planning aangepast. Het nieuwe GRP komt eind 2009 in de raad aan de orde. Ook dan pas kan het juiste stijgingspercentage genoemd worden en kan de raad daar een besluit over nemen. Voorlopig gaan wij daarom uit van een stijging met het inflatiepercentage van 0,50%. Dit voorkomt ook een oplopende achterstand in de mate van kostendekking. Bij de behandeling van het nieuwe GRP eind 2009 kan dan alsnog een ander stijgingspercentage voor 2010 worden vastgesteld. b. meerjaren tarievenbeleid : Op basis van het in de meerjarenramingen opgenomen tarievenbeleid gelden naast de algemene inflatiecorrectie als bedoeld onder a voor 2011 de volgende stijgingen c.q. uitgangspunten: Inflatiecorrectie voor lokale heffingen en tarieven van 1,5%, conform de inschattingen van de septembercirculaire 2008 (de meicirculaire 2009 noemt deze percentages niet), en de groei op basis van bestandsuitbreidingen; Kadernota

16 Reinigingsheffingen, marktgelden en leges overige dienstverlenende activiteiten: tegen kostendekkende tarieven; Rioolrecht: gefaseerde groei naar kostendekkend rioolrecht conform het nieuwe Gemeentelijk RioleringsPlan (GRP) dat nu geactualiseerd wordt. Onvoorzien: Door de provincie zijn nieuwe kaders gesteld voor het toezicht op de begrotingen van de gemeenten. Er zijn o.a. geen vaste regels meer voor de hoogte van het saldo onvoorziene uitgaven. De gemeente moet hiervoor zelf een reëel bedrag inschatten en opnemen. Wij gaan daarbij uit van de door de provincie in het verleden gehanteerde norm van 0,6% van de algemene uitkering. Dat is een bedrag van ,--. Dit is een reëel bedrag. Andere (stel)post voor onvoorzien is: Onvoorzien nieuw beleid. Dit is een stelpost voor ontvangsten via de algemene uitkering voor specifieke doelen waarvoor nog geen beleid is vastgesteld. Het inkomstenbedrag wordt dan tijdelijk gereserveerd (gedurende 2 jaar, in afwachting van definiëren nieuw beleid) voor mogelijke uitgaven op dat beleidsterrein; Onvoorzien loon- en prijsstijgingen. Hiervoor was in 2009 een stelpost van ,-- opgenomen. Deze blijft gehandhaafd. Ruimte voor vervangings- en uitbreidingsinvesteringen en overig nieuw beleid: a. De lasten voor vervangingsinvesteringen worden in de begroting geraamd op basis van de bij de begroting 2009, als onderdeel van de meerjarenramingen, vastgestelde planning voor ; b. De lasten voor nieuwe investeringen en overig nieuw beleid worden in de begroting geraamd op basis van het in de programmabegroting 2009 opgenomen nieuwe beleid 2009 en aangevuld met de lasten voortvloeiend uit de door de raad bij de Kadernota 2010 nog vast te stellen prioriteiten. Overige financieel-technische uitgangspunten: * raming aantal inwoners per 1 januari 2010: ( : ingeschatte mutaties 2009: 193 ) * raming aantal woonruimten per 1 januari 2010: ( : 4914 woningen, 1 recr.won. 693 bijz. woongebouwen. mutaties 2009 plus 56) * rente investeringsprogramma : 4,25 % * rente financieringstekort (exclusief kasgeldlimiet) 4,25 % * rente over kasgeldlimiet : 4,25 % * bespaarde rente reserves : 4,25 % * Rente grondexploitatie : 4,25% * inflatietoevoeging aan reserves : 0 % (conform vastgesteld beleid) Er volgt nog een notitie over het al dan niet invoeren van een renteomslagpercentage. In de begroting 2010 komen wij met concrete voorstellen daarover. Structurele en incidentele begrotingssaldo (nieuw) In de begroting worden de structurele lasten gedekt door structurele baten. De incidentele lasten worden gedekt uit incidentele of structurele baten. De begroting en meerjarenraming moeten structureel in evenwicht zijn of overschotten laten zien. Incidenteel kunnen er overschotten of tekorten zijn. In de begroting 2010 gaan wij in een nieuwe bijlage de incidentele lasten en baten vermelden zodat daarover geen onduidelijkheid bestaat en dan kan het structurele saldo ook beter inzichtelijk worden gemaakt en worden bijgehouden gedurende het begrotingsjaar. Overzicht investeringen (nieuw) Aan de programmabegroting 2010 wordt een totaaloverzicht van de geplande investeringen toegevoegd zoals die in de begrotingsperiode zijn opgenomen. Kadernota

17 5. Budgettair kader In dit hoofdstuk worden de financiële gevolgen van de Kadernota voor de programmabegroting weergegeven. Deze zijn samengevat in de tabel in paragraaf Exploitatiebegroting Tabel 5.1: Exploitatiebegroting Programmabegroting 2009 Categorie 2010 V/N 2011 V/N 2012 V/N 2013 V/N Lasten Baten Subtotaal Doorbelasting Resultaat voor winstbestemming Mutaties reserves Resultaat na winstbestemming V V V V Begrotingswijzigingen 2009 o.b.v. raadsbesluiten N N N N Programmabegroting 2009 (na begrotingswijzigingen) V V V V Nr. Omschrijving Cat Cat Saldo programmabegroting 2009 na begrotingswijzigingen Categorie A - Meer inkomsten / minder uitgaven A Totaal beschikbaar bij kadernota v v v v Cat Categorie B - uitgaven t.l.v. beheerplannen B Dekking uit beheerplannen Categorie C - uitgaven t.l.v. bestaande budgetten C Dekking uit bestaande budgetten Budgettair neutrale voorgestelde uitgaven Cat Categorie E - (onvoorzienbaar, onvermijdbaar, onuitstelbaar) E Categorie F - College- en raadsbesluiten F Categorie I - Kapitaallasten investeringen I Budgettair noodzakelijke uitgaven n n n n 4 Bestuurlijk wenselijk G n n n n 5 Totale budgetvraag cat. E+F+G+I n n n n Cat Totale budgetvraag exclusief G: (E+F+I) = (3) Totaal beschikbaar budget (1) Saldo kadernota v n n n 6 Effecten mei-circulaire gemeentefonds in saldo n n n n 7 Financiele effecten Samenwerking Land van Cuijk in saldo n n n v Beschikbaar voor bestuurlijke wensen v n n n v = voordeel; n = naadeel Kadernota

18 Kadernota 2010 incidenteel: Categorie Meer inkomsten / minder uitgaven A Dekking t.l.v. beheerplannen B Dekking binnen bestaande budgetten C Budgettair neutraal D O's E College- en raadsbesluiten F Geschrapte onderwerpen H Kapitaallasten I Totaal Kadernota 2010 incidenteel (excl. categorie G) n v v v Bestuurlijk wenselijk (geen dekking) G Totaal Kadernota 2010 incidenteel n v v v Vertrekpunt Het financiële uitgangspunt van de Kadernota 2010 is de programmabegroting inclusief de eerste begrotingswijzigingen hierop (zie ook hoofdstuk 2). Samenvattend betekent het bovenstaande voor de jaarschijf 2010 het volgende. Beginstand begroting Toevoeging categorie A Meer inkomsten/minder uitgaven Totaal beschikbaar Budgetvragen: Categorie E Voldoet aan de drie O s Categorie F College- en raadsbesluiten Totaal budgetvragen Voordelig saldo Dit voordelig saldo kan bijvoorbeeld worden ingezet om enkele zaken/onderwerpen uit categorie G Bestuurlijk wenselijk, maar geen dekking uit te voeren. Kadernota

19 5.2 Suggesties voor dekkingsmogelijkheden. Uit het overzicht onder 5.1 Exploitatiebegroting blijkt dat er voor de jaarschijf 2010 budgettaire ruimte is tot een bedrag van Aan bestuurlijke wensen (categorie G) ligt er een budgetvraag van De budgetvraag gaat de budgettaire ruimte dus ver te boven. Met verwerking van de gevolgen van de meicirculaire gemeentefonds en de financiële effecten van de Samenwerking Land van Cuijk lopen de tekorten in meerjarenperspectief verder op: voor , voor en voor Zoals wij in paragraaf 2. Samenvatting hebben aangegeven, wordt voorgesteld om voor de jaren 2011 t/m 2013 nu nog geen dekking te zoeken. Hoewel misschien niet helemaal passend binnen de duale verhoudingen, willen wij u voor uw kaderstellende rol enkele suggesties meegeven voor de dekking van het tekort van de jaarschijf U zou kunnen denken aan een herziening van het ambitieniveau. Hierbij kan gedacht worden aan een temporisering van verschillende plannen en projecten, afgestemd op de beschikbare ambtelijke capaciteit. Er worden verschillende plannen en projecten naar voren geschoven, terwijl hiervoor onvoldoende ambtelijke capaciteit is. De ambtelijke capaciteit moet (ook) ingezet worden voor de reguliere dagelijkse werkzaamheden (o.a. verlening van bouwvergunningen), voor de nieuwe wettelijke taken die op de gemeenten afkomen (wet omgevingsvergunning, Basisregistratie Adressen en Gebouwen, nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening, enz.) en voor de veelheid aan taken in het kader van het programma van het rijk De Andere Overheid. Bij het ambitieniveau kunt u ook denken aan het niveau van tal van voorzieningen op het gebied van welzijn (hoogte van subsidies, niveau binnen de WMO e.d.). Ook het uitvoeringsniveau binnen de (nieuwe) beheerplannen kan tegen het licht worden gehouden. Binnen de huidige financiële realiteit (incl. de zorgelijke ontwikkelingen rond de grondexploitatie en de uitkering uit het gemeentefonds) kunnen verschillende projecten geprioriteerd worden. De afgelopen jaren is regelmatig gebleken dat beheerplannen en projecten niet tot uitvoering kunnen komen. Prioriteiten stellen houdt ook in dat de benodigde financiële middelen en personele capaciteit inzichtelijk worden gemaakt en worden afgestemd op de uit te voeren zaken. Eenmalig putten uit de voorzieningen voor de beheerplannen om de jaarschijf 2010 sluitend te krijgen kan een optie zijn. Op dit moment wordt gewerkt met de beheerplannen voor de periode 2006 t/m In de 2e helft van dit jaar wordt begonnen met de voorbereiding van de nieuwe beheerplannen voor de periode 2011 t/m Deze beheerplannen worden door de nieuwe gemeenteraad in 2010 vastgesteld en de financiële vertaling hiervan vindt plaats in de Kadernota 2011 c.q. de begroting Voor 2010 zou eenmalig uit de voorzieningen voor deze beheerplannen geput kunnen worden. De jaren 2009 en 2010 kunnen gebruikt worden om de opgelopen uitvoeringsachterstand bij de verschillende beheerplannen in te halen. Het risico dat hierbij gelopen wordt is dat in 2010 het gewenste uitvoeringsniveau mogelijk niet geheel wordt gerealiseerd. Nogmaals: hierbij gaat het alleen om de jaarschijf Naar onze mening verdient het geen aanbeveling om nu de storting in de voorzieningen voor de beheerplannen structureel te verlagen. Dit structurele niveau dient betrokken te worden bij de vaststelling van de nieuwe beheerplannen voor de periode 2011 t/m Daarbij moet het ambitieniveau van de verschillende beheerplannen worden betrokken. Voor verschillende projecten kunnen wellicht subsidies binnen worden gehaald. De verschillende mogelijkheden hiertoe zullen door ons actief worden nagegaan. U kunt als gemeenteraad nagaan of het mogelijk is om onderwerpen uit de verschillende categorieën tegen elkaar uit te ruilen. Bijvoorbeeld zaken/onderwerpen vanuit categorie E Voldoet aan de 3 O s Kadernota

20 en categorie C Dekking binnen bestaande budgetten uitruilen met onderwerpen uit categorie G Bestuurlijk wenselijk, maar geen dekking. Hierbij is het reële risico aanwezig dat daardoor tekorten op de budgetten van de zaken/onderwerpen uit de categorieën C en E in de jaarrekening tot uitdrukking komen. Ook kan gedacht worden aan belastingverhoging. In het verleden is aangegeven dat, wanneer het voorzieningenniveau voor onze inwoners toeneemt, daar een belastingverhoging tegenover kan staan. Bij uw kaderstelling/keuzes dient u wel te realiseren dat, wanneer u zaken/onderwerpen kiest voor de jaarschijf 2010 met een structurele doorwerking, dit ook doorwerkt in het meerjarenperspectief voor 2011 t/m De tekorten voor die jaren nemen dan verder toe. 5.3 Investeringsplan Uitgangspunt voor het investeringsplan, zijn de investeringen die opgenomen zijn in de programmabegroting In de programmabegroting 2009 is geen meerjaren investeringsplan (MIP) opgenomen. Tabel 5.3: Investeringen Investeringen Dekking binnen bestaande budgetten C O's E College- en raadsbesluiten F Bestuurlijk wenselijk (geen dekking) G Geschrapte onderwerpen H Algemeen Algemeen Totaal Kadernota